Untitled

1. ÜRÜN TANIMI ve ÇEŞİTLERİ
1.1. Ürün Tanımı
İnsan yaşamının olduğu her yerde istisnasız var olan boya, bir yüzey üzerine
uygulandığında dekoratif ve koruyucu bir tabaka oluşturan veya bir maddeye
karıştırılarak istenilen renkte olmasını sağlayan maddeler olarak tanımlanmaktadır.
Boyaların büyük bir bölümü çeşitli nitelikteki yüzeylerin kaplanması amacıyla
kullanılan kimyasal maddelerden oluşmaktadır. Boyanın uygulandığı yüzeyler
genellikle duvar, ahşap ve metal malzemelerdir. Bunların yanısıra özellikle imalat
sanayiinde üretilen mamuller ve çeşitli gıda maddelerinin renklendirilmesi işlemleri ve
baskı sanayiinde de çeşitli nitelikte boyalar kullanılmaktadır.
1.2. Boya Çeşitleri
Boyalar çeşitli açılardan sınıflandırılabilir. Yapısına göre; boyanın bağlayıcı
(tabaka yapıcı) madde cinsine, kuruma mekanizmasına veya kullanım alanlarına
göre sınıflandırma yapılabilmektedir.
Bileşenleri ve Bağlayıcılarına Göre Boyalar
- Sentetik ve yağlı boyalar,
- Selülozik boyalar,
- Emülsiyon (plastik) boyalar,
- Tutkallı boyalar,
- Mürekkepler,
- Vernikler,
- Bağlayıcı kullanılmayan boyalar.
Boyalar teknik olarak yukarıdaki şekilde sınıflandırılsalar da ticari açıdan sağlıklı
bir değerlendirme yapılabilmesi için boya sanayii yan ürünleri ile birlikte, kullanım
alanlarına göre bir sınıflandırma yapmak daha isabetli olacaktır.
Kullanım Alanlarına Göre Boyalar
1) İnşaat Boya ve Vernikleri,
2) Sanayi Boya ve Vernikleri,
3) Diğer Boyalar,
4) Diğer Vernikler,
5) Tinerler.
-2-
2. DÜNYA BOYA PİYASASI
2.1. Üretim
Dünya boya piyasasının büyüklüğü 60 milyar $ seviyelerinde olup, yıllık dünya
boya üretimi 23,6 milyon ton civarındadır. Bu üretimin 2005 yılında 28,3 tona
ulaşması beklenmektedir. Pazardaki en büyük payı ABD, Hollanda, Almanya,
Japonya, Çin ve İngiltere almaktadır. Son yıllarda Hindistan ve Avustralya da boya
pazarında önemli yer edinmeye başlamıştır. Hindistan özellikle hammadde açısından
önemli bir potansiyele sahip durumdadır.
Dünya Boya Üretimi
(1000 Ton)
Ülkeler
2000 Yılı Üretimi
2005 Yılı Tahmini
Kuzey Amerika
7.010
8.010
Batı Avrupa
5.605
6.400
Çin
1.903
2.625
530
730
1.851
2.060
222
255
4.416
5.520
23.600
28.300
Hindistan
Japonya
Avustralya
Diğer Ülkeler
Toplam
Kaynak: The Freedonia Group.
2.2. Dünya Ticareti
Dünya boya üretiminde olduğu gibi ticaretinde de önde gelen ülkeler Avrupa
Birliği ülkeleri, ABD ve Japonya’dır. İthalatta önde gelen ülkelerle ihracatta ilk sıraları
alan ülkeler hemen hemen aynıdır. En fazla boya ithalatı yapan ülkeler sırasıyla ABD,
Fransa, Almanya, İtalya, İngiltere; en fazla ihracat yapan ülkeler ise sırasıyla
Almanya, ABD, Japonya, İsviçre ve Fransa gibi ülkelerdir. AB ülkelerinin dünya boya
ithalatı içindeki toplam payı %60’tır.
-3-
Boya pazarında faaliyet gösteren kayıtlı firma sayısı 10 binin üzerinde olmasına
rağmen, uluslararası boya ticaretini pazarın % 40’ına hakim olan 10 büyük firma
yönlendirmektedir. Bu 10 firmanın 5'i ABD, 2'si Hollanda, 2'si Alman ve 1'i de İngiliz
firmasıdır. Cirolarına göre boya firmaları arasında yapılan sıralamada ilk 55 firma
arasında yer alan tek Türk firması olan Yaşar Boya 140 milyon $ ile 51. sırayı
almaktadır. Dünya boya piyasasında ilk 50 sırayı alan firmalar içerisinde 18 ABD, 8
Japonya, 4 Almanya ve 2'şer Avustralya, Danimarka, Hollanda, İsviçre ve Güney
Kore firması bulunmaktadır. Listede bulunan firmaların ilk 13'ünün cirosu bil milyar
doların üzerinde gerçekleşmektedir.
Dünya Boya Piyasasının İlk 15 Firması
Ülkesi
Yıllık Cirosu
Milyar $
Hollanda
5,330
ABD
4,800
İngiltere
4,390
ABD
4,250
Almanya
3,850
6. Dupont Performance Coating
ABD
3,600
7. Valspar
ABD
2,120
Almanya
1,980
ABD
1,980
10. Sigma Kalon
Hollanda
1,600
11. Nippon Paint
Japonya
1,520
12. Kansai Paint
Japonya
1,470
13. H.B. Fuller
ABD
1,150
14. Rohm and Haas
ABD
0,927
15. Benjamin Moore
ABD
0,824
Firma Adı
1. Akzo Nobel
2. PPG Industries
3. ICI Group
4. Sherwin-Williams
5. Henkel
8. BASF Coating
9. RPM, Inc
Kaynak : Coatings World, Top Companies Report 2003.
-4-
3. TÜRKİYE BOYA PİYASASI
3.1. Üretim
Boya üretimini her yıl düzenli olarak artıran Türk boya sanayii bugün Avrupa'nın
6. büyük boya üreticisi durumuna gelmiştir. Yıllık üretim miktarı toplam 400 bin tonu
aşmış durumdadır.
Ülkemiz boya üretimi büyük ölçüde inşaat sektörüne yönelik olduğundan, üretim
miktarı mevsimlere göre farklılık göstermekte, inşaat çalışmalarının yoğun olduğu yaz
aylarında diğer aylara göre iki kata yakın artmaktadır.
SON ÜÇ YILA AİT BOYA ÜRETİM MİKTARLARI
(Ton)
2000-2002
% Değişim
2000
2001
2002
38.835
37.534
39.415
1
9.287
4.222
6.956
-25
Sanayi boyaları
29.918
22.068
32.124
7
İç cephe boyaları
30.437
28.858
39.861
31
Dış cephe boyaları
11.534
11.397
16.504
43
Selülozik boyalar
23.394
14.096
24.658
5
Plastik boyalar
98.766
57.594
85.484
-13
Sentetik vernikler
10.898
10.166
15.441
42
Selülozik vernikler
7.927
7.152
6.313
-20
Çözelti boyalar
19.503
13.477
12.315
-37
Polimer boya ve vernikler
12.921
8.571
11.591
-10
8.002
2.588
3.809
-52
Çözücü ve incelticiler
56.596
25.314
29.351
-48
Matbaa mürekkepleri
19.055
12.430
15.988
-16
Su bazlı boyalar
Oto boyaları
Macunlar
Kaynak: DİE İmalat Sanayii İstatistikleri.
Ülke ekonomisi 2001 yılında ciddi bir kriz yaşadığından, krizin etkileri boya
sektöründe de ciddi bir şekilde hissedilmiştir. 2002 yılı boya sektörünün de
toparlanma yılı olmuş, ancak bir çok türde 2000 yılı rakamları yakalanamamıştır. Üç
yıllık üretim dönemi içerisinde 6 ürün grubunda üretim artışı yaşanırken, 8 ürün
grubunda üretim düşmüştür.
YILLAR İTİBARİYLE BOYA SEKTÖRÜ ÜRÜNLERİ ÜRETİMİ
120.000
100.000
2000
2001
2002
80.000
60.000
40.000
Matbaa mürekkepleri
Çözücü ve incelticiler
Macunlar
Polimer boya ve
vernikler
Çözelti boyalar
Selülozik vernikler
Sentetik vernikler
Plastik boyalar
Selülozik boyalar
Dış cephe boyaları
İç cephe boyaları
Sanayi boyaları
Oto boyaları
0
Su bazlı boyalar
20.000
Kaynak: D.İ.E.
3.2. Dış Ticaret
Dış ticaret verilerine bakıldığında, Türkiye'nin boya ithalatçısı bir ülke olduğu
anlaşılmaktadır. Boya sektörü alanındaki dış ticaretimiz çok büyük bir farkla ithalat
ağırlıklı seyretmektedir. İthalat ile ihracat arasındaki fark o kadar büyüktür ki örneğin
1999 yılında yapılan ithalat ihracatın 7 katına yakın bir rakamla gerçekleşmiştir.
İthalatın ihracata nazaran çok yüksek olmasının başlıca nedeni sektörde
kullanılan ham maddenin yaklaşık %70'inin ithalata dayalı olmasından
kaynaklanmaktadır.
-6-
YILLAR İTİBARİYLE BOYA SEKTÖRÜ DIŞ TİCARETİ
(1000 $)
%
Değişim
İthalat
%
Değişim
Dışticaret
Dengesi
Yıllar
İhracat
1990
24.540
-
344.741
-
-320.201
1991
23.765
-3
312.033
-9
-288.268
1992
26.287
11
410.462
32
-384.175
1993
29.285
11
438.584
7
-409.299
1994
34.483
18
395.380
-10
-360.897
1995
52.720
53
566.123
43
-513.403
1996
75.213
43
647.374
14
-572.161
1997
95.504
27
703.574
9
-608.070
1998
100.785
6
669.482
-5
-568.697
1999
85.221
-15
585.200
-13
-499.979
2000
89.519
5
613.768
5
-524.249
2001
92.485
3
491.950
-20
-399.465
2002
112.469
22
678.195
38
-565.726
Kaynak: D.İ.E.
Dış ticaret seyrine bakıldığında, dış ticaret dengesi sürekli açık verirken ithalat
ve ihracatın yıllara göre inişli çıkışlı bir seyir izlediği görülmektedir. İthalat 1990
yılından başlayarak, 1994 yılı sonuna kadar dalgalı bir seyir izlemiş, 1997 yılı sonuna
kadar sürekli artmış daha sonra tekrar dalgalı bir seyir içerisine girmiştir. İhracatın ise
1991 yılından itibaren 1998 yılına kadar az da olsa sürekli artış gösterirken 1998 ve
99 yıllarında düşme göstermiş, 2000 yılından başlayarak tekrar artış eğilimine
girmiştir.
-7-
BOYA DIŞ TİCARETİNİN YILLARA GÖRE SEYRİ
800.000
1000 $
İhracat
İthalat
700.000
600.000
500.000
400.000
300.000
200.000
100.000
0
1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002
Kaynak: D.İ.E.
3.2.1. İhracat
Boya sektörü ihracatı 2002 yılında büyük bir artış göstermiş ve zirve noktasına
ulaşmıştır. İhracat gelirleri ilk defa 1998 yılında 100 milyon doları geçmiş ve bu yıldan
sonra ilk kez bu rakam geçilerek 2002 yılında 112, milyon dolar düzeyinde bir gelir
elde edilmiştir. İhracatımız son on yıl içerisinde %328 gibi (3 katın üzerinde) büyük bir
artış göstermiştir. Bu artışta üretim artışının yanında ürün kalitesindeki artışın da
önemli bir payı bulunmaktadır.
Türk boya sektörü büyük ölçüde dış pazarlara açılmış olup, çok çeşitli pazarlara
ihracat yapmaktadır. Geçtiğimiz yıl içerisin serbest bölgelerden yapılanlar hariç,
toplam 133 ülkeye ihracat yapılmıştır.
Boya sektörü ihracatımızın en önemli pazarı başta Rusya Federasyonu olmak
üzere, eski Doğu Bloku ülkeleridir. İhracatta Ortadoğu ülkelerinin da önemli bir yeri
bulunmaktadır. 2002 yılı ihracatının ülkeler itibariyle dağılımına bakıldığında ilk beş
sırayı Rusya Federasyonu, Azerbaycan, Romanya, İsrail ve Ukrayna'nın aldığı
görülmektedir. Bu beş ülkeye yapılan ihracat toplam ihracatın 1/3'üne yakındır.
İhracattaki artış trendinin devam etmesine rağmen, boya dış ticaretindeki açığın
önümüzdeki yıllarda kapanma ihtimali bulunmamaktadır.
-8-
BOYA VE BOYA SEKTÖRÜ ÜRÜNLERİ İHRACATI
Ülkeler
ABD Doları
1
Rusya
11.228.898
10,0
2
Azerbaycan
9.797.390
8,7
3
Romanya
6.433.262
5,7
4
İsrail
4.864.957
4,3
5
Ukrayna
4.857.250
4,3
6
Gürcistan
4.178.091
3,7
7
Suudi Arabistan
3.890.617
3,5
8
İran
3.683.375
3,3
9
K.K.Türk Cum.
3.232.294
2,9
10
Çin
3.142.025
2,8
11
Kazakistan
2.923.402
2,6
12
Suriye
2.870.557
2,6
13
İtalya
2.763.227
2,5
14
Bulgaristan
2.561.697
2,3
15
Mısır
2.510.147
2,2
16
Türkmenistan
2.492.389
2,2
17
Cezayir
2.439.145
2,2
18
Avustralya
1.759.623
1,6
19
İngiltere
1.485.877
1,3
20
Güney Kore
1.390.035
1,2
21
Almanya
1.295.947
1,2
22
Macaristan
1.262.733
1,1
23
Özbekistan
1.191.334
1,1
24
B.A.E.
1.173.435
1,0
25 Diğer Ülkeler
29.041.594
25,8
112.469.301
100,0
Toplam:
İhracattaki % Payı
Kaynak: Devlet İstatistik Enstitüsü.
-9-
3.2.2. İthalat
İthalat boya sektörü içerisinde önemli bir yer tutmaktadır. 2002 yılı değerleri
itibariyle toplam ithalat miktarı ihracatın 6 katından fazladır. İthalatta ilk sırayı alan
Almanya'dan yapılan ithalat bile tek başına tüm ihracat değerinden fazladır.
Boya sektöründeki ithalat büyük çoğunlukla Avrupa ülkelerinden yapılmaktadır.
En çok ithalat yapılan ilk 7 ülke Avrupa ülkesidir. İthalatta Avrupa ülkelerini Uzakdoğu
ülkeleri takip etmektedir.
BOYA VE BOYA SEKTÖRÜ ÜRÜNLERİ İTHALATI
Ülkeler
ABD Doları
1. Almanya
İthalattaki % Payı
177.239.078
26,1
2. İtalya
68.815.221
10,1
3. İngiltere
48.866.444
7,2
4. Fransa
41.768.107
6,2
5. Belçika
35.275.631
5,2
6. İsviçre
33.569.044
4,9
7. İspanya
31.981.343
4,7
8. Hindistan
28.683.358
4,2
9. Hollanda
28.420.943
4,2
10. Çin
25.630.812
3,8
11. Tayvan
24.572.321
3,6
12. A.B.D.
20.950.525
3,1
13. Güney Kore
16.065.422
2,4
14. Japonya
15.262.766
2,3
15. Finlandiya
7.123.474
1,1
16. Danimarka
6.763.351
1,0
17. Endonezya
6.155.910
0,9
18. İsveç
5.683.900
0,8
19. İsrail
5.479.348
0,8
20. Yunanistan
4.561.307
0,7
21. Suudi Arab.
4.266.708
0,6
22. İrlanda
3.513.234
0,5
23. Tayland
3.028.455
0,4
34.518.430
5,1
678.195.132
100,0
24. Diğer Ülkeler
Toplam:
Kaynak: D.İ.E.
- 10 -
3.3. Tüketim & Pazarlama
Boya piyasasındaki talep mevsimlere bağlı olarak değişmektedir. Bunda
sektörün lokomotifi durumunda olan inşaat sektörü faaliyetlerinin de mevsimsel
değişim göstermesinin payı büyüktür. İnşaat çalışmalarının hızlandığı, binalardaki
bakım ve onarım faaliyetlerinin yoğunlaştığı ilk bahar ve sonbahar aylarında talep
zirve noktalarına çıkmakta, kış aylarında ise en düşük seviyelere inmektedir.
İç piyasadaki boya talebi büyük ölçüde inşaat boyalarına dayanmaktadır. İç
talep içerisinde inşaat boyalarının payı %56, ahşap boyalarının payı %17, otomotiv
boyalarının payı %6 ve metal boyaları payı %5 seviyelerindedir.
Piyasada inşaat boyalarından sonra, talebi yüksek olan diğer boya sektörü
ürünleri mobilya boyaları ve sanayi mamulleri üretiminde kullanılan boyalardır.
Sanayide kullanılan boyaların büyük bir bölümü beyaz eşya imalatı alanında
tüketilmektedir.
Ülkemizde boyar maddelerde üretimin çok büyük bir bölümü 7 büyük firma
tarafından gerçekleştirilmektedir. Bunların dışında ayrıca, boyarmadde ithal ederek
son hazırlama işlemlerini yurtiçinde yapan ve pigment dispersiyonları imal eden
birkaç kuruluş mevcuttur.
Yerli olarak üretilen boyarmaddeler sektör ihtiyacının ancak %15 ini
karşılayabilmektedir. Geri kalan miktar ithalat yoluyla karşılanmaktadır. Üretilen boyar
maddelerin yaklaşık %75’i tekstilde %15’i kağıt sanayinde ve %10’una yakın kısmı da
deri sanayinde kullanılmaktadır.
Sektörde yabancı sermayeli 11 firma mevcuttur. Bu firmaların bazıları tekstil
boyaları üretmektedir. Sektörde yerli hammadde oranı %40’dır. Geri kalan ithalat
yoluyla temin edilmektedir. Hammadde ithalatı üretim artışına bağlı olarak sürekli
artmaktadır.
Sektörde kullanılan ana hammaddeler üretiminin çoğunun çok uluslu büyük
firmaların tekelinde bulunması nedeniyle yurt içinden temini bulunmamaktadır.
Kullanılan hammaddeler çok çeşitlidir. İthal edilen hammaddeler ana başlıklarıyla;
titandioksit, diğer organik ve anorganik pigmentler, bağlayıcılar, çözücüler (solventler)
ve diğer katkı ve performans arttırıcı maddelerdir.
- 11 -
4. SONUÇ
Bugün Avrupa'nın 6. büyük boya üreticisi durumunda olan Türk boya sektörü,
gelişme potansiyeli yüksek sektörlerimizden biridir. Sektör 1990'lı yıllarda ortalama
olarak yılda %10 civarlarında büyüme göstermiş, ancak 2000'li yıllarda ekonomik
krizin de etkisi ile önemli bir büyüme hamlesi yapamamıştır.
Ülkemizdeki boya kullanma alışkanlığı geliştikçe bu büyümenin önümüzdeki
yıllarda da artarak devam etmesi beklenmektedir. Halen yıllık kişibaşı boya tüketimi 5
kg civarlarındadır. Bu rakamın ileride Avrupa ortalaması olan 15-20 kg düzeyine
geleceği varsayıldığında, sektörün en az daha hızlı büyüme göstereceği
düşünülebilir.
Ülkemizde önemli miktarda konut açığı bulunmaktadır. Bu açığın giderilmesi
hükümetin acil eylem planında da bulunduğundan, inşaat sektöründe önümüzdeki
yıllarda ciddi canlanma beklenmektedir. Bu canlanma mutlaka boya talebini de
artıracaktır.
Diğer yandan yıllardır ülkemizdeki binalar büyük çoğunlukla sıvasız ve boyasız
kullanılmaktadır. Depremden sonra bina yıpranmalarının önlenmesi büyük önem
kazandığından, boyasız binaların boyanması yönünde etkili bir çalışma
hissedilmektedir. Bu çalışmaların artması ile boya tüketiminin de artması
beklenmektedir.
Ülkemizde her türlü boya ve boyacılık ürünü kaliteli bir şekilde üretilebilmektedir.
Gerek üretim miktarı gerekse kalite açısından yerli üreticiler iç talebi karşılayacak
düzeydedirler. Buna karşılık sektörde kullanılan hammaddeler büyük ölçüde ithal
edilmektedir. Üretimde kullanılan hammaddelerin %60 - 70 civarındaki kısmı ithal
edildiğinden, Türk boya sektörü üretim açısından büyük ölçüde dışa bağımlıdır.
Piyasa önemli ölçüde büyük üreticilerin kontrolünde olduğundan, üretimde
kullanılan teknoloji gelişmiş durumdadır. Bu durum kaliteyi ve ülkemizin bu alandaki
rekabet gücünü artırmaktadır. Sektörde faaliyet gösteren büyük firmalar piyasaya
hakim olduğundan pazardaki rekabet güçleri de çok yüksektir. Bu nedenle piyasaya
girmek isteyen güçlü yabancı firmalar bile piyasaya hakim bu firmalarımızla ortaklık
yapma zorunluluğu hissetmektedirler.
Sektörde faaliyet gösteren küçük ve orta ölçekli firmalar pazarın ancak %30'una
hitap edebilmekte olup, çoğunlukla fiyatı ön planda tutan müşterilere hitap eden bu
gruptaki firmaların pazarın genişlemesine paralel olarak büyümeleri ve ürün kalitesini
geliştirmeleri beklenmektedir. Küçük ölçekli firmalar içerisinde kalitesi düşük ve ucuz
boya üretenlerin boya kullanma kültürünün gelişmesi ile birlikte pazarda tutunmaları
zorlaşacaktır.
Türk boya pazarına büyük yabancı markaların ilgisi giderek artmaktadır.
Özellikle hızla artan nüfusu, büyük ölçüde konut açığı bulunması ve Türk
cumhuriyetleri başta olmak üzere BDT ülkeleri ile olan yakın ilişkiler içerisinde
bulunulması bu firmaların iştahını daha da kabartmaktadır.
- 12 -
Yabancı firmalar pazara girerken büyük firmalarla ortak çalışmayı tercih
etmektedirler. Bu durum zaten pazarın önemli bir bölümüne hakim olan büyük
firmaların gücüne güç katarken, pazarda tutunmaya çalışan küçük ve orta ölçekli
firmaların yaşama şansını azaltmaktadır. Bu açıdan pazardaki büyük firma
hakimiyetinin daha da büyümemesi için küçük ve orta ölçekli boya üreticilerinin de
desteklenmesi gerekmektedir.
Türk boya sanayii bugünkü üretim miktarı ve kullandığı teknoloji ile ülkemizin
önemli sanayi kollarından biri durumundadır. Buna rağmen, boya sanayii başlı başına
bir sektör gibi görülmemekte ve kimya sanayiinin bir alt kolu olarak
değerlendirimkektedir. Sektörün kendine özgü örgütlü bir derneği bulunmamaktadır.
Durum böyle olunca sorunlara yeterince sahip çıkılamamakta, sektördeki kuruluşlar
arasında dayanışma sağlanamamaktadır. Boya sanayii artık kendini kanıtlamış
sanayi kollarından biri olarak, imalat sanayimizin önemli sektörlerinden biri olarak
kabul edilmelidir.
- 13 -