Ulusal İstihdam Stratejisi 4. İzleme ve Değerlendirme Kurulu Taslak

ULUSAL
İSTİHDAM
STRATEJİSİ
2014 - 2023
TASLAK MEVCUT DURUM RAPORU
ULUSAL
İSTİHDAM
STRATEJİSİ
2014 - 2023
TASLAK MEVCUT DURUM RAPORU
UİS Koordinasyon Kurulu
Nurcan ÖNDER
Şeref KAZANCI
Meryem Elif TEKİN
Özge ÖZTÜRK
Tuba ÖCAL
Yeşim ERGÜN
www.uis.gov.tr
[email protected]
28 Haziran 2016
ANKARA
BİRİNCİ BÖLÜM
TEMEL POLİTİKA EKSENLERİ
Eğitim İstihdam
İlişkisinin Güçlendirilmesi
BİRİNCİ BÖLÜM
TEMEL POLİTİKA EKSENLERİ
Eğitim İstihdam
İlişkisinin Güçlendirilmesi
1. MEVCUT DURUM
Bir ülkenin gelişmişlik düzeyini belirleyen en önemli unsurlardan biri, o ülkenin sahip olduğu
insan kaynaklarının niteliğidir. Bu doğrultuda, değişen koşullara uyum sağlayabilen, çevresi
ile iyi iletişim kurabilen, takım çalışması yapabilen, mesleğinin gerektirdiği temel bilgi ve
becerilere sahip, yetişmiş mesleki ve teknik insan gücü, kalkınmanın önceliği arasındadır.
Gelişmişlik düzeyi farketmeksizin ülkelerin uğraştığı sosyo-ekonomik problemlerin başında
işsizlik sorunu gelmektedir. Bu nedenle, ülkelerin politikalarında işsizlikle mücadele önemli
bir yer tutmaktadır. Türkiye’nin sosyo-ekonomik kalkınmasında mesleki eğitimi önemli
bir araca dönüştürebilmek için sistem içindeki mevcut sorunları çözümlemek öncelikli
amaçlardan biri olmalıdır. Emeğin istihdam edilebilirliği ve verimliliğini artırmada eğitimistihdam ilişkisi önemli bir yer tutmaktadır. Ülkemizin sürdürülebilir ekonomik ve sosyal
gelişmesini sağlayabilmesi, küresel rekabette yerini alabilmesi eğitim istihdam ilişkisinin
güçlü kurulabilmesi ile gerçekleştirilebilecektir.
Dünyada bilgi, beceri ve yetkinliğe dayalı meslekî ve teknik eğitim giderek önem
kazanmaktadır. İş piyasasının ihtiyaçları doğrultusunda meslekî ve teknik eğitim verilmesi,
eğitim-istihdam ilişkisinin güçlendirilmesi, aktif işgücü piyasası politikalarının etkin olarak
uygulanması ve mesleksizlik sorununun çözülerek iş gücünün istihdam edilebilirliğinin
arttırılması gelişmiş ülkelerin öncelikli konuları arasında yer almaktadır.
Mesleki ve teknik eğitimin önemi ekonomik gelişme ile birlikte artmaktadır. Mesleki ve
teknik eğitim bir anlamda ekonomik gelişmenin hızlandırıcısıdır. Ekonomik açıdan mesleki
ve teknik eğitim; işgücü piyasasının gereksinimlerinin karşılanması, üretimde verimlilik ve
kalite artışının sağlanması, işsizliğin azaltılması, iç ve dış piyasalarda rekabet gücünü attırması,
kaynakların etkinlik, verimlilik ve rasyonellik esasına göre kullanılması, çağdaş teknolojilerin
izlenmesi, bu teknolojilerin mal ve hizmet üretimine yansıtılması, hızlı, istikrarlı ve sağlıklı
bir ekonomik kalkınmanın gerçekleştirilmesi gibi konularda önemli katkılar sağlamaktadır.
İşsizlikle mücadelede ve istihdamı arttırmada üzerinde önemle durulacak husus, işgücünün
eğitim durumu ve işsizlerin sahip olduğu niteliğin eğitsel araçlarla daha nitelikli hale
getirilmesi olmaktır. Bu nedenle, eğitim ile istihdam arasındaki ilişkide işgücü arz ve talebinin
niteliklerinin incelenip buna uygun önlemlerin zamanında alınması önem arz etmektedir.
Türkiye’de eğitim durumuna göre istihdam oranlarına bakıldığında eğitim düzeyi arttıkça
istihdam oranlarının da yükseldiği gözlenmektedir. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK)
Hanehalkı İşgücü Anketi 2016 yılı Ocak ayı sonuçlarına göre; en yüksek istihdam oranları
yüksekokul ve fakülte mezunlarında görülürken, en düşük istihdam oranları ise okuma yazma
bilmeyenlerde görülmektedir Toplam nüfus içerisinde İstihdam oranlarına bakıldığı zaman
lise düzeyinde yüzde 45,1 okur-yazar olmayanlarda yüzde 15,2 ve yükseköğretim düzeyinde
eğitim alanlarda ise yüzde 71,6 olduğu görülmektedir. İstihdam oranlarına cinsiyet açısından
bakıldığında erkeklerde istihdam oranı yüzde 68,2 iken; kadınlarda bu oranın yüzde 30
seviyelerinde kaldığı görülmektedir. İşgücüne katılma oranları incelendiğinde işgücüne
katılma oranı toplam nüfus içerisinde yüzde 55,4 iken okur-yazar olmayanlarda yüzde 16,6
ve yükseköğretim düzeyinde eğitim alanlarda yüzde 79,6 olduğu görülmektedir. İşgücüne
katılma oranlarına cinsiyet açısından bakıldığında ise erkeklerde işgücüne katılma oranı
yüzde 76,2 iken; kadınlarda bu oranın yüzde 34,6 seviyelerinde kaldığı görülmektedir.
İşsizlik oranları incelendiğinde ise; 2016 yılı verilerine göre yüzde 14,3 ile en yüksek işsizlik
oranının genel lise mezunlarında olduğu görülmektedir. Bu oran okuryazar olmayanlarda
yüzde 8,3, yükseköğretim mezunlarında ise yüzde 10,1 olarak gerçekleşmiştir. Okuryazar
olmayanlarda işsizlik oranlarının diğer eğitimli gruplara nazaran düşük düzeyde kalması
bu grupta yer alanların genellikle nitelik gerektirmeyen mesleklerde çalışması ve işgücüne
katılma oranlarının düşük olması gibi nedenlerle açıklanabilmektedir.
7
BİRİNCİ BÖLÜM
TEMEL POLİTİKA EKSENLERİ
Yükseköğretim mezunları özelinde işsizlik oranının yüksek olmasının nedenleri ise genel
olarak işgücü piyasasına yeni girmiş olan eğitimli ancak tecrübesiz gençlerin mevcut işleri
uygun bulmamaları gibi nedenlerle açıklanabilmektedir. Bu ve benzeri istatistikler eğitimistihdam arasındaki ilişkinin önemini ortaya koymaktadır. İşgücünün beceri seviyesi ile
işsizlik arasında ters bir orantı olduğu, beceri seviyesi arttıkça işsizlik oranlarının düştüğü
bir gerçektir. Eğitim ve istihdam arasındaki bu karşılıklı etkileşime bağlı olarak, teknoloji
ağırlıklı üretim biçimlerinin hâkim olduğu bilgi toplumunda yaşam boyu eğitim anlayışı öne
çıkmaktadır.
Tablo: Eğitim durumuna göre işsizlik oranı
Eğitim Durumu
Educational Attainment
İşsizlik Oranı
Unemployment Rate
Toplam - Total
Erkek - Male
Kadın - Female
2015
(Ocak)
2016
(Ocak)
2015
(Ocak)
2016
(Ocak)
2015
(Ocak)
2016
(Ocak)
Toplam - Total
11,6
11,3
10,8
10,5
13,4
13,3
Okur - Yazar Olmayanlar
Illiterate
6,7
8,3
16,2
11,3
2,4
3,1
Lise Altı Eğitimliler
Less than High School
11,4
11,3
11,8
10
10,4
11,3
Lise
High School
13,3
14,3
10
9,5
22
19,9
Mesleki veya Teknik Lise
Vocational High School
11,1
10,4
8,5
7,7
19,6
18,2
Yükseköğretim
Higher Education
11,2
10,1
8
7,6
16,3
14,7
Kaynak: TÜİK
Türkiye İş Kurumu (İŞKUR) tarafından istihdamın korunmasına ve artırılmasına, işsizlerin
mesleki niteliklerinin geliştirilmesine, işsizliğin azaltılmasına ve özel politika gerektiren
grupların işgücü piyasasına kazandırılmasına yardımcı olmak üzere aktif işgücü hizmetleri
kapsamında mesleki eğitim kursları, işbaşı eğitim programları, girişimcilik eğitim
programları, toplum yararına programlar ve diğer kurs, program, proje ve özel uygulamalar
düzenlenmektedir.
2016 yılı Ocak-Mart Dönemi içerisinde Aktif İşgücü Programları (AİP) kapsamında başlamış
olan 43.341 kurs ve programdan toplam 128.274 kişi yararlanmıştır. Geçen yılın aynı
döneminde ise 11.064 kurs/program düzenlenmiş olup bu kurs/programlara 58.775 kişi
katılmıştır. Bu faaliyetlerden yararlananlarda geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 118,25
artış yaşanmıştır.
2016 yılı Ocak-Mart Dönemi içerisinde bu kurs ve programlardan yararlanan faydalanıcıların
eğitim durumlarına bakıldığında yüzde 42,2’sinin ilköğretim mezunu, yüzde 32,83’ü orta
öğretim mezunu ilen yüzde 1,94’ü okuryazar olmayan kişilerden oluşmaktadır.
8
BİRİNCİ BÖLÜM
TEMEL POLİTİKA EKSENLERİ
Eğitim İstihdam
İlişkisinin Güçlendirilmesi
Tablo: Aktif İşgücü Programları
Program Türü
Program Sayısı
İşbaşı Eğitim Programı (İEP)
MEK / Özel Politika
MEK / İstihdam Garantisiz
Girişimcilik Eğitim Programı
UMEM Projesi / MEK
MEK / İstihdam Garantili
UMEM Projesi / İEP
Çalışanların Mesleki Eğitimi
Engelli Kursu / Komisyon Kaynaklı
Hükümlü Kursu / Kurum Kaynaklı
Engelli Kursu / Kurum Kaynaklı
Eski Hükümlü Kursu / Kurum Kaynaklı
Genel Toplam
71.975
870
936
461
654
497
397
105
94
14
3
2
76.008
Ocak - Mart
2016
Katılımcı Sayısı
Erkek
Kadın Toplam
72.673 64.279 136.952
4.254 15.331
19.585
1.962 17.353
19.315
7.339
4.814
12.153
6.775
5.008
11.783
4.834
6.027
10.861
2.128
1.185
3.313
2.288
597
2.885
515
392
907
271
11
282
29
14
43
33
0
33
103.101 115.011 218.112
Kaynak: İŞKUR
2015-2017 yıllarını kapsayan Orta Vadeli Programın büyüme politikalarında “Eğitim sisteminde,
bireylerin kişilik ve kabiliyetlerini geliştiren, hayat boyu öğrenme yaklaşımı çerçevesinde
işgücü piyasasıyla uyumunu güçlendiren, fırsat eşitliğine dayalı, kalite odaklı dönüşümün
sürdürülecektir” ifadesi yer almaktadır. Onuncu Kalkınma Planı ve Ulusal İstihdam Stratejisi
belgesinde eğitim istihdam ilişkisini güçlendirilmesine yönelik politika tedbirleri belirlenmiş,
bu konu özellikle vurgulanmıştır. 2014-2018 dönemini kapsayan Onuncu Kalkınma Planında
yer alan öncelikli dönüşüm programlarından “Temel ve Mesleki Becerilerin Geliştirilmesi
Programı” bu çerçevede oluşturulmuştur. Söz konusu programda eğitim sisteminin işgücü
piyasasıyla uyumlaştırılması, eğitim çağındaki gençlerin temel becerilerinin geliştirilmesi,
genç işgücünün temel becerilerinin geliştirilmesi, sanatsal ve sportif faaliyetlerin geliştirilmesi
ve mesleki yeterliliklerin artırılması bileşenlerinden oluşmaktadır.
Yüksek Planlama Kurulu (YPK) 13.05.2014 tarih ve 2014/7 kararı onaylanmış ve 16.07.2014
tarih ve 29062 sayılı Resmî Gazete’de yayınlanarak yürürlüğü girmiş olan Türkiye Hayat
Boyu Öğrenme (2014-2018) Strateji Belgesi ve Eylem Planı, toplumda farkındalığı artırmak,
dezavantajlı kesimler başta olmak üzere herkes için HBÖ fırsatlarını yaygınlaştırmak ve yeni
kurulmakta olan hayat boyu öğrenme sistemini güçlendirmek üzerine odaklanmaktadır.
Belgede öncelikle hayat boyu öğrenmenin Türkiye için önemi açıklanmış ve hayat boyu
öğrenmenin temellerini güçlendirmeye yönelik eğitim politikaları ve mevzuat dikkate
alınmıştır. Çözüme kavuşturulmak üzere ölçeklendirilmiş temel zorluklara odaklanılarak,
hayat boyu öğrenme sisteminin mevcut durumuna yönelik özet sunulmuştur. Belgenin
3. kısmında, Türkiye’de hayat boyu öğrenmeyi güçlendirmeye yönelik altı öncelik ile bu
önceliklerin uygulanacağı tedbirlere yer verilmiştir. Sonuç olarak Hayat Boyu Öğrenme
Belgesinin uygulamaya konulması için atılması gereken adımlar eylem planı ile belirtilmiştir.
Öncelikler altında yer alan 29 tedbir maddesi kapsamında çalışmalar yürütülmektedir.
Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü (OECD) tarafından koordine edilen Uluslararası
Yetişkin Becerilerinin Ölçülmesi Programı (PIAAC) kapsamında ülkemizde gerçekleştirilen
çalışmalar Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı (ÇSGB), Avrupa Birliği ve Mali Yardımlar
Dairesi Başkanlığı ve İŞKUR tarafından ortaklaşa yürütülmektedir. İşgücünün sahip olduğu
becerilerin daha verimli ve tesirli şekilde ekonomiye kazandırılmasına katkıda bulunmayı
amaçlayan söz konusu proje, 16-65 yaş grubu arasındaki yetişkinlerin eğitim seviyeleri ile
işgücü piyasasındaki durumlarını değerlendirmektedir.
9
BİRİNCİ BÖLÜM
TEMEL POLİTİKA EKSENLERİ
Programın genel hedefi, işgücünün sahip olduğu becerilerin daha verimli ve tesirli şekilde
ekonomiye kazandırılmasına katkıda bulunmaktır. Program yetişkinlerin eğitim durumları,
eğitimlerinden edinmiş oldukları birikimi, bu birikimin iş hayatına geçişte ne şekilde
kullanıldığı ve eğitim sisteminin sosyo-ekonomik hayatın gereklerine ne şekilde yanıt
verdiği hususlarında istatistiki bilgi toplanmasını ve karşılaştırılmalı değerlendirmelerde
bulunulmasını amaçlamaktadır. Projeye ülkemiz de dahil (I. tur ve II. tur) toplamda 33 ülke
katılmıştır. Ülkemizin dahil olduğu II. tur çalışması 2011-2016 yıllarını kapsamaktadır. Pilot
ve ana çalışma olmak üzere iki aşamadan oluşan projenin pilot çalışma faaliyetleri 2013
yılında tamamlanmıştır. 2016 yıllında ise projenin raporlama süreci gerçekleştirilecektir.
YPK’nın 06.05.2014 tarihli ve 2014/5 sayılı kararı ile yürürlüğe girmiş olan Türkiye Mesleki
ve Teknik Eğitim Strateji Belgesi ve Eylem Planı (2014-2018)’nında mesleki ve teknik eğitim
sistemini oluşturan üç ana politika ekseninde kurgulanmıştır. Mesleki ve teknik eğitime
erişim ekseni, mesleki ve teknik eğitimin önemi ve erişim imkânları konusunda farkındalık,
mesleki ve teknik eğitim kurumlarının tür ve kademeleri arasında yatay-dikey geçişlerde
esnek ve geçirgen bir yapı, özel politika gerektiren grupların erişim fırsatlarının artırılması ve
Ar-Ge faaliyetlerinde iş birliğinin geliştirilmesi konularını kapsamaktadır. Mesleki ve teknik
eğitimde kapasite ekseninde, mesleki ve teknik eğitimde yeterlilik sistemi, ulusal meslek
standartları ve yeterliliklere göre öğretim programları, eğitim ortamları, mesleki rehberlik ve
kariyer sistemi, yönetim ve finans yönetimi ve kalite güvence sistemi geliştirilmesi konuları
yer almaktadır. Mesleki ve teknik eğitim ile istihdam ekseni, özel politika gerektiren gruplar
dahil olmak üzere MTE öğrenci, kursiyer ve mezunlarına anahtar beceriler kazandırılması,
iş yeri tabanlı eğitim, yaratıcılık, yenilikçilik ve girişimcilik, iş sağlığı ve güvenliği, ulusal ve
uluslararası hareketlilik konularını kapsamaktadır.
“Türkiye Mesleki ve Teknik Eğitim Strateji Belgesi ve Eylem Planı” (2014-2018) Üçüncü
İzleme ve Değerlendirme Kurulu Toplantısı 21.01.2016 tarihinde yapılmış olup “2016 Yılı
Çalışma Planı”, 16.03.2016 tarihinde yapılan toplantıda öncelik, tedbir ve faaliyet sorumlusu
dış paydaş temsilcileri ile paylaşılmıştır.
3308 Sayılı Mesleki Eğitim Kanununun 4 üncü maddesine göre; çıraklık, kalfalık ve ustalık
eğitimi ile okullarda ve işletmelerde yapılacak mesleki eğitimin planlanması, geliştirilmesi
ve değerlendirilmesi konularında tavsiye kararları almak ve görüş bildirmek üzere Türkiye
Mesleki Eğitim Kurulu kurulmuştur.
26.11.2014-27.11.2014 Ankara’da yapılan 4 üncü Esnaf ve Sanatkarlar Şurası 5 başlık altında
görüşülmüş olup bu kapsamda “Mevzuat” konusunda 9, “Vergi ve Sosyal Güvenlik” konusunda
7, “Mesleki Eğitim” Konusunda 5, “Kredi ve Finansman” konusunda 6 ve “Yenilikçilik”
konusunda 9 olmak üzere 36 adet karar alınmıştır. Bu bağlamda Gümrük ve Ticaret Bakanlığı,
Esnaf ve Sanatkarlar Genel Müdürlüğü koordinesinde IV. Esnaf ve Sanatkarlar Şurası Mesleki
Eğitim Komisyonu oluşturulmuştur. Komisyon kararları eylem planına dönüştürülmüştür.
Eylem Planının 3.4 maddesi altında mesleki eğitimin yaygınlaştırılması amaçlanmış olup
çıraklık eğitiminin zorunlu eğitim sistemi içerisinde işleyişine ilişkin düzenlemeler yapılması,
bu bağlamda seçmeli dersler konulması, çıraklık eğitiminde öğrencilerin finansal açıdan
desteklenmeye yönelik çalışmaların yapılması, çıraklık sistemi ile kamuoyunda farkındalık
oluşturulmasına yönelik çalışmaların yapılarak hedef kitlenin belirlenmesi ve bu kitleye
yönetimlerin yapılması tedbir maddeleri yer almaktadır.
Ulusal İstihdam Stratejisi Eğitim İstihdam İlişkisinin Güçlendirilmesi Temel Politika
Ekseninde; erişilebilir bir eğitim sistemi içerisinde herkese okul öncesinden başlayarak temel
beceri ve yetkinlikler kazandırılması, genel ve mesleki eğitimin kalitesinin ve etkinliğinin
10
BİRİNCİ BÖLÜM
TEMEL POLİTİKA EKSENLERİ
Eğitim İstihdam
İlişkisinin Güçlendirilmesi
11
artırılması, Hayat Boyu Öğrenme (HBÖ) kapsamında açık öğrenme ortamlarının oluşturulması
ve HBÖ’nün özendirilmesi, eğitim-işgücü piyasası arasında uyumun sağlanması, Aktif İşgücü
Piyasası Politikaları (AİPP) yaygınlaştırılarak etkinliğinin artırılması, eğitim sistemi ve AİPP
ile proje merkezli yenilikçiliğin ve girişimciliğin desteklenmesini kapsayan 6 öncelikli alan
içerisinde 45 tedbir bulunmaktadır. Bu tedbir maddelerinden 11 tanesinde Milli Eğitim
Bakanlığı (MEB), 6 tanesinden Yüksek Öğretim Kurulu (YÖK), 3 tanesinden Mesleki Yeterlilik
Kurumu (MYK), 16 tanesinden İŞKUR, 1 tanesinden Maliye Bakanlığı, 6 tanesinden Küçük ve
Orta Ölçekli İşletmeleri Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı (KOSGEB), 1 tanesinden
ise Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB), 1 tanesinden ise ÇSGB Avrupa Birliği ve Mali
Yardımlar Daire Başkanlığı sorumlu kuruluş olarak yer almaktadır. Eylem maddelerinin 15
tanesi sürekli eylem maddesi olup 15 eylem maddesi tamamlanmıştır. 15 eylem maddesinin
tamamlanma süresi ise 2016 yılıdır.
BİRİNCİ BÖLÜM
TEMEL POLİTİKA EKSENLERİ
2. EYLEM PLANLARI GÜNCEL DURUMLARI
Politika No ve Adı:
1. Erişilebilir bir eğitim sistemi içerisinde herkese okul öncesinden başlayarak temel beceri
ve yetkinlikler kazandırılacaktır.
Tedbir No ve Adı:
1.1 Eğitime erişimde özel gruplara (kız çocukları, engelli çocuklar, coğrafi konum sebebiyle
veya sosyo ekonomik açıdan olumsuz koşullarda yaşayan çocuklar) odaklanılarak bu
grupların eğitime erişimi ve devamının önündeki engeller kaldırılacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: MEB - Mesleki ve Teknik Eğitim Genel Müdürlüğü, Temel
Eğitim Genel Müdürlüğü
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı (ASPB), İçişleri
Bakanlığı, Maliye Bakanlığı, Sivil Toplum Kuruluşları
c) Süre: Sürekli
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları:
Kız Çocuklarının Okula Devam Oranının Artırılması Projesi (KEP-2) :
Kız Çocuklarının Okula Devam Oranının Arttırılması Projesi (KEP-2) Hibe Programı kapsamında
NUTS II bölgesindeki 43 ilde yerel kurum, kuruluş ve STK’lara okullaşmaya yönelik mevcut
sorunları belirleme, çözüm önerileri geliştirme ve uygulama olanağı sunulmuştur.
Hibe Programı: Toplam 10 Milyon Avroluk bir Hibe Programı Operasyon kapsamında
uygulanmaktadır. Hibe projelerinin değerlendirmeleri tamamlanmış ve proje sözleşmeleri
imzalanmıştır.
Mal Alımı: Toplam 3.4 Milyon Avro bütçeli ekipman tedariki kapsamında belirlenen 8 Pilot
İlde (Batman, Bitlis, Erzurum, Hakkari, Mardin, Siirt, Şanlıurfa, Şırnak) 13 okul pansiyonu (7
YİBO, 5 MTE Kız Pansiyonu, 1 İHL pansiyonu) donatılmıştır.
Hizmet Alımı: Proje 23.03.2015 tarihinde başlamış olup, projenin ikinci ara raporu
hazırlanmaktadır.
Proje hakkında pilot illerin bilgilendirilmesi için 10.09.2015 tarihinde Ankara’da bir proje
bilgilendirme toplantısı gerçekleştirilmiştir.
Kurum standartları kapsamında okula erişemeyen ve devamı sağlayamayan çocukların
tespitine yönelik izleme çalışmaları yapılmaktadır. Sistem sonuçlarından yararlanılarak
eğitimde niteliğin yükseltilmesine dair politikaların geliştirilmesi hedeflenmiştir.
12
BİRİNCİ BÖLÜM
TEMEL POLİTİKA EKSENLERİ
Eğitim İstihdam
İlişkisinin Güçlendirilmesi
Bu kapsamda yapılan çalışmalar:
… ,&1QSPKFTJOJOBmÕMÕãLPOGFSBOTÕ
… äM1SPKF,PPSEJOBTZPO,VSVMMBSÕOÕOFáJUJNMFSJ
… äM1SPKF;JZBSFU&LJQMFSJOJOFáJUJNMFSJ
… JMEFGBSLMÕHSVCVOFáJUJNMFSJ
… JMEFSFICFSMJLzáSFUNFOMFSJOJOFáJUJNJ
… .FTMFLMFSWFNFTMFLJFáJUJNGÕSTBUMBSÕLPOVTVOEBJMEFCJMHJMFOEJSNFUPQMBOUÕMBSÕ
… 1SPKFOJOJMLLBNVTQPUVOVOIB[ÕSMBONBTÕWFZBZÕOMBONBTÕUBNBNMBONÕãUÕS
… .BSUBZÕOEB1SPKFOJOJLJODJ:zOMFOEJSNF,PNJUFTJ5PQMBOUÕTÕZBQÕMNÕãUÕS
… ,&1QSPKFLBQTBNÕOEBNBMBMÕNMBSÕCJMFãFOJEPáSVMUVTVOEBQBOTJZPOBmÕMÕãMBSÕOÕO
Eylül ayında gerçekleştirilmesi planlanmaktadır.
Mesleki Becerilerin Geliştirilmesi Projesi (MESGEP):
2011-2016 yıllarını kapsayan mesleksiz ve istihdama yönelik bir mesleği olmayan özel politika
gerektiren bireylere ve mesleğini değiştirmek isteyenlere ilgi ve istidatları göz önüne alınarak
meslek edindirmek, bu becerilerini üst seviyelere çıkararak mesleki yeterlilik kazandırmak
amacıyla hazırlanan Mesleki Becerilerin Geliştirilmesi Projesi (MESGEP) Mesleki ve Teknik
Eğitim Genel Müdürlüğü koordinesinde Hayat Boyu Öğrenme Genel Müdürlüğü ile birlikte
yürütülmektedir. Projenin hedef kitlesi;
·
Engeli dolayısıyla eğitime erişim sağlayamamış gruplar,
·
Güvenlik nedeniyle göç etmiş kişiler,
·
Şiddet mağduru kadınlar,
·
Eğitime erişim fırsatı bulamamış olan bireyler,
·
Muhtaç durumdaki dul ve yetimler,
·
Cezaevlerinden tahliye olmuş veya olmamış bir mesleki becerisi olmayan veya meslek
değiştirmek isteyenler,
·
Bir meslek sahibi olmak isteyen ev hanımlarından oluşmaktadır.
Proje Paydaşları; Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı,
Adalet Bakanlığı, İçişleri Bakanlığı, Türkiye İş Kurumu Genel Müdürlüğü, Türkiye İstatistik
Kurumu Başkanlığı, İşverenler ve İşveren Sendikaları, Sivil Toplum Kuruluşları, Engelli
Dernekleridir.
Bu proje kapsamında 21 Mart 2016 tarihinde HYPERLINK “http://www.mesgep.meb.gov.tr/”
www.mesgep.meb.gov.tr WEB sayfasından alınan verilere göre, 35 il toplamında; 15.673 kişi
başvuruda bulunmuş, tamamlanan eğitimlerden 9.387 kişi belge almaya hak kazanmıştır.
13
BİRİNCİ BÖLÜM
TEMEL POLİTİKA EKSENLERİ
Romanların Yoğun Olarak Yaşadığı Yerlerde Sosyal İçermenin Desteklenmesi Projesi :
MEB (Hayat Boyu Öğrenme Genel Müdürlüğü ile Temel Eğitim Genel Müdürlüğü) ortaklığında
Avrupa Birliği Katılım Öncesi Mali Yardım Aracı 4. Bileşeni AB IPA 4 kapsamında Romanların
Yoğun Olarak Yaşadığı Yerlerde Sosyal İçermenin Desteklenmesi Projesi yürütülmeye
başlanmıştır. Projenin mal alımı ve hizmet alımı ihaleleri tamamlanmış olup mal alımı ihalesi
05.11.2015 tarihinde, hizmet alımı ihalesi 09.11.2015 tarihinde imzalanmıştır. Projenin açılış
toplantısı 16.11.2015 tarihinde saat 14.00 da ASPB’de gerçekleştirilmiştir. Projenin mal
alımı ihalesi tamamlanmış olup ilgili yerlere ve Genel Müdürlüğe ait okullara mal teslim
aşamasındadır.
Genel amacı özellikle resmi işgücü piyasasına (sosyal güvenceli olarak) girişlerin
kolaylaştırılarak romanların yoğun olarak yaşadığı yerlerde sosyal içermenin artırılması olan
projenin en önemli faaliyetleri aşağıda verilmiştir:
1. Romanlara hizmet sunan kamu kurumlarının ve hizmet veren tarafların eğitim, sağlık,
istihdam, sosyal koruma ve sosyal yardımlar alanında daha iyi hizmet sunmak üzere kurumsal
kapasitelerinin geliştirilmesi
2. Kamu kurumları, STK’lar, paydaşlar ve toplum arasındaki iletişim ve diyaloğun ayrımcılıkla
mücadele amacıyla güçlendirilmesi
3. Eğitim hizmetlerine erişiminin kolaylaştırılması ve çocukların akademik başarılarının
iyileştirilmesinin sağlanması
4. Sağlık hizmetlerine erişimin ve sağlık hizmetlerine talebin arttırılması
5. Mesleki niteliklerin arttırılması yoluyla istihdam hizmetlerine erişimin ve işgücüne
katılımın kolaylaştırılması
Projenin merkezi Ankara’dır. Ayrıca Adana, Balıkesir, Hatay, Edirne, Eskişehir, İstanbul,
İzmir, Kırklareli, Manisa, Mersin ve Tekirdağ projenin uygulama illeridir. Uygulama süresi 24
ay olan projede 12 pilot ilde 44 okul yer almaktadır. Projenin hedef grubunu yoksulluk içinde
yaşayan ya da yoksulluk riski ile karşı karşıya olan dezavantajlı kişiler ve romanların yoğun
olarak bulunduğu gecekondu bölgelerinde yaşayanlar ve göçerler oluşturmaktadır.
08.04.2016 tarihinde İstanbul’da projenin tanıtımına ilişkin basın konfreansı düzenlenmiştir.
Nisan ayı içinde Edirne ve İzmir ilinde ve 05.05.2016 tarihinde Mersin’de “Roman Günü
Etkinlikleri” gerçekleştirilmiştir.
Pilot okullarda ihtiyaç analizi çalışması yapılacaktır.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
14
BİRİNCİ BÖLÜM
TEMEL POLİTİKA EKSENLERİ
Eğitim İstihdam
İlişkisinin Güçlendirilmesi
Tedbir No ve Adı:
1.2 Okul öncesi eğitimde yaygınlaştırma çalışmaları geliştirilerek sürdürülecektir.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: MEB – Temel Eğitim Genel Müdürlüğü
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: İçişleri Bakanlığı, Maliye Bakanlığı, Yerel Yönetimler
Sivil Toplum Kuruluşları
c) Süre: Sürekli
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: Yapılan projelerle, dezavantajlı çocuklara
kaynak aktarımı, atıl durumdaki binaların onarılarak derslik yapılması, anasınıfı ve
anaokulları yapılması gibi çalışmalara devam edilmiştir. 48-66 aylık çocuklardan okul öncesi
eğitim kurumlarına devam edenlere de şartlı eğitim yardımları yapılması sağlanmıştır.
;PSVOMVFáJUJNLBQTBNÕOEBPMNBZBOPLVMzODFTJFáJUJNmBáÕOEBLJUNmPDVLMBSBSFTNJz[FM
okul öncesi eğitim kurumları ile, ASPB’ye bağlı kreşler dahil) yönelik Pamuk Şekerim Etkinlik
Kitabı ücretsiz olarak dağıtılmaktadır. Dezavantajlı çocuklara yönelik olarak yaz okulları ve
gezici mobil ana sınıfları uygulamalarına devam edilmektedir.
Onuncu Kalkınma Planı’nda (2014-2018) okul öncesi eğitim ile ilgili aşağıdaki hedeflere yer
verilmiştir:
… ZBãPLVMMBãNBPSBOÕQMBOTPOVOEBZ[EFµFZLTFMUJMFDFLUJS
… 0LVMzODFTJFáJUJNJOZBZHÕOMBãUÕSÕMNBTÕWFFáJUJNJMFJTUJIEBNJMJãLJTJOJOHmMFOEJSJMNFTJOF
yönelik çalışmalar yapılacaktır.
… eáSFODJMFSJOTPTZBM[JIJOTFMEVZHVTBMWF¾[JLTFMHFMJãJNJOFLBULÕTBáMBZBOPLVMzODFTJ
eğitim, imkânları kısıtlı hane ve bölgelerin erişimini destekleyecek şekilde yaygınlaştırılacaktır.
MEB 2015-2019 Stratejik Planı’nda ise şu hedefler yer almaktadır:
… 0LVM zODFTJ FáJUJNF LBUÕMÕNÕ BSUÕSBDBL IJ[NFU TVOVN NPEFMMFSJ mFãJUMFOEJSJMFDFL WF
okul öncesi eğitim imkânları kısıtlı hane ve bölgelerin erişimini destekleyecek şekilde
yaygınlaştırılacaktır.
… 0LVMzODFTJFáJUJNEFBJMFMFSFEãFONBMJZFUJB[BMUBDBLE[FOMFNFMFSZBQÕMBDBLUÕS
MEB’in hedefi, tüm çocukların en az bir yıl okul öncesi eğitim alarak ilkokula başlamalarını
sağlamaktır. Bu hedeflere ulaşmak için çalışmalar devam etmektedir.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
15
BİRİNCİ BÖLÜM
TEMEL POLİTİKA EKSENLERİ
Tedbir No ve Adı:
1.3 Yükseköğretimde okullaşma oranı yükseltilecektir.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: YÖK
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: ASPB, MEB, İçişleri Bakanlığı, Kalkınma Bakanlığı,
Maliye Bakanlığı, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Sivil Toplum Kuruluşları
c) Süre: Sürekli
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: Son yıllarda yükseköğretim alanındaki
genişlemeyle birlikte yükseköğretim brüt okullaşma oranlarında görülen artışlar devam
etmektedir. 2014 yılında yüzde 81,70 olan yükseköğretim brüt okullaşma oranının 2015 yılı
itibariyle yüzde 88,94’e yükseldiği görülmektedir.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Politika No ve Adı:
2. Genel ve mesleki eğitimin kalitesi ve etkinliği artırılacaktır.
Tedbir No ve Adı:
2.1 Mesleki ve teknik eğitim veren özel okulların desteklenmesi ve yenilerinin açılabilmesi
amacıyla özel sektör finansal olarak teşvik edilecektir.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: MEB – Özel Öğretim Kurumları Genel Müdürlüğü
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK), Maliye Bakanlığı,
YÖK, Meslek Kuruluşları
c) Süre: Sürekli
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: Organize sanayi bölgelerinde açılan özel
mesleki ve teknik eğitim okullarında öğrenim gören her öğrenci için 2012-2013 eğitim ve
öğretim yılından başlamak üzere, resmî okullarda öğrenim gören bir öğrencinin okul türüne
göre devlete maliyetinin bir buçuk katını geçmemek üzere, her eğitim ve öğretim yılı itibarıyla
Maliye Bakanlığı ile tarafından müştereken belirlenen tutarda teşvik verilmesine yönelik
olarak 5580 sayılı Kanunun 12 nci maddesinde yapılan değişiklik 04.07.2012 tarihinden
itibaren uygulamaya konulmuştur.
2015-2016 eğitim ve öğretim yılı için organize sanayi bölgelerinde açılan 23 özel mesleki
ve teknik lisesi faaliyet göstermekte olup Şubat 2016 tarihi itibarıyla bu okullarda öğrenim
gören yaklaşık 16 bin öğrencinin öğrenim giderleri MEB tarafından karşılanmaktadır.
Ayrıca 64. Hükümet Eylem Planı kapsamında Organize Sanayi Bölgeleri dışında açılan özel
mesleki ve teknik eğitim okulları içinde teşvik mekanizmalarının geliştirilmesine yönelik
çalışmalar başlatılmıştır.
16
BİRİNCİ BÖLÜM
TEMEL POLİTİKA EKSENLERİ
Eğitim İstihdam
İlişkisinin Güçlendirilmesi
Bu amaca yönelik olarak 03.02.2016 tarihinde Mesleki ve Teknik Eğitim Genel Müdürlüğü, özel
sektör ve STK temsilcileri ile bir bilgilendirme ve değerlendirme toplantısı yapılmıştır. Buna
göre ilgili kurum ve kuruluşların istek, talepleri ve piyasanın beklentileri tespit edilmiştir.
Bu bağlamda, organize sanayi bölgeleri dışında açılan özel meslekî ve teknik okullarda
öğrenim gören öğrenciler için 5580 sayılı Özel Öğretim Kurumları Kanununun 12 nci maddesi
çerçevesinde eğitim öğretim desteği verilmesine ilişkin 21.03.2016 tarih ve 2016/8660 sayılı
Bakanlar Kurulu Kararı yayınlanmıştır.
Ayrıca, söz konusu eyleme ulaşmak için Genel Müdürlük tarafından bir komisyon oluşturularak
alt faaliyetler tanımlanmıştır. Tanımlanan alt faaliyetler doğrultusunda kaynak ihtiyacı da
dâhil olmak üzere teşvik kapsamına uygulanacak usul ve esaslara ile taslak Yönetmeliğe
ilişkin çalışmalar devam etmektedir.
Söz konusu çalışmaların Haziran ayı sonuna kadar tamamlanması hedeflenmektedir.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Tedbir No ve Adı:
2.2 İl Sanayi ve Ticaret Odalarının mesleki eğitime katkı yapması sağlanacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: TOBB
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı (BSTB), Gümrük
ve Ticaret Bakanlığı, MEB, Meslek Kuruluşları
c) Süre: Sürekli
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları ve Önerileri: TOBB, ÇSGB, MEB ve İŞKUR
işbirliğinde uygulanan Uzmanlaşmış Meslek Edindirme Merkezleri Projesi (UMEM) Beceri’10
Projesi ile Ocak-Mart 2016 döneminde toplam 328 kurs açılmıştır. Odalar organizatörlüğünde
gerçekleştirilen meslek edindirme kurslarına Ocak- Mart 2016 döneminde toplam 5.504 kişi
katılmıştır. Birlik bünyesinde tehlikeli ve çok tehlikeli mesleklerde sınav ve belgelendirme
hizmeti vermek üzere Mesleki Yeterlilik ve Belgelendirme Merkezleri A.Ş. (MEYBEM)
kurulmuştur. MEYBEM kanalıyla odalar işbirliğinde Ocak-Mart 2016 döneminde yaklaşık 600
kişiye sınav ve belgelendirme hizmeti ile sınavlarda başarılı olan kişilere, mesleki yeterlilik
belgeleri verilmiştir.
Mesleki yeterlilik sistemini tanıtmak üzere MEYBEM ve MYK kanalıyla odalar işbirliğinde
farkındalık artırma toplantıları düzenlenmiştir. Başta Trabzon, Gaziantep, Konya illeri ile
Aliağa ilçesi olmak üzere yerelde mesleki yeterlilik sisteminin tanıtımı yapılmıştır. Mesleki
yeterlilik belgelerinin yaygınlaştırılması amacıyla birçok ilde Milli Eğitim İl Müdürlükleri
ile protokoller yapılmıştır. Bu kapsamda Adana, İzmir, Eskişehir ve Samsun illerinde meslek
liseleri ile kapsamlı işbirliği çalışmaları yürütülmektedir.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
17
BİRİNCİ BÖLÜM
TEMEL POLİTİKA EKSENLERİ
Tedbir No ve Adı:
2.3 MEB Mesleki ve Teknik Eğitim Genel Müdürlüğü ve Hayat Boyu Öğrenme Genel
Müdürlüğü’ne bağlı okul/kurumların atölyeleri modernize edilerek örgün ve yaygın öğretim
ile işgücü eğitimlerinde kullanılacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: MEB - Mesleki ve Teknik Eğitim Genel Müdürlüğü, Hayat Boyu
Öğrenme Genel Müdürlüğü
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: BSTB, İçişleri Bakanlığı, Gümrük ve Ticaret
Bakanlığı, Maliye Bakanlığı, Mülki İdareler
c) Süre: Sürekli
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları ve Önerileri: 53 alan 205 dal atölye ve
laboratuvarları ile pansiyon, uygulama oteli, uygulama sınıfının standart donatım listesi ile
standart mimari yerleşim planları çalışılmıştır. Sektördeki gelişim ve değişimler müfredat
programlarına yansıtıldıkça söz konusu listeler ve yerleşim planları da güncellenmektedir.
Standartlarda yer alan genel teknolojik özellikleri belirlenmiş alet makina ve cihazlar
okullarımız tarafından yeni kurulan veya teknolojisi eskimiş atölye ve laboratuvarlarda Destek
Hizmetleri Genel Müdürlüğü tarafından gönderilen kaynak ölçüsünde yenilenmektedir.
Mesleki ve Teknik okulların atölye ve laboratuvarları örgün eğitim amaçlı kullanıldığı gibi
Hayat Boyu Öğrenme Genel Müdürlüğü veya İŞKUR tarafından düzenlenen kurslarda da
kullanılmaktadır. Çeşitli sektörel kurum ve kuruluşlar veya hayırsever vatandaşlar tarafından
da yapılan proje ve protokollerle atölye ve laboratuvarlar yenilenmektedir.
“Mesleki Eğitim” konusunda yasal düzenleme çalışmaları devam etmektedir. Yasal düzenleme
çalışmaları ile birlikte programların güncelleme çalışmaları 5544 sayılı Meslekî Yeterlilik
Kurumu Kanunu ve ilgili yönetmelikleri dikkate alınarak sürdürülmektedir.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Tedbir No ve Adı:
2.4 Meslek yüksekokulları yapı ve işleyiş olarak etkinleştirilmek üzere yeniden
yapılandırılacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: YÖK
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: ÇSGB, MEB, Meslek Kuruluşları
c) Süre: 2015
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: : 3. İzleme ve Değerlendirme Toplantısında söz
konusu tedbirin tamamlandığı kararlaştırılmıştır.
e) Tamamlanma Durumu: Tamamlandı.
18
BİRİNCİ BÖLÜM
TEMEL POLİTİKA EKSENLERİ
Eğitim İstihdam
İlişkisinin Güçlendirilmesi
Politika No ve Adı:
3. Hayat Boyu Öğrenme (HBÖ) kapsamında açık öğrenme ortamları oluşturulacak ve hayat
boyu öğrenme özendirilecektir.
Tedbir No ve Adı:
;PSVOMVFáJUJNEÕãÕOEBLJzáSFONFGÕSTBUMBSÕmFãJUMFOEJSJMFDFLUJS
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: MEB - Hayat Boyu Öğrenme Genel Müdürlüğü
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: YÖK, İŞKUR, Meslek Kuruluşları, Sosyal Taraflar
c) Süre: 2016
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları:;PSVOMVFáJUJNmBáÕEÕãÕOBmÕLNÕãCJSFZMFSJOEF
eğitim gördüğü Mesleki Açık Öğretim Lisesi bünyesinde devam eden İmam Hatip programı,
hazırlık çalışmaları tamamlanan Açık Öğretim Okulları yönetmeliği yürürlüğe girdikten sonra
Açık Öğretim İmam Hatip Lisesi olarak hizmet verecektir.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Tedbir No ve Adı:
3.2 Bilgi ve iletişim teknolojilerinden yararlanılarak uzaktan eğitim uygulamaları
yaygınlaştırılacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: MEB - Hayat Boyu Öğrenme Genel Müdürlüğü
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: YÖK, TÜBİTAK (Türkiye Bilimsel ve Teknolojik
Araştırmalar Kurumu), Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (BTİK), Özel Sektör Temsilcileri,
Sivil Toplum Kuruluşları
c) Süre: Sürekli
d)Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: Avrupa Birliği ve Türkiye Cumhuriyeti
tarafından finanse edilip Hayat Boyu Öğrenme Genel Müdürlüğü tarafından yürütülen
“Avrupa Yetişkin Öğrenme Gündemi Uygulamaları İçin Ulusal Koordinatörler” projesinin
amacı hayat boyu öğrenme konusunda yetişkinlerin bilinç ve kültürünü arttırmak, özellikle
anahtar yeterlikleri kullanarak yetişkinlerin becerilerini geliştirmek, yetişkinler için daha
esnek ve kolay bir yol olan uzaktan öğrenme yöntemiyle hayat boyu öğrenme fırsatlarına
erişimlerini arttırmaktır.
Uygulamalar kapsamında mevzuat, müfredat, açık öğretim sistemi, yetişkin eğitimi, yetişkin
eğitimi yöntem ve teknikleri, iletişim ve yenilikçi düşünce konularında uzaktan eğitim
materyali geliştirilmiştir. Söz konusu materyaller projeye ait http://yetiskinproje.meb.gov.tr
adresinde yayımlanmıştır.
19
BİRİNCİ BÖLÜM
TEMEL POLİTİKA EKSENLERİ
Ayrıca, açık öğretim okullarında uygulanan programlar uzaktan eğitim sistemine uygun
olarak hazırlanmış ve Talim Terbiye Kurulunun onayına sunulmuştur
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Tedbir No ve Adı:
3.3 Hayat boyu öğrenme portalı kurulacak, bu çerçevede kamu ve özel kesim ile sosyal taraflar
ve STK’lar tarafından gerçekleştirilen tüm eğitimlere ilişkin bilgiler bu portalda toplanacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: MEB - Hayat Boyu Öğrenme Genel Müdürlüğü
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: İŞKUR, TÜİK, YÖK, Sivil Toplum Kuruluşları, Sosyal
Taraflar
c) Süre: 2016
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: Hayat Boyu Öğrenme Web Portalı bireylere
istihdam ve öğrenme fırsatlarını uzaktan erişimle sağlamaya dönük bir programdır. Web
Portal Hayat Boyu Öğrenme 1 Projesi çıktılarından biri olarak faaliyete geçmiş ve 2015
yılında ara yüzünde değişikliğe gidilmiştir. Ayrıca e-Yaygın dahil edilerek kursiyerlerin bu
platformdan açık kurslara ilişkin bilgi sahibi olabilmeleri sağlanmıştır. 2016 yılında öncelikle
portala İŞKUR veri tabanının entegre edilmesi daha sonra diğer istihdam ve öğretim fırsatı
sağlayan kurum kuruluşlara (Belediyeler, üniversiteler, sivil toplum kuruluşları vb.) ait veri
tabanlarının entegre edilmesi öngörülmektedir.
f) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Politika No ve Adı:
4. Eğitim-işgücü piyasası arasında uyum sağlanacaktır.
Tedbir No ve Adı:
4.1 Türkiye Yeterlilikler Çerçevesi, Avrupa Yeterlilikler Çerçevesi ile referanslandırılacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: MYK
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: BSTB, MEB, YÖK, İŞKUR, Meslek Kuruluşları, Sosyal
Taraflar
c) Süre: 2016
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: Türkiye Yeterlilikler Çerçevesinin
Uygulanmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik, Bakanlar Kurulunun 2015/8213
sayılı Kararıyla 19.11.2015 tarihli ve 29537 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe
girmiştir. Söz konusu Yönetmeliğin geçici birinci maddesi gereğince, Yönetmeliğin yayımı
tarihinden itibaren bir yıl içerisinde Türkiye Yeterlilikler Çerçevesinin (TYÇ) Avrupa
Yeterlilikler Çerçevesi (AYÇ) ile referanslanması çalışmalarının tamamlanması gerekmektedir.
20
BİRİNCİ BÖLÜM
TEMEL POLİTİKA EKSENLERİ
Eğitim İstihdam
İlişkisinin Güçlendirilmesi
Bu hüküm gereğince, Kurum koordinasyonunda 2013 yılında başlayan çalışmalarla MEB,
YÖK, meslek örgütleri, işçi, işveren ve eğitim sendikaları, öğrenci konseyi, akademisyenler
ve yabancı uzmanların katkı ve katılımlarıyla yürütülen çalışmalar neticesinde Türkiye
Referanslama Raporu taslağı hazırlanmış ve 2015 yılında gerçekleşen mevzuat düzenlemeleri
kapsamında taslak güncellenmiştir.
TYÇ-AYÇ referanslama çalışmalarının tamamlanması, Referanslama Raporuna yönelik
istişare sürecinin tüm paydaşların katılımı ile gerçekleştirilmesi ve üzerinde ulusal mutabakat
sağlanan Referanslama Raporu’nun AYÇ Danışma Grubuna sunulması için “AYÇ Ulusal
Koordinasyon Noktası 2016 Projesi” Türkiye Ulusal Koordinasyon Noktası olarak kabul
edilen Kurum tarafından 2016 yılı Ocak ayında başlatılmıştır.
TYÇ ile ilgili tüm teknik çalışmaları yürütmekle görevli TYÇ Kurulu, 05.04.2016 tarihinde
düzenlenen ikinci toplantısında Türkiye Referanslama Raporu taslağına yönelik çalışmalarının
nihayetlendirilmesi ve bu kapsamda edinilen kazanımlara ilişkin farkındalık oluşturulması
amacıyla ulusal istişare sürecinin başlatılmasını kararlaştırmış ve 2016 yılında uygulanacak
İstişare Süreci Faaliyet Planını kabul etmiştir.
Bahse konu Faaliyet Planına göre istişare süreci TYÇ Kurulunda temsil edilen kurum
ve kuruluşlara yönelik olarak düzenlenecek beş farklı istişare toplantısı ve bir ulusal
konferanstan oluşmaktadır. İstişare toplantılarının 2016 yılı Mayıs ayında gerçekleştirilmesi
kararlaştırılmış olup konuya ilişkin davet yazıları ve toplantılarda ele alınacak rapor taslağı
11.04.2016 tarihinde ilgili kurum ve kuruluşlara paylaşılmıştır.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Tedbir No ve Adı:
4.2 İş piyasasının önceliklerine göre belirlenen ulusal meslek standartları hazırlanacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: MYK
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: BSTB, MEB, YÖK, İŞKUR, Meslek Kuruluşları, Sosyal
Taraflar
c) Süre: Sürekli
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: Ocak – Haziran 2016 Döneminde 14 meslek
standardının hazırlanması amacıyla 2 kuruluş ile işbirliği protokolü yapılmıştır. Yapılan
protokollerle birlikte hazırlanması planlanan meslek standardı sayısı 819’a ulaşmıştır. Rapor
döneminde 24 ulusal meslek standardının daha Resmî Gazete’de yayımlanmasıyla birlikte,
toplam ulusal meslek standardı sayısı 633’e ulaşmıştır. 11 adet yeni ulusal meslek standardı
yayımlanma aşamasında olup, 141 adet meslekte standart hazırlama çalışmasına devam
edilmiştir.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
21
BİRİNCİ BÖLÜM
TEMEL POLİTİKA EKSENLERİ
Tedbir No ve Adı:
4.3 MYK’nın kurumsal kapasitesinin idari ve mali yönden güçlendirilmesine ilişkin gerekli
hukuki düzenlemeler yapılacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: MYK
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: BSTB, MEB, Maliye Bakanlığı
c) Süre: 2015
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: 3. İzleme ve Değerlendirme Toplantısında söz
konusu tedbirin tamamlandığı kararlaştırılmıştır.
e) Tamamlanma Durumu: Tamamlandı.
Tedbir No ve Adı:
4.4 Resmî Gazete’de yayımlanan ulusal meslek standartları ortaöğretim düzeyinde bir yıl içinde
eğitim programlarına yansıtılacak ve takip eden eğitim yılında uygulamaya konulacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: MEB - Meslekî ve Teknik Eğitim Genel Müdürlüğü
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: YÖK, MYK, İŞKUR, Sosyal Taraflar, Meslek
Kuruluşları, Kurum ve Kuruluşlar
c) Süre: Sürekli
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: Resmî Gazete’de yayımlanan ulusal meslek
standartları (4 üncü seviye 162 UMS) doğrultusunda 38 alan 154 dala ait öğretim programları
sektör, sivil toplum kuruluşları, akademisyenler, meslek elemanları, Bakanlık temsilcileri
ve ilgili alan öğretmenleri katılımı ile oluşturulan komisyonlar tarafından taslak olarak
hazırlanmış; Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının onayına sunulmuştur. Bu kapsamda 0408 Nisan 2016 tarihleri arasında 22 katılımcı ile Eskişehir ilinde ve 25-29 Nisan 2016 tarihleri
arasında ise 19 katılımcı ile Düzce ilinde komisyon çalışması gerçekleştirilmiştir.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
22
BİRİNCİ BÖLÜM
TEMEL POLİTİKA EKSENLERİ
Eğitim İstihdam
İlişkisinin Güçlendirilmesi
Tedbir No ve Adı:
4.5. Resmî Gazete’de yayımlanan ulusal meslek standartları yükseköğretim düzeyinde
bir yıl içinde eğitim programlarına yansıtılacak ve takip eden eğitim yılında uygulamaya
konulacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: YÖK
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: MEB, MYK, İŞKUR, Meslek Kuruluşları
c) Süre: Sürekli
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: Yükseköğretimde müfredat belirleme yetkisi
üniversite senatolarındadır. Üniversite çağın ve ülkenin değişen koşullarına ve ihtiyaçlarına
göre müfredatları sürekli olarak gözden geçirmektedir. Bu kapsamda, ulusal meslek
standartlarının yükseköğretim programlarına yansıtılması üniversitelerin sorumluluğunda
ve insiyatifindedir.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Tedbir No ve Adı:
4.6.MBRD Hizmetleri çerçevesinde İŞKUR ve MEB hizmetleri artırılıp yaygınlaştırılacaktır.
Bu çerçevede İŞKUR söz konusu hizmetleri kısa vadede gerektiğinde hizmet alımı yoluyla
sağlayacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: İŞKUR
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: MEB, Meslek Kuruluşları, Sosyal Taraflar
c) Süre: Sürekli
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: MBRD doğrultusunda tarafların ortak
çalışmasına zemin oluşturan ve Kurumun sekreterya görevini üstlendiği MEDAK toplantıları
3 ayda bir yapılarak meslekler ve Meslek Bilgi Dosyaları üzerine çalışmalar yürütülmektedir.
Ayrıca Kurum mesleki rehberlik boyutunda MEB’le işbirliği halinde faaliyetlerini
sürdürmektedir.
İş ve meslek danışmanlığı hizmetleri kapsamında işgücünün istihdam edilebilirliğini
artırmak, işsizlerin ve meslek seçimi aşamasında olanların mesleğe/işe yönlendirilmeleri ve
kariyer planlamalarına destek olmak, meslek seçme aşamasında olan öğrencilerin, velilerinin
ve öğretmenlerinin bilgi ve ilgi düzeylerini arttırmak amaçlarıyla hazırlanan ve Türkiye
genelinde dağıtılan Meslek Seçimine Destek Dergisinin 2016 yılında dağıtılması planlanan
yeni sayısının çalışmaları tamamlanmış ve İl Müdürlüklerine dağıtımı gerçekleştirilmiştir.
İllerde gerçekleştirilen “Meslek Tanıtım Günleri”yle üniversite tercihleri öncesinde öğrencilere
yardımcı olmak amaçlanmaktadır. Meslek Tanıtım Günleri, temel olarak mesleğin, erbabı
tarafından tanıtılması şeklinde kurgulanmıştır. İl Müdürlüklerince belirlenecek program
23
BİRİNCİ BÖLÜM
TEMEL POLİTİKA EKSENLERİ
çerçevesinde Türkiye’de lisans düzeyinde en çok tercih edilen 9 meslek dahil birçok mesleğin
tanıtılması planlanmaktadır. Meslek Tanıtım Günleriyle yanlış meslek seçiminin bireysel ve
toplumsal anlamdaki olumsuz etkilerinin giderilmesi, İŞKUR’un bilinirliği ve tanınırlığının
artırılması ve kariyer yolunda gençlerimizin yalnız kalmaması amaçlanmaktadır. Bu hizmet
vasıtasıyla, İŞKUR’un özel politika gerektiren gruplara yönelik hizmetlerine bir yenisi daha
eklenmiştir. Başladığı tarihten bu yana yaklaşık 15.000 genç bu faaliyetlere katılmıştır.
Güncel okul listelerinin MEB’den temini amacıyla İŞKUR ve MEB arasında yürütülen çalışma
neticesinde MEB veritabanından güncel okul isimleri alınmaktadır. Bu sayede iş ve meslek
danışmanlarının okul portföylerinin güncelliğinin korunması sağlanmaktadır.
Sınıf görüşmeleri, veli toplantıları, iş arama becerileri gibi grup görüşmelerinin etkinliğini
artırmak amacıyla 60 iş ve meslek danışmanına Grup Görüşmesi Eğitimi verilmiştir. Ayrıca
Grup Görüşmesi Rehberi kitapçığı hazırlanarak tüm iş ve meslek danışmanlarına dağıtılmıştır.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Tedbir No ve Adı:
4.7. Bireylere eğitimde yatay ve dikey hareketlilik fırsatları sağlanacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: MEB - Meslekî ve Teknik Eğitim Genel Müdürlüğü, Hayat Boyu
Öğrenme Genel Müdürlüğü
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: MYK, İŞKUR, YÖK
c) Süre: Sürekli
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: Örgün eğitimden açık öğretim kurumlarına,
açık öğretim kurumlarından örgün eğitim kurumlarına geçişler Ortaöğretim Kurumları
Yönetmeliğinin ilgili maddeleri doğrultusunda yapılmaktadır. Açık Öğretim Okulları öğretim
programları, örgün eğitimle uyumlu hale getirmek için yeniden yazılmış ve Talim Terbiye
Kuruluna onaya sunulmuştur.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Tedbir No ve Adı:
4.8 İnsan Kaynaklarının Geliştirilmesi Sektörel Operasyonel Programı (İKGSOP) ile AB fonları
etkin bir şekilde kullanılacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: ÇSGB - Avrupa Birliği ve Mali Yardımlar Dairesi Başkanlığı
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: İŞKUR, SGK, MEB, ASPB
c) Süre: Sürekli
24
BİRİNCİ BÖLÜM
TEMEL POLİTİKA EKSENLERİ
Eğitim İstihdam
İlişkisinin Güçlendirilmesi
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: ;BGFS,BMLÕONB"KBOTÕµOÕOZSUNFLUFPMEVáV
TR33 Bölgesindeki İşveren ve İşçilerin Uyum Yeteneğinin Artırılması Operasyonu için mal ve
hizmet alımı amacıyla 4,1 milyon Avroluk fon ayrılmıştır. Operasyon dahilinde Uşak, Manisa,
Kütahya ve Afyonkarahisar illerinde insan kaynaklarını geliştirmeye yönelik faaliyetler
düzenlenecektir. Bu kapsamda Bölgesel İnsan Kaynakları Geliştirme Merkezi (BİGEM)
kurulacak olup toplamda 100.000 saatten fazla eğitim düzenlenmesi öngörülmektedir. Bu
operasyon çerçevesinde sektörel gelişim ve işgücü ihtiyaç analizi gerçekleştirilecek, KOBİ’lere
danışmanlık hizmetleri sağlanacak ve bölgesel işgücü veri tabanı oluşturulacaktır.
MEB’e sağlanan 6,9 milyon Avro ile Türkiye’de Hayat Boyu Öğrenmenin Desteklemesi II
Operasyonu ile hayat boyu öğrenmeye katılım oranının artırılması için insan kaynağı ve
kurumsal kapasitenin güçlendirilmesi hedeflenmektedir. Bu kapsamda, hayat boyu öğrenme
faaliyetleri ile ilgili olarak kapsamlı bilgilendirme ve farkındalık oluşturma faaliyetleri
düzenlenecek, ikinci, üçüncü ve dördüncü seviyelerde yatay ve dikey geçişlere imkân
sağlayan mesleki eğitim programları geliştirilecek ve bütün taraflar arasındaki işbirliğinin
güçlendirilmesine yönelik adımlar atılacaktır. Proje dahilinde çalıştaylar düzenlenecek,
iletişim stratejisi ve politika belgeleri oluşturulacaktır. 7 mesleki eğitim kurumu ile protokol
imzalanacak, 24 bölgesel eylem planı hazırlanacak, 2 spot film çekilecek ve 2 yarışma
düzenlenecektir.
Orta Doğu Teknik Üniversitesi’nin faydalanıcı olarak sorumlu olduğu İşçi ve İşverenlerin
Kapasitelerinin Bilgi ve İletişim Teknolojileri Yoluyla Geliştirilmesi Operasyonu 2015
yılının son çeyreğinde imzalanarak 17.12.2015 tarihinde resmi olarak uygulama sürecine
başlanmıştır. Bu operasyon dahilinde 2,5 milyon Avroluk fon sağlanacaktır. Bu fonlarla
birlikte yazılım geliştirmeye yönelik altyapının güçlendirilmesi, İstanbul, İzmir, Gaziantep
ve Eskişehir’de araştırmalar yapılması, yazılım geliştirmenin öğrenilmesine yönelik online
eğitimlerin hazırlanması, ARGE kapasitelerinin geliştirilmesi, bilgi ve İletişim Teknolojileri
kullanımının önemi hakkında bilinç artırma faaliyetlerinin düzenlenmesi ve çevrimiçi
eğitimlerde kullanılacak stüdyo malzemeleri için mal alımının yapılması hedeflenmektedir.
Trakya Kalkınma Ajansının faydalanıcısı olduğu Kariyer Hizmetlerinin Sunulmasında Çok
Paydaşlı Ortaklık Modeli Operasyonu II’nin uygulanmasına 07.01.2016 tarihi itibariyle
başlanmış ve 3 milyon Avroluk fon sağlanmıştır. Bu doğrultuda Edirne, Kırklareli ve
Tekirdağ’da üç devlet üniversitesinde kariyer geliştirme merkezlerinin kapasitelerinin
artırılması, bölgesel işgücü piyasası analizlerinin yapılması, İKG strateji planları ve
üniversitelere yönelik eylem planlarının hazırlanması, kariyer hizmetlerinin verilmesi,
işletme ziyaretlerinin gerçekleştirilmesi öngörülmektedir.
Ulusal Ajans’a doğrudan hibe yoluyla sağlanan 16.9 milyon Avroluk fon, Erasmus+ programı
kapsamında Okul ve Yetişkin Eğitimi Personelinin Mesleki Gelişiminin Desteklenmesiyle
Suretiyle Eğitimde Kalitenin Artırılması Projesi dahilinde kullanılacaktır. Okul eğitimi
alanında 387 ve yetişkin eğitimi alanında 126 olmak üzere toplam 513 projeye fon
sağlanmıştır. Bu doğrultuda 5.687 okul eğitimi çalışanı ile 2.229 yetişkin eğitimi çalışanının,
Avrupa Birliği’ndeki okullar ve yetişkin eğitimi kurumlarında kurslara ve iş başı eğitimlere
katılması veya bu faaliyetlerde eğitici olarak görevlendirilmesi hedeflenmektedir. Ayrıca okul
ve yetişkin eğitimi kurumlarında çalışanların yüzde 30’unun katıldığı faaliyetler sonucunda
sertifika alması veya Europass sertifikası gibi mesleki yeterlilik/tanınırlık araçlarını elde
etmesi hedeflenmektedir. 7.916 kişinin bu doğrultuda faydalanması öngörülmektedir.
25
BİRİNCİ BÖLÜM
TEMEL POLİTİKA EKSENLERİ
HAK-İŞ’in faydalanıcısı olduğu İşveren ve İşçilerin Uyum Yeteneğinin Sosyal Diyalog Yaklaşımı
ile Artırılması hizmet sözleşmesi için 3,8 milyon Avro fon sağlanmış ve ilgili sözleşme
18.04.2016 tarihi ile uygulanmaya başlamıştır. Söz konusu sözleşme kapsamında uygulama
süreci boyunca yaklaşık 8.000 işçi ve işveren için temel beceri eğitimleri düzenlenecektir.
MYK’ya sağlanan 4,5 milyon Avro ile VOC Test Merkezleri II Hibe Programı düzenlenmektedir.
14 hibe faydalanıcısı ile sözleşme imzalanmış olup Şubat 2016’da bu sözleşmelerin uygulama
süreci başlamıştır. Bu kapsamda Avrupa Yeterlilikler Çerçevesi doğrultusunda uygun bir
değerlendirme, ölçme ve belgelendirme sistemi oluşturarak etkin ve sürdürülebilir bir Ulusal
Yeterlilik Sistemi (UYS) oluşturulması amaçlanmaktadır. Bu program ile birlikte bir önceki
hibe programında desteklenemeyen 15 sektörde Meslek Standartları Geliştirme Mesleki Bilgi
ve Beceri Sınav ve Belgelendirme Merkezleri (VOC Test Merkezleri) kurmak, geliştirmek ve
işletmek mümkün olacaktır.
Doğu Karadeniz Kalkınma Ajansı’nın faydalanıcısı olduğu Hazır Giyim Sektöründe Kadınlara
Yönelik Eğitim ve Girişimcilik Hareketi Operasyonu için 2,5 milyon Avro tutarında teknik
yardım desteği sağlanacak ve 450.000 Avroluk mal alımı gerçekleştirilecektir. Teknik yardım
kapsamında 400 kadına girişimcilik üzerine ve 300 kadına da hazır giyim ve konfeksiyon
alanında istihdam edilebileceği düzeyde eğitim verilmesi öngörülmektedir. Mal alımı
kapsamında ise, teknik destek sözleşmesinde yer alan eğitimlerin verilebilmesi için gerekli
olan makine ve teçhizat tedarik edilecektir. İlgili ihale süreçleri tamamlanmış olup, Mayıs
2016’da uygulama aşamasına geçilecektir.
ASPB’ye sağlanan 45 milyon Avro fon ile Lise Düzeyinde Okullaşma Oranlarının Artırılması
İçin Şartlı Nakit Transferi Programının Güçlendirilmesi Projesi yürütülmektedir. Bu
kapsamda okula başlayacak olan 9, 10 ve 11. sınıf öğrencilerinin bazı giderlerini karşılamak
üzere tek sefere mahsus olmak üzere 60 Avro tutarında bir ödenek sağlanmaktadır. Aralık
2014 itibariyle 229.207 öğrenci bu destekten faydalanmıştır. Aralık 2015 döneminde 12. sınıf
öğrencileri de bu sürece dahil edilmiş ve 330.653 öğrenciye daha bir defaya mahsus olmak
üzere 70 Avro tutarında destek sağlanmıştır. Toplam olarak 560.000’e yakın öğrenciye 36,9
milyon Avro tutarında destek sağlanmış bulunmaktadır.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Tedbir No ve Adı:
4.9 Bireylerin eğitim sistemine ilişkin yatay ve dikey geçişlerinde yaşanan sorunlar tespit
edilecektir.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: MEB - Hayat Boyu Öğrenme Genel Müdürlüğü
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: İŞKUR, MYK, YÖK
c) Süre: 2016
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: Açık Öğretim Okulları öğretim programları,
örgün eğitimle uyumlu hale getirmek için yeniden yazılmış ve Talim Terbiye Kuruluna
onaya sunulmuştur. Açık Öğretim Okullarında ders seçme işleminde düzenleme yapılmıştır.
Düzenlemenin amacı Açık Öğretim Okullarından örgün eğitime geçişlerde yaşanan sıkıntıları
ortadan kaldırmaktır. Haftalık ders çizelgelerindeki değişiklikler, örgün eğitime paralel olarak
Açık Öğretim Okullarında da haftalık ders çizelgelerinde uygulanmaktadır.
26
BİRİNCİ BÖLÜM
TEMEL POLİTİKA EKSENLERİ
Eğitim İstihdam
İlişkisinin Güçlendirilmesi
İlköğretimi tamamlayan ancak orta öğretime devam etmeyenler ile orta öğretimden ayrılan
öğrencilerin Açık Öğretim Lisesi veya Mesleki Açık Öğretim Lisesinde öğrenim görmeleri
sağlanmıştır. Açık öğretim Liselerinin ders seçme işlemleri yeniden düzenlenmiştir. Bu
düzenleme ile öğrencilerin Açık Öğretimden örgün eğitime geçişte yaşadığı mağduriyetlerin
ortadan kaldırılması hedeflenmiştir.
Çıraklık eğitim sistemine örgün eğitimden ayrılmış veya devam etmemiş 15 yaş ve üstü bireyler
mesleki eğitim merkezlerine kayıt yaptırarak kalfalık ve ustalık eğitimlerine alınmaktadırlar.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Politika No ve Adı:
5. Aktif İşgücü Piyasası Politikaları (AİPP) yaygınlaştırılarak etkinliği artırılacaktır.
Tedbir No ve Adı:
5.1 İşgücü piyasası ihtiyaç analizlerinin periyodik olarak ve etkin bir şekilde yapılması
sağlanacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: İŞKUR
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: ÇSGB, TÜİK, TOBB, Sosyal Taraflar, Meslek
Kuruluşları, Kalkınma Ajansları
c) Süre: Sürekli
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: 2016 yılı Piyasası Araştırması 08.04.201606.05.2016 tarihleri arasında 2 ve daha fazla işçi çalıştıran işyerlerine gidilerek yapılacak
olan saha çalışması sürmektedir. Söz konusu çalışmada sektörlere ait, mevcut çalışan, açık
iş, temininde güçlük çekilen meslekler ve 2017 yılına ait net istihdam değişim beklentisi
sorulacak, gerek 81 il düzeyi gerek Türkiye geneli raporu 2016 yılı sonu itibariyle kamuoyuyla
paylaşılması düşünülmektedir. 2016 yılı birinci dönem açık iş çalışması 15.02.2016-26.02.2016
tarihleri arasında tamamlanmış olup raporlama çalışması devam etmektedir.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Tedbir No ve Adı:
5.2 Tüm AİPP’lere ilişkin bir analiz yapılıp, veri bankası oluşturulacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: İŞKUR
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: Hazine Müsteşarlığı, ÇSGB, Kalkınma Bakanlığı,
MEB, MYK, TÜİK
c) Süre: 2016
27
BİRİNCİ BÖLÜM
TEMEL POLİTİKA EKSENLERİ
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: İŞKUR tarafından yürütülen aktif ve pasif
istihdam tedbirlerinin istatistiki açıdan izlendiği ve değerlendirdiği sistemler son yıllarda
hem mevcutlar geliştirilmekte hem de yeni sistemler kurularak kullanılmaktadır.
Bundan dolayı oluşturulacak olan veri analiz bankası için MEB ile yapılacak olan
koordinasyonunun planlanması ve programın yazılım bakımından oluşturulması için
çalışmalar devam etmektedir.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Tedbir No ve Adı:
5.3 AİPP’lerin hedef gruplara göre özelleştirilmesi sağlanacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: İŞKUR
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: MEB, Sosyal Taraflar, Meslek Kuruluşları, Kalkınma
Ajansları
c) Süre: 2015
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: 3. İzleme ve Değerlendirme Toplantısında söz
konusu tedbirin tamamlandığı kararlaştırılmıştır.
e) Tamamlanma Durumu: Tamamlandı.
Tedbir No ve Adı:
5.4 Aktif işgücü piyasası programları için izleme ve değerlendirme sistemi geliştirilerek
programlar daha etkin hale getirilecektir.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: İŞKUR
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: Hazine Müsteşarlığı, ÇSGB, Kalkınma Bakanlığı,
Maliye Bakanlığı, MEB, Meslek Kuruluşları
c) Süre: 2015
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: 3. İzleme ve Değerlendirme Toplantısında söz
konusu tedbirin tamamlandığı kararlaştırılmıştır.
e) Tamamlanma Durumu: Tamamlandı.
28
BİRİNCİ BÖLÜM
TEMEL POLİTİKA EKSENLERİ
Eğitim İstihdam
İlişkisinin Güçlendirilmesi
Tedbir No ve Adı:
5.5 Özel İstihdam Bürolarının bünyelerinde iş ve meslek danışmanı bulundurmaları veya bu
hizmeti sunmaları sağlanacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: İŞKUR
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: ÇSGB, Maliye Bakanlığı, Devlet Personel Başkanlığı
(DPB), Sosyal Taraflar, Meslek Kuruluşları
c) Süre: 2016
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: Özel İstihdam Büroları Yönetmeliği’ne
28.12.2015 tarihinde eklenen Geçici 1 inci madde ile büroların çalıştırmakla yükümlü
oldukları nitelikli personel hükmünün yürürlüğü 01.07.2016 tarihine kadar ötelenmiştir.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Tedbir No ve Adı:
5.6 Uygulanacak plan ve programların izleme - değerlendirme ve koordinasyonunun etkin
şekilde yapılması sağlanacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: İŞKUR
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: Maliye Bakanlığı, Kalkınma Bakanlığı, DPB
c) Süre: 2016
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: 2015 yılı için Kuruma verilen 160 adet kurumlar
arası nakil ve açıktan atama kontenjanı kapsamında uzman personel alımı planlanmaktadır.
Bu kapsamda 20 İstihdam Uzman Yardımcısının alım işlemleri devam etmektedir.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Tedbir No ve Adı:
5.7 Yerel düzeyde hedef gruplara yönelik hizmetlerin daha aktif ve etkin bir şekilde yerine
getirilebilmesi için nitelikli personel alımı yapılacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: İŞKUR
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: Maliye Bakanlığı, Kalkınma Bakanlığı, DPB
c) Süre: 2016
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: Hedef kapsamında kadro planlaması yapılmış
olup 400 kadronun iptali ve 3600 kadronun ihdası için Maliye Bakanlığı’na ve DPB’ye
29
BİRİNCİ BÖLÜM
TEMEL POLİTİKA EKSENLERİ
yazı yazılmıştır. Ayrıca 2015 yılı için Kuruma verilen 160 adet kurumlar arası nakil ve
açıktan atama kontenjanı birimlerimizin kadro durumları ve ihtiyaçları doğrultusunda
değerlendirilmektedir. 01.01.2016-30.04.2016 tarihleri arasında kota kapsamında 10 kişinin
ataması yapılmıştır. Kota kapsamı dışında (E-KPSS, 2828 Sayılı Sosyal Hizmetler Kanunu,
3713 Sayılı Terörle Mücadele Kanunu) atama yapılmamıştır.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Tedbir No ve Adı:
5.8 İl İstihdam ve Mesleki Eğitim Kurullarının işlevselliği ve etkinliği artırılacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: İŞKUR
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: MEB, ÇSGB, BSTB, Kalkınma Bakanlığı, Yerel
Yönetimler, Sosyal Taraflar, Sivil Toplum Kuruluşları, Meslek Odaları, Üniversiteler, Kalkınma
Ajansları
c) Süre: 2015
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: 3. İzleme ve Değerlendirme Toplantısında söz
konusu tedbirin tamamlandığı kararlaştırılmıştır.
e) Tamamlanma Durumu: Tamamlandı.
Tedbir No ve Adı:
5.9 Girişimcilik ve AİPP izleme ve değerlendirme komisyonu oluşturulacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: İŞKUR
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: BSTB, ÇSGB, Kalkınma Bakanlığı, Gümrük ve
Ticaret Bakanlığı, MEB, KOSGEB, SGK, Meslek Kuruluşları
c) Süre: 2015
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: 3. İzleme ve Değerlendirme Toplantısında söz
konusu tedbirin tamamlandığı kararlaştırılmıştır.
e) Tamamlanma Durumu: Tamamlandı.
30
BİRİNCİ BÖLÜM
TEMEL POLİTİKA EKSENLERİ
Eğitim İstihdam
İlişkisinin Güçlendirilmesi
Politika No ve Adı:
6. Eğitim sistemi ve AİPP ile proje merkezli yenilikçilik ve girişimcilik desteklenecektir.
Tedbir No ve Adı:
6.1 Yükseköğretim müfredatlarında yenilikçilik ve girişimcilik bölümlerine yer verilecektir.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: YÖK
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: İŞKUR, MEB, KOSGEB, MYK, Meslek Kuruluşları
c) Süre: 2015
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: 3. İzleme ve Değerlendirme Toplantısında söz
konusu tedbirin tamamlandığı kararlaştırılmıştır.
e) Tamamlanma Durumu: Tamamlandı.
Tedbir No ve Adı:
6.2 Yükseköğretimdeki tüm bölümlere girişimcilik seçmeli ders olarak konulacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: YÖK
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: MEB, KOSGEB
c) Süre: 2016
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: Üniversitelerimizde girişimcilik ile ilgili
derslerin müfredatlara özellikle seçmeli ders olarak konulduğu gözlemlenmektedir. Özellikle
her yıl BSTB tarafından açıklanan “Girişimci ve Yenilikçi Üniversite Endeksi” gösterge
seti içerisinde lisans ve lisansüstü seviyesinde girişimcilik ders sayısının yer alması da
üniversiteleri bu konuda teşvik eden bir başka mekanizma haline gelmiştir.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
31
BİRİNCİ BÖLÜM
TEMEL POLİTİKA EKSENLERİ
Tedbir No ve Adı:
6.3 Temel eğitimden itibaren üniversite eğitimine kadar tüm öğretim süreçlerinde yer alan
öğrencilerde girişimciliğin önemi konusunda farkındalık yaratılacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: MEB - Mesleki ve Teknik Eğitim Genel Müdürlüğü
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: MYK, KOSGEB, TOBB, Meslek Kuruluşları
c) Süre: 2016
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: Mesleki ve teknik ortaöğretim okullarında tüm
alanlarda uygulanmakta olan mesleki gelişim dersinde girişimcilik eğitimi verilmektedir. Bu
kapsamda okullarımızda girişimciliğin farkındalığının artırılmasına yönelik olarak Mesleki
ve Teknik Genel Müdürlüğü ve KOSGEB işbirliği protokol çalışmaları başlamıştır.
Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı’nın 15.04.2016 tarih ve 18 sayılı Kurul Kararıyla kabul
edilen “Ortaokul Düşünme Eğitimi Dersi (7 ve 8. Sınıflar) Öğretim Programı”nın bireye
sağlayacağı önemli kazanımlardan biri de yaratıcı düşünme becerisidir. Yaratıcı düşünme
esas itibariyle bireydeki esnek düşünebilme, yeni fikir ve ürünler ortaya koyma potansiyelini
ifade eder. Yaratıcılık kendi içinde “yenilikçilik” ve “girişimciliği” barındırır. Yaratıcı
düşünme becerisi sayesinde bireylerde sürekli bir arayış, canlılık, dinamizm ve girişimcilik
ruhu gelişmiş olur.
Haftalık ders çizelgesinde yer alan zorunlu ve seçmeli derslerin öğretim programlarının
güncelleme ve geliştirme çalışmaları devam etmektedir.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Tedbir No ve Adı:
6.4 İŞKUR tarafından yürütülen girişimcilikle ilgili faaliyetler çeşitlendirilerek daha fazla
katılımcının yararlanması sağlanacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: İŞKUR
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: KOSGEB, Sosyal Taraflar, Meslek Kuruluşları
c) Süre: 2016
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: 2016 Ocak-Mart dönemimde İŞKUR tarafından
435 Girişimcilik Eğitim Programı açılmış olup 11.497 kişi bu programlara katılım sağlamıştır.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
32
BİRİNCİ BÖLÜM
TEMEL POLİTİKA EKSENLERİ
Eğitim İstihdam
İlişkisinin Güçlendirilmesi
Tedbir No ve Adı:
6.5 Girişimcilik eğitimleri konusunda İŞKUR, KOSGEB ve Kalkınma Ajansları işbirliği
geliştirilecektir.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: İŞKUR
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: KOSGEB, Sosyal Taraflar, Meslek Kuruluşları,
Kalkınma Ajansları
c) Süre: 2015
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: : 3. İzleme ve Değerlendirme Toplantısında söz
konusu tedbirin tamamlandığı kararlaştırılmıştır.
e) Tamamlanma Durumu: Tamamlandı.
Tedbir No ve Adı:
6.6. İŞKUR’a iletilen girişimcilik eğitim talepleri, talebin belli bir sayıya ulaşması halinde
anında karşılanacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: İŞKUR
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: KOSGEB
c) Süre: 2014
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: : 1. İzleme ve Değerlendirme Toplantısında söz
konusu tedbirin tamamlandığı kararlaştırılmıştır.
e) Tamamlanma Durumu: Tamamlandı.
Tedbir No ve Adı:
6.7 KOSGEB tarafından koordine edilmekte olan Uygulamalı Girişimcilik Eğitimlerinden
İŞKUR aracılığı ile yürütülecek olanlara katılacakların belirlenmesi sağlanacak ve eğitimlerin
her aşamasında İŞKUR-KOSGEB temsilcileri birlikte çalışacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: İŞKUR
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: KOSGEB
c) Süre: 2016
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: : 3. İzleme ve Değerlendirme Toplantısında söz
konusu tedbirin tamamlandığı kararlaştırılmıştır.
e) Tamamlanma Durumu: Tamamlandı.
33
BİRİNCİ BÖLÜM
TEMEL POLİTİKA EKSENLERİ
Tedbir No ve Adı:
6.8 Girişimcilik eğitimi alanların ve girişimcilerin izlenebildiği bir veri tabanı oluşturulacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: İŞKUR
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: BSTB, MEB, Gümrük ve Ticaret Bakanlığı, KOSGEB,
SGK, Meslek Kuruluşları
c) Süre: 2015
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: : 3. İzleme ve Değerlendirme Toplantısında söz
konusu tedbirin tamamlandığı kararlaştırılmıştır.
e) Tamamlanma Durumu: Tamamlandı.
Tedbir No ve Adı:
6.9 “Yeni Ar-Ge İnovasyon İşbirliği Protokolleri yapılarak üniversite ve sanayinin bir araya
gelmesi sağlanacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: KOSGEB
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: Maliye Bakanlığı, TOBB, Meslek Kuruluşları, YÖK
c) Süre: 2016
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: Bilim ve teknolojiye dayalı yeni fikir ve
buluşlara sahip KOBİ ve girişimcilerin geliştirilmesini teminen, KOSGEB ile üniversitenin
olmazsa olmaz protokol tarafları olduğu, buna ek olarak Ticaret/Sanayi Odaları ve/
veya Teknoparkların protokole taraf olabildiği Ar-Ge ve İnovasyon İşbirliği Protokolleri
imzalanmaktadır. Halihazırda 34 farklı üniversite ile Ar-Ge ve İnovasyon İşbirliği Protokolü
olmakla beraber Ocak-Haziran 2016 dönemleri arasında Çukurova Üniversitesi, Muğla Sıtkı
Koçman Üniversitesi ve Bülent Ecevit Üniversitesi olmak üzere 3 adet Ar-Ge ve İnovasyon
İşbirliği Protokolü imzalanmıştır.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
34
BİRİNCİ BÖLÜM
TEMEL POLİTİKA EKSENLERİ
Eğitim İstihdam
İlişkisinin Güçlendirilmesi
Tedbir No ve Adı:
6.10 Yeni İş Geliştirme Merkezlerinin (İŞGEM) kurulması sağlanacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: KOSGEB
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: Kalkınma Bakanlığı, Maliye Bakanlığı, TOBB,
Meslek Kuruluşları, Kalkınma Ajansları
c) Süre: Sürekli
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: İş Geliştirme Merkezi desteği başvurularını
değerlendirmelerine yönelik olarak Mayıs 2016’da yapılan kurul toplantısı sonucu Kastamonu
İŞGEM başvurusu uygun bulunmuştur. Aynı toplantıda Karaman’dan gelen başvuru için
revizyon istenilmiştir.
Yıl sonuna kadar revize edilen Karaman başvurusu ve gelebilecek diğer başvurular
değerlendirilecektir. Başvurusu uygun bulunanlarla İŞGEM Adı Kullanım Hakkı Sözleşmesi
imzalanacak ve kuruluş ve işletme desteği süreci başlatılacaktır.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Tedbir No ve Adı:
6.11 Uygulamalı girişimcilik eğitimleri yaygınlaştırılacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: KOSGEB
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: BSTB, Meslek Kuruluşları, İŞKUR
c) Süre: 2016
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: 3. İzleme ve Değerlendirme Toplantısında söz
konusu tedbirin tamamlandığı kararlaştırılmıştır.
e) Tamamlanma Durumu: Tamamlandı.
35
BİRİNCİ BÖLÜM
TEMEL POLİTİKA EKSENLERİ
Tedbir No ve Adı:
6.12 Yeni girişimci desteği verilecektir.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: KOSGEB
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: Maliye Bakanlığı, BSTB, İŞKUR, Meslek Kuruluşları
c) Süre: 2016
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: 3. İzleme ve Değerlendirme Toplantısında söz
konusu tedbirin tamamlandığı kararlaştırılmıştır.
e) Tamamlanma Durumu: Tamamlandı.
Tedbir No ve Adı:
6.13 Girişimciliği teşvik etmek üzere yeni kurulacak işletmeler için vergisel kolaylıklar
sağlanacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: Maliye Bakanlığı - Gelir Politikaları Genel Müdürlüğü
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: BSTB, KOSGEB, Meslek Kuruluşları
c) Süre: 2016
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: 10.02.2016 tarihli ve 29620 sayılı Resmî
Gazete’de yayımlanan, 6663 sayılı Gelir Vergisi Kanunu İle Bazı Kanunlarda Değişiklik
Yapılmasına Dair Kanunun 1 inci maddesiyle 193 Sayılı Gelir Vergisi Kanununun mülga
mükerrer 20 nci maddesinde yapılan düzenlemeyle genç girişimcilere kazanç istisnası
getirilmiş olup, ticari, zirai veya mesleki faaliyeti nedeniyle adlarına ilk defa gelir vergisi
mükellefiyeti tesis olunan ve mükellefiyet başlangıç tarihi itibarıyla yirmi dokuz yaşını
doldurmamış tam mükellef gerçek kişilerin, faaliyete başladıkları takvim yılından itibaren
üç vergilendirme dönemi boyunca elde ettikleri bu kazançlarının 75.000 Türk lirasına kadar
olan kısmı maddede belirtilen şartlarla gelir vergisinden müstesna tutulmuştur.
Bu maddenin uygulamasına ilişkin usul ve esaslar ise 292 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel
Tebliğinde düzenlenmiştir.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
36
BİRİNCİ BÖLÜM
TEMEL POLİTİKA EKSENLERİ
Eğitim İstihdam
İlişkisinin Güçlendirilmesi
Tedbir No ve Adı:
6.14 Girişimcilik bilgilendirme ve rehberlik hizmetleri yaygınlaştırılacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: İŞKUR
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: KOSGEB, Sosyal Taraflar, Meslek Kuruluşları
c) Süre: 2016
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmalar: 2015 yılında, KOSGEB hizmetleri hakkında
girişimci adaylarının İŞKUR’da görev yapmakta olan İş ve Meslek Danışmanları aracılığıyla
bilgilendirilmesi amacıyla, söz konusu tedbir kapsamında KOSGEB yetkilileri ile iletişime
geçilmiş ve KOSGEB hizmetleri iş ve meslek danışmanlarının eğitim programları kapsamına
alınmıştır. Bu çerçevede yaklaşık 2.500 İş ve Meslek Danışmanı eğitim almıştır.
2016 yılı için bu eylem kapsamında planlama çalışmaları devam etmektedir.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Tedbir No ve Adı:
6.15 KOBİ’lere rehberlik hizmetlerinin verilmesine yönelik hizmetler artırılacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: KOSGEB
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: İŞKUR, SGK, Meslek Kuruluşları, Belediyeler,
Kalkınma Ajansları
c) Süre: 2016
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: KOSGEB, görev ve faaliyet alanı kapsamında;
hedef kitlesinde yer alan KOBİ’lerin ihtiyaç ve taleplerine yönelik rehberlik hizmetlerini,
Hizmet Merkezi Müdürlükleri vasıtasıyla sürdürmektedir.
KOSGEB’in rutin faaliyetlerinden biri olan bu eylem hali hazırda yerine getirilmekte
olduğundan, süresi bitiminde sonlandırılması önerilmektedir.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
37
BİRİNCİ BÖLÜM
TEMEL POLİTİKA EKSENLERİ
Tedbir No ve Adı:
6.16. KOBİ’lerin işbirliği anlayışında bir araya gelerek “ortak sorunlara ortak çözümler”
üretmelerine yönelik destekler verilecektir.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: KOSGEB
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: Meslek Kuruluşları
c) Süre: 2015
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: 3. İzleme ve Değerlendirme Toplantısında söz
konusu tedbirin tamamlandığı kararlaştırılmıştır.
e) Tamamlanma Durumu: Tamamlandı.
Tedbir No ve Adı:
6.17. Yükseköğretimden itibaren öğrencilerde girişimciliğin önemi konusunda farkındalık
yaratılacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: YÖK
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: MYK, KOSGEB, TOBB, Meslek Kuruluşları.
c) Süre: 2016
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: 3. İzleme ve Değerlendirme Toplantısında söz
konusu tedbirin tamamlandığı kararlaştırılmıştır.
e) Tamamlanma Durumu: Tamamlandı.
38
İşgücü Piyasasında
Güvence ve Esnekliğin Sağlanması
39
BİRİNCİ BÖLÜM
TEMEL POLİTİKA EKSENLERİ
1. MEVCUT DURUM
Güvenceli esneklik kavramı Yedinci Beş Yıllık Kalkınma Planından (1996-2000) itibaren
“Hem güvenceli, hem de esnek bir işgücü piyasası düzenlemesi gerçekleştirileceği” ifadesi
ile kalkınma planlarında yer almaya başlamıştır. 2001-2005 yıllarını kapsayan Sekizinci Beş
Yıllık Kalkınma Planı, işgücü piyasasının ihtiyaç duyduğu güvenceli esneklik anlayışının
sağlanması; Dokuzuncu Kalkınma Planı (2007-2013), esneklik ile güvencenin bir arada
değerlendirilerek işgücü piyasasının daha esnek ve hareketli bir yapıya kavuşması; 20142018 yıllarını kapsayan Onuncu Kalkınma Planı ise işgücü piyasasında etkinliğin artırılması
amacıyla güvenceli esnek çalışma, kıdem tazminatı, alt işverenlik, sosyal diyalog, aktif ve
pasif işgücü politikalarının sosyal taraflarla birlikte ele alınarak ilerleme kaydedilmesi
gerektiğini tespit etmektedir.
2003 yılında yasalaşan 4857 sayılı İş Kanununun çeşitli maddelerinde Avrupa Birliği
direktifleri dikkate alınarak esnek çalışmanın usul ve esasları belirlenmiş, esnek çalışma
biçimleri işçileri de koruyucu hükümler çerçevesinde güvenceli esneklik yaklaşımı temelinde
çalışma yaşamına kazandırılmıştır.
İş Kanunun “Türü ve Çalışma Biçimlerini Belirleme Serbestisi” başlığını taşıyan 9 uncu
maddesinde “Taraflar iş sözleşmesini Kanun hükümleriyle getirilen sınırlamalar saklı
kalmak koşuluyla, ihtiyaçlarına uygun türde düzenleyebilirler.” hükmüne yer verilmiştir.
Bu düzenleme, işçinin pazarlık gücünün zayıflığı dikkate alındığında güvenceli esneklik
kavramının benimsenmesinin işçi açısından önemini ortaya koymaktadır. Ülkemizde
güvenceli esneklik kavramının tartışılması, çalışma mevzuatının Avrupa Birliği (AB)
mevzuatıyla uyumunun sağlanması açısından da önem taşımaktadır.
Bu kapsamda ülkemizde güvenceli esneklik kavramı; AB’nin belirli süreli iş sözleşmelerini
düzenleyen 99/70/EC, kısmi süreli çalışmayı düzenleyen 97/81/EC ve 98/23/EC, geçici iş
ilişkisini düzenleyen 2008/104/EC, çalışma sürelerini düzenleyen 2003/88/EC ve sektörel
çalışma sürelerini düzenleyen 2000/79 EC sayılı direktiflerine uyumu da içermektedir.
En eski ve yaygın olarak uygulanan esnek çalışma biçimi kısmi çalışmadır. İş Kanunu, kısmi
çalışmayı “Kısmi süreli ve tam süreli iş sözleşmesi” başlıklı 13 üncü maddesinde düzenlemiştir.
Ülkemizde haftalık 30 saatten az olan çalışmalar kısmi süreli çalışma olarak değerlendirilirken
ABD’de 35 saatten az, Kanada ve İngiltere’de 30 saatten az, Almanya’da ise 36 saatten az olan
çalışmalar bu kapsama girmektedir.
OECD 2014 verilerine göre ise; OECD ülkeleri arasında ortalama kısmi süreli çalışma oranı
yüzde 16,7 iken Türkiye’de kısmi süreli çalışma oranı yüzde 10,6’dır. Hollanda (38,5), İngiltere
(24,1) ve Almanya (22,3) AB ülkeleri arasında part-time çalışma oranı en yüksek olan
ülkelerdir. Türkiye, AB üyesi ülkelerden Slovenya (9,6), Polonya (7,1) ve Hırvatistan’dan (4,8)
daha yüksek kısmi süreli çalışma oranına sahiptir.
Eurostat 2015 yılı verilerine göre, AB-28 ülkeleri arasında kısmi süreli çalışma ortalaması 19,6
iken Türkiye’de kısmi süreli çalışma oranı 10,3’dür. Söz konusu verilere göre Hollanda (50,0),
İngiltere (25,1) ve Almanya (26,8) AB ülkeleri arasında kısmi süreli çalışma oranı en yüksek
olan ülkeler arasında yer almaktadır. Türkiye, AB üyesi ülkelerden Slovenya (10,1), Polonya
(6,8) ve Hırvatistan’dan (5,9) daha yüksek kısmi süreli çalışma oranına sahiptir.
40
BİRİNCİ BÖLÜM
TEMEL POLİTİKA EKSENLERİ
İşgücü Piyasasında
Güvence ve Esnekliğin Sağlanması
Diğer bir esnek çalışma modeli ise, belirli süreli iş sözleşmeleriyle çalışmadır. Belirli süreli
iş sözleşmesi, İş Kanunun “Belirli ve belirsiz süreli iş sözleşmesi” başlıklı 11 inci maddesinde
düzenlenmiştir. Yapılan düzenlemede belirli süreli iş sözleşmelerinin esaslı bir neden
olmadıkça birden fazla üst üste yapılamayacağı esası getirilmiş ve aksi halde sözleşmenin
baştan itibaren belirsiz süreli sayılacağı belirtilmiştir.
Esnek çalışma modelleri arasında yer alan geçici iş ilişkisini İş Kanunu “Geçici iş ilişkisi”
başlıklı 7 nci maddesinde düzenlemiştir. Maddede yer alan düzenleme mesleki anlamda özel
istihdam büroları aracılığıyla geçici iş ilişkisini kapsamamaktadır.
Özel istihdam büroları, iş sözleşmesi imzaladığı çalışanlarını diğer işletmelere geçici olarak
çalışmak üzere devrettiğinde ortaya geçici iş ilişkisi çıkmaktadır. Son 20 yılda, özellikle
Avrupa’da bu kapsamda çalışan kişi sayısında artış görülmüştür. Özel İstihdam Büroları
Avrupa Konfederasyonunun (Eurociett) 2015 yılı raporunda yayımladığı 2013 yılı verilerine
göre, 8,7 milyon kişinin Avrupa’da bu şekilde çalıştığı görülmüştür. ABD, Çin ve Avrupa
toplamına baktığımızda ise yaklaşık 30 milyon kişi geçici iş ilişkisi kapsamında çalışmaktadır.
Özel istihdam büroları aracılığıyla geçici iş ilişkisini kapsayan kanun tasarısı Türkiye Büyük
Millet Meclisi (TBMM)’ne gönderilmiş ve 06.05.2016 tarihinde TBMM Genel Kurulunca
onaylanarak yasalaşmıştır.
Söz konusu düzenlemeye göre geçici iş ilişkisi;
… "OBMÕLJ[OJWFEPáVNBCBáMÕLÕTNJTSFMJmBMÕãNBJãmJOJOBTLFSMJLIJ[NFUJIBMJOEFWFJã
sözleşmesinin askıda kaldığı diğer hallerde,
… .FWTJNMJLUBSÕNJãMFSJOEF
… &WIJ[NFUMFSJOEF
… äãMFUNFOJOHOMLJãMFSJOEFOTBZÕMNBZBOWFBSBMÕLMÕPMBSBLHzSESMFOJãMFSEF
… äãTBáMÕáÕWFHWFOMJáJCBLÕNÕOEBOBDJMPMBOJãMFSEFWFZBSFUJNJzOFNMJzMmEFFULJMFZFO
zorlayıcı nedenlerin ortaya çıkması halinde,
… äãMFUNFOJO PSUBMBNB NBM WF IJ[NFU SFUJN LBQBTJUFTJOJO HFmJDJ Jã JMJãLJTJ LVSVMNBTÕOÕ
gerektirecek ölçüde ve öngörülemeyen şekilde artması halinde,
… .FWTJNMJLJãMFSIBSJmEzOFNTFMMJLBS[FEFOJãBSUÕãMBSÕIBMJOEF
kurulabilir.
Yine düzenlemede;
… &TOFLmBMÕãNBNPEFMJPMBSBLV[BLUBOmBMÕãNBTJTUFNJHFUJSJMNFLUFEJS
… äãmJMFSJNJ[FUFLOPMPKJLJMFUJãJNBSBmMBSÕBSBDÕMÕáÕZMBJãZFSJEÕãÕOEBmBMÕãNBJNLiOÕTBáMBOBSBL
işin niteliğine göre iş edimlerini evlerinde yerine getirme imkânı düzenlenmektedir.
… 6[BLUBO mBMÕãBO JãmJMFSJO FNTBM JãmJZF HzSF GBSLMÕ JãMFNF UBCJ UVUVMBNBNBTÕ ILN JMF
hakları korunmaktadır.
41
BİRİNCİ BÖLÜM
TEMEL POLİTİKA EKSENLERİ
Mevzuatımıza getirdiğimiz yeni esnek çalışma modelleri olan özel istihdam büroları aracılığıyla
geçici iş ilişkisi ve uzaktan çalışma hakkında işçi ve işverenlerimizin bilinçlendirilmesi için
sürdürmekte olduğumuz “İşçilerin İş Mevzuatındaki Yenilikler Hakkında Bilinçlendirilmesi
Projesi” ile hizmet alımı yoluyla iki adet kamu spotu filmi çekilmiştir. Söz konusu kamu
spotları ulusal kanallarda yayınlanmaktadır.
Esnek çalışma modelleri arasında yer almasa da ülkemizde yaygın olarak kullanılan alt
işverenlik uygulamasına yönelik Bakanlığımızca ortaya çıkan sorunları çözmek amacıyla
11.09.2014 tarihli ve 6552 sayılı Kanun çıkarılmış ve alt işveren işçilerinin ücret, kıdem
tazminatı ve yıllık ücretli izin gibi sorun yaşadığı alanlar büyük ölçüde çözüme kavuşturmuştur.
Diğer taraftan, kamuda çalışan alt işveren işçilerinin asıl iş –yardımcı iş ayrımı yapılmaksızın
kamuda istihdam edilmesine yönelik çalışmalar Maliye Bakanlığı koordinesinde devam
etmektedir.
Avrupa Komisyonu tarafından 10.11.2015 tarihinde yayınlanan 2015 Türkiye İlerleme
Raporu’nda İş Hukuku alanında kaydedilen gelişmeler ile halen AB mevzuatına uygun
biçimde düzenlenmemiş konu başlıklarına değinilmiştir. İlerleme Raporunda, kamuda
taşeron çalıştırmayı düzenleyen yeni kanunun Eylül 2014’te kabul edildiği; ancak, kanunun
kapsamında olmayan taşeron işçilerin hala özellikle kötü çalışma koşulları, haksız işten
çıkarmalar ve sendikalara katılmada zorluklarla karşılaşma riski altında kaldığı, maden
sektöründe çalışan işçilerin ise taşeron çalışmadan özellikle etkilendiği eleştirilmiştir.
Türkiye’nin hala geçici çalışma gibi istihdamın tüm biçimlerini AB mevzuatına uygun biçimde
düzenlemediği, İş Kanunu kapsamı dışında kalan ve sendikalara erişimi olmayan kayıt dışı
işçilerin oranının geçen yıla oranla yüzde 33,4’ten yüzde 34’e yükseldiğinden bahsedilmiştir.
Kıdem tazminatı konusunda; 64. Hükümet Eylem Planında da yer aldığı üzere çalışmalar
yapılmaktadır. Söz konusu çalışmalar kapsamında Maliye Bakanlığı, Kalkınma Bakanlığı ve
Hazine Müsteşarlığı temsilcilerinde oluşan çalışma grubu da oluşturulmuştur.
42
BİRİNCİ BÖLÜM
TEMEL POLİTİKA EKSENLERİ
İşgücü Piyasasında
Güvence ve Esnekliğin Sağlanması
2. EYLEM PLANLARI GÜNCEL DURUMLARI
Politika No ve Adı:
1. Yasal düzenlemesi bulunan ancak yeterli uygulama alanı olmayan esnek çalışma
biçimlerinin uygulanabilirliği artırılacaktır.
Tedbir No ve Adı:
1.1 Belirli süreli iş sözleşmeleri için belirlenen süre içerisinde tekrarlanma imkânı
sağlanacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: ÇSGB - Çalışma Genel Müdürlüğü
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: SGK, Sosyal Taraflar
c) Süre: 2016
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: İş Kanunu “Belirli ve belirsiz süreli iş sözleşmesi”
başlıklı 11 inci maddesinde belirli süreli iş sözleşmesinin, esaslı bir neden olmadıkça, birden
fazla üst üste (zincirleme) yapılamayacağı aksi halde iş sözleşmesinin başlangıçtan itibaren
belirsiz süreli kabul edileceği hüküm altına alınmıştır.
ETUC, UNICE ve CEEP Arasında Süreli Çalışma Hakkında Sonuçlandırılan Çerçeve Sözleşme
İle İlgili 28 Haziran 1999 Tarih ve 1999/70/EC Sayılı Konsey Direktifi’nde belirli süreli iş
sözleşmesinin objektif nedenlerin varlığı halinde tekrarlanabileceği hükmü yer almaktadır.
Bu çerçevede İş Kanunu, bahsi geçen Konsey Direktifi ile uyumlu olmakla birlikte Direktifte
yer alan istismarı önlemeye yönelik tedbirler alınması hükmü gereği belirli süreli iş
sözleşmesinin tekrarlanmasında azami sınır ve kaç kez yinelenebileceği hususlarının sosyal
taraflarla görüşülmesi gerektiğinden önümüzdeki çalışma takvimi içerisinde söz konusu
hususlarda toplantılar yapılması planlanmaktadır.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Tedbir No ve Adı:
1.2. Alt işverenlik uygulaması işçi hakları ile işyeri koşulları dikkate alınacak şekilde yeniden
düzenlenecektir.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluşlar: ÇSGB - Çalışma Genel Müdürlüğü
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, Maliye
Bakanlığı, Kalkınma Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı, Hazine Müsteşarlığı, SGK, Kamu İhale
Kurumu, Sosyal Taraflar
c) Süre: 2016
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: 6552 sayılı Kanun ile alt işverenlik
43
BİRİNCİ BÖLÜM
TEMEL POLİTİKA EKSENLERİ
uygulamasına ilişkin ücret, kıdem tazminatı, yıllık ücretli izin gibi sorunların birçoğunu
çözüme kavuşturulmuş olmakla birlikte kamuda çalışan alt işveren işçilerinin asıl iş yardımcı iş ayrımı yapılmaksızın kamuda istihdam edilmesine yönelik çalışmalar, Maliye
Bakanlığı koordinasyonunda devam etmekte olup söz konusu çalışma Çalışma Genel
Müdürlüğü tarafından takip edilmektedir. Belirtilen çalışmaların Maliye Bakanlığınca
sonuçlandırılmasıyla tedbir tamamlanacaktır.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Tedbir No ve Adı:
1.3 Kısmi süreli çalışanların, çalıştığı süre ile orantılı olarak fazla sürelerle çalışma
yapabilmesine imkân tanınacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: ÇSGB - Çalışma Genel Müdürlüğü
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: SGK, Sosyal Taraflar
c) Süre: 2016
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: Türkiye’de kısmi süreli çalışanların fazla
çalışma ücreti alabilmelerine ilişkin açık bir düzenleme bulunmamakla birlikte, İş Kanunu
kapsamında çıkarılan “Fazla Çalışma ve Fazla Sürelerle Çalışma Yönetmeliği”nde kısmi süreli
çalışanların fazla çalışma yapamayacağı hükmü bulunmaktadır.
Kısmi süreli çalışanların çalıştığı süre ile orantılı olarak fazla çalışma yapabilmesi için
mevzuattan kaynaklanan sorunların giderilmesi amacıyla mevzuat değişikliği çalışmaları
tamamlanmış olup önümüzdeki takvim yılı içerisinde sosyal tarafların görüşleri alınarak
toplantı yapılacaktır.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Politika No ve Adı:
2. Mevzuatımızda düzenlenmemiş olan esnek çalışma biçimleri için yasal düzenlemeler
yapılacaktır.
Tedbir No ve Adı:
2.1 Uzaktan çalışma sistemi için gerekli yasal düzenlemeler hayata geçirilecektir.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: ÇSGB - Çalışma Genel Müdürlüğü
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: Kalkınma Bakanlığı, Hazine Müsteşarlığı, SGK,
Sosyal Taraflar
c) Süre: 2016
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: 64. Hükümet Eylem Planında da yer aldığı
44
BİRİNCİ BÖLÜM
TEMEL POLİTİKA EKSENLERİ
İşgücü Piyasasında
Güvence ve Esnekliğin Sağlanması
üzere sosyal tarafların görüşleri alınarak hazırlanan ve uzaktan çalışma sisteminin yer aldığı
1/597 esas sayılı İş Kanunu ile Türkiye İş Kurumu Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair
Kanun Tasarısı TBMM’ye sevk edilmiş 06.05.2015 tarihinde TBMM Genel Kurulu tarafından
onaylanarak yasalaşmıştır.
Söz konusu Tasarının yasalaşmasıyla birlikte tedbirin tamamlandığı değerlendirilmektedir.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Tedbir No ve Adı:
2.2 Özel istihdam bürolarının geçici iş ilişkisi kurabilmelerine yönelik yasal düzenleme
yapılacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluşlar: ÇSGB - Çalışma Genel Müdürlüğü
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: Kalkınma Bakanlığı, Hazine Müsteşarlığı, İŞKUR,
SGK, Sosyal Taraflar
c) Süre: İlgili taraflarla yapılacak müzakerelerle belirlenecektir.
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları:
64. Hükümet Eylem Planında da yer aldığı üzere sosyal tarafların görüşleri alınarak Avrupa
Birliği norm ve standartlarına uygun hazırlanan ve özel istihdam büroları aracılığıyla geçici
iş ilişkisini içeren 1/597 esas sayılı İş Kanunu ile Türkiye İş Kurumu Kanununda Değişiklik
Yapılmasına Dair Kanun Tasarısı TBMM’ye sevk edilmiş 06.05.2015 tarihinde TBMM Genel
Kurulu tarafından onaylanarak yasalaşmıştır.
Söz konusu Tasarının yasalaşmasıyla birlikte tedbirin tamamlandığı değerlendirilmektedir.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Politika No ve Adı:
3. Esnek çalışma biçimlerine ilişkin işçi ve işverenlerin bilinç düzeyi artırılacaktır.
Tedbir No ve Adı:
3.1 İşçi ve işverenlerin esnek çalışma biçimlerine ilişkin bilinç düzeylerini artırmaya yönelik
etkinlikler düzenlenecektir.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: ÇSGB - Çalışma Genel Müdürlüğü
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: SGK, Sosyal Taraflar, Sivil Toplum Kuruluşları
c) Süre: Sürekli
45
BİRİNCİ BÖLÜM
TEMEL POLİTİKA EKSENLERİ
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: Tedbir kapsamında TBMM Genel Kurulunca
06.05.2016 tarihinde kabul edilerek yasalaşan İş Kanunu ile Türkiye İş Kurumu Kanununda
Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunun içerisinde de yer alan esnek çalışma modellerinden
özel istihdam büroları aracılığıyla geçici iş ilişkisi ve uzaktan çalışma sistemine ilişkin
sürdürmekte olunan “İşçilerin İş Mevzuatındaki Yenilikler Hakkında Bilinçlendirilmesi
Projesi” ile hizmet alımı yoluyla iki adet kamu spotu filmi çekilmiştir. Söz konusu kamu
spotları ulusal kanallarda yayınlanarak işçi ve işverenlerin esnek çalışma modelleri hakkında
bilinç düzeyi arttırılmaktadır.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Tedbir No ve Adı:
3.2 ÇSGB ve SGK ile işçi ve işveren örgütlerinin işbirliği kanalları geliştirilecektir.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: ÇSGB - Çalışma Genel Müdürlüğü
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: SGK, Sosyal Taraflar, Sivil Toplum Kuruluşları
c) Süre: Sürekli
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: Tedbir kapsamında TBMM Genel Kurulunca
06.05.2016 tarihinde kabul edilerek yasalaşan İş Kanunu ile Türkiye İş Kurumu Kanununda
Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunun içerisinde de yer alan esnek çalışma modellerinden
özel istihdam büroları aracılığıyla geçici iş ilişkisi ve uzaktan çalışma sistemine ilişkin
sürdürmekte olunan “İşçilerin İş Mevzuatındaki Yenilikler Hakkında Bilinçlendirilmesi
Projesi” ile hizmet alımı yoluyla iki adet kamu spotu filmi çekilmiştir. Söz konusu kamu
spotları ulusal kanallarda yayınlanarak işçi ve işverenlerin esnek çalışma modelleri hakkında
bilinç düzeyi arttırılmaktadır.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Politika No ve Adı:
4. Ekonomik şartlara ve onaylanan uluslararası sözleşmelere uygun olarak asgari ücretle ilgili
düzenlemeler yapılacaktır.
Tedbir No ve Adı:
4.1. İstihdam üzerindeki ücret dışı yükler, istihdam üzerindeki etkileri dikkate alınarak
gözden geçirilecek, istihdama yönelik teşvikler sade ve basit hale getirilecektir.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: ÇSGB - Çalışma Genel Müdürlüğü
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: Ekonomi Bakanlığı, Kalkınma Bakanlığı, Maliye
Bakanlığı, Hazine Müsteşarlığı, SGK
c) Süre: 2016
46
BİRİNCİ BÖLÜM
TEMEL POLİTİKA EKSENLERİ
İşgücü Piyasasında
Güvence ve Esnekliğin Sağlanması
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: Tedbirin gerçekleşmesine yönelik
Çalışma Genel Müdürlüğü tarafından İstihdam Teşviklerinin Etki Analizi Projesi (İTEAP)
yürütülmüştür. Proje kapsamında, istihdam teşviklerinin analizi yapılarak uygulanmakta
olan teşviklerle ilgili veriler, politika yapıcılara ulaştırılacak ve gerekli kararların alınması
noktasında destekleyici bir mekanizma oluşturularak, Onuncu Kalkınma Planında yer alan
hedef ve politikalara uygun bir teşvik sistemi kurulmasına yönelik çalışmalar yapılmıştır.
Ayrıca proje kapsamında, TÜİK, SGK ve İŞKUR’dan analize esas veriler alınmış ve ülke
örnekleri incelenmiştir. Teşviklerin basit ve sade hale getirilmesi amacıyla önerilerin de yer
aldığı proje sonucunda hazırlanan rapor makama sunulmuştur.
İstihdam teşviklerine ilişkin yapılan etki analizinin sonuçları yeni teşvik uygulanması
yürütecek kurumlara resmi yazı ile gönderilmekte ve yeni teşvik sisteminin daha sade
düzenlenmesine katkı sağlanmaktadır.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Tedbir No ve Adı:
4.2 Asgari ücretin belirlenmesinde 16 yaşın doldurulmuş olup olmadığına göre mevcut
durumda uygulanmakta olan yaş farklılaşması yeniden düzenlenecektir.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: ÇSGB - Çalışma Genel Müdürlüğü
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: Sosyal Taraflar
c) Süre: Tamamlandı.
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: 19.04.2014 tarih ve 28977 sayılı Resmî
Gazete’de yayımlanan Asgari Ücret Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik
ile asgari ücretin belirlenmesinde yaş farkı ortadan kaldırılmıştır.
24.12.2014 tarihli 1. İzleme ve Değerlendirme Kurulu toplantısında tedbirin tamamlandığı
kararlaştırılmıştır.
e) Tamamlanma Durumu: Tamamlandı.
Politika No ve Adı:
5. Esnek çalışanların ekonomik ve sosyal haklara erişebilme imkânları geliştirilecektir.
Tedbir No ve Adı:
5.1 Esnek çalışanların iş mevzuatında bulunan haklara erişebilme imkânları geliştirilecektir.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: ÇSGB - Çalışma Genel Müdürlüğü
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: SGK, Sosyal Taraflar
c) Süre: 2016
47
BİRİNCİ BÖLÜM
TEMEL POLİTİKA EKSENLERİ
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: Sosyal tarafların görüşleri alınarak hazırlanan
ve özel istihdam büroları aracılığıyla geçici iş ilişkisi ile uzaktan çalışma modelini içeren
1/597 esas sayılı İş Kanunu ile Türkiye İş Kurumu Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair
Kanun Tasarısı TBMM’ye sevk edilmiş 06.05.2015 tarihinde TBMM Genel Kurulu tarafından
onaylanarak yasalaşmıştır.
İş Kanununda düzenleme olmaması nedeniyle kayıt dışı olarak çalışmak zorunda kalan geçici
işçiler ve uzaktan çalışan işçiler, Kanunda yer alan haklardan faydalanamamaktaydılar. Söz
konusu düzenleme ile esnek çalışan bu işçiler Kanun kapsamına alınarak Kanunda yer alan
haklara erişebilme imkânı getirilmiştir. Tedbirin tamamlandığı değerlendirilmektedir.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Politika No ve Adı:
6. Aktif işgücü piyasası tedbirlerinden faydalanmaları suretiyle esnek çalışanların istihdam
edilebilirliği artırılacaktır.
Tedbir No ve Adı:
6.1 Esnek çalışanların İŞKUR’un verdiği mesleki eğitimlerden yararlanmalarına imkân
sağlanacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: İŞKUR - Aktif İşgücü Hizmetleri Dairesi Başkanlığı
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: ÇSGB - SGK
c) Süre: 2016
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: 08.07.2015 ve 19.11.2015 tarihlerinde SGK’ya
yazı yazılarak esnek çalışanlarla ilgili veri bulunup bulunmadığı ya da buna ilişkin bir çalışma
olup olmadığı hususu sorulmuş olup cevaben bir yazı gelmemiş akabinde yazıya ilişkin SGK
telefon ile aranarak yazının son durumuna ilişkin bilgi talep edilmiştir. Yapılan aramalar
sonunda SGK Özel Kalem’deki yetkililer yazının Sigorta Primleri Genel Müdürlüğünde varise
olduğunu bildirmiştir. Esnek çalışanların verisi Kuruma iletildiği takdirde İŞKUR’un verdiği
mesleki eğitimlerden yararlanmalarına imkân sağlanacaktır.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
48
BİRİNCİ BÖLÜM
TEMEL POLİTİKA EKSENLERİ
İşgücü Piyasasında
Güvence ve Esnekliğin Sağlanması
Tedbir No ve Adı:
6.2 Esnek çalışanlar İŞKUR hizmetleri ile ilgili olarak bilgilendirilecektir.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: İŞKUR - İş ve Meslek Danışmanlığı Dairesi Başkanlığı
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: ÇSGB, SGK, Sosyal Taraflar
c) Süre: 2016
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: İl Müdürlüklerine gönderilen yazıyla; Çalışma
ve İş Kurumu İl Müdürlükleri ve Hizmet Merkezlerinde görevli İş ve Meslek Danışmanlarınca,
Kurumumuzca işe yerleştirilen esnek çalışanlara işsiz kaldıkları dönemlerde başvurabilecekleri
mesleki eğitim kursları ve İş Kanununun 13 üncü maddesinin ilgili bölümü hakkında bilgi
verilmesi hususunda talimat verilmiş olup İl Müdürlüklerinin bu konudaki çalışmaları devam
etmektedir.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Politika No ve Adı:
7. Tüm işçilerin erişebilirliğini güvence altına alan bir kıdem tazminatı reformu yapılacaktır.
Tedbir No ve Adı:
7.1 Bireysel hesaba dayalı kıdem tazminatı fonu kurulacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: ÇSGB - Çalışma Genel Müdürlüğü
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: Kalkınma Bakanlığı, Maliye Bakanlığı, Hazine
Müsteşarlığı, SGK, İŞKUR, Sosyal Taraflar
c) Süre: İlgili taraflarla yapılacak müzakerelerle belirlenecektir.
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: 64. Hükümet Eylem Planında da yer aldığı
üzere kıdem tazminatı sisteminde yaşanan sorunların çözümü amacıyla ilgili sosyal taraflarla
istişareler devam etmekte olup konu ile ilgili olarak Maliye Bakanlığı, Kalkınma Bakanlığı
ve Hazine Müsteşarlığı temsilcilerinde oluşan çalışma grubu da oluşturulmuştur. Mevzuat
düzenlemesi için gerekli olan çalışmalar devam etmektedir.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
49
BİRİNCİ BÖLÜM
TEMEL POLİTİKA EKSENLERİ
Politika No ve Adı:
8. Çalışanların bilgilendirilme ve yönetime katılma hakları güvence altına alınacaktır.
Tedbir No ve Adı:
8.1 Esnek çalışanların işyerindeki belirsiz süreli açık işler hakkında bilgilendirilmesine
yönelik düzenlemeler hayata geçirilecektir.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: ÇSGB - Çalışma Genel Müdürlüğü
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: İŞKUR, SGK, Sosyal Taraflar
c) Süre: 2016
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: Hali hazırda İş Kanununun 13 üncü maddesine
göre, kısmi süreli çalışanların niteliklerine uygun açık yer bulunduğunda işveren tarafından
zamanında duyurulması, işçilerinin istekleri ve işverenin uygun görmesi halinde tam süreli
çalışmaya geçebilmesi hüküm altına alınmıştır.
Diğer taraftan özel istihdam büroları aracılığıyla geçici iş ilişkisinin içeren 1/597 esas sayılı
İş Kanunu ile Türkiye İş Kurumu Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Tasarısı
TBMM’ye sevk edilmiş 06.05.2015 tarihinde TBMM Genel Kurulu tarafından onaylanarak
yasalaşmıştır. Söz konusu yeni düzenlemeyle işverenlere, işyerindeki belirsiz süreli açık işler
hakkında geçici çalışan işçileri bilgilendirme yükümlülüğü getirilmiştir.
İş Kanununda yer alan düzeleme ve yasalaşan yeni düzenlemeyle esnek çalışanların
işyerindeki belirsiz süreli açık işler hakkında bilgilendirilmesine yönelik düzenlemeler
hayata geçirilmiştir.
Tedbirin tamamlandığı değerlendirilmektedir.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Tedbir No ve Adı:
8.2. Çalışanların yönetime katılmaları yönünde düzenlemeler yapılacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: ÇSGB - Çalışma Genel Müdürlüğü
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: Sosyal Taraflar
c) Süre: 2016
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: Çalışma Yaşamında Sosyal Diyalogun
Geliştirilmesi Projesi kapsamında ikili ve üçlü sosyal diyalog mekanizmalarına etkin
katılımı yönünde çeşitli aktiviteler yapılması planlanmaktadır. Bu sayede sosyal diyalog
mekanizmalarını her düzeyde geliştirilmesi amaçlanmaktadır. 2016 yılında başlayacak olan
ve ILO ile yürütülecek söz konusu projenin çıktıları gelecek dönem İzleme ve Değerlendirme
Kurulu toplantılarında da Kurul üyeleri ile paylaşılacaktır.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
50
BİRİNCİ BÖLÜM
TEMEL POLİTİKA EKSENLERİ
İşgücü Piyasasında
Güvence ve Esnekliğin Sağlanması
Politika No ve Adı:
9. Aşırı çalışmanın önlenmesine yönelik tedbirler alınacaktır.
Tedbir No ve Adı:
9.1 Yasal haftalık azami çalışma sürelerinin üzerindeki aşırı çalışmaların engellenmesine
dönük olarak denetim etkinliği artırılacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: ÇSGB - İş Teftiş Kurulu Başkanlığı
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: Sosyal Taraflar
c) Süre: Sürekli
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: 2015 yılında, önleyici teftiş yaklaşımına göre
risk, alan veya sektör esaslı gerçekleştirilen, ilgili tüm sosyal tarafları kapsayan, eğitim,
iletişim ve bilgilendirmeye ağırlık veren, mevzuata aykırılık tespit edildiğinde doğrudan cezai
işlem yapmak yerine öncelikle bu noksanlıkların giderilmesini amaçlayan ve çözüm odaklı
olarak;
Ankara, Bursa ve İzmir Grup Başkanlıklarına bağlı illerde, Yeraltı ve Yerüstü Kömür Ocakları
ile Yeraltında Faaliyet Gösteren Diğer Maden Ocaklarında Çalışma Koşullarının İyileştirilmesi
Programlı Teftişi,
Adana, Ankara, Bursa, İstanbul ve İzmir Grup Başkanlıklarına bağlı illerde, Büyük Ölçekli
İnşaat Projelerinde Çalışma Koşullarının İyileştirilmesi Programlı Teftişi,
Ankara, Bursa, İstanbul ve İzmir Grup Başkanlıklarına bağlı illerde, Belediye Ruhsatlı Oteller
ve Benzeri Kısa Süreli Konaklama İşyerleri Programlı Teftişi,
Adana, Ankara, Bursa, İstanbul ve İzmir Grup Başkanlıklarına bağlı illerde, Özel Öğretim
Kurumlarında Çalışma Koşullarının İyileştirilmesi Programlı Teftişi,
İstanbul, Kocaeli, Edirne, Kırklareli ve Tekirdağ illerinde ise Hazır Giyim Sektöründe Çalışan
İşçilerin Çalışma Koşullarının İyileştirilmesi Programlı Teftişi düzenlenmiştir. Söz konusu
programlı teftişlerde öncelikli risklerden birisi olarak çalışma saatlerinin uzunluğu belirlenmiş
olup, programlı teftişler genel değerlendirme raporunun yazımı ile tamamlanmıştır.
Programlı teftiş sonucunda; işçilere brüt 44.251.386,96 TL fazla çalışma ücreti ödenmesi
sağlanmıştır. 4857 sayılı İş Kanunu hükümleri doğrultusunda fazla çalışmaya ilişkin ücretleri
ödemeyen, işçiye hak ettiği serbest zamanı altı ay içinde kullandırmayan, fazla saatlerde
yapılacak çalışmalar için işçinin onayını almayan 117 işverenlik hakkında 2.703.708 TL
idari para cezası uygulanması istenilmiştir. Ayrıca 4857 sayılı Kanunda ve ilgili yönetmelikle
belirlenen çalışma sürelerine aykırı olarak işçi çalıştıran 190 işverenlik hakkında 289.852 TL
idari para cezası uygulanması istenilmiştir. 2015 yılında program dışı teftişler kapsamında
yürütülen inceleme teftişlerinde ise fazla çalışma hükümlerine aykırı hareket eden 276
işverenlik hakkında 2.869.754 TL, çalışma sürelerine aykırı hareket eden 392 işverenlik
hakkında ise 664.598 TL idari para cezası uygulanması istenilmiştir.
51
BİRİNCİ BÖLÜM
TEMEL POLİTİKA EKSENLERİ
Diğer taraftan, 2016 yılında; Eczane İşyerlerinde Çalışma Koşullarının İyileştirilmesi Programlı
5FGUJãJ6MVTBMWF:FSFM;JODJS.BSLFUäãZFSMFSJOEFbBMÕãNB,PãVMMBSÕOÕOäZJMFãUJSJMNFTJ1SPHSBNMÕ
Teftişi, Gıda, İçecek ve Tütün İmalatı Yapan İşyerlerinde Çalışma Ortam ve Koşullarına
Yönelik Programlı Teftişi ve Özel Hastane İşyerlerinde Çalışma Ortam ve Koşullarına Yönelik
Programlı Teftişi hazırlanmış olup, söz konusu programlı teftişler kapsamında öncelikli
risklerden birisi de çalışma saatlerinin uzunluğu olarak belirlenmiştir.
01.01.2016 – 05.05.2016 tarihleri arasında program dışı teftişler kapsamında yürütülen
inceleme teftişlerinde ise fazla çalışma hükümlerine aykırı hareket eden 119 işverenlik
hakkında 1.360.380 TL, çalışma sürelerine aykırı hareket eden 176 işverenlik hakkında ise
6292.524 TL idari para cezası uygulanması istenilmiştir.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Politika No ve Adı:
10. Denetim faaliyetlerinde rehberlik rolünün güçlendirilmesi, denetimin yaygınlığı ile
caydırıcılığının artırılması yoluyla kayıt dışı istihdamın azaltılması ve esnek çalışanların
haklarının korunması sağlanacaktır.
Tedbir No ve Adı:
10.1 İş teftişinde rehberlik rolünün güçlendirilmesine yönelik idari önlemler alınacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: ÇSGB - İş Teftiş Kurulu Başkanlığı
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: SGK, Sosyal Taraflar
c) Süre: Tamamlandı.
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: Halen yürürlükte bulunan 2013/4 sayılı Genelge
eki “İş Teftiş Rehberi”nde, gerek teftişlerin planlanması gerekse de uygulanması aşamasında
sosyal tarafların (işçi, işveren ve sendikalar vb.) katılımının sağlaması, teftiş sürecinde işçi ve
işverenlerin teftiş konuları ve mevzuat konusunda bilgilendirilmesi yönünde düzenlemelere
yer verilmiştir. Bu haliyle, mevcut Genelge ihtiyacı karşılayacak niteliktedir.
İş Teftiş Rehberi ile söz konusu idari önlemler sağlanmıştır ve tedbir maddesi 2014 yılı içinde
tamamlanmıştır.
e) Tamamlanma Durumu: Tamamlandı.
52
BİRİNCİ BÖLÜM
TEMEL POLİTİKA EKSENLERİ
İşgücü Piyasasında
Güvence ve Esnekliğin Sağlanması
Tedbir No ve Adı:
10.2 İş müfettişlerinin rehberlik etme yeterliliğini artırmaya yönelik bilinç ve duyarlılık
artırma çalışmaları yapılacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluşlar: ÇSGB - İş Teftiş Kurulu Başkanlığı
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: TODAİE, ÇASGEM, Sosyal Taraflar
c) Süre: Sürekli
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: İş Teftiş Kurulu Başkanlığınca, hizmet içi eğitim
faaliyetleri kapsamında gerek ÇSGB hizmet içi eğitim planında gerekse İş Teftiş Kurulu yıllık
eğitim planında; tüm müfettişlerin rehberlik etme yeterliliğini artırmaya yönelik bilinç ve
duyarlılık arttırma çalışmalarına ilişkin mesleki eğitimler planlanmakta ve uygulanmaktadır.
Ayrıca Kurula yeni başlayan İş Müfettişi Yardımcıları, tüm personele yönelik olarak
düzenlenen “mesleki gelişim” eğitimlerine katıldıkları gibi üç yıllık yardımcılık döneminde
üç ayrı programa göre yetiştirilmektedir. Bugüne kadar düzenlenen bu eğitimlerde “esnek
çalışma”, “kayıt dışı istihdam ile mücadele”, “engelli-eski hükümlü çalıştırma” ve “korumalı
işyerleri” konularına da yer verilmektedir.
Diğer taraftan, Kurul tarafından yeni teftiş anlayışı uyarınca yürütülen programlı teftişler
öncesinde belirtilen konularda gerek işverenlere gerekse sosyal taraflara yönelik bilgilendirme
eğitimleri düzenlenmektedir.
Bu kapsamda, 2016 yılı için “esnek çalışma”, “kayıt dışı istihdam”, “engelli-eski hükümlü
çalıştırma” ve “korumalı işyerleri” konularında İş Müfettişlerinin rehberlik etme yeterliliğini
artırmaya yönelik bilinç ve duyarlılık eğitimleri düzenlenmesi, gerek 2016 yılı Bakanlık
Eğitim Planı gerekse Bakanlık Eylem Planı kapsamında gerçekleştirilmesi öngörülen eğitim
faaliyetleri içerisinde yer alması sağlanmıştır.
Bu eylemler uyarınca da;
02.05.2016-06.05.2016 tarihleri arasında İş Teftiş Kurulu Başkanlığınca Ankara Grup
Başkanlığında görevli toplam 230 İş Müfettişi ve Yardımcılarına yönelik olarak üç grup halinde
düzenlenen “mesleki gelişim” eğitimine ilişkin eğitim programı uyarınca “İşgücü Piyasasında
Esnek Çalışma Modelleri ve Denkleştirme Uygulamaları” ve “Kayıt Dışı İstihdamla Mücadele
ve Denetimi ile Denetimlerde İzlenecek Yöntem” konularında eğitimler verilmiştir.
Ayrıca, iş müfettişi yardımcılığı giriş sınavında başarılı olarak Haziran ayı içerisinde göreve
başlayacak olan 61 İş Müfettişi Yardımcısı ile halen alım süreci devam eden iş müfettişi
yardımcılığı giriş sınavında başarı olarak atanmaya hak kazanacak İş Müfettişi Yardımcıları
için düzenlenecek “yetiştirme eğitim modülü”nde “esnek çalışma modelleri” ve “kayıt dışı
istihdamla mücadele” konuları ayrı bir ders konusu olarak planlanmış olup, uygulanacak
eğitim programlarında yer alacaktır.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor
53
Özel Politika
Gerektiren Grupların
İstihdamının Artırılması
BİRİNCİ BÖLÜM
TEMEL POLİTİKA EKSENLERİ
Özel Politika Gerektiren Grupların
İstihdamının Artırılması
1.MEVCUT DURUM
Kadın, genç, engelli ve uzun süreli işsizler gibi tüm özel politika gerektiren grupların
istihdamının artırılması ve bu gruplara yönelik olarak ortaya çıkan ayrımcılığın önlenmesi,
ülkemizde işsizlik sorununa kalıcı çözüm bulunması sürecinde üzerinde durulması gereken
temel alanlardan biridir.
Ulusal İstihdam Stratejisi Özel Politika Gerektiren Grupların İstihdamının Artırılması Ekseni,
özel politika gerektiren grupların işgücüne ve istihdama katılımlarının önündeki engellerin
kaldırılması amacını taşımaktadır. Bu amaç doğrultusunda 2016 yılı 1. dönemi için hazırlanan
eksen raporunun 1. bölümünde, kadın, genç ve engelli istihdamı ile ayrımcılıkla mücadele
amacıyla yapılan çalışmaların mevcut durum bilgileri yer almaktadır.
1.1. Kadın İstihdamı
Kadınların işgücüne katılımı ve istihdamı, sürdürülebilir kalkınmanın önemli bir unsurudur.
İşgücünün beceri ve yeterliliğini geliştirerek istihdam edilebilirliğin artırılmasını amaçlayan
aktif işgücü politikaları, işgücü yetiştirme, (mesleki) eğitim ve işgücü uyum programlarını,
mesleğe yöneltme, mesleki danışmanlık ve rehberlik hizmetlerinin sunulmasını, iş arama
stratejilerinin geliştirilmesini, işsizler, engelliler, kadınlar ve gençler gibi dezavantajlı
grupların iş bulmasını, girişimcilik eğitimlerini ve istihdam garantili eğitim programlarını
kapsamaktadır. Onuncu Kalkınma Planı’nda da kadınların özellikle eğitim aracılığı ile iş
hayatına ve sosyal yaşama katılım seviyesinin yükselmesi, ülkelerin ekonomik ve sosyal
gelişimini etkileyecek önemli faktörlerden biri olduğu ve nitelikli insan gücüne dönük
eğitim-sanayi işbirliği politikalarını kadınların işgücüne katılma oranının artırılmasına dönük
tedbirlerle güçlendirdiği takdirde, Türkiye’nin demografik fırsat penceresinden en iyi şekilde
faydalanabilme potansiyeline sahip olduğu belirtilmektedir.
Eurostat verilerine göre, 2015 yılında AB-28’de kadınların istihdam oranı yüzde 64,3 olarak
gerçekleşmişken, işsizlik oranı yüzde 9 olmuştur. Diğer taraftan OECD ülkelerinin ortalamasına
bakıldığında; 2015 yılı için kadınların istihdam oranı yüzde 58,5 olarak gerçekleşmiştir.
TÜİK 2015 verilerine göre, istihdam edilenlerin sayısı, geçen yıla göre 688 bin kişi artarak
26 milyon 621 bin kişi, istihdam oranı ise 0,5 puanlık artış ile yüzde 46 olmuştur. Erkeklerde
istihdam oranı 0,2 puanlık artışla yüzde 65, kadınlarda ise 0,8 puanlık artışla yüzde 27,5
olarak gerçekleşmiştir. İşgücü, bir önceki yıla göre 892 bin kişi artarak 29 milyon 678 bin kişi,
işgücüne katılma oranı ise 0,8 puan artarak yüzde 51,3 olarak gerçekleşmiştir. Erkeklerde
işgücüne katılma oranı 0,3 puanlık artışla yüzde 71,6, kadınlarda ise 1,2 puanlık artışla yüzde
31,5 olarak gerçekleşmiştir.
Türkiye genelinde 15 ve daha üzeri yaş grubundakilerde işsiz sayısı bir önceki yıla göre 204
bin kişi artarak 3 milyon 57 bin kişi olmuştur. İşsizlik oranı ise 0,4 puanlık artış ile yüzde 10,3
seviyesinde gerçekleşmiştir. İşsizlik oranı erkeklerde 0,2 puanlık artışla yüzde 9,2, kadınlarda
ise 0,7 puanlık artışla yüzde 12,6 olmuştur. Tarım dışı işsizlik oranının aynı yıl, bir önceki yıla
göre 0,4 puan arttığı ve yüzde 12,4 olduğu tahmin edilmektedir. 15-24 yaş grubunu içeren genç
işsizlik oranı 0,6 puanlık artış ile yüzde 18,5 olurken, 15-64 yaş grubunda bu oran 0,4 puanlık
artış ile yüzde 10,5 olarak gerçekleşmiştir. 2016 yılında tarım sektöründe çalışan sayısı 13
bin kişi, tarım dışı sektörlerde çalışan sayısı ise 675 bin kişi artmıştır. İstihdam edilenlerin
yüzde 20,6’sı tarım, yüzde 27,2’si sanayi, yüzde 52,2’si ise hizmetler sektöründe yer almıştır.
Bir önceki yıl ile karşılaştırıldığında hizmet sektörünün istihdam edilenler içindeki payının
1,2 puan arttığı, tarım sektörünün payının 0,5 puan, sanayi sektörünün payının ise 0,7 puan
azaldığı görülmektedir.
55
BİRİNCİ BÖLÜM
TEMEL POLİTİKA EKSENLERİ
Ülkemizde kadınların işgücüne katılım durumları eğitim seviyeleri ile doğru orantılıdır.
TÜİK’in 2016 yılı Ocak ayı verilerine göre, ülkemizde yükseköğretim mezunu kadınlarda
işgücüne katılım oranı yüzde 71,5 iken, lise altı eğitimli kadınlarda bu oran yüzde 25,8’e
düşmektedir. İstatistikler, kadınların işgücü piyasalarına girişlerini kolaylaştırmak amacıyla
üzerinde durulması gereken konulardan birinin de eğitim olduğunu açıkça ortaya koymaktadır.
2016 yılı Ocak ayı verilerine göre, ülkemizde 15 yaş üstü olup işgücünde yer alan kadınların
yüzde 26’sı tarım sektöründe istihdam edilirken bunların yüzde 94,5’i ise kayıt dışı olarak
çalışmaktadır. Tarım dışı sektörlerde çalışan kadınların oranı ise yüzde 73,9 iken bu sektörlerde
kayıt dışı çalışan kadın oranı yüzde 24,2’dir. Tarımda kayıt dışı olarak istihdam edilen
kadınların yüzde 95,8’i ücretsiz aile işçisi olarak çalışmaktadır. Ülkemizde kadın istihdamı
açısından önemli bir yer tutan tarım sektörü içinde kadınların kayıt dışı çalışmasının neredeyse
yüzde 100’lere ulaşmış olması kadınların işgücü piyasası verilerinde yaşanan olumsuzlukları
tetikleyen önemli bir faktördür. Bu nedenle kadınların kayıtlı çalışması amacıyla yapılacak
çalışmaların kadın istihdamını artırmak için üretilmesi planlanan politikalarda ilk sıralarda
yer alması gerektiği değerlendirilmektedir.
Çalışma yaşamına girebilen kadınların çalışma yaşamlarını kısa bir dönemde bitirmesi ve/
veya kariyerde yükselme doğrultusunda tüm potansiyelini ortaya koyamamasının temel
nedeni, ev ve iş yaşamını uzlaştırma konusunda yaşadıkları sorunlardır. Kadın, aile yaşamında
çocuk bakımı, yaşlı ve hasta bakımı gibi yükümlülükleri eşi ile ve/veya devletle paylaşmak
durumundadır. Ancak ülkemizde kreş, gündüz bakımevi gibi sosyal destek kurumları tüm
çabalara karşın yeterli sayıya ulaşamamıştır.
Onuncu Kalkınma Planı kapsamında hazırlanan ve genel koordinatörlüğü ÇSGB tarafından
yürütülen “İşgücü Piyasasının Etkinleştirilmesi Öncelikli Dönüşüm Programı”nın ilk bileşeni
“Kadınların İşgücüne ve İstihdama Katılımının Artırılması” olup, bu bileşenin önceliklerinden
biri de çocuk, hasta ve yaşlı bakımı hizmetlerinin yaygınlaştırılmasıdır. Söz konusu programın
sorumlu kurumu ÇSGB Çalışma Genel Müdürlüğü’dür. Program dahilinde kabul edilen tedbir
maddelerine üçer aylık dönemlerde raporlamalar yapılmaktadır.
İş ve aile yaşamının uyumlaştırılması amacıyla 64. Hükümet Programında, Öncelikli Dönüşüm
Programında ve Ulusal İstihdam Stratejisinde yer alan eylem maddeleri kapsamında
çalışma mevzuatında bazı değişiklikler gerçekleştirilmiştir. 29.01.2016 tarihli ve 29620
sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 6663 sayılı Gelir Vergisi Kanunu ile
Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile doğumda veya doğum sonrasında
annenin ölümü halinde, doğum sonrası kullanılamayan sürelerin babaya kullandırılması,
üç yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinen eşlerden birine veya evlat edinene çocuğun
aileye fiilen teslim edildiği tarihten itibaren sekiz hafta analık hali izni kullandırılması
imkânı tanınmıştır. Bunlara ek olarak, doğum sonrası analık hali izninin bitiminden itibaren
çocuğunun bakımı ve yetiştirilmesi amacıyla kadın işçi ile üç yaşını doldurmamış çocuğu
evlat edinen kadın veya erkek işçilere istekleri halinde birinci doğumda altmış gün, ikinci
doğumda yüz yirmi gün, sonraki doğumlarda ise yüz seksen gün süreyle haftalık çalışma
süresinin yarısı kadar ücretsiz izin verilmesine olanak sağlanmıştır. Çoğul doğum halinde bu
sürelere otuzar gün ekleneceği, çocuğun engelli doğması hâlinde bu sürenin üç yüz altmış gün
olarak uygulanacağı hükme bağlanmıştır. 2011 yılında 6111 sayılı Kanun ile 657 sayılı Devlet
Memurları Kanununun “Mazeret İzni” başlıklı 104 üncü maddesinde değişiklik yapılmıştır.
2016 yılında 6663 sayılı Kanun ile erken doğum halinde kullandırılamayan analık izinlerinin
doğum sonrasına aktarımı ve evlat edinme halinde de doğum sonrasında geçerli olan analık
izni hakkı düzenlenmiştir.
56
BİRİNCİ BÖLÜM
TEMEL POLİTİKA EKSENLERİ
Özel Politika Gerektiren Grupların
İstihdamının Artırılması
Ulusal mevzuatımızda esnek çalışma biçimlerine dair düzenlemelerden ilkine, 4857 sayılı
İş Kanununun “Kısmi süreli ve tam süreli iş sözleşmesi” başlıklı 13 üncü maddesinde yer
verilmiştir. Söz konusu maddede ilk olarak kısmi süreli iş sözleşmesinin tanımı yapılmaktadır.
Buna göre; “İşçinin normal haftalık çalışma süresinin, tam süreli iş sözleşmesiyle çalışan
emsal işçiye göre önemli ölçüde daha az belirlenmesi durumunda sözleşme kısmi süreli iş
sözleşmesidir.” 6663 sayılı Kanun ile 4857 sayılı İş Kanununun 13 üncü maddesinde, analık
izinlerin bitiminden sonra mecburi ilköğretim çağının başladığı tarihi takip eden aybaşına
kadar ebeveynlerden birinin kısmi süreli çalışma talebinde bulunabileceği, bu talebin işveren
tarafından karşılanacağı ve geçerli fesih nedeni sayılmayacağı hükme bağlanmıştır.
Bunların yanı sıra, Türkiye’de kadınlar için insana yakışır işlerin yaratılması yönünde
izlenen politikaları ve İŞKUR’un kadın istihdamı alanında yürüttüğü faaliyetleri desteklemek
amacıyla ILO ve İŞKUR tarafından, İsveç Uluslararası Kalkınma İşbirliği Ajansı (SIDA)
finansmanı ile “Kadınlar İçin Daha Çok ve İyi İşler: Türkiye’de İnsana Yakışır İş için Kadınların
Güçlendirilmesi” projesi yürütülmektedir. Proje kapsamında kurulan Ulusal Teknik Ekip,
projenin çıktısı olarak belirlenen “Kadın İstihdamı Eylem Planı Taslağı” hazırlanmıştır.
17.05.2016 tarihinde projenin kapanış toplantısı gerçekleştirilmiştir.
SGK tarafından “Evde Çocuk Bakım Hizmetleri Yoluyla Kayıtlı Kadın İstihdamının
Desteklenmesi Projesi” Mart 2015’te uygulanmaya başlanmıştır. Proje kapsamında; Bursa
ilinde 1750, İzmir ilinde 1750 ve Antalya ilinde 1500 olmak üzere ilk başvuran 5000 anneye
gerekli şartları yerine getirmeleri halinde 24 aya kadar toplamda 38 milyon Avro’nun üzerinde
mali destek sağlanacaktır. Projeden yararlanmaya hak kazanan annelere aylık 390 Avro’ya
kadar mali destek verilecektir. Proje kapsamında Mart 2016’da kesin kayıt hakkı kazanan
anne sayısı 4.300 olup yapılan toplam ödeme 5.6 milyon Avro’dur.
1.2. Genç İstihdamı
2016 yılı Ocak ayı TÜİK verilerine göre, 15-24 yaş arasındaki nüfus 11.857 olup, bu nüfusun
yüzde 39,9’u işgücü içerisinde yer almaktadır. Genç erkeklerde yüzde 51,5 olarak seyreden
işgücüne katılım oranı, genç kadınlarda daha da düşerek, yüzde 28,3 olarak gerçekleşmiştir.
15-24 yaş grubu kadın ve erkeklerin istihdam oranları ele alındığında; istihdam oranının
erkeklerde yüzde 42,0, kadınlarda ise yüzde 22,5 olduğu görülmektedir. 2015 yılının Ocak
ayında yüzde 20,0 olan genç işsizliği, 2016 yılının Ocak ayında azalış göstererek yüzde 19,2
olmuştur. Bununla birlikte gençler arasındaki işsizlik (yüzde 19,2), genel işsizlikten (yüzde
11,3) daha yüksektir. Genç kadınlarda işsizlik oranı yüzde 20,5 iken genç erkeklerde bu oran
yüzde 18,4 olarak gerçekleşmiştir.
15-24 yaş grubundaki işgücünün eğitim durumuna bakıldığında, lise altı eğitimlilerin
işgücünde en fazla yer alan nüfus olduğu (2.784.000 kişi); bunu sırasıyla lise dengi meslek
okulları (718.000 kişi), yükseköğretim (752.000 kişi) ile genel lise mezunlarının (476.000 kişi)
takip ettiği görülmektedir. Dolayısıyla ülkemizde gençlerin işgücüne katılımının düşük, genç
işsizliğinin yüksek olması ve gençlerin temel becerilerindeki eksiklik önemini korumaktadır.
İŞKUR’un sunduğu hizmetlerden yararlanmak amacıyla 15-24 yaş grubu bireylerin yaptığı
başvurular ve bu bireylerin işe yerleştirilme oranları yıllar itibariyle artış göstermiştir. 2016
yılı Ocak-Mart ayı verilerine göre; gençlerin Kuruma başvurusu (205.458), toplam başvurunun
(797.671) yüzde 26’sına tekabül etmektedir. 2015 yılı Ocak-Mart ayı verilerine göre, işe
yerleştirilen genç sayısı 43.529 kişi olarak gerçekleşirken, 2016 yılı Ocak-Mart ayı itibariyle
ise 46.025 kişi işe yerleştirilmiştir. 2016 yılı Ocak-Mart ayı itibariyle işe yerleştirilenlerin ise
yüzde 18,4’ü 15-24 yaş arasında yer almaktadır.
57
BİRİNCİ BÖLÜM
TEMEL POLİTİKA EKSENLERİ
Gençlerin istihdamını teşvik etmek amacıyla 23.04.2015 tarihli ve 29335 sayılı Resmî
Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 6645 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ile Bazı
Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun kapsamında
düzenleme yapılmıştır. Buna göre, işbaşı eğitim programını başarı ile bitirenler arasından
18 ile 29 yaş arası bireylerin programın bitiminden sonra en geç 3 ay içerisinde programı
tamamladıkları meslek alanında istihdam edilmeleri durumunda, işe alındıkları işyerinin
imalat sanayi sektöründe faaliyet göstermesi halinde 42 ay, diğer sektörlerde ise 30 ay sigorta
primlerinin işveren hisselerine ait tutarı İşsizlik Sigortası Fonundan karşılanmaktadır.
Onuncu Kalkınma Planı kapsamında hazırlanan genel koordinatörlüğü ÇSGB tarafından
yürütülen “Temel ve Mesleki Becerileri Geliştirme Öncelikli Dönüşüm Programı”nın temel
hedefleri arasında istihdamda ve eğitimde olmayan gençlerin sayısının azaltılması yer
almaktadır. Bu hedefle paralel olarak söz konusu programın “Eğitim Sisteminin İşgücü
Piyasasıyla Uyumunun Artırılması”, “Genç İşgücünün Temel Becerilerinin Geliştirilmesi”
bileşenleri altında gençlerin mesleki becerilerinin yanında iş yaşamının gerektirdiği temel
becerilere sahip olması amacına yönelik hazırlanan eylem planlarının hayata geçirilmesi
öngörülmektedir.
KOSGEB tarafından küçük ve orta ölçekli işletmelere, girişimcilere ve işletici kuruluşlara
yönelik olarak ekonomik kalkınma ve istihdam sorunlarının çözümünün temel faktörü
olan girişimciliğin desteklenmesi, yaygınlaştırılması ve başarılı işletmelerin kurulmasını
sağlamak amacıyla “Girişimcilik Destek Programı” uygulanmaktadır. Söz konusu program;
“Uygulamalı Girişimcilik Eğitimi”, “Yeni Girişimci Desteği”, “İŞGEM Desteği” ve “İş Planı
Ödülü”nden oluşmaktadır. Kendi işini kurmak isteyen genç girişimcilere, Yeni Girişimci
Desteği kapsamında, 24 saati atölye çalışmalarından oluşan toplam 70 saatlik olan Uygulamalı
Girişimcilik Eğitimini tamamlamaları koşuluyla, KOSGEB desteği ile 30.000 TL hibe 70.000
TL geri ödemeli destek sağlanmaktadır. Bu destek programı yüzde 60–yüzde 70 oranında
hibe olarak uygulanmaktadır. KOSGEB, kendi işini kurmak isteyen, iyi bir iş fikrine sahip
genç girişimcilere 50 bin TL hibe ve 100 bin TL faizsiz kredi programını 2016 yılında hayata
geçirmiştir. İş fikrini devlet destekli hibe kredisi ile hayata geçirmek isteyen genç girişimciler,
katıldıkları kursları başarılı bir şekilde bitirmeleri halinde Girişimcilik Destek Programından
faydalanabilmektedir.
Genç girişimcilere eğitim, kapasite geliştirme desteği ile girişimci fikirlerini hayata
geçirmelerinde destek sağlamak amacıyla TOBB tarafından Genç Girişimciler Kurulu
kurulmuştur. Ülkemizdeki genç girişimci potansiyelinin nicelik ve nitelik bakımından
geliştirilmesi ve daha donanımlı hale getirilmesi amacıyla politika belirlemek ve girişimcilik
kültürünün gençler arasında gelişmesine öncülük etmek kurulun başlıca görevleri arasındadır.
Ayrıca 81 ilde kurulmuş olan TOBB İl Genç Girişimci Kurulları, TOBB bünyesinde kurulmuş
olan Genç Girişimciler Kurulu ile koordineli çalışarak, bulundukları illerde girişimciliğin
geliştirmeye yönelik faaliyetlerde bulunmaktadırlar.
Tarımda sürdürülebilirliğin sağlanması, genç çiftçilerin girişimciliğinin desteklenmesi,
gelir düzeyinin yükseltilmesi, alternatif gelir kaynaklarının oluşturulması ve kırsalda genç
nüfusun istihdamına katkı sağlayacak kırsal alandaki tarımsal üretime yönelik projelerin
desteklenmesi amacıyla Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı tarafından 05.04.2016
tarihli ve 2016/16 sayılı “Kırsal Kalkınma Destekleri Kapsamında Genç Çiftçi Projelerinin
Desteklenmesi Hakkında Tebliğ” yayınlanmıştır. Söz konusu Tebliğ, kırsal alandaki tarımsal
üretime yönelik projelerin desteklenmesine ilişkin usul ve esasları belirlemekte ve kırsal
alanda yaşayan genç çiftçilerin mahallinde uygulayacağı bitkisel, hayvansal, yöresel tarım
ürünleri, tıbbi ve aromatik bitki üretimi, işlenmesi, depolanması ve paketlenmesine yönelik
projelere 30 bin TL’ye kadar hibe ödenmesine ilişkin usul ve esasları belirlemektedir.
58
BİRİNCİ BÖLÜM
TEMEL POLİTİKA EKSENLERİ
Özel Politika Gerektiren Grupların
İstihdamının Artırılması
G20 üyesi ülkelerdeki işverenleri temsilen B20 ve çalışanları temsilen L20’nin önde gelen
isimleri tarafından istihdamın artırılması, büyümenin canlandırılması ve çalışma koşullarının
iyileştirilmesi amacıyla 04.09.2015 tarihinde Ankara’da düzenlenen bir törenle ortak bir
Deklarasyona imza atılmıştır. Deklarasyonda beş ana başlık altında olmak üzere; “Genç
işsizliğini kararlılıkla ele almak; istihdamı artıracak makroekonomik politikalar izlemek; 2014
#SJTCBOF;JSWFTJOEFBMÕOBOZÕMÕOBLBEBSJTUJIEBNEBDJOTJZFUGBSLÕOÕZ[EFB[BMUNB
hedefini gerçekleştirmek; kayıtlı ekonomiyi özendirmek ve ekonomik ve sosyal politikaların
şekillenmesinde işveren ve işçi kuruluşlarının kilit rol oynamasını sağlamak” konularına
dikkat çekilmiştir.
Dünyada genç işsizliğinin kabul edilemez bir boyuta geldiğine, istihdamla ilgili kalıcı çözümler
için genç istihdamına yönelik yapısal tedbirlerin en hızlı şekilde alınması gerektiğine vurgu
yapılan Deklarasyonda; ulusal çıraklık sistemlerinin kurulması ve iyi uygulamalar için
teşvik çalışmalarının yürütülmesinin bu konuda önem teşkil ettiğine dikkat çekmektedir.
G20 hükümetlerine sunulan ortak metinde; genç işsizliğinin çözümünde özel sektör kadar
hükümetlerin de somut tedbirler alması gerektiği belirtilerek, hükümetlerin sosyal ortaklarla
birlikte istihdama yönelik hedeflerin ve temel performans göstergelerinin geliştirilmesinin
her aşamasında görev alması gerektiği hatırlatılmıştır. Deklarasyonda, hükümetlerin eğitim
ve öğretim sistemlerini iyileştirmesi gerektiği belirtilmiş ve eğitim ve öğretim sistemlerinin
sürekli değişen teknolojiye ve dijital çağa daha iyi adapte olmayı sağlayacak becerileri
geliştirmeye odaklanması, piyasanın beceri gereklilikleriyle ilgili sürekli değişen taleplerini
karşılarken de gençlere nitelikli iş ve kariyer gelişimi sağlayacak doğrultuda iyileştirilmesi
gerektiği belirtilmiştir. Deklarasyonda ayrıca, gençlerin okuldan iş hayatına geçişini
kolaylaştıracak politikalar uygulanması çağrısına da yer verilmiştir.
Küresel çapta genç işsizliğine çözüm bulmak ve iş dünyasına gerekli beceriye sahip işçileri
sağlayabilmek amacıyla kurulan Küresel İşbaşında Eğitim Ağı’na (GAN) üye olan Türkiye
İşveren Sendikaları Konfederasyonu (TİSK), dünyada ilk ulusal ağ olan GAN Türkiye’yi
25.02.2015 tarihinde kurmuştur. GAN Türkiye Üyesi Şirketlerden Küresel GAN’ın üç temel
prensibi olan “Şirketlerin işbaşında eğitime katılım ve destek konusundaki taahhütlerinin ve
görünürlüğünün güçlendirilmesi”, “İşbaşında eğitim konusundaki iyi uygulama örneklerinin
paylaşılması” ve “Bilgi paylaşımını, ortaklıkları güçlendirmek ve uluslararası işbirliklerini
artırmak için küresel ve ulusal düzeyde kurulan ağların desteklenmesi” prensibini kabul
etmeleri beklenmektedir.
GAN Türkiye faaliyetleri kapsamında, İŞKUR ile işbaşı eğitim programı dahilinde işbirliği
yapılması öngörülmüş ve bu kapsamda “İşbaşı Eğitim Programı İşbirliği Protokolü”
13.05.2015 tarihinde İstanbul’da imzalanmıştır. Protokol ile işsizlerin ve özellikle her
kademedeki yükseköğretim ve açık öğretim öğrencilerinin mesleki deneyim eksikliğini
gidermek ve işverenlerin istihdam etmeyi planladıkları kişileri iş başında tanımaları ve
eğitmelerini amaçlayan İŞKUR’un “İşbaşı Eğitim Programı” kapsamında, İŞKUR ile GAN
Türkiye adına TİSK işbirliği yapmaları amaçlanmaktadır. GAN Türkiye; İşbaşında Eğitim
Günü, uluslararası konferanslar ve iyi uygulamaların paylaşılması gibi etkinliklerle işbaşında
eğitim konusundaki çalışmalarına devam etmektedir. 06.05.2016 tarihi itibariyle Protokol
kapsamında GAN TÜRKİYE üyesi şirketler tarafından 2376 kişiye eğitim verilmiş, eğitim
sonrasında bu kişilerden 757’si istihdam edilmiştir.
Gençlerin istihdam edilebilirliğinin geliştirilmesi, girişimcilik becerilerinin arttırılması ve
bu yönde rehberlik ve danışmanlık hizmetlerinin iyileştirilmesi amacıyla Genç İstihdamının
Desteklenmesi Operasyonunun devamı niteliğinde olan “Sektörel Yatırım Alanlarında Genç
İstihdamının Desteklenmesi Hibe Programı”na yönelik teklif çağrısı, ÇSGB AB ve Mali
59
BİRİNCİ BÖLÜM
TEMEL POLİTİKA EKSENLERİ
Yardımlar Dairesi Başkanlığı tarafından 20.12.2012 tarihinde yayımlanmıştır. İŞKUR’un
Operasyon Faydalanıcısı olarak yürüteceği program kapsamında, arz-talep arasındaki
uyuma katkı sağlanmasına, ilgili aktörler arasında işbirliğinin geliştirilmesine, aktif işgücü
piyasası politikaları oluşturulmasına, gençler için oryantasyon, profil çıkarma, danışmanlık,
staj, eşleştirme gibi hizmetlerin sağlanmasına, okul sonrası işe geçişin kolaylaştırılmasına,
üniversite ve sanayi arasında daha güçlü işbirliği bağlarının oluşturulmasına yönelik projeler
beklenmektedir. Projenin uygulama bölgesi 81 il olup, bütçesi yaklaşık 19 milyon Avro’dur (16,2
milyon Avro AB katkısı; 2,8 milyon Avro Türkiye katkısı). Operasyon programı kapsamında
gençlerin istihdam edilebilirliklerini ve girişimcilik becerilerini artırmak amacıyla 01.03.2016
tarihi itibariyle bütçeleri 200 bin ile 400 bin Avro arasında değişen ve 12 ay sürecek olan
58 yeni hibe projesi 33 ilde hayata geçirilmiştir.16.03.2016-18.03.2016 tarihleri arasında
ise projelerin uygulama aşamasına ilişkin olarak hibe faydalanıcılarını teknik ve tematik
süreçlerle ilgili bilgilendirmek üzere Ankara’da eğitim programı düzenlenmiştir.
1.3. Engelli İstihdamı
Engelli; doğuştan veya sonradan herhangi bir nedenle bedensel, zihinsel, ruhsal, duyusal
ve sosyal yeteneklerini çeşitli derecelerde kaybetmesi nedeniyle toplumsal yaşama
uyum sağlama ve günlük gereksinimlerini karşılama güçlükleri olan ve korunma, bakım,
rehabilitasyon, danışmanlık ve destek hizmetlerine ihtiyaç duyan kişiyi ifade etmektedir.
Türkiye’de engelliler politikasına ilişkin bakış açısı, 2005 yılında çıkarılan ve engellilik
alanında çerçeve kanun niteliğinde olan 5378 sayılı Engelliler Hakkında Kanun ile
şekillenmiştir. TBMM tarafından oy birliği ile kabul edilen Kanun, 07.07.2005 tarihinde Resmî
Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe girmiştir. Engelli bireylerin insan hak ve özgürlüklerinden
tam ve eşit şekilde yararlanmasını öngören “Engellilerin Haklarına İlişkin Sözleşme”
Türkiye Cumhuriyeti tarafından 30.03.2007 tarihinde imzalanmıştır. Ülkemizde 2005 yılında
yürürlüğe giren Engelliler Kanunu ve diğer birçok yasal düzenlemeyle insan haklarına dayalı,
ayrımcılıkla mücadele eksenli bir sosyal politikanın çerçevesi çizilmiştir.
4857 sayılı İş Kanununun 30 uncu maddesine göre, işverenler, elli veya daha fazla işçi
çalıştırdıkları özel sektör işyerlerinde yüzde üç engelli, kamu işyerlerinde ise yüzde dört engelli
ve yüzde iki eski hükümlü işçiyi meslek, beden ve ruhi durumlarına uygun işlerde çalıştırmakla
yükümlüdürler. Bu kapsamda çalıştırılacak işçi sayısının tespitinde belirli ve belirsiz süreli
iş sözleşmesine göre çalıştırılan işçiler esas alınmaktadır. Kısmi süreli iş sözleşmesine göre
çalışanlar, çalışma süreleri dikkate alınarak tam süreli çalışmaya dönüştürülmektedir. Oranın
hesaplanmasında yarıma kadar kesirler dikkate alınmamakta, yarım ve daha fazla olanlar
tama dönüştürülmektedir. İşyerinin işçisi iken engelli hale gelenlere öncelik tanınmaktadır.
İşverenler çalıştırmakla yükümlü oldukları işçileri, İŞKUR aracılığı ile sağlamaktadırlar.
Bu kapsamda çalıştırılacak işçilerin nitelikleri, hangi işlerde çalıştırılabilecekleri, bunların
işyerlerinde genel hükümler dışında bağlı olacakları özel çalışma ile mesleğe yöneltilmeleri,
mesleki yönden işverence nasıl işe alınacakları, ASPB’nin görüşü alınarak ÇSGB tarafından
çıkarılacak yönetmelikle düzenlenmektedir.
Yer altı ve su altı işlerinde engelli işçi çalıştırılamamaktadır. 4857 sayılı İş Kanununun 30
uncu maddesindeki hükümlere aykırı olarak engelli işçi çalıştırma yükümlülüğüne uymayan
işveren veya işveren vekili, çalıştırmadığı her engelli işçi ve çalıştırmadığı her ay için aynı
Kanunun 101 inci maddesine istinaden Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğünce idari para
cezası uygulanmaktadır. (2016 yılı için 2.211 TL)
60
BİRİNCİ BÖLÜM
TEMEL POLİTİKA EKSENLERİ
Özel Politika Gerektiren Grupların
İstihdamının Artırılması
Söz konusu maddeye aykırılık hallerinde tahsil edilecek cezalar, ÇSGB tarafından her yıl
düzenli olarak engellilerin ve eski hükümlülerin kendi işini kurmaları, engellinin iş bulmasını
sağlayacak destek teknolojileri, engellinin işe yerleştirilmesi, işe ve işyerine uyumunun
sağlanması ve bu gibi projelerde kullanılmaktadır.
DPB verilerine göre, ilki 2012 yılında ve ikincisi 2014 yılında yapılan Engelli Kamu Personeli
Seçme Sınavı ve Kura sistemi ile bugüne kadar yaklaşık 22 bin engelli memur adayının kamu
kurumlarına yerleştirmesi yapılmıştır. Bir başka ifade ile 2011 yılında 20.829 olan engelli
memur sayısı 2015 yılı sonu itibariyle nerdeyse ikiye katlanmış ve bu rakam atamaları
tamamlananlar için 40.656’ya çıkmıştır. 2015 yılında yapılan ikinci yerleştirme sonrası
yerleştirilen engelli sayısı 42.606’ya yükselmiştir.
İŞKUR verilerine göre, 2015 yılında danışmanlık hizmetlerinin yürütüldüğü İl
Müdürlüklerinde görev yapan ve engelli bireylerle doğrudan temas halinde bulunan İş
ve Meslek Danışmanlarının işaret dili eğitimi ve diğer engel gruplarına yönelik eğitimler
alabilmelerine ilişkin çalışmalar yürütülmüştür. Bu kapsamda işaret dili eğitimine ilişkin
olarak İşitme Engelliler Federasyonu ile protokol imzalanmış ve 24 ilde Türkiye genelinden
gelen yaklaşık 360 İş ve Meslek Danışmanına işaret dili eğitimi verilmiştir. Eğitim sonunda
işaret dili sözlüğü ve hizmetin tanıtımını yapacak hizmet tanıtım filmi hazırlanmıştır.
2016 yılında İş ve Meslek Danışmanlarının hizmet içi eğitimlerine “Engellilerle İletişim
Teknikleri”, “İşyerinde Erişebilirlik”, “Destekli İstihdam” konulu ders eklenmesi ve bu
yolla engellilere yönelik danışmanlık hizmeti sunumunun verimliliğinin artırılması
planlanmaktadır.
2016 yılı Ocak-Nisan döneminde 34.605 engelli vatandaşımızla 57.686 bireysel görüşme
gerçekleştirilmiştir.
Ocak-Mart döneminde ise engelli kursları kapsamında 36 Program düzenlenmiş, bu
programlara 215’i erkek, 132’si kadın olmak üzere toplam 347 engelli vatandaşımız katılmıştır.
Mevcut uygulamada, İŞKUR tarafından hem Kurum kaynaklı hem de engelli çalıştırmayan
işverenlerden tahsil edilen idari ceza paraları fonundan engellilerin belirli alanlarda mesleki
eğitim almalarını sağlayacak projelere destek verilmektedir. Mevcut uygulamada, zihinsel
ve ruhsal engelli bireylerin istihdam edilecekleri korumalı işyeri kurulması halinde, İŞKUR
tarafından uygun bulunan projelere kuruluş sermayesi desteği, engelli ücret desteği ve
işletme giderleri desteği verilmektedir.
1.4. Uzun Süreli İşsizler
Gelişimi ve yaygınlaşması işsizlikle paralel olan uzun süreli işsizlik, bugün gelişmiş ve
gelişmekte olan ülkelerin karşısında yapısal bir sorundur. Uzun süreli işsizlik, ILO tarafından
kabul edilen tanımıyla bir yıl veya daha uzun süredir işsiz bekleyenleri ifade etmektedir. Uzun
süreli işsizlik oranı ise toplam işsizler içerisinde uzun süreli işsizlerin oranıdır. İşsiz kalma
süresinin analiz ve değerlendirmelerde bir ölçüt olarak ele alınması da işsizliğin boyutlarını
belirlemek bakımından son derece önemlidir. Çünkü işsiz kalınan süre uzadıkça, işsizlik
problemi yapısal bir hal almakta ve işsiz kalma süresinin uzunluğu paralelinde çözümü de
zorlaşmaktadır.
Uzun süreli işsizlik, politika yapıcıların temel meselelerinden biridir. Kişisel yaşam üzerindeki
finansal ve sosyal etkilerinin yanı sıra, uzun dönem işsizliğin sosyal uyum üzerinde olumsuz
etkisi olmakta ve ekonomik gelişmeyi engellemektedir. 2015 yılında AB-28’de toplam
işgücünün yüzde 4,5’i bir yıldan daha uzun süreli işsizdir.
61
BİRİNCİ BÖLÜM
TEMEL POLİTİKA EKSENLERİ
TÜİK 2015 yılı verilerine göre, toplam 3 milyon 57 bin kişi işsizdir. Bunların 645 bini bir
yıl veya daha uzun süreden beri işsizdir. Diğer bir deyişle, toplam işsizlerin içerisinde uzun
süreli işsizlerin oranı yüzde 21,1’dir. 3 milyon 57 bin işsizin 1 milyon 167 bini kadınlardan
oluşmaktadır. Bunların 312 bini ise uzun süreli işsizdir. Toplam uzun süreli işsizler içinde
kadınların oranı yüzde 48,37’dir. Eğitim durumlarına göre uzun süreli işsizlere baktığımızda,
en yüksek uzun süreli işsizlik oranının ilkokul mezunlarında olduğu görülmektedir.
Aktif işgücü programları, uzun süreli işsizliği azaltmaya yönelik en etkili politikalardan
biridir. İŞKUR mesleki eğitim programları düzenleyerek, işletmelerde eğitim seminerleri
düzenleyerek, iş ve meslek danışmanlığı sunarak, meslek araştırma geliştirme faaliyetleri
gerçekleştirerek işsizliğin azaltılmasına katkıda bulunmaktadır. Uzun süreli işsizlerin iş
hayatından soğumamaları, mesleki tecrübe kazanmaları, çalışma disiplini edinmeleri için
toplum yararına çalışma programları da oldukça önemlidir.
1.5. İşyerinde Psikolojik Taciz (Mobbing) ile Mücadele
ÇSGB Çalışma Genel Müdürlüğü bünyesinde, çalışma hayatının en önemli sosyal sorunlarından
biri olan ve çalışanların fiziksel ve psikolojik sağlığını olumsuz etkileyen işyerlerinde psikolojik
tacize ilişkin olarak 2011/2 sayılı İşyerinde Psikolojik Taciz konulu Başbakanlık Genelgenin
5 inci maddesi uyarınca, sivil toplum kuruluşları ve ilgili tarafların katılımıyla “Psikolojik
Tacizle Mücadele Kurulu” oluşturulmuştur. Söz konusu Kurul, çalışanların uğradığı psikolojik
taciz olaylarını izlemek, değerlendirmek ve önleyici politikalar üretmekle görevlendirilmiştir.
Kurul, yılda iki kere olağan, gerekli hallerde olağanüstü toplanmaktadır.
Kurul tarafından 2012 yılında psikolojik tacizin önlenmesi hususunda farkındalık artırmak
ve kişilerin bu konuda bilgilendirilmelerini sağlamak amacıyla “İşyerlerinde Psikolojik Taciz
(Mobbing) Bilgilendirme Rehberi” hazırlanmıştır. Söz konusu Rehber, 2013 yılında 2000
adet, 2014 yılında 1000 adet ve 2015 yılında 700 adet olarak bastırılmış ve dağıtılmıştır.
Psikolojik Tacizle Mücadele Kurulu tarafından 2013 yılında kurul teknik komite üyelerinin
eğitici olabilmeleri amacına yönelik olarak “Eğiticilerin Eğitimi” ve “İşyerinde Psikolojik Taciz
(Mobbing) Eğitimi” olmak üzere iki eğitim düzenlenmiştir. Ayrıca işyerlerinde maruz kalınan
psikolojik taciz konusuna dikkat çekmek ve farkındalık oluşturmak amacıyla “İşyerlerinde
Psikolojik Taciz (Mobbing) Karikatür Yarışması” düzenlenmiştir. Yarışma için yapılan
toplam 212 eser arasından Seçici Kurulun değerlendirmesi sonucunda sekiz eser ödüle layık
görülmüştür.
Psikolojik tacizin önlenmesi amacıyla çalışmalar yürüten Psikolojik Tacizle Mücadele
Kurulu, son toplantısını 30.03.2016 tarihinde gerçekleştirmiştir. Toplantıda 2011 yılında
kurul tarafından hazırlanan ve süresi dolan eylem planının güncellenmesi, bu kapsamda
konuya ilişkin bir proje hazırlanması, mevzuat çalışmasının yapılması ile farkındalık artırma
faaliyetlerinin sürdürülmesi amacıyla bir teknik komite oluşturulması kararlaştırılmıştır.
Kurul kararıyla oluşturulan teknik komite 03.05.2016 tarihinde çalışmalarına başlamıştır.
Başbakanlık Genelgesi uyarınca Çalışma Genel Müdürlüğü bünyesinde oluşturulan Psikolojik
Tacizle Mücadele Kurulu tarafından yürütülen çalışmaların yanı sıra, Çalışma Genel Müdürlüğü
tarafından Başbakanlık İletişim Merkezi (BİMER), Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterliği
aracılığıyla veya çalışanlar tarafından bireysel olarak dilekçeler yoluyla yapılan şikayetler de
incelenmektedir. Bununla birlikte Genelgenin 4 üncü maddesi uyarınca İşyerinde Psikolojik
Taciz ile mücadeleyi güçlendirmek amacıyla Çalışma ve Sosyal Güvenlik İletişim Merkezi
ALO 170 üzerinden gelen psikolojik taciz şikayetleri incelenmekle birlikte, ayrıca bu hat
üzerinden psikologlar vasıtasıyla çalışanlara yardım ve destek de sağlanmaktadır.
62
BİRİNCİ BÖLÜM
TEMEL POLİTİKA EKSENLERİ
Özel Politika Gerektiren Grupların
İstihdamının Artırılması
2010 yılından bu yana çalışma hayatı ve sosyal güvenlik hakkında her türlü soru, öneri,
eleştiri, ihbar, şikayet, başvuru ve talepleri etkin ve hızlı bir biçimde çözüme kavuşturabilmek
amacıyla ÇSGB tarafından hizmete giren “ALO 170” hattına 19.03.2011 - 05.05.2016 tarihleri
arasında toplam 29.781 adet mobbing başvurusu yapılmıştır. Yıllara göre mobbing çağrısı
dağılımına bakıldığında; 2011 (19 Mart tarihi itibari ile) yılında 2.001 adet, 2012 yılında
2.850, 2013 yılında 4.870 adet ve 2014 yılında 6.659 adet olduğu görülmektedir. 2015 yılında
9.005 adet olan çağrılar bir önceki yıla göre yüzde 35 oranında artış göstermiş olup, 2016
yılında (05.05.2016 tarihine kadar) ise 4.396 olarak gerçekleşmiştir. Çağrıların yaklaşık
yüzde 80’i yani 23.765’i özel sektör çalışanlarınca, yaklaşık yüzde 20’sine denk gelen 6.016’sı
ise kamu çalışanlarınca yapılmıştır. Gelen şikayet başvuruşlarına özel sektör çalışanları
açısından bakıldığında, erkek çalışanların (yüzde 58) kadın çalışanlardan (yüzde 42) daha
fazla mobbinge maruz kaldığı görülmektedir. Kamu sektörü açısından söz konusu oranlar
ise erkekler için yüzde 49, kadınlar için yüzde ise 51 olarak gerçekleşmiştir. Özetle, toplam
mobbing çağrısının 16.764’ü (yüzde 56) erkek, 13.017’si (yüzde 44) ise kadın çalışanlardan
gelmiştir.
1.6. Özel Politika Gerektiren Diğer Gruplar
Ülkemizde özel politika gerektiren grupların istihdam edilebilirliğinin arttırılması, işgücü
piyasasına erişimlerinin kolaylaştırılması ve işgücü piyasasına girişlerinin önünde yer alan
engellerin kaldırılması amacıyla ÇSGB tarafından “Dezavantajlı Kişilerin Sosyal Entegrasyonu
ve İstihdam Edilebilirliklerinin Geliştirilmesi Operasyonu” hazırlanmıştır.
Programın hedef grubu içinde engelli bireyler, Romanlar ve Romanlar gibi yaşayan
vatandaşlar, gecekondu bölgelerinde yaşayan kişiler de dahil olmak üzere yoksul olan veya
yoksulluk riski altında olan kişiler, eski mahkum/tutuklular ile mahkum ve tutuklular,
çalışan çocukların ebeveynleri, yerlerinden olmuş kişiler, şiddet mağduru kadınlar, madde
bağımlıları ile diğer dezavantajlı kişiler (işgücü piyasasında ayrımcılığa maruz kalan ve
yaygın önyargılarla karşılaşan diğer gruplar, vb.) yer almaktadır. Program dâhilinde tahsis
edilecek toplam hibe tutarı 30 milyon Avro’dur. Hibe programı ile dezavantajlı kişilerin
istihdam edilebilirliğinin, istihdam ve işgücüne katılım oranlarının arttırılması ile bunların
işgücü piyasasına girişlerinin kolaylaştırılması, işgücü piyasasına girişlerinin önünde yer
alan engellerin ortadan kaldırılması, işgücü piyasasının durumu hakkında bilgilerinin
arttırılması, işgücü piyasasında dezavantajlı kişilere yönelik ayrımcılığın tüm biçimlerinin
azaltılması hedeflenmektedir. Söz konusu proje hizmet ve hibe bileşenlerinden oluşmaktadır.
24.10.2015 tarihi itibariyle hibe çağrısı ön teklif sonuçları açıklanmıştır. Hizmet bileşenine
ilişkin çalışmalar başlamış olup, hibe almaya hak kazanlara dair sürecin ise 2016 yılının
ikinci yarısında tamamlanması öngörülmektedir.
AB Katılım Öncesi Mali Yardım Aracı (IPA), İnsan Kaynaklarının Geliştirilmesi Operasyonel
Programı kapsamında hazırlanan ve koordinatör yararlanıcı olarak Aile ve Toplum Hizmetleri
Genel Müdürlüğü ile diğer yararlanıcılar Sosyal Yardımlar Genel Müdürlüğü, MEB Temel
Eğitim Genel Müdürlüğü ile Hayat Boyu Öğrenme Genel Müdürlüğü, Sağlık Bakanlığı Dış
İlişkiler ve AB Genel Müdürlüğü tarafından ortaklaşa yürütülen “Romanların Yoğun Olarak
Yaşadığı Yerlerde Sosyal İçermenin Desteklenmesi Operasyonu”, genel olarak hedef grup
olan Roman vatandaşlarımıza verilen eğitim, mesleki eğitim, hayat boyu öğrenme, sağlık,
sosyal koruma ve sosyal yardım gibi temel kamu hizmetlerinin kalitesinin yükseltilmesini,
bu hizmetleri veren kurum ve kuruluşlar arasında gerekli eşgüdümün artırılmasını, pilot
bölgelerde yaşayan roman vatandaşların temel kamu hizmetlerine erişimini ve talebini
artırmayı ve en nihayetinde hedef grupta yer alan vatandaşlarımızın istihdam edilebilirliğini
artırmayı amaçlamaktadır.
63
BİRİNCİ BÖLÜM
TEMEL POLİTİKA EKSENLERİ
İstihdam ve sosyal politika alanında AB politikalarına paralel biçimde bir strateji
yürütülmesini temin etmek üzere AB aday ülkeleri, “İstihdam ve Sosyal Reform Programı” adı
altında bir strateji belgesi oluşturarak yumuşak hukuk yoluyla uyum seviyesini arttırmayı
hedeflemektedir. Türkiye’de bu kapsamda kendi “İstihdam ve Sosyal Reform Programı”
(ESRP) belgesini hazırlamaktadır. Eğitim, istihdam ve sosyal politikalar olmak üzere üç ana
başlık üzerinden kurgulanan bu program iki ana bölümden oluşacaktır. ESRP’nin en güncel
hali 11.03.2016 tarihi itibariyle ilgili taraflara resmi yazı ile iletilmiştir. Belgeyi ele almak
üzere ilgili tarafların katılımıyla 24.03.2016 tarihinde Ankara’da bir çalıştay düzenlenmiştir.
Söz konusu çalıştayda istihdam, eğitim ve sosyal içerme alanlarındaki güncel durum ile
hazırlanmış olan öncelikler listesi ele alınmış ve kurumlardan 20.05.2016 tarihine kadar
görüşlerini iletmesi talep edilmiştir. İlgili taraflardan gelen değerlendirme raporlarıyla birlikte
ESRP yeniden ele alınacaktır.
Ayrıca, 20.4.2016 tarihinde Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu Kanunu 29690 sayılı
Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Söz konusu Kanunun amacı; insan onurunu
temel alarak insan haklarının korunması ve geliştirilmesi, kişilerin eşit muamele görme
hakkının güvence altına alınması, hukuken tanınmış hak ve hürriyetlerden yararlanmada
ayrımcılığın önlenmesi ile bu ilkeler doğrultusunda faaliyet göstermek, işkence ve kötü
muameleyle etkin mücadele etmek ve bu konuda ulusal önleme mekanizması görevini yerine
getirmek üzere Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumunun kurulması, teşkilat, görev ve
yetkilerine ilişkin esasların düzenlenmesidir.
Kanunun 2 nci maddesinde, ayrı tutma, ayrımcılık talimatı, çoklu, doğrudan, dolaylı ve
varsayılan temele dayalı ayrımcılık, işyerinde yıldırma, makul düzenleme, taciz tanımlarına
yer verilmektedir. “Eşitlik ilkesi ve ayrımcılık yasağı” başlıklı 3 üncü maddesinde, herkesin
hukuken tanınmış hak ve hürriyetlerden yararlanmada eşit olduğu, bu Kanun kapsamında
cinsiyet, ırk, renk, dil, din, inanç, mezhep, felsefi ve siyasi görüş, etnik köken, servet, doğum,
medeni hal, sağlık durumu, engellilik ve yaş temellerine dayalı ayrımcılık yasak olduğu
belirtilmektedir. Buna ilaveten, ayrımcılık yasağının ihlali halinde, konuya ilişkin görev ve
yetkisi bulunan kamu kurum ve kuruluşları ile kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları
ihlalin sona erdirilmesi, sonuçlarının giderilmesi, tekrarlanmasının önlenmesi, adli ve idari
yoldan takibinin sağlanması amacıyla gerekli tedbirleri almakla yükümlü olduğu hükme
bağlanmaktadır. 5 inci madde ayrımcılık yasağının kapsamını, 6 ncı madde ise istihdam ve
serbest mesleğe ilişkin düzenlemeleri kapsamaktadır.
64
BİRİNCİ BÖLÜM
TEMEL POLİTİKA EKSENLERİ
Özel Politika Gerektiren Grupların
İstihdamının Artırılması
2.EYLEM PLANLARI GÜNCEL DURUMLARI
Politika No ve Adı:
1. Kadınların işgücüne katılma oranı ve istihdamı artırılacak, kayıt dışı istihdam ile mücadele
edilecektir.
Tedbir No ve Adı:
1.1 Kadınlar üzerindeki bakım yükümlülüklerini azaltmaya yönelik tedbirler alınacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: ASPB - Çocuk Hizmetleri Genel Müdürlüğü
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: Hazine Müsteşarlığı, Maliye Bakanlığı, ÇSGB, SGK,
Kalkınma Bakanlığı
c) Süre: 2016
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: Aile ve Sosyal Politikalar İl Müdürlüklerinde,
gerçek kişiler ile özel hukuk tüzel kişilerince açılması planlanan özel kreş ve gündüz
bakımevleri ile özel çocuk kulüplerine ait açılış, işleyiş ve denetim işlemleri 30.04.2015
tarihli ve 29342 sayılı Özel Kreş ve Gündüz Bakımevleri ve Özel Çocuk Kulüpleri Kuruluş ve
İşleyiş Esasları Hakkında Yönetmelik hükümleri doğrultusunda yürütülmektedir. Söz konusu
mevzuat kapsamında açılan bu kuruluşlara bütçeden ayrılmış bir kaynak verilmemekte,
kuruluş ve işleyişlerine ilişkin tüm masraflar, teftiş ve donanım giderleri Özel Kreş ve Gündüz
Bakımevleri ve Özel Çocuk Kulüpleri kurucuları tarafından karşılanmaktadır.
Söz konusu tedbir niteliği itibariyle kadın istihdamının artırılmasını amaçladığı ve mevzuat
kapsamında tedbiri gerçekleştirebilmek için herhangi bir uygulama bulunmadığı için sorumlu
kurum olarak Çocuk Hizmetleri Genel Müdürlüğü’ne yer verilmesinin uygun olmadığı
değerlendirilmektedir.
Tedbire ilişkin olarak ASPB Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü tarafından BSTB ve Borusan
Holding A.Ş. arasında imzalanan işbirliği protokolü kapsamında organize sanayi bölgelerinde
kreşlerin kurulması için “Annemin İşi Benim Geleceğim” projesi hayata geçirilmiştir. Proje
kapsamında 2019 yılı sonuna kadar toplam 10 organize sanayi bölgesinde kreş açılması
hedeflenmektedir. Bu amaçla Adıyaman ve Afyonkarahisar organize sanayi bölgelerinde
kreşlerin yapımı tamamlanmış ve hizmet sunmaya başlamıştır. Malatya ve Balıkesir organize
sanayi bölgelerinde kreşlerin inşaat ve tefrişatı tamamlanmıştır. Söz konusu kreşlerin
2016 yılı içerisinde hizmete girmesi, belirlenecek iki ilde daha kreş inşaatının yapılması
planlanmaktadır.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
65
BİRİNCİ BÖLÜM
TEMEL POLİTİKA EKSENLERİ
Tedbir No ve Adı:
1.2 Çocuk bakım hizmetlerinin yaygınlaştırılması konusunda bürokratik engeller
kaldırılacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: DPB
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: ÇSGB, Maliye Bakanlığı, Kalkınma Bakanlığı, ASPB,
MEB, SGK
c) Süre: 2016
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun
191 inci maddesinde devlet memurları için ihtiyaç ve lüzum görülmesi halinde çocuk
bakımevlerinin kurulabileceği ifade edilmekte olup, bunların kuruluşuna ve işletmesine
ilişkin usul ve esasların DPB ve Maliye Bakanlığınca hazırlanacak yönetmelikle belirleneceği
ifade edilmektedir.
Tedbir kapsamında özel sektör çalışanlarının kamu kreşlerinden yararlanması veya kamuda
görev yapan kadın çalışanların hizmet sunumu yöntemiyle kreş hizmetlerinden yararlanması
için 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 191 inci maddesinde değişiklik yapılması
gerekmektedir.
64. Hükümet 2016 Yılı Eylem Planının “Kamu Yönetimi” başlıklı bölümünde “Kamu personel
reformunun yapılacağı” ifade edilmekte olup, söz konusu eylemin süresi ise “21 Aralık
2015- 21 Aralık 2016” olarak belirlenmiştir. Bahsi geçen eylemden sorumlu kuruluş olarak
Başbakanlık belirlenmiştir.
Bu sebeple, tedbirin söz konusu reform çalışması sırasında bütüncül bir yaklaşımla ele
alınmasının daha uygun olacağı değerlendirilmektedir. Bu kapsamda, konuya ilişkin olarak
işbirliği yapılacak kurumlar ile birlikte 18.05.2016 tarihinde toplantı yapılacaktır.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Tedbir No ve Adı:
1.3 Ev hizmetlerinde çalışan kadınların kayıtlı istihdama geçmeleri yönünde bilinçlendirme
çalışmaları yapılacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: SGK - Sigorta Primleri Genel Müdürlüğü
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: ÇSGB, ASPB, İŞKUR, MYK
c) Süre: Sürekli
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: Ev hizmetlerinde çalışanların sürekli ya
da süreksiz çalıştığına bakılmaksızın sosyal güvenlik kapsamına alınması sağlanmış, bu
hizmetlerde aynı kişi yanında ay içerisinde 10 günden az çalışması bulunanlar zorunlu olarak
iş kazası ve meslek hastalıkları sigortası kapsamına alınmıştır. Ev hizmetlerinde aynı kişi
yanında ay içerisinde 10 gün ve daha fazla çalışması bulunanların işverenlerin mevzuattan
kaynaklı bürokratik işlemleri kaldırılarak kolay işverenlik sistemi getirilmiştir.
66
BİRİNCİ BÖLÜM
TEMEL POLİTİKA EKSENLERİ
Özel Politika Gerektiren Grupların
İstihdamının Artırılması
5510 sayılı Kanunun Geçici 16 ncı maddesi ile evinde el emeği ile ürettiği ürünleri vergiden
muaf olarak satıp geçimini sağlayan kadınlarla ilgili olarak da isteğe bağlı sigortalılık şartları
kolaylaştırılmıştır. Bu işleri yapan kadınlar, ayda 30 gün yerine 22 gün üzerinden isteğe
bağlı sigorta primi yatırmak suretiyle daha az prim yatırarak sosyal güvenlik hizmetlerinden
yararlandırılmaktadırlar.
“Ev Hizmetlerinde Çalışanların Sigortalılığı” başlığı altında afiş çalışması yapılarak il
müdürlüklerine dağıtımı sağlanmıştır. Ayrıca konuyla ilgili kamu spotu hazırlanmış olup,
yerel ve ulusal TV kanallarında yayınlanmak üzere ilgililere gönderilmiş ve söz konusu kamu
spotunun kanallarda gösterimine başlanmıştır.
Ev hizmetlerinde çalışanlara ve işverenlere bilgi vermek, sorularını cevaplandırmak üzere
Kurum web ana sayfasında kolayca görülebilir bir yerde link oluşturulmuştur.
KİT-UP II Projesi kapsamında ev hizmetlerinde çalışanlara yönelik 2.000 adet bilgilendirici
afiş hazırlanmış olup, faaliyet yapılan 30 ilde dağıtımı yapılmıştır. Proje kapsamında ayrıca
ev hizmetlerinde çalışanlara yönelik 5.000 adet broşür ve 500 adet afiş hazırlanacak, bir adet
billboard tasarlanacak ve yayınlanması sağlanacaktır.
“Evde Çocuk Bakım Hizmetleri Yoluyla Kayıtlı Kadın İstihdamının Desteklenmesi Operasyonu
kapsamında pilot çalışma olarak Bursa, İzmir ve Antalya illerinde toplam 5.000 anneye 24 aya
kadar 38 milyon Avro’nun üzerinde mali destek sağlanmaktadır.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Tedbir No ve Adı:
1.4 Mevzuatta yer alan işgücü piyasasında toplumsal cinsiyet eşitliğini gözeten düzenlemeler
AB normları ile uyumlaştırılacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: ÇSGB - AB ve Mali Yardımlar Dairesi Başkanlığı
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: ASPB, İŞKUR, Sosyal Taraflar
c) Süre: 2016
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: 2006/54/EC no’lu cinsiyet eşitliği konulu
Direktif ve 2010/18/EU no’lu ve ebeveyn izni konulu Direktifin bütün maddeleri teker
teker incelenmiş olup, bu maddelerin ulusal mevzuatta bulunan karşılıklarına ilişkin
uyum tabloları 2015 Aralık dönemi itibariyle hazırlanmıştır. Bu çalışma neticesinde 4857
sayılı İş Kanunu ve 657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu başta olmak üzere birçok kanunda
değişiklik yapılması gerekebileceği saptanmıştır. İlgili kurumların görüşlerini almak üzere
Çalışma Genel Müdürlüğü, DPB, ASPB ve İŞKUR’dan temsilcilerin yer aldığı bir çalışma grubu
oluşturulmuş ve uyum tabloları bu çalışma grubu ile paylaşılmıştır.
Süreç içerisinde gerçekleşen çeşitli mevzuat değişiklikleri göz önüne alınarak, bu uyum
tabloları tamamen Türkçe olarak yeniden ele alınmıştır. Güncel tablolar 2016 Mayıs dönemi
itibariyle yeniden çalışma grubu ile paylaşılmıştır. Uyum tablolarının yanı sıra boşluk analizi
çalışmaları halen sürdürülmekte olup, 2016 Haziran döneminin başı itibariyle çalışma grubu
ile paylaşılması öngörülmektedir. Bu boşluk analizi doğrultusunda politika önerileri tablosu
da hazırlanacak ve yine aynı dönemde ilgili kurumlarla paylaşılacaktır.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
67
BİRİNCİ BÖLÜM
TEMEL POLİTİKA EKSENLERİ
Tedbir No ve Adı:
1.5 İşyerinde psikolojik tacizi önlemeye yönelik yaptırımlar etkinleştirilecektir.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: ÇSGB - İş Teftiş Kurulu Başkanlığı
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: ASPB, İnsan Hakları Başkanlığı, DPB, Sosyal Taraflar
c) Süre: Sürekli
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: İş Teftiş Kurulu Başkanlığınca 2015 yılında
gerçekleştirilen teftişlerde, 4857 sayılı İş Kanununun 5 inci maddesi kapsamında “eşit davranma
ilkesine” muhalefetten 7 işverenlik hakkında toplam 21.016 TL idari para cezası uygulanması
istenilmiştir. 01.01.2016 – 05.05.2016 tarihleri arasında gerçekleştirilen teftişlerde ise “eşit
davranma ilkesine” muhalefetten 2 işverenlik hakkında toplam 17.470 TL idari para cezası
uygulanması istenilmiştir. Ayrıca, Başbakanlık tarafından yayımlanan 2010/4 sayılı “Kadın
İstihdamının Artırılması ve Fırsat Eşitliğinin Sağlanması” konulu Genelgenin 3 üncü maddesi
gereğince tüm teftişlerde, 4857 sayılı İş Kanununun 5 inci maddesinde ifade edilen cinsiyet
eşitliğine ilişkin hükümlere uyulup uyulmadığı hususları kontrol edilmektedir.
Bunun yanında, Başbakanlık tarafından 19.03.2011 tarihli ve 27879 sayılı Resmî Gazete’de
yayımlanan “İşyerlerinde Psikolojik Tacizin (Mobbing) Önlenmesi” konulu 2011/2
sayılı Genelge gereği, mobbinge ilişkin şikayet veya ihbar konuları öncelikli olarak
değerlendirilip, inceleme teftiş programına alınmakta ve titizlikle incelenip en kısa sürede
sonuçlandırılmaktadır. Teftişlerde, mobbing konulu şikayet veya ihbar başvurularının nasıl
inceleneceği, incelemelerde hangi hususlara dikkat edileceği ve yapılacak iş ve işlemler
hususunda, 2015/4 sayılı Bakanlık Genelgesi eki Teftiş Rehberinde yer alan “Mobbing
Konusunun İncelenmesi Usul ve Esasları” bölümüne göre işlem yapılmaktadır.
Ayrıca mağdura uygulanan mobbing davranışları, 5237 sayılı Türk Ceza Kanununda belirtilen
çeşitli suçlar kapsamında ise mobbing uygulayan işveren, işveren vekili ya da diğer çalışanlar
hakkında ilgili cumhuriyet savcılığına yazılı suç duyurusunda bulunabileceği hususunda
şikayetçiye bilgi verilmektedir.
Diğer taraftan, 6701 sayılı Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu Kanunu 20.04.2016 tarihli
ve 29690 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdiğinden ve Kanunda psikolojik
taciz konusunda idari yaptırım öngörüldüğünden mobbing konusunun tespit edilmesi halinde
söz konusu Kuruma da bildirimde bulunulacaktır.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
68
BİRİNCİ BÖLÜM
TEMEL POLİTİKA EKSENLERİ
Özel Politika Gerektiren Grupların
İstihdamının Artırılması
Tedbir No ve Adı:
1.6 Kadınların işgücüne katılımının ve istihdamının önündeki engellerin azaltılması amacıyla,
toplumun ilgili kesimlerine yönelik bilinçlendirme çalışmaları yapılacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: ASPB - Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: ÇSGB, İŞKUR, MEB, Türkiye Radyo Televizyon
(TRT), Sosyal Taraflar
c) Süre: Sürekli
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: Farkındalık arttırma çalışmaları kapsamında
kadınların sosyal ve ekonomik haklarına ilişkin broşürler basılmış olup dağıtımı
yapılmaktadır.
Intel Teknoloji Hizmetleri Limited Şirketi ve Türkiye Kadın Girişimciler Derneği
(KAGİDER) işbirliğinde imzalanan Protokol kapsamında 2012-2015 yılları arasında “Genç
Fikirler, Güçlü Kadınlar” Projesi hayat geçirilmiş olup, Türkiye genelinde 18-30 yaş arası
gençlerin teknoloji kullanarak üretecekleri yenilikçi fikirler ile kadınların yaşadıkları
sorunlara ilişkin çözüm önerileri üretmesi amaçlanmıştır. Proje kapsamında Kütahya,
Erzurum, Gaziantep, Sakarya, Trabzon ve Adana’da yaklaşık 500 gencin katılımı ile fikir
kampları gerçekleştirilmiştir. Ayrıca fikir kamplarında öne çıkan 6 projenin çalışma
gruplarından oluşan gençlere 10.06.2015 - 11.06.2015 tarihlerinde İstanbul’da düzenlenen
bir etkinlik ile Sosyal girişimcilik eğitimleri verilmiştir. Projenin kapanış toplantısı
19.01.2016 tarihinde gerçekleştirilmiştir. Proje sonuç raporu hazırlanarak ilgili taraflarla
paylaşılmıştır.
Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü tarafından 16.02.2016 tarihinde Ankara Kalkınma
Ajansı ile Suriye Dostluk Derneği işbirliğiyle “Kalkınmada Girişimci Kadınlar ve
Sosyal Etkileşim Konferansı” düzenlenmiştir. Bahse konu konferansta; sosyal etkileşim
ve girişimcilik arasındaki bağın farkındalığının ortaya konulması, ülkemizde kendi
işini kurarak farklı alanlarda başarı gösteren kadın girişimcilerin ve Türkiye’de işini
kuran başarılı Suriyeli göçmen kadın girişimcilerin yarattığı sinerjilerin duyurulması
hedeflenmiştir.
Bununla birlikte İŞKUR ve Betek Boya ve Kimya San. A.Ş. işbirliğinde “Filli Kadın Ustalar
Projesi (2016-2017)” hayata geçirilmiştir. Proje ile kadınlara farklı sektörlerde mesleki bilgi ve
beceri kazandırarak istihdamının sağlanması amaçlanmıştır. Proje kapsamında, 2016 yılında
15 ilde 250 kadın olmak üzere toplamda 500 kadına mesleki beceri ve mesleki yeterlilik belgesi
kazandırılması hedeflenmektedir. Bu kapsamda Denizli’de eğitim verilmiş, İstanbul ve İzmir’de
ise eğitimler devam etmektedir.
Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) ve Limak Holding işbirliğinde “Türkiye’nin
Mühendis Kızları Projesi (2016-2020)” hayata geçirilmiştir. Proje ile mühendis olmak isteyen
kız öğrencileri her alanda destekleyerek, onları mesleğinin örnekleri haline gelebilmesini
sağlamak amaçlanmakta olup, proje kapsamında ulaşılmak istenilen nihai hedef, lise ve
üniversite eğitimi devam eden kız öğrencilerdir. Bununla birlikte, nitelikli kadın istihdamının
artırılmasına yönelik model geliştirilmesi yoluyla kapsayıcı ve sürdürülebilir büyümeye katkı
sağlanması da hedeflenmektedir.
69
BİRİNCİ BÖLÜM
TEMEL POLİTİKA EKSENLERİ
ASPB ve Milli Savunma Bakanlığı arasında 03.07.2013 tarihinde imzalanmış olan İşbirliği
Protokolü kapsamında 14.03.2016 - 01.04.2016 tarihleri arasında 25 Türk Silahlı Kuvvetleri
(TSK) personeline yönelik olarak toplumsal cinsiyet ve kadına yönelik şiddet konularında
“TSK Uzman Eğitici Programı” gerçekleştirilmiştir. Program içerisinde yer verilen konulardan
birisi de “Kalkınma / Yoksulluk / Çalışma Yaşamında Kadın”dır. Protokol kapsamında TSK
bünyesinde ikinci, üçüncü ve dördüncü aşamalarda gerçekleştirilecek olan eğitimler ile de
toplumsal cinsiyet ve kadına yönelik şiddet konularında bilinçlendirme çalışmaları devam
edecektir.
04.04.2016 - 10.04.2016 tarihleri arasında düzenlenen “Engelli Bakım ve Rehabilitasyon
Merkezi Kuruluş Müdür Yardımcılarına Yönelik Hizmet İçi Eğitim Programı” kapsamında
toplumsal cinsiyet eşitliği eğitimi verilmiştir.
Kal-Der Ankara Şubesi tarafından 10.03.2016 tarihinde Ankara’da düzenlenen 17. Kamu
Kalite Sempozyumunda “Yerel Yönetimlerde Cinsiyet Eşitliği” oturumunda toplumsal cinsiyet
eşitliği konulu bir sunum yapılmıştır.
2014-2016 yılları arasında Avrupa Birliği mali desteği ile yürütülmekte olan “Aile İçi Şiddetle
Mücadele” projesi kapsamında şiddete maruz kalan kadınlara hizmet veren birimlerin
personeline yönelik kadına karşı şiddet ve toplumsal cinsiyet eşitliği eğitim programları
düzenlenmekte, 26 ili kapsayan mevcut durum analizleri ile eğitim ihtiyacı analizleri
çıkarılmakta ve hizmet birimlerine yönelik iyi uygulama örnekleri geliştirilmektedir. Proje
illeri, Ankara, Bursa, Antalya, İzmir, Samsun, Eskişehir, Gaziantep, İstanbul; Kırşehir,
Nevşehir, Düzce, Sakarya, Mersin, Isparta, Adana, Manisa, Denizli, Trabzon, Erzurum, Konya,
Afyon, Şanlıurfa, Diyarbakır, Van, Kocaeli ve Çanakkale olarak belirlenmiştir. Projenin teknik
destek bileşeni kapsamında; 26 ili kapsayan mevcut durum analizleri ile eğitim ihtiyacı
analizleri tamamlanmıştır. Bu analizler çerçevesinde her bir proje ili için il eylem planlarının
geliştirilmesi çalışmaları kapsamında danışma toplantıları, yöntem ve şablon çalışmaları
tamamlanmıştır. Bununla birlikte her ilde 3’er günlük diyalog toplantıları düzenlenmektedir.
Ankara, Gaziantep, Adana, Antalya, Sakarya, Konya ve Bursa’da bu toplantılar
gerçekleştirilmiştir. Eylül ayı sonuna kadar 26 ildeki il eylem planı hazırlık toplantılarının
tamamlanması planlanmaktadır. Analizler ve diyalog toplantılarında ortaya çıkan sonuçlar
temelinde taslak eylem planları tamamlanacak ve her ilde bu eylem planlarının tanıtılacağı
toplantılar düzenlenecektir.
506 Polis, 125 Yazı İşleri Müdürü ve 147 Aile Mahkemesi Uzmanı ile 221 Sağlık Çalışanı
ve 124 ASPB personeli olmak üzere toplam 1.123 kamu personelinin eğitici eğitimleri
tamamlanmıştır. Ayrıca 31 Sağlık Bakanlığı personeline ve 30 Emniyet Genel Müdürlüğü
personeli ile 26 Adalet Bakanlığı personeline yönelik verilen süpervizyon eğitimleri
tamamlamıştır. 50 adli tıp uzmanı ile 25 hakim ve savcının eğitim çalışmalarının Haziran
2016’da tamamlanması planlanmaktadır. Bu eğitimler sonucunda 35.000 sağlık çalışanı ile
140.000 emniyet personeline ulaşılması hedeflenmektedir.
Şiddet mağdurlarına yönelik verilecek hizmetlerde standartlaşmanın sağlanması amacıyla
ŞÖNİM’ler, konukevi ve konukevi öncesi ve sonrası mekanizmalarının çalışma standartları
tanımlanmaktadır. ŞÖNİM’ler, konukevleri ve konukevi öncesi mekanizmaları iş akış şemaları
ve çalışma standartları tanımlanması amacıyla düzenlenen atölye çalışmasıyla kuruluşlarda
kullanılan veya kullanılması gerekli olan idari ve mesleki formların standartlaştırılması ve
iş akışları üzerinde çalışılmıştır. Formların ve hizmet süreçlerinin pilot uygulaması Aralık
2015’te Ankara, İzmir, Denizli, Van, Düzce, Samsun ve Erzurum illerinde başlamıştır. Revize
formlar ve hizmet süreçlerinin proje sonunda tüm illerde kullanılması hedeflenmektedir.
70
BİRİNCİ BÖLÜM
TEMEL POLİTİKA EKSENLERİ
Özel Politika Gerektiren Grupların
İstihdamının Artırılması
İletişim stratejisi kapsamında üst düzey kamu yöneticilerine, aile hekimlerine, muhtarlara,
Diyanet İşleri Başkanlığı ve Türkiye Belediyeler Birliği personeline, üniversite öğrencilerine,
yerel medya temsilcilerine yönelik toplantılar gerçekleştirilmekte olup, bu kapsamda Antalya,
Konya ve Trabzon’da olmak üzere, yerel ve ulusal basın temsilcileri ile ‘Yerel Medya Çalışması’
gerçekleştirilmiştir. Proje ve kampanya faaliyetleri paylaşılmış, yerel medya mensuplarına,
başta haberler olmak üzere, diğer medya içeriğinde kadına yönelik şiddetle ilgili olumsuz
yönleri gösterilerek, bu konuda iyileştirici önlemlerin neler olabileceği hakkında interaktif
bir çalışma ile önerilerde bulunulmuştur.
Antalya, Ankara ve Trabzon’da Aile Hekimleri toplantıları gerçekleştirilmiştir. Toplantı
sonrasında gelen talep üzerine seçilen proje illerinde yapılacak toplantıların yanı sıra
Ankara’da bir dizi toplantı daha yapılmasına karar verilmiştir.
Samsun, Antalya, Trabzon’da kamu üst düzey temsilcilerine yönelik İstanbul Sözleşmesi ve
6284 sayılı Kanun ile uygulamalarına ilişkin bilgi paylaşımında bulunulmuştur. Samsun’da
kız öğrenci yurdu personeli ve öğrencilerine yönelik toplumsal cinsiyet ve kadına yönelik
şiddet konusunda toplantı gerçekleştirilmiştir.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Tedbir No ve Adı:
1.7 Kırdan kente göç eden kadınların, işgücü piyasasına uyumlarını sağlayıcı programlar
gerçekleştirilecektir.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: İŞKUR
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: ÇSGB, ASPB
c) Süre: Sürekli
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: Kırdan kente göç eden kadınlara ilişkin
veri olmadığı için kentsel alanlarda kadın gruplarına yönelik istihdam garantili kurslar
düzenlenmeye devam edilse bile bunların ne kadarının kırdan kente göç eden kadınlardan
oluştuğu bilinmemektedir. Bu kapsamda 2016 yılı Ocak - Mart döneminde tamamlanmış ve
devam eden istihdam garantili kurslara katılan 10.861 kişinin 6.027’si kadın katılımcılardan
oluşmaktadır.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
71
BİRİNCİ BÖLÜM
TEMEL POLİTİKA EKSENLERİ
Tedbir No ve Adı:
1.8 İller bazında yapılacak işgücü piyasası analizlerinden hareketle kadın istihdamı için ön
plana çıkan sektörlere yönelik işgücü yetiştirme kurslarına öncelik verilecektir.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: İŞKUR
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: Yerel Yönetimler, Sosyal Taraflar
c) Süre: 2015
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: Tedbire ilişkin çalışmalar 2015 yılı itibariyle
tamamlanmıştır.
e) Tamamlanma Durumu: Tamamlandı.
Tedbir No ve Adı:
1.9 Şiddet mağduru kadınların, konukevinde kalanların, eski hükümlü ile kocası ölmüş veya
boşanmış kadınların ekonomik ve sosyal yaşama katılımları desteklenecektir.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: ASPB - Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: Adalet Bakanlığı, MEB, ÇSGB, Kalkınma Bakanlığı,
İŞKUR
c) Süre: 2016
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: Kadın konukevi bulunan illerde kadın
konukevlerinden hizmet alan kadınların sosyal ve ekonomik yaşama katılımlarını sağlamak
ve sürdürebilmek amacıyla kuruluşta mesleki çalışmalar kapsamında verilen psikososyal destek hizmetleri yanı sıra, iş ve meslek sahibi olabilmeleri için gerek Milli Eğitim
Müdürlüklerine bağlı Halk Eğitim Merkezleri ve Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlükleri ile
işbirliği yapılmaktadır.
Bununla sosyal ve ekonomik alanlarda kadınların güçlendirilmesi kapsamında yürütülen
il bazlı projelere destek sunulmaktadır. Bu projeler ile kadın konukevlerinde galoş üretimi
gerçekleştirilmekte, kuaförlük, tekstil, yemek ve pastacılık alanlarında kurslar açılmaktadır.
Söz konusu tedbirin hayata geçirilmesi yönünde sürdürülen çalışmalar devam edecektir.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
72
BİRİNCİ BÖLÜM
TEMEL POLİTİKA EKSENLERİ
Özel Politika Gerektiren Grupların
İstihdamının Artırılması
Tedbir No ve Adı:
1.10 İstihdam yaratma ve artırmaya yönelik mevzuat çalışmaları, politika belgeleri ve
stratejilerde cinsiyete duyarlı yaklaşım ve bütçeleme yapılması konusunda farkındalık
arttırılacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: ASPB - Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: Hazine Müsteşarlığı, ÇSGB, Kalkınma Bakanlığı,
Maliye Bakanlığı, Türkiye Belediyeler Birliği
c) Süre: Sürekli
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: İstihdama yönelik taslak mevzuat çalışmaları,
politika belgeleri ve stratejiler cinsiyet eşitliği ve cinsiyete duyarlılık açısından gözden
geçirilmektedir.
Bu kapsamda;
… *-0UBSBGÕOEBOäTWFm6MVTMBSBSBTÕ,BMLÕONBäãCJSMJáJ"KBOTÕ4*%"
¾OBOTNBOÕWFäâ,63
işbirliğiyle “Kadınlar İçin Daha Çok ve İyi İşler: Türkiye’de İnsana Yakışır İş İçin Kadınların
Güçlendirilmesi” projesinin çıktılarından “Kadın İstihdamı Eylem Planı Taslağı” na,
… .&#UBSBGÕOEBOIB[ÕSMBOBO².FTMFLJ5FLOJL&ZMFN1MBOÕ5BTMBáÕ³OB
… 4ÕOBJ.MLJZFU,BOVO5BTBSÕTÕ5BTMBáÕOB
… ²6MVTBMbPDVL)BLMBSÕ4USBUFKJ#FMHFTJWF&ZMFN1MBOÕ³OB
… ²5FLFM%ÕãÕ#ÕSBLÕMBO1BUMBZÕDÕ.BEEFMFSMF"W.BM[FNFTJWF#FO[FSMFSJOJOfSFUJNJäUIBMJ
Taşınması, Saklanması, Depolanması, Satışı, Kullanılması, Yok Edilmesi, Denetlenmesi Usul
ve Esaslarına İlişkin Tüzükte Değişiklik Yapılmasına Dair Tüzük Taslağı”na,
… 4BZÕMÕ (FMJS 7FSHJTJ ,BOVOV JMF #B[Õ ,BOVOMBSEB %FáJãJLMJL :BQÕMNBTÕOB %BJS
Kanunun 10 uncu maddesiyle 657 Sayılı Devlet Memurlarına Kanununa eklenen “Doğum
sonrası yarım zamanlı çalışma” başlıklı maddeye
görev alanları çerçevesinde görüş verilmiştir.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
73
BİRİNCİ BÖLÜM
TEMEL POLİTİKA EKSENLERİ
Tedbir No ve Adı:
1.11 Çocuk sahibi olan kadınların işgücü piyasasından kopmalarının engellenmesine dönük
teşvik edici düzenlemeler yapılacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: ÇSGB - Çalışma Genel Müdürlüğü
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: Maliye Bakanlığı, İŞKUR, SGK, ASPB, Sosyal Taraflar
c) Süre: Sürekli
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: 10.02.2016 tarihinde yürürlüğe giren 6663
Sayılı Gelir Vergisi ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile getirilen
düzenlemeler (yarı zamanlı çalışma-tam ücret, çocuk ilkokul çağına gelene kadar kısmi süreli
çalışma) ile tedbirin tamamlandığı ve/veya revize edilmesi gerektiği değerlendirilmektedir.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Tedbir No ve Adı:
1.12 Kadın girişimciliğinin güçlendirilmesi amacıyla düşük gelir grubundaki kadınların
bilinçlendirme çalışmaları ve mikro kredi sistemi ile desteklenmesi sağlanacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: Hazine Müsteşarlığı - Mali Sektörle İlişkiler ve Kambiyo Genel
Müdürlüğü
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: Maliye Bakanlığı, ASPB, Kalkınma Bakanlığı,
Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK), Yerel Yönetimler, İçişleri Bakanlığı,
Sivil Toplum Kuruluşları
c) Süre: 2016
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: Mevcut durumda özel bir mevzuatı olmaksızın
sınırlı bir uygulama alanında faaliyet gösteren mikro finans sisteminin yaygınlaştırılması
amacıyla en iyi uygulamalar esas alınarak gerekli mevzuatın hazırlanması planlanmaktadır.
Bu kapsamda 2015 yılı içerisinde ilgili kamu ve özel sektör temsilcileri ile çeşitli toplantılar
gerçekleştirilmiştir. Söz konusu toplantılarda edinilen görüş ve değerlendirmeler de dikkate
alınarak taslak mevzuata ilişkin çalışmalar sürdürülmektedir.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
74
BİRİNCİ BÖLÜM
TEMEL POLİTİKA EKSENLERİ
Özel Politika Gerektiren Grupların
İstihdamının Artırılması
Tedbir No ve Adı:
1.13 Kadın istihdamının artırılmasına ve çalışanların kayıtlı hale getirilmesine yönelik teşvik
düzenlemeleri tanıtılarak uygulamanın yaygınlaşması sağlanacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: SGK - Sigorta Primleri Genel Müdürlüğü
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: Maliye Bakanlığı, ASPB, Kalkınma Bakanlığı, BDDK,
Yerel Yönetimler
c) Süre: Sürekli
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: TOBB üyelerine 2014 yılı Eylül, Ekim ve
Kasım aylarında bahse konu yasal düzenlemeler ve bu düzenlemelere ilişkin usul ve esaslar
hakkında 9 ilde bilgilendirme seminerleri düzenlenmiştir.
Bununla birlikte Kurumun 2016 Yılı Merkez Eylem Planında, TOBB ve SMMM odası üyelerine
5 ilde mevzuat ve bilgilendirme seminerleri verilmesine ilişkin eylemlere yer verilmiştir.
Bu kapsamda Nisan ayı içerisinde Samsun, Gaziantep, Muğla, Çanakkale ve Erzurum
illerinde TOBB ve SMMM odası üyelerine sigorta primi teşvikleri, yasal düzenlemeler ve
bu düzenlemelere ilişkin usul ve esaslar hakkında mevzuat ve bilgilendirme seminerleri
verilmiştir. Söz konusu eğitimler, herhangi bir talebin gelmesi halinde de verilebilmektedir.
Bununla birlikte 5510 sayılı Kanunun Geçici 16 ncı maddesi ile evinde el emeği ile ürettiği
ürünleri vergiden muaf olarak satıp geçimini sağlayan kadınlarla ilgili olarak da isteğe bağlı
sigortalılık şartları kolaylaştırılmıştır. Buna göre söz bu tür işleri yapan kadınlar, ayda 30 gün
yerine 22 gün üzerinden isteğe bağlı sigorta primi yatırmak suretiyle daha az prim yatırarak
sosyal güvenlik hizmetlerinden yararlanabilmektedir.
Ayrıca 5510 sayılı Kanunun 28 inci maddesinde yapılan düzenleme ile ağır engelli çocuğu
sebebiyle iş hayatından uzak kalmak istemeyen kadınların 2008 yılı Ekim ayından sonraki
çalışma sürelerinin dörtte biri prim ödeme gün sayılarına eklenmekte ve eklenen bu süreler
emeklilikle ilgili yaş hadlerinden düşmektedir.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Tedbir No ve Adı:
1.14 Kadın İstihdamı Ulusal İzleme ve Koordinasyon Kurulunun yıllık toplantılarında, Ulusal
İstihdam Stratejisi eylem planlarının gündeme alınması sağlanacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: ÇSGB - Çalışma Genel Müdürlüğü
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: Kurul Üyesi Kamu Kurum ve Kuruluşları, Sosyal
Taraflar, Sivil Toplum Kuruluşları, Üniversiteler
c) Süre: Sürekli
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: “Kadın İstihdamı Ulusal İzleme ve Koordinasyon
Kurulu”nun son toplantısı ÇSGB Müsteşarı başkanlığında 21.12.2015 tarihinde yapılmıştır.
75
BİRİNCİ BÖLÜM
TEMEL POLİTİKA EKSENLERİ
Söz konusu toplantıda, ilgili kurum ve kuruluşlardan yapılan geri bildirimler doğrultusunda
2014 yılı faaliyet raporu sunulmuş, Ulusal İstihdam Stratejisi’nin “Özel Politika Gerektiren
Grupların İstihdamının Artırılması” başlıklı temel politika ekseni ile “Tekstil ve Hazır Giyim” ve
“Turizm” sektörlerinde tedbir maddelerine dair yapılan çalışmalar, tedbir maddelerine ilişkin
değişiklik veya yeni tedbir maddelerinin olup olmadığı, Kurulun işleyişine dair değişiklik
önerileri değerlendirilmiştir. 2016 yılında gerçekleştirilecek olan Kurul Toplantısında da
Ulusal İstihdam Stratejisi eylem planları ele alınacaktır.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Tedbir No ve Adı:
1.15 Ev eksenli çalışan kadınların çalışma şartlarının iyileştirilmesine yönelik önlemler
alınacak ve kayıtlı istihdama geçmeleri özendirilecektir.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: ÇSGB - Çalışma Genel Müdürlüğü
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: ASPB, İŞKUR
c) Süre: 2016
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: 06.05.2016 tarihinde TBMM Genel Kurulu’nda
görüşülerek kabul edilen İş Kanunu İle Türkiye İş Kurumu Kanununda Değişiklik
Yapılmasına Dair Kanun içinde ev hizmetlerinde çalışanlarla da geçici işçi sağlama sözleşmesi
yapılabileceği, 4857 sayılı Kanunun 14 üncü maddesinin başlığının “Çağrı üzerine çalışma
ve uzaktan çalışma” şeklinde değiştirildiği, aynı maddeye “Uzaktan çalışma; işçinin, işveren
tarafından oluşturulan iş organizasyonu kapsamında iş görme edimini evinde ya da teknolojik
iletişim araçları ile işyeri dışında yerine getirmesi esasına dayalı ve yazılı olarak kurulan iş
ilişkisidir” fıkrasının eklendiği görülmektedir. Söz konusu düzenlemeler ile evde çalışanların
kayıt altına alınması amaçlanmaktadır.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Politika No ve Adı:
2. Genç işsizliği azaltılacaktır.
Tedbir No ve Adı:
2.1 Gençlere kariyer planlaması, iş arama yardımları, eşleştirme ve danışmanlık hizmetleri
sunulacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: İŞKUR
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: ÇSGB, MEB
c) Süre: Sürekli
76
BİRİNCİ BÖLÜM
TEMEL POLİTİKA EKSENLERİ
Özel Politika Gerektiren Grupların
İstihdamının Artırılması
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: İş ve meslek danışmanlığı hizmetleri
kapsamında işgücünün istihdam edilebilirliğini artırmak, işsizlerin ve meslek seçimi
aşamasında olanların mesleğe/işe yönlendirilmeleri ve kariyer planlamalarına destek olmak,
meslek seçme aşamasında olan öğrencilerin, velilerinin ve öğretmenlerinin bilgi ve ilgi
düzeylerini artırmak amaçlarıyla hazırlanan ve Türkiye genelinde dağıtılan “Meslek Seçimine
Destek Dergisi”nin 2016 yılında dağıtılması planlanan yeni sayısının çalışmaları tamamlanmış
ve İl Müdürlüklerine dağıtımı gerçekleştirilmiştir.
2013 yılında 700.000, 2014 ve 2015 yıllarında 1.000.000 adet hazırlanan “Meslek Seçimine
Destek Dergisi”nin yeni sayısı da 1.000.000 adet hazırlanmıştır. Dergi; İl Müdürlükleri/Hizmet
Merkezleri, Hizmet Noktaları, Üniversite İrtibat Noktaları, Meslek Tanıtım Günleri, Kariyer
Günleri ve İstihdam Fuarları ile eğitim ve öğretim kurumu ziyaretlerinde kullanılmaktadır.
Rehberlik ve danışmanlık faaliyetlerinin etkinliği ve ulaşılabilirliği ile Kurumun tanınırlığının
artırılması amacıyla üniversitelerde 84 İŞKUR İrtibat Noktası faaliyet göstermektedir.
Üniversite tercihleri öncesinde öğrencilere yardımcı olmak amacıyla illerde gerçekleştirilen
“Meslek Tanıtım Günleri”; temel olarak mesleğin, erbabı tarafından tanıtılması şeklinde
kurgulanmıştır. İl Müdürlüklerince belirlenecek program çerçevesinde Türkiye’de lisans
düzeyinde en çok tercih edilen 9 meslek dahil birçok mesleğin tanıtılması planlanmaktadır.
Meslek Tanıtım Günleri ile yanlış meslek seçiminin bireysel ve toplumsal açıdan olumsuz
etkilerinin giderilmesi, Kurumun bilinirliği ve tanınırlığının artırılması ve kariyer yolunda
gençlerin yalnız kalmaması amaçlanmaktadır. Bugüne kadar yaklaşık 15.000 genç bu
faaliyetlere katılım sağlamıştır.
Sınıf görüşmeleri, veli toplantıları, iş arama becerileri gibi grup görüşmelerinin etkinliğini
artırmak amacıyla 60 İş ve Meslek Danışmanına “Grup Görüşmesi Eğitimi” verilmiştir.
Ayrıca “Grup Görüşmesi Rehberi Kitapçığı” hazırlanarak tüm İş ve Meslek Danışmanlarına
dağıtılmıştır.
Gençlere yönelik danışmanlık hizmetleri kapsamında 2016 yılı Ocak-Nisan döneminde 15-24
yaş arası 250.604 genç danışan ile 239.836 bireysel görüşme gerçekleştirilmiştir.
Meslek danışmanlığı kapsamında iş ve meslek danışmanları tarafından eğitim-öğretim
kurumlarına ziyaretler gerçekleştirilmektedir. 2016 yılı Ocak-Nisan döneminde 8.716 eğitimöğretim kurumu ziyaret edilmiştir.
Bireyleri iş hayatına hazırlamak ve bireylerin kendi özellikleri ile talep ettikleri işin niteliklerini
tanımalarını sağlamak amacıyla iş arama becerileri seminerleri düzenlenmektedir. 2016 yılı
Ocak-Nisan döneminde ortaöğretim kurumları ve fakülte/yüksekokullardaki öğrencilerden
oluşan 1.531 grupta toplam 63.431 kişiye iş arama becerileri seminerleri verilmiştir.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
77
BİRİNCİ BÖLÜM
TEMEL POLİTİKA EKSENLERİ
Tedbir No ve Adı:
2.2. Gençler işgücü eğitimleri ile desteklenecektir.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: İŞKUR
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: ÇSGB, MEB
c) Süre: Sürekli
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: 2016 yılı Mart ayı sonu itibariyle 15-29 yaş
arası nüfus içinde İŞKUR’un düzenlediği, Ocak-Mart döneminde tamamlanmış ve faaliyette
olan mesleki eğitim kurslarına 32.848 kişi katılırken, işbaşı eğitim programlarına ise 102.101
kişi katılmıştır.
Gençlerin ve nitelikli işgücünün tecrübelerini artırma imkânı sağlayan işbaşı eğitim
programlarını yaygınlaştırmaya yönelik faaliyetler devam etmektedir. İŞKUR tarafından
Yönetim Kurulu kararıyla, programa katılım sağlanan kişilere her fiili gün için 50 TL olmak
üzere net asgari ücret düzeyinde bir ödeme yapılmakla birlikte ayrıca iş kazası ve meslek
hastalığı primi ile gerekli durumlarda genel sağlık sigortası prim giderleri ödenmektedir.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Tedbir No ve Adı:
2.3 Genç girişimciliği desteklenecektir.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: İŞKUR
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: BSTB, KOSGEB, ÇSGB, Kalkınma Ajansları, Meslek
Kuruluşları
c) Süre: Sürekli
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: İŞKUR, girişimciliği geliştirme ve yaygınlaştırma
kapsamında mutad faaliyetlerine devam etmektedir. Mart 2016 itibariyle 15-29 yaş arası
5.051 kişi İŞKUR’un Ocak- Mart döneminde tamamlanmış ve faaliyette olan girişimcilik eğitim
programlarına katılmıştır.
İŞKUR tarafından girişimciliği geliştirmek ve yaygınlaştırmak amacıyla girişimcilik eğitim
programları düzenlenmekte, girişimci danışmanlığı hizmetleri verilmektedir. Yapılan mevzuat
düzenlemesi sonrasında mentorluk hizmetleri altyapısı kurmaya başlamıştır.
Ayrıca girişimcilik seminerleri, kariyer günleri ve istihdam fuarları kapsamında girişimcileri
bilgilendirmeye ve eğitmeye yönelik faaliyetler de düzenlenmektedir.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
78
BİRİNCİ BÖLÜM
TEMEL POLİTİKA EKSENLERİ
Özel Politika Gerektiren Grupların
İstihdamının Artırılması
Tedbir No ve Adı:
2.4 Gençlerin kayıt dışı çalışmasıyla mücadele edilecektir.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: SGK - Sigorta Primleri Genel Müdürlüğü
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: Maliye Bakanlığı, İŞKUR, ÇSGB, Mülki İdareler
c) Süre: Sürekli
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: “Sosyal Güvenliğin Önemi ve Kayıt Dışı
Çalışmanın Olumsuz Sonuçları” konularında toplamda 30 farklı üniversitede bilgilendirme
faaliyetleri yapılarak 6000 öğrenciye ulaşılmış ve öğrencilere broşür ile promosyon ürünleri
dağıtılmıştır.
Kayıtlı istihdamın önemi konusunda öğrencilerde farkındalık artırmak amacıyla toplamda 30
farklı ilde 60 meslek lisesinde 7.400 öğrenciye tek kişilik tiyatro gösterileri yapılmıştır.
Çocuklara yönelik sosyal güvenlik konusunda bilgilendirme yapmak amacıyla; 2016 yılında
30 farklı ilde 40 ilkokul öğrencisine, 21 tanesi tamamlanmakla birlikte, sosyal güvenliğin
önemine yönelik hazırlanan KİT hikaye kitapları dağıtılmaktadır. Çocuklar ile oyunlar
oynanarak konu hakkında bilgiler verilmekte, çizgi filmler izletilmekte ve web tabanlı oyun
oynanmaktadır. Ayrıca uzaktan eğitim modülü hazırlık çalışmaları sürdürülmektedir.
2015-2017 yılları arasında Gençlik ve Spor Bakanlığı ile işbirliği içinde yurtlarda kalan
üniversite öğrencilerine vergi ve sosyal güvenlik bilinci konulu 7 adet seminer verilmiştir.
Genç ve kadın istihdamının artırılarak, kayıt dışı çalışmanın engellenmesi amacıyla 4447
sayılı İşsizlik Sigortası Kanunun Geçici 10 uncu maddesi kapsamında uygulanan teşvik,
21.12.2015 tarihli ve 2015/8321 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile 31.12.2020 tarihine kadar
uzatılmıştır. Bu kapsamda işbaşı eğitim programlarını tamamlayan gençlerin istihdam
edilmesi halinde, asgari ücret üzerinden işveren hisselerinin tamamının devlet tarafından
karşılanması suretiyle sigorta prim teşviki sağlanmaktadır.
Bununla birlikte er ve erbaşlarda kayıtlı istihdam ve sosyal güvenlik konusunda farkındalık
artırılması amacıyla Genelkurmay Başkanlığı ve Milli Savunma Bakanlığı kanalıyla askeri
birliklere eğitim notları gönderilmiştir.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
79
BİRİNCİ BÖLÜM
TEMEL POLİTİKA EKSENLERİ
Tedbir No ve Adı:
2.5 İşgücü uyum programlarından yararlanan özellikle genç kadınlar başta olmak üzere
gençlerin işgücü piyasasına entegrasyonunu sağlamak üzere rehberlik ve danışmanlık
hizmetlerinin verilmesi sağlanacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: İŞKUR
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: ASPB, ÇSGB, SGK, Sosyal Taraflar, Sivil Toplum
Kuruluşları
c) Süre: Sürekli
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: Halihazırda yürürlükte olan mevzuat gereğince
işgücü yetiştirme kurslarına katılanlara danışmanlık hizmetleri kapsamında iş arama
becerileri eğitimleri verilmektedir.
Bunun yanı sıra İŞKUR tarafından düzenlenen işgücü yetiştirme kurslarına katılabilmek için
danışmanlık hizmetinden faydalanılması ve bunun sonucunda da o kurs için danışmanın
yönlendirmesi gerekmektedir. Dolayısıyla tedbir maddesine konu olan genç kadınlar başta
olmak üzere genç iş arayanların tümü danışmanlık hizmeti almaktadır.
2016 yılı Ocak-Nisan döneminde 15-24 yaş arası 95.167 genç kadın danışan ile 113.511
bireysel görüşme gerçekleştirilmiştir.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Tedbir No ve Adı:
2.6 İstihdam fuarları, kariyer günleri tanıtım materyalleri yoluyla İŞKUR tarafından verilen
girişimcilik eğitimlerinin gençler arasındaki tanınırlığı artırılacak ve daha fazla gencin bu
eğitimlerden yararlanması sağlanacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: İŞKUR
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: ASPB, ÇSGB, SGK, Sosyal Taraflar, Sivil Toplum
Kuruluşları
c) Süre: Sürekli
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: Resmi web sitesi, facebook ve twitter gibi sosyal
medya aracılığıyla kamuoyu bilgilendirilmektedir. Ayrıca tedbirle ilgili olarak Başkanlıklarca
yürütülen çalışmalar konusunda basın bültenleri ve basın duyuruları yoluyla kamuoyunun
bilgilendirmesi faaliyetlerine de devam edilmektedir.
Aktif İşgücü Hizmetleri kapsamında tasarımları yapılan 1 adet “Aktif İşgücü Tanıtım
Kitapçığı”, 8 adet billboard, 8 adet fleyer, 8 adet kartoteks, 4 kırılımlı 8 adet broşür ve 2
kırılımlı 4 adet broşür CD’ye çekilerek İl Müdürlüklerinin ihtiyaçları doğrultusunda baskı
yapmaları amacıyla 81 İl Müdürlüğüne gönderilmiştir.
80
BİRİNCİ BÖLÜM
TEMEL POLİTİKA EKSENLERİ
Özel Politika Gerektiren Grupların
İstihdamının Artırılması
İl Müdürlüklerine talepleri doğrultusunda istihdam fuarları ve organizasyonlarda kullanılmak
üzere, 1000’er adet “İŞKUR İş Arayan Broşürü” ve 1000’er adet “İŞKUR İşveren Broşürü”
gönderilmiştir.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Tedbir No ve Adı:
2.7 Toplumsal cinsiyet eşitliği ve genç istihdamı yılda en az bir kez İİMEK gündemine
alınacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: İŞKUR
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: ASPB, ÇSGB, SGK, Sosyal Taraflar, Sivil Toplum
Kuruluşları, Kurum ve Kuruluşlar
c) Süre: Sürekli
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: 09.02.2016 tarihli ve 5308 sayılı Genel
Müdürlük talimatı ile İl Müdürlerinden alınan kararların tespitinin ve uygulamaya yönelik
izleme-değerlendirme sürecinin etkin yönetilmesi noktasında başta valiler olmak üzere tüm
paydaşlarla gerekli koordinasyonun sağlanması talep edilmiştir.
18.02.2016 tarihli ve 2837 sayılı Bakanlık talimatı ile valilerden İİMEK’lerin etkinliğini
artırmak için gerekli tedbirleri alması talep edilmiştir. imkânı
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Tedbir No ve Adı:
2.8 Kırsal kesimdeki gençlerin İŞKUR hizmetlerine erişimini sağlamak üzere mobil hizmet
birimleri oluşturulacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: İŞKUR
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: ASPB, ÇSGB, GTHB, SGK, Sosyal Taraflar, Sivil
Toplum Kuruluşları, Kurum ve Kuruluşlar
c) Süre: 2016
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: İŞKUR, ülke genelinde hizmet verecek
şekilde 81 il merkezinde ve 65 ilçede örgütlenmiştir. Belediyeler ve sosyal yardım kurum/
kuruluşlarında oluşturulan 3.035 “Hizmet Noktası” ve 81 “Üniversite İrtibat Noktası” da
dahil olmak üzere, toplam 3.182 birimde hizmet sunar hale gelmiştir. Bu birimler vasıtasıyla
vatandaşa en yakın noktadan, kolay erişilebilir hizmet sunma imkânı sağlanmaktadır.
Bununla birlikte İl Müdürlükleri tarafından oluşturulan mobil hizmet birimleri vasıtasıyla, kırsal
kesimde bulunan işverenler ve iş arayanlar da İŞKUR hizmetlerinden faydalanabilmektedir.
Bu durum genç işsizliğinin azaltılmasına da katkı sağlamaktadır.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
81
BİRİNCİ BÖLÜM
TEMEL POLİTİKA EKSENLERİ
Tedbir No ve Adı:
2.9 Gençlere yönelik teşvik düzenlemeleri ve İŞKUR faaliyetleri tanıtılarak daha fazla işverene
ulaşılması sağlanacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: İŞKUR
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: BSTB, KOSGEB, SGK, Sosyal Taraflar, Sivil Toplum
Kuruluşları, Kurum ve Kuruluşlar
c) Süre: Sürekli
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: Resmi web sitesi, facebook ve twitter gibi sosyal
medya aracılığıyla kamuoyu bilgilendirilmektedir. Ayrıca tedbirle ilgili olarak Başkanlıklarca
yürütülen çalışmalar konusunda basın bültenleri ve basın duyuruları yoluyla kamuoyunun
bilgilendirmesi faaliyetlerine de devam edilmektedir.
Aktif İşgücü Hizmetleri kapsamında tasarımları yapılan 1 adet “Aktif İşgücü Tanıtım
Kitapçığı”, 8 adet billboard, 8 adet fleyer, 8 adet kartoteks, 4 kırılımlı 8 adet broşür ve 2
kırılımlı 4 adet broşür CD’ye çekilerek İl Müdürlüklerinin ihtiyaçları doğrultusunda baskı
yapmaları amacıyla 81 İl Müdürlüğüne gönderilmiştir.
İl Müdürlüklerine talepleri doğrultusunda istihdam fuarları ve organizasyonlarda kullanılmak
üzere, 1000’er adet “İŞKUR İş Arayan Broşürü” ve 1000’er adet “İŞKUR İşveren Broşürü”
gönderilmiştir.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Tedbir No ve Adı:
2.10 Gençlere girişimcilik perspektifinin kazandırılmasını sağlamaya yönelik çalışmalar
gerçekleştirilecektir.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: YÖK
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: MEB, İŞKUR, KOSGEB, Sivil Toplum Kuruluşları,
Kurum ve Kuruluşlar
c) Süre: Sürekli
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: BSTB tarafından her yıl yayımlanan “Yenilikçilik
ve Girişimcilik Endeksi”nde üniversiteler, girişimcilik ve yenilikçilik performanslarına
göre sıralanmaktadır. Bu endeks hesaplamasında temel boyutlardan biri üniversitelerdeki
girişimcilik ve yenilikçilik kültürüdür. Bu kapsamda özellikle girişimcilik ile ilgili faaliyetler
(ders sayısı, sertifika sayısı vb.) üniversitelerde yaygınlaşmaktadır.
Ayrıca KOSGEB, Kalkınma Ajansları ve benzeri kurumlarca desteklenen çok sayıda sertifikalı
82
BİRİNCİ BÖLÜM
TEMEL POLİTİKA EKSENLERİ
Özel Politika Gerektiren Grupların
İstihdamının Artırılması
girişimcilik eğitimleri düzenlenmekte olup, bu eğitimlere çok sayıda üniversite öğrencisi veya
mezunun katıldığı da görülmektedir. Benzer şekilde, üniversitelerin Sürekli Eğitim Merkezleri
de bu konuda eğitimler vermektedir.
Bunun yanı sıra üniversiteler ve/veya diğer kurumlardan gelen işbirliğine yönelik taleplerde
kurum desteği sürdürülmektedir.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Tedbir No ve Adı:
2.11 İlgili kuruluşlarla işbirliğine gidilerek ara yüzler oluşturulacak ve bu kapsamda staj ve
işbaşı eğitimleri artırılacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: İŞKUR
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: Sosyal Taraflar, Sivil Toplum Kuruluşları, Kurum
ve Kuruluşlar
c) Süre: Sürekli
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: İŞKUR, gençlerin istihdam edilebilirliğini
artırmaya yönelik düzenlenen aktif işgücü piyasası programlarında özel sektörle işbirliği
çalışmalarına devam etmektedir.
2016 yılı Mart ayı sonu itibariyle işbaşı eğitim programlarına katılan 140.265 kişiden 102.101’i
15-29 yaş arası bireylerden oluşmaktadır.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Politika No ve Adı:
3. Engellilerin işgücüne katılım oranı ve istihdamı artırılacaktır.
Tedbir No ve Adı:
3.1 Engelli istihdam eden özel sektör işverenlerinin engelli çalışanları için ödedikleri
sigorta primine ait işveren hisselerinin tamamı ilgili kamu kurum/kuruluşları tarafından
karşılanacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: ÇSGB - Çalışma Genel Müdürlüğü
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: Kalkınma Bakanlığı, Maliye Bakanlığı, Hazine
Müsteşarlığı, SGK
c) Süre: 2014
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: Tedbir maddesindeki mali destek önerisi
83
BİRİNCİ BÖLÜM
TEMEL POLİTİKA EKSENLERİ
İŞKUR tarafından 19.02.2014 tarihli ve 28918 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 6518 sayılı
Kanun ile hayata geçirilmiş olduğundan, tedbir tamamlanmıştır. 24.12.2014 tarihli 1. İzleme
ve Değerlendirme Kurulu toplantısında tedbirin tamamlandığı kararlaştırılmıştır.
e) Tamamlanma Durumu: Tamamlandı.
Tedbir No ve Adı:
3.2 Engellilerin işgücüne katılımını ve istihdam edilebilirliğini artırmak için genel ve mesleki
eğitim, mesleki rehabilitasyon ve iş ve meslek danışmanlığı hizmetleri geliştirilecektir.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: İŞKUR
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: ASPB, SGK, MEB, Maliye Bakanlığı, Sosyal Taraflar
c) Süre: Sürekli
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: 2015 yılında, danışmanlık hizmetlerinin
yürütüldüğü İl Müdürlüklerinde görev yapan ve engelli bireylerle doğrudan temas halinde
bulunan İş ve Meslek Danışmanlarının işaret dili eğitimi ve diğer engel gruplarına yönelik
eğitimler alabilmelerine ilişkin çalışmalar yürütülmüştür.
Bu kapsamda işaret dili eğitimine ilişkin olarak İşitme Engelliler Federasyonu ile protokol
imzalanmış ve 24 ilde Türkiye genelinden gelen yaklaşık 360 İş ve Meslek Danışmanına işaret
dili eğitimi verilmiştir. Eğitim sonunda işaret dili sözlüğü ve hizmetin tanıtımını yapacak
hizmet tanıtım filmi hazırlanmıştır.
2016 yılında İş ve Meslek Danışmanlarının hizmet içi eğitimlerine “Engellilerle İletişim
Teknikleri”, “İşyerinde Erişebilirlik”, “Destekli İstihdam” konulu ders eklenmesi ve bu
yolla engellilere yönelik danışmanlık hizmeti sunumunun verimliliğinin artırılması
planlanmaktadır.
2016 yılı Ocak-Nisan döneminde 34.605 engelli vatandaş ile 57.686 bireysel görüşme
gerçekleştirilmiştir.
Ocak-Mart döneminde ise engelli kursu kapsamında 36 program düzenlenmiş, bu programlara
215’i erkek, 132’si kadın olmak üzere toplam 347 engelli vatandaş katılmıştır.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
84
BİRİNCİ BÖLÜM
TEMEL POLİTİKA EKSENLERİ
Özel Politika Gerektiren Grupların
İstihdamının Artırılması
Tedbir No ve Adı:
3.3 İşyerlerinin fiziksel ortamı engelli bireylere göre düzenlenecek, kullanılacak araç ve
gereçlerin ergonomik tasarımı konusunda işverenler teknik ve mali yönden desteklenecektir.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: ÇSGB - İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: Maliye Bakanlığı, ASPB, Yerel Yönetimler, Sivil
Toplum Kuruluşları
c) Süre: 2016
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: Yaşlı, engelli, gebe veya emziren çalışanlar gibi
özel politika gerektiren gruplar ile kadın çalışanların durumlarının risk değerlendirmesinde
özellikle dikkate alınacağını belirten, iş sağlığı ve güvenliği konusundaki eksiklikleri
gidererek, çalışanlara iş sağlığı ve güvenliği eğitiminin verilmesini, çalışanın da iş sağlığı ve
güvenliğine katkıda bulunmasını ve işyerlerinde acil durum planları yapılmasını yükümlü
hale getiren proaktif 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu 20.06.2012 tarihinde kabul
edilmiştir.
Söz konusu Kanunun uygulamasını kolaylaştırmak ve yükümlülüklerin ne şekilde yerine
getirileceğini açıklığa kavuşturmak üzere, 36 yönetmelik yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
Bu yönetmeliklerden İş Sağlığı ve Güvenliğinin Hizmetlerinin Desteklenmesi Hakkında
Yönetmelik ile kamu kurum ve kuruluşları hariç olmak üzere 10’dan az çalışanı bulunanlardan,
tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerine, iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin
yerine getirilmesi için maddi destek sağlanmıştır.
Bununla birlikte 2013 yılında gerçekleştirilen ‘Çalışma Hayatında Risk Grupları ve Riskli
Sektörlerin Belirlenmesi ve İş Sağlığı ve Güvenliği Açısından Değerlendirilmesi Projesi’
ile çalışma hayatında dezavantajlı (hassas risk taşıyan) grupların durum tespitine yönelik
pilot illerde yapılacak uluslararası karşılaştırmalı (Makedonya vb.) saha araştırması
gerçekleştirilmiştir.
Tedbirde yer alan mali desteğin bir kamu kurumu olan İş Sağlığı ve Güvenliği Genel
Müdürlüğü tarafından gerçekleştirilmesi mümkün olmadığından mali destek ile ilgili ifadenin
kaldırılması veya mali destek ile mevzuat kastediliyor ise net tanımının yapılmasının uygun
olacağı değerlendirilmektedir.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
85
BİRİNCİ BÖLÜM
TEMEL POLİTİKA EKSENLERİ
Tedbir No ve Adı:
3.4 İşgücü piyasasına kazandırılmalarında güçlük çekilen engellilere yönelik korumalı
işyerlerinin teknik ve mali yönden devlet tarafından desteklenmesine yönelik düzenlemeler
yapılacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: ASPB - Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: İŞKUR, Maliye Bakanlığı, MEB, Üniversiteler
c) Süre: 2016
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: İş Kanununun Ek 1 inci maddesi gereği
hazırlanan “Korumalı İşyerlerinde Çalışan Engellilerin Ücretlerine Karşılık İşverene Yapılacak
Ödeme Hakkında Yönetmelik” 30.04.2016 tarihinde yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
Söz konusu yönetmeliğin yayımlanmasıyla tedbir maddesinin tamamlanmış olduğu
değerlendirilmektedir.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Tedbir No ve Adı:
3.5 Engellilerin bireysel becerilerini, mevcut potansiyellerini ve fonksiyonel kapasitelerini
ortaya çıkaracak ölçme ve değerlendirme araçları geliştirilecektir.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: ASPB - Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: İŞKUR, MEB, Sağlık Bakanlığı, Sosyal Taraflar, Sivil
Toplum Kuruluşları
c) Süre: 2016
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: İŞKUR İş ve Meslek Danışmanlığı Dairesi
Başkanlığınca hazırlanan ve 2015 yılı yatırım programına alınan 2014-2020 İnsan
Kaynaklarının Geliştirilmesi Operasyonel Programı kapsamında gönderilen “İş ve Meslek
Danışmanlığı Hizmetlerinin Geliştirilmesi” proje teklifi kabul edilmiş olup, söz konusu projeye
Kalkınma Bakanlığı tarafından 2015 yılı Yatırım Programında yer verilmiştir.
Proje, ÇSGB AB ve Mali Yardımlar Dairesi Başkanlığı’nın proje havuzunda değerlendirme
aşamasındadır. Proje kapsamında hem engellilere hem de meslek seçme aşamasındaki
öğrencilere yönelik birtakım ölçme ve değerlendirme araçları geliştirilmesi ve bunların ülke
çapında kullanımının yaygınlaştırılması planlanmaktadır.
Tedbirin açıklamasında yer verilen “engellilere yönelik fonksiyonel kapasite ölçme
değerlendirme çalışmaları”nın ASPB Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü’nce
yapılmasının mümkün olmadığı ve tedbirde yer alan konuda ihtiyacı belirleyen, bu
konuda çalışma yapan ve uygulayıcı kurum olan İŞKUR’un sorumlu kurum olarak tekrar
düzenlenmesinin uygun olduğu değerlendirilmektedir.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
86
BİRİNCİ BÖLÜM
TEMEL POLİTİKA EKSENLERİ
Özel Politika Gerektiren Grupların
İstihdamının Artırılması
Tedbir No ve Adı:
3.6 Engelli memur çalıştırma yükümlülüğünü yerine getirmeyen kamu kurum ve kuruluşlarına
yaptırım uygulanacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: DPB
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: ASPB, MEB, Sivil Toplum Kuruluşları, Yerel
Yönetimler
c) Süre: Sürekli
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun
53 üncü maddesine göre, engelli memur istihdamı etmekle yükümlü kamu kurum ve
kuruluşlarının Başkanlığa bildirdiği veriler kapsamında, toplam dolu kadro sayısı 2.132.637
iken, bu sayının yüzde 3’üne tekabül eden engelli memur kontenjanı ise 64.191’dir. İstihdam
edilen engelli memur sayısı 43.151, engelli memur kontenjan açığı ise 21.040’dır. Engelli
memur istihdamında 2011 yılında değiştirilen merkezi sınav merkezi yerleştirme sistemi ile
çok önemli ilerlemeler sağlanmıştır. 2012 yılından bugüne toplam 24.652 kadroya bu sistem
ile yerleştirme yapılmıştır.
Diğer taraftan, engelli memur açığı olan MEB, Sağlık Bakanlığı, gibi kurumlarda hizmet
gereklerini karşılayacak istenilen eğitim ve nitelikte yeterli sayıda aday bulunamamaktadır.
Buna karşın bu kurumlarda diğer hizmet sınıflarından engelli memur istihdam edilerek, bu
hizmet sınıflarında önemli oranda engelli memur istihdamı gerçekleştirilmektedir.
Bununla birlikte 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 53 üncü maddesini yeniden
düzenleyen 6111 sayılı Kanunun taslak çalışmalarında engelli memur istihdam yükümlülüğünü
yerine getirmeyen kamu kurum ve kuruluşlarına para cezası ya da yöneticilerine disiplin
cezası uygulanması yönünde hazırlanan metinler uygun görülmeyerek taslaktan çıkarılmıştır.
Ayrıca kamuoyuna da yansıyan kamu personel rejiminin yeniden düzenlenmesi hususundaki
tartışmalar kapsamında engelli memur istihdamına yönelik mevzuatımızın tüm sistem ile
birlikte yeniden düzenlenmesinin daha uygun olacağı değerlendirilmektedir.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
87
BİRİNCİ BÖLÜM
TEMEL POLİTİKA EKSENLERİ
Tedbir No ve Adı:
3.7 Engelli işçi ve memur çalıştırma kotalarına uymayan kamu kurum ve kuruluşları ile özel
sektör işyerlerine ve korumalı işyerlerindeki koşulların devamlılığına yönelik etkin denetim
mekanizmaları geliştirilecektir.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: ÇSGB - İş Teftiş Kurulu Başkanlığı
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: ASPB, İŞKUR
c) Süre: Sürekli
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: 2016 yılında Çalışma ve İş Kurumu İl
Müdürlükleri teftiş programına alınmış olup, il müdürlüklerinin engelli işçi istihdamına
ilişkin iş ve işlemleri denetim kapsamında incelenmektedir.
2016 yılında yürütülen; “Gıda, İçecek ve Tütün İmalatı Yapan İşyerlerinde Çalışma Ortam
ve Koşullarına Yönelik Programlı Teftişi” ile “Özel Hastane İşyerlerinde Çalışma Ortam ve
Koşullarına Yönelik Programlı Teftişi” kapsamında teftiş edilen işyerlerinin ise Korumalı
İşyerleri Hakkında Yönetmelik kapsamında korumalı işyeri olup olmadığı değerlendirilecektir.
01.01.2016 – 05.05.2016 tarihleri arasında 50 ve daha fazla işçi çalıştırılan 838 işyerinde 7.164
engelli işçi istihdam edilmesi gerekirken 9.869 engelli işçi çalıştırıldığı tespit edilmiş ve teftiş
edilen 21 işyerinde eksik engelli işçi istihdamına rastlanılmış olup, bu işyerleri hakkında ise
932.321 TL idari para cezası uygulanması talep edilmiştir.
Ayrıca, 2016 yılı için “engelli-eski hükümlü çalıştırma” ve “korumalı işyerleri” konularında
İş Müfettişlerinin rehberlik etme yeterliliğini artırmaya yönelik bilinç ve duyarlılık eğitimleri
düzenlenmesi, gerek 2016 yılı Bakanlık Eğitim Planı gerekse Bakanlık Eylem Planı kapsamında
gerçekleştirilmesi öngörülen eğitim faaliyetleri içerisinde yer alması sağlanmıştır.
Bu eylemler uyarınca da; 02.05.2016 - 06.05.2016 tarihleri arasında Ankara Grup Başkanlığında
görevli toplam 230 İş Müfettişi ve Yardımcılarına yönelik olarak üç grup halinde düzenlenen
“mesleki gelişim” eğitimine ilişkin eğitim programı uyarınca “engelli-eski hükümlü çalıştırma,
korumalı işyerleri mevzuatı ve denetimi” konusunda eğitim verilmiştir.
Yine, İş Müfettiş Yardımcılığı giriş sınavında başarı olarak Haziran ayı içerisinde göreve
başlayacak olan 61 İş Müfettişi Yardımcısı ile halen alım süreci devam eden İş Müfettiş
Yardımcılığı giriş sınavında başarı olarak atamaya hak kazanacak İş Müfettişi Yardımcıları
için düzenlenecek “Yetiştirme Eğitim Modülü”nde “engelli-eski hükümlü çalıştırma” ve
“korumalı işyerleri” konuları ayrı bir ders konusu olarak planlanmış olup, uygulanacak eğitim
programlarında yer alacaktır.
Diğer taraftan, İş Teftiş Kurulu Başkanlığı’nın görev alanına girmemesi sebebiyle tedbirde yer
alan “ve memur” ifadesinin metinden çıkartılmasının uygun olduğu değerlendirilmektedir.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
88
BİRİNCİ BÖLÜM
TEMEL POLİTİKA EKSENLERİ
Özel Politika Gerektiren Grupların
İstihdamının Artırılması
Tedbir No ve Adı:
3.8 Yerel yönetimlere ait işyerlerinin işletilmesinde engellilere öncelik tanınacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: ASPB - Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: İçişleri Bakanlığı, Sivil Toplum Kuruluşları
c) Süre: 2016
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: Söz konusu tedbir maddesine benzer bir
düzenlemeye 06.06.1997 tarihinde yayımlanan “Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına
Dair 572 sayılı Kanun Hükmünde Kararname”de de yer verilmiştir. İlgili Kanun Hükmünde
Kararname ile Büyükşehir Belediyelerinin Yönetimi Hakkında Kanun Hükmünde
Kararnameye “…büyükşehir belediyelerine ait ve büyükşehir belediyeleri tarafından işletilen
veya kiraya verilen büfeler, otoparklar gibi işyerlerinin özürlüler tarafından işletilmesi
konusunda, kolaylık sağlamak” fıkrası eklenmiş ancak Kanunda yer alan “kolaylık sağlamak”
ifadesi bağlayıcı ve yerel yönetimler için dayanak olamamıştır. Devlet İhale Kanunu ve Yerel
yönetimlerin tabi olduğu diğer mevzuatlarda değişiklik yapılamaması nedeniyle bu hüküm
uygulanamamıştır.
Söz konusu tedbirin uygulanma imkânı bulunmadığından, bu tedbirin çıkarılmasının veya
yerel yönetimlerle daha yakın çalışma görevi bulunan İçişleri Bakanlığı’nın tekrar tedbirden
sorumlu kurum olarak belirlenmesinin uygun olduğu değerlendirilmektedir.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Tedbir No ve Adı:
3.9 Engelli işçi çalıştırma yükümlülüğünü yerine getirmeyen kurum ve kuruluşlara yaptırım
uygulanacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: İŞKUR
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: ASPB, Sivil Toplum Kuruluşları, Yerel Yönetimler
c) Süre: Sürekli
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: 4857 sayılı İş Kanunun 30 uncu maddesinde
yer alan hükümlere aykırı olarak engelli işçi çalıştırma yükümlülüğüne uymayan işverene
veya işveren vekiline, çalıştırmadığı her engelli işçi ve çalıştırmadığı her ay için aynı
Kanunun 101 inci maddesine istinaden Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğünce idari para
cezası uygulanmaktadır. (2016 yılı: 2.211 TL)
Birden fazla ilde işyerleri bulunan işverenler için uygulanacak idari para cezası ise işyerlerinin
merkezinin bulunduğu yerdeki il müdürlüğünce uygulanmaktadır. Kamu kuruluşları da bu
yaptırımdan hiçbir şekilde muaf tutulmamaktadır.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
89
BİRİNCİ BÖLÜM
TEMEL POLİTİKA EKSENLERİ
Politika No ve Adı:
4. Uzun süreli işsizlerin işe dönüşü hızlandırılacaktır.
Tedbir No ve Adı:
4.1 Uzun süreli işsizlere yönelik işgücü yetiştirme programlarının etkinliği izlenecek,
eksiklikler tespit edilerek tedbirler etkinleştirilecektir.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: İŞKUR
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: ASPB, ÇSGB, Yerel Yönetimler, Sosyal Taraflar
c) Süre: Sürekli
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: 2015-2016 yıllarında uygulanmak üzere
Kalkınma Bakanlığı Yatırım Projeleri kapsamında kabul edilen “Aktif İşgücü Programlarının
Etki Değerlendirmesi Projesi ” çalışmaları sonucunda uzun süreli işsizlere yönelik düzenlenen
aktif istihdam programlarının etkinliğinin artırılması sağlanacaktır.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Tedbir No ve Adı:
4.2 Uzun süreli işsizlik niteliklerine ya da sebeplerine göre yeniden tanımlanarak var olan iş
danışmalığı hizmetleri bu tanımlara göre düzenlenecektir.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: İŞKUR
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: ÇSGB, TÜİK
c) Süre: Sürekli
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: Danışman portföylerinin segmantasyonu
amacıyla Kurum kayıtlarının revize edilmesi çalışması devam etmektedir. Çalışmalar
sonucunda iş danışmanlığı hizmetleri buna göre düzenlenecektir.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
90
BİRİNCİ BÖLÜM
TEMEL POLİTİKA EKSENLERİ
Özel Politika Gerektiren Grupların
İstihdamının Artırılması
Politika No ve Adı:
5. Ayrımcılıkla mücadeleye yönelik düzenlemeler geliştirilecektir.
Tedbir No ve Adı:
5.1 Ulusal ve yerel televizyon kanallarında ayrımcılığın önlemesine ilişkin kamu spotlarına
yer verilecektir.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: ASPB - Eğitim ve Yayın Dairesi Başkanlığı
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: TRT, ÇSGB
c) Süre: Sürekli
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: Söz konusu tedbir ile ilgili Çocuk Hizmetleri
Genel Müdürlüğü’nden 2 adet “Çocuk Hakları” ile ilgili kamu spotu talebi alınmıştır. İlgili
Genel Müdürlük ile görüşmeler yapılmış olup, spotlar senaryo aşamasındadır. Haziran ayı
içerisinde bitirilmesi planlanmaktadır.
Ayrıca Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü’nün bir projesi olan “Disleksili Senaryom”
projesi için 1 adet lansman filmi çekilmiştir. Projenin lansman filminin gösterimi 12.05.2016
tarihinde yapılacaktır.
Projenin amacı dislektik çocuklara senaryo eğitimi ve animasyon eğitimi verilerek bu
çocukların kendi senaryolarını yazmaları ve senaryoya uygun animasyon filmlerini
hazırlamalarıdır.
Senaryo eğitim kısmı tamamlanmış olup lansmanı yapılacaktır. 2016 yılı sonuna kadar ise
animasyon eğitimi alacaklardır. Bu sayede dislektik çocukların toplumda tanınmaları ve
uygun eğitim verilirse ne derece başarılı olacakları ve sinema alanında kendilerine istihdam
imkânı sağlanması amaçlanmaktadır.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Tedbir No ve Adı:
5.2 Toplumda ayrımcılıkla mücadeleye ilişkin bilinçlendirme çalışmaları yapılacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: ÇSGB - Çalışma Genel Müdürlüğü
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: ASPB, İçişleri Bakanlığı, Kalkınma Ajansları
c) Süre: Sürekli
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: Çalışma Genel Müdürlüğü İstihdam
Politikaları Daire Başkanlığı olarak özel politika gerektiren grupların (kadın, çocuk, engelli)
istihdamının artırılması ve ayrımcılıkla mücadele amaçlarıyla çeşitli bilinçlendirme
çalışmaları yürütülmektedir. Bu kapsamda proje, yarışma ve farkındalık artırma toplantıları
yapılmaktadır. 2016 yılı içinde “Çalışma Hayatında Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Ödül Töreni”
gerçekleştirilecektir. 12.6.2016 tarihinde çocuk işçiliği ile mücadele maksadıyla bir farkındalık
artırma faaliyeti yapılacaktır.
91
BİRİNCİ BÖLÜM
TEMEL POLİTİKA EKSENLERİ
Bunların yanı sıra, ülkemizde özel politika gerektiren grupların istihdam edilebilirliğinin
arttırılması, işgücü piyasasına erişimlerinin kolaylaştırılması ve işgücü piyasasına girişlerinin
önünde yer alan engellerin kaldırılması amacıyla ÇSGB tarafından “Dezavantajlı Kişilerin
Sosyal Entegrasyonu ve İstihdam Edilebilirliklerinin Geliştirilmesi” Operasyonu hazırlanmıştır.
Programın hedef grubu içinde engelli bireyler, Romanlar ve Romanlar gibi yaşayan
vatandaşlar, gecekondu bölgelerinde yaşayan kişiler de dahil olmak üzere yoksul olan veya
yoksulluk riski altında olan kişiler, eski mahkum/tutuklular ile mahkum ve tutuklular,
çalışan çocukların ebeveynleri, yerlerinden olmuş kişiler, şiddet mağduru kadınlar, madde
bağımlıları ile diğer dezavantajlı kişiler (işgücü piyasasında ayrımcılığa maruz kalan ve
yaygın önyargılarla karşılaşan diğer gruplar, vb.) yer almaktadır.
Program dahilinde tahsis edilecek toplam hibe tutarı 30 milyon Avro’dur. Hibe programı
ile dezavantajlı kişilerin istihdam edilebilirliğinin, istihdam ve işgücüne katılım oranlarının
arttırılması ile bunların işgücü piyasasına girişlerinin kolaylaştırılması, işgücü piyasasına
girişlerinin önünde yer alan engellerin ortadan kaldırılması, işgücü piyasasının durumu
hakkında bilgilerinin arttırılması, işgücü piyasasında dezavantajlı kişilere yönelik
ayrımcılığın tüm biçimlerinin azaltılması hedeflenmektedir. Söz konusu proje hizmet ve hibe
bileşenlerinden oluşmaktadır. 24.10.2015 tarihi itibariyle hibe çağrısı ön teklif sonuçları
açıklanmıştır. Hizmet bileşenine ilişkin çalışmalar başlamış olup, hibe almaya hak kazanlara
dair sürecin ise 2016 yılının ikinci yarısında tamamlanması öngörülmektedir.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Tedbir No ve Adı:
5.3 İnsan Kaynaklarının Geliştirilmesi Sektörel Operasyonel Programı (İKGSOP) ile AB fonları
etkin bir şekilde kullanılacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: ÇSGB - AB ve Mali Yardımlar Dairesi Başkanlığı
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: İŞKUR, SGK, MEB, ASPB
c) Süre: Sürekli
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: SGK ile yürütülmekte olan “Etkin Rehberlik
ve Denetim Yoluyla Kayıtlı İstihdamın Teşviki Operasyonu” için hizmet, mal alımı ve hibe
bileşenleri dâhilinde toplam 15.5 milyon Avro fon sağlanmıştır. 3.2 milyon Avro bütçeye sahip
olan hizmet bileşeni için faaliyetler Eylül 2014’te başlamış bulunmaktadır. Bu doğrultuda
1.825 SGK personeli ve yerelde faaliyet gösteren ilgili kurum ve paydaşlarla çalışan 300
kişiye kayıtlı istihdam ve teftiş alanlarında eğitimler verilmiştir. Ayrıca 36 sektöre yönelik
rehber hazırlanmıştır.
İlköğretim, ortaöğretim ve lise seviyesinde faaliyet gösteren 100 okulda, 9.000 öğrenciye
yapılacak faaliyetlerle kayıtlı istihdamın önemine yönelik bilgi verilecektir. Bu doğrultuda
maskot olarak kullanılmak üzere KİT ve KİTİ adıyla “Sosyal Güvenlik Kahramanları”
tasarlanmıştır. Ayrıca 30 üniversitede öğrenciler kayıtlı istihdam hakkında bilgilendirilmiş
ve yaşam koçları ile kariyer danışmanlığı hizmeti sağlanmıştır. 20 farklı ilde imam, muhtar
ve aile rehberleri gibi kanaat önderlerine halkı kayıtlı çalışmaya yönlendirmek üzere
bilgilendirme yapılmıştır.
92
BİRİNCİ BÖLÜM
TEMEL POLİTİKA EKSENLERİ
Özel Politika Gerektiren Grupların
İstihdamının Artırılması
20 üyeden oluşan “Akademik Danışma Kurulu”nun rehberliğinde kayıtlı istihdamın
yeni yaklaşıma göre artırılması için geniş kapsamlı saha analizleriyle strateji belgeleri
hazırlanmaktadır. Ayrıca yapısal ve sektörel düzlemde kayıt dışı istihdamı geniş kapsamlı
olarak incelemek üzere 6 bölgede 7.500 kişiye anket uygulanacak ve risk analizi raporu
hazırlanacaktır. Mal alım bileşeni kapsamında müfettiş ve denetmenlere 2.000 tablet ve 35
mobil denetim aracı ve bu araçlara 3 laptop ve 35 bilgisayar ile yazıcı alımı yapılmış ve teslim
edilmiştir. Hibe sözleşmelerinin Haziran 2016’da başlaması beklenmektedir.
Yurtdışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanlığı’nın faydalanıcısı olduğu “Geçici Koruma
Altındaki Suriyelilerin Yüksek Öğrenime Sosyal Entegrasyonu Hibe Programı” kapsamında 3.6
milyon Avro fon ayrılmış olup, geçici koruma altındaki 1.000 Suriyeli üniversite öğrencisine
burs verilmesi öngörülmektedir.
Yüksek Öğrenim Kredi ve Yurtlar Kurumu ile yürütülen “Dezavantajlı Yüksek Öğrenim
Öğrencilerinin Burs Yoluyla Desteklenerek İş Piyasasına Erişimlerinin Kolaylaştırılması
Operasyonu” için 15 milyon Avro’luk bir fon ayrılmıştır. 7.461 erkek ve 7.413 kız lisans
öğrencisi ile 2.542 erkek ve 2.597 ön lisans öğrencisinin 7 ay boyunca almakta oldukları
öğrenim kredileri bursa çevrilmiştir. Toplamda 15.000’e yakın öğrenci bu imkândan
faydalanmıştır. 2 milyon Avro bütçeye sahip olan hizmet bileşeni Ocak 2016’da uygulamaya
başlanmıştır. Bu kapsamda 40.000 yükseköğrenim öğrencisinin istihdam olanaklarına erişim
konusunda bilgilendirilmesi öngörülmektedir.
Ayrıca yurt hizmetleri için kalite standardı ve kontrol listesi oluşturulması, Avrupa Birliği
ülkelerindeki ilgili çalışmaların karşılaştırılması, Avrupa Birliği’nin finanse ettiği burslar
hakkında etki değerlendirmesi yapılması, KYK yurtlarındaki sosyal çalışmacılar, psikologlar
ile İŞKUR’daki İş ve Meslek Danışmanları için eğitimler düzenlenmesi ve 1.200 KYK
personelinin eğitilmesi gibi faaliyetler düzenlenecektir.
Türkiye Belediyeler Birliği ile yürütülen “Dezavantajlı Kişilerin Entegrasyonu için İstihdam
ve Sosyal Destek Hizmetleri Koordinasyon ve Uygulama Modeli Operasyonu” için 6 milyon
Avro fon ayrılmıştır. Bu kapsamda 12 belediyede çeşitli faaliyetler yürütülmektedir. 1.788
belediye personeli eğitimlerden faydalanmış, 7.303 kişi farkındalık arttırma faaliyetlerine
katılmış, 2.508 kişi rehberlik hizmeti almıştır.
Ayrıca dezavantajlı bireylerin belirlenmesini ve bu kişilere ilgili mekanizmalar aracılığıyla
destek sağlanmasını amaçlayan faaliyetler yürütülmüştür. Bu kapsamda 5.400 dezavantajlı
bireye ulaşılarak, proje kapsamında oluşturulan veri tabanlarına kayıtları yapılmıştır.
Operasyonun 2 milyon Avro bütçeye sahip olan mal alımı bileşeni altında ise 12 belediyeye,
bilişim, mobilya, beyaz eşya ve engelli bireylere yönelik ekipmanlar gibi çeşitli ürünler
tedarik edilmiştir.
Hacettepe Üniversitesi’nin yürüteceği “Engelli Bireylerin İstihdam Edilebilirliğinin Artırılması
Operasyonu” için yaklaşık 3.8 milyon Avro fon sağlanmıştır. 3.2 milyon Avro ile teknik yardım
projesi başlatılmış ve Kasım 2015 itibariyle uygulama sürecine geçilmiştir. Ayrıca 600.000
Avro tutarında mal alımı yapılacaktır. Bu doğrultuda engelli bireylerin çalışma kapasitelerinin,
motivasyonlarının, verimliliklerinin, iş arama ve sosyal becerilerinin geliştirilerek istihdam
edilebilirliklerinin ve istihdam piyasasına erişebilirliklerinin artırılması amaçlanmaktadır.
Ayrıca proje kapsamında simülasyon eğitimine imkân verecek bir mesleki rehabilitasyon
merkezi kurulacaktır. Bunların yanı sıra mesleki, sosyal ve özyönetim becerileri, eğitmenlerin
kapasitesinin artırılması, engellilere, ailelerine, işverenlere ve ilgili sivil toplum kuruluşlarına
yönelik eğitim ihtiyaç analizi yapılması amacıyla anketler düzenlenecektir. Bu doğrultuda
hazırlanan eğitim modülleri çevrimiçi ortama aktarılacaktır.
93
BİRİNCİ BÖLÜM
TEMEL POLİTİKA EKSENLERİ
Doğu Karadeniz Kalkınma Ajansı’nın faydalanıcısı olduğu “Hazır Giyim Sektöründe Kadınlara
Yönelik Eğitim ve Girişimcilik Hareketi Operasyonu” için 2.5 milyon Avro tutarında teknik
yardım desteği sağlanacak ve 450.000 Avro’luk mal alımı gerçekleştirilecektir. Teknik yardım
kapsamında 400 kadına girişimcilik üzerine ve 300 kadına da hazır giyim ve konfeksiyon
alanında istihdam edilebileceği düzeyde eğitim verilmesi öngörülmektedir. Mal alımı
kapsamında ise teknik destek sözleşmesinde yer alan eğitimlerin verilebilmesi için gerekli
olan makine ve teçhizat tedarik edilecektir. İlgili ihale süreçleri tamamlanmış olup, Mayıs
2016’da uygulama aşamasına geçilecektir.
ASPB’ye sağlanan 45 milyon Avro fon ile “Lise Düzeyinde Okullaşma Oranlarının Artırılması
İçin Şartlı Nakit Transferi Programının Güçlendirilmesi Projesi” yürütülmektedir. Bu kapsamda
okula başlayacak olan 9, 10 ve 11. sınıf öğrencilerinin bazı giderlerini karşılamak üzere
tek sefere mahsus olmak üzere 60 Avro tutarında bir ödenek sağlanmaktadır. Aralık 2014
itibariyle 229.207 öğrenci bu destekten faydalanmıştır. Aralık 2015’te 12. sınıf öğrencileri de
bu sürece dahil edilmiş ve 330.653 öğrenciye daha bir defaya mahsus olmak üzere 70 Avro
tutarında destek sağlanmıştır. Toplam olarak 560.000’e yakın öğrenciye 36.9 milyon Avro
tutarında destek sağlanmış bulunmaktadır.
MEB’in faydalanıcısı olduğu “Özellikle Kız Çocuklarının Okula Devam Oranlarının Artırılması
II Operasyonu” ile 4.5 milyon Avro’luk hizmet alımı sözleşmesi imzalanmıştır. Pilot olarak
seçilmiş olan 15 ilde faaliyetler yürütülmektedir. Bu proje kapsamında 15.000 eğitim
personelinin okula devam konusunda eğitilmesi, 6.000 öğretmene rehberlik hizmetleri
konusunda eğitim verilmesi, 1.500 kişilik bölgesel ziyaret timi kurulması, 5.100 veli ve 3.600
öğrencinin bilinçlendirilmesi, 2.400 veli ile toplantılar düzenlenmesi, 3.200 öğrenci ve velinin
mesleki eğitim konusunda bilgilendirilmesi, 6.500 kişiye yatılı okuların tanıtılması ve 3.000
öğrenci için toplam 18.000 saat telafi dersi verilmesi hedeflenmektedir. Bu operasyon dahilinde
ayrıca 2.5 milyon Avro’luk mal alımı sözleşmesi imzalanmış ve 8 ilde bulunan 13 yatılı okul
tefriş edilerek 3.900 öğrencinin kullanımına sunulmuştur. Yine aynı operasyon dahilinde 8.5
milyon Avro tutarında toplam 45 hibe fonlanmıştır. Şimdiye kadar 13 ilde faaliyetler başlamış
olup, 2.300 aile ziyaret edilmiştir. Hibe projeleri 31.09.2016 tarihine kadar devam edecek
olup, şimdiye kadar 308 sosyal paydaş eğitimlerden faydalanmış, 5.893 öğrenci okula devam
için ziyaret edilmiş, 1.531 yerel aktör kızların okula devamı hakkında bilgilendirilmiş, 7.553
aile ile çocuklarını okula göndermeleri konusunda ikna görüşmeleri yapılmıştır. Ayrıca Nisan
2016 sonu itibariyle 192 kız öğrencinin okula başlaması sağlanmıştır.
Çalışma Genel Müdürlüğü tarafından yürütülen “Dezavantajlı Kişilerin Sosyal Entegrasyonu
ile İstihdam Edilebilirliklerinin Geliştirilmesi Operasyonu” için 1.7 milyon Avro’luk bir fon
hizmet alımında kullanılmak üzere tahsis edilmiştir. Operasyon kapsamında dezavantajlı
kişiler için fırsatlar içeren kapsayıcı bir işgücü piyasasının teşvik edilmesi ve işgücü
piyasasında her türlü ayrımcılıkla mücadele edilmesi amaçlanmaktadır. Bu kapsamda
yaklaşık 1.000 kişinin projenin amaçları doğrultusunda bilgilendirilmesi ve yaklaşık 3.600
kişinin katılımı ile işgücü eğilim araştırmasının yapılması öngörülmektedir.
EBRD ile “İş Hayatında Kadınlar Programı” için 38 milyon Avro’luk doğrudan hibe sözleşmesi
imzalanmıştır. Bu çalışma dahilinde kadınların sahibi olduğu veya yönetsel pozisyonlarında
bulunduğu işletmeler için kredi garanti fonu kurulacaktır. Sağlanan 38 milyon Avro’luk bu
katkı sayesinde EBRD tarafından 300 milyon Avro tutarında bir havuz oluşturulmuştur. Bu
havuzda toplanan fon, anlaşma imzalanan beş banka aracılığıyla kadınlara kredi olarak
dağıtılmaya başlanmıştır. Program kapsamındaki danışmanlık hizmetleri, işyeri koçluğu ve
girişimcilik beceri kursları da devam etmektedir.
94
BİRİNCİ BÖLÜM
TEMEL POLİTİKA EKSENLERİ
Özel Politika Gerektiren Grupların
İstihdamının Artırılması
SGK’ya aktarılan 40 milyon Avro bütçe ile “Evde Çocuk Bakım Projesi” başlatılmıştır.
Bu kapsamda kayıtlı çalışan kadınlara 24 ay süresince 0-24 aylık çocukları için 300 Avro
tutarında maddi destek sağlanacak olup, 5.000 anne ve 5.000 çocuk bakıcısının bu imkândan
faydalanması öngörülmektedir.
ASPB, MEB ve Sağlık Bakanlığı’nın ortak yürüttüğü “Romanların Yoğun Olarak Yaşadığı
Alanlarda Sosyal İçermenin Desteklenmesi Operasyonu” için 8.8 milyon Avro fon ayrılmıştır.
Ayrıca 1 milyon Avro tutarında mal alım sözleşmesi imzalanmıştır. Bu kapsamda toplum
merkezi, yardımlaşma vakfı, halk eğitim merkezi gibi toplam 104 kurum bu fondan
faydalanmaktadır.
Ekim 2015’te ASPB’nin “Sosyal İçerme Politikalarındaki Kurumsal Kapasitesinin Artırılması
Operasyonu” için 4.6 milyon Avro tutarında teknik destek projesi imzalanmıştır.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
95
İstihdam Sosyal Koruma
İlişkisinin Güçlendirilmesi
BİRİNCİ BÖLÜM
TEMEL POLİTİKA EKSENLERİ
İstihdam Sosyal Koruma
İlişkisinin Güçlendirilmesi
1. MEVCUT DURUM
Türkiye’de ekonomik politikanın en önemli sorunlarından biri işgücüne katılımın ve kayıtlı
istihdam düzeyinin düşük olması nedeniyle, çalışma çağındaki nüfusun önemli bir kısmının
sosyal sigorta sistemi dışında kalmasıdır. Kayıt dışı, istihdamın planlanmasının önündeki
en önemli engellerdendir. Kayıt dışı istihdam sorunu çözümlenmedikçe işgücü piyasasında
önemli yapısal sorunların çözümlenmesi çok zordur. İşgücü piyasasında esnekleştirme
çalışmalarından, yapılan politikaların etki analizinin yapılabilmesi, sosyal güvenlik sorunundan
sosyal korumaya kadar birçok politika önlemi mevcut kayıt dışı olgusu karşısında başarısız
olabilecektir. İşgücü piyasasında yer alan uzun süreli işsizler ile yüksek işsizlik riskiyle karşı
karşıya olanlar sosyal korumaya duyulan ihtiyacı artırmaktadır. Türkiye’de kırsal alanda
istihdam çoğunlukla kişi başı katma değeri düşük olan tarım sektöründedir. Bunun yanı sıra,
tarımdan kopan nüfusun çok büyük bir bölümü kentteki işlere göre niteliklerinin yetersiz
kalması nedeniyle işgücü piyasası dışına çıkmakta veya düşük ücretlerle geçici ve güvencesiz
olarak çalışmaktadırlar. Tarımın istihdam içindeki payı ile gelirden aldığı pay arasındaki
dengesizlik ve tarımdan kopan nüfusun kentteki işgücü durumu, gerek kentte gerekse kırda
sosyal korumaya olan ihtiyacı artırmaktadır. Temel nedenleri yoksulluk ve yetişkin işsizliği
olan “çocuk işçiliği” tüm önleme çalışmalarına rağmen önemli bir sorun olma özelliğini
sürdürmektedir. Yoksulluğu azaltmayı amaçlayan kamu sosyal yardım harcamalarının
ülkemizde GSYİH oranı AB ortalamasının gerisinde olmasına rağmen 2002 yılından beri artış
göstermektedir.
1.1. Yoksulluk
Günümüz dünya nüfusunun yüzde 12,7’si günlük 1,90 Dolardan daha az bir gelirle yaşamaya
yaşamaktadır. Yoksulluk, tüm dünyada yaygın bir problem olarak kendini gösterse de önemli
ölçüde geri kalmış, az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde yoğunlaşmıştır.
ILO’nun Dünya’da İstihdam ve Sosyal Durum-Eğilimler Raporuna göre, 2015 yılında istihdam
kapsamındaki tahminen 327 milyon kişi aşırı yoksulluk içinde yaşamaktaydı (Satın Alma
Gücü Paritesi ölçüsüyle günde 1,90 doların altında kazananlar) ve 967 milyon kişi de
orta düzey yoksulluk ya da yoksulluk sınırındaydı. Bu durum, 2000 yılındaki düzeylerle
karşılaştırıldığında aşırı yoksullukta önemli bir azalma sağlandığını göstermektedir. Ne var
ki 2013 yılında bu yana bu alanda sağlanan ilerlemeler daha sınırlı kalmıştır (özellikle en
azgelişmiş ülkelerde). Dahası orta düzey yoksulluk içindeki ve yoksulluk sınırına yakın insan
sayısı 2000 yılından bu yana artmıştır ve diğer kaynaklardan elde edilen kanıtlar çalışan
yoksulluğunun Avrupa’da yükselişe geçtiğini göstermektedir.
UBSJIJOEF4SESMFCJMJS,BMLÕONB;JSWFTJµOEF#JSMFãNJã.JMMFUMFSµJOZFMLFMFSJ
2030 yılına kadar yoksulluğu sona erdirmek, eşitsizlik ve adaletsizlikle mücadele etmek ve
iklim değişikliğinin üstesinden gelmek için belirlenen 17 Sürdürülebilir Kalkınma Hedefini
kabul etmiştir.
Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri, diğer bir deyişle Küresel Hedefler, tüm dünyanın 2015
yılına kadar yerine getirmek için taahhütte bulunduğu sekiz yoksullukla mücadele hedefi
Binyıl Kalkınma Hedeflerinin üzerine inşa edilmiştir. 2000 yılında kabul edilen Binyıl
Kalkınma Hedefleri, yoksulluğu, açlığı, hastalıkları, toplumsal cinsiyet eşitsizliğini ve su ve
sanitasyona erişememeyi azaltmak gibi pek çok konuyu ele almıştır ve bu konularda önemli
ilerlemeler sağlanmıştır. Bu ilerlemeler, hedefler ve amaçlarla desteklenen birleştirici bir
gündemin değerini göstermektedir. Fakat kaydedilen ilerlemelere rağmen, yoksulluk hala
herkes için sona ermemiştir.
97
BİRİNCİ BÖLÜM
TEMEL POLİTİKA EKSENLERİ
Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) 2015 İnsani Gelişme Raporu’nda, İnsani
Gelişmişlik Endeksi (İGE), insani gelişmenin üç temel boyutundaki uzun vadeli ilerlemeyi
değerlendirmek için kullanılan özet bir ölçüm yöntemi olduğu değerlendirilmektedir. Bu üç
temel boyut; uzun ve sağlıklı bir yaşam, bilgiye erişim ve insana yakışır bir yaşam standardı
olarak sıralanmaktadır. Uzun ve sağlıklı bir yaşam boyutu ortalama yaşam beklentisiyle
ölçülmektedir. Bilgiye erişim, i) yetişkin nüfustaki ortalama okula gitme süresiyle, bir başka
deyişle 25 yaş ve üstündeki bireylerin ömürleri boyunca eğitim alabildikleri süreyle ve
ii) okula başlama yaşındaki çocuklar için beklenen okula devam süresi, bir başka deyişle
yaşa dayalı, okula kaydolma konusunda hüküm süren oranların okul çağındaki bir çocuğun
yaşamı boyunca aynı kalması durumunda çocuğun toplam öğrenim görme süresi beklentisiyle
değerlendirilmektedir. Yaşam standardı ise, satın alma gücü paritesi (SGP) oranları kullanılarak
kişi başına Gayrisafi Millî Hasıla’nın (GSMH) 2011 yılı değeri sabit alınan uluslararası dolar
cinsinden ifade edilmesiyle ölçülmektedir.
Rapora göre, Türkiye’nin 2014 yılındaki İGE değeri 0,761 olmuştur. Bu değerle Türkiye,
yüksek insani gelişme kategorisinde yer almış ve 188 ülke ve bölge arasında 72. olmuştur.
1980 ve 2014 yılları arasında ise Türkiye’nin İGE değeri 0,492’den 0,761’e yükselmiştir. Bu,
toplamda yüzde 54,7’lik, yıllık bazda ise yüzde 1,29’luk bir artış anlamına gelmektedir. Bu
değer, yüksek insani gelişme kategorisindeki ülkeler için ortalama 0,744 olarak ölçülen
ve ayrıca Avrupa ve Orta Asya ülkelerinin 0,748 olarak ölçülen insani gelişme değerinin
üzerinde kalmıştır. Avrupa ve Orta Asya ülkeleri arasında 2014’teki İGE sıralaması ve
nüfus büyüklüğü anlamında Türkiye’ye yakın ülkeler, sırasıyla 66. ve 78. olan Sırbistan ve
Azerbaycan olmuştur.
Yoksulluk, Türkiye’de uzun yıllardan beri var olan ve birçok kurum ve kuruluş tarafından
mücadele edilen ve negatif etkileri azaltılmaya çalışılan bir sorundur. Yoksul nüfusa dahil
çalışabilir durumdaki nüfusun önemli bir bölümü istihdamda olmasına rağmen, bu kesim
gerek nitelik düzeylerinin düşük olması gerekse yoğunlukla çalıştıkları tarım sektörü ile
kentlerdeki marjinal sektörlerin özellikleri itibarıyla geçici ve güvencesiz işlerde düşük
ücretlerle çalışmaktadırlar.
Kayıt dışı çalışan kesimin yanı sıra, özellikle asgari ücret ile çalışan ve hanede tek gelir
kaynağının bu ücret olduğu çocuklu hanelerde de yoksulluk riski yüksektir. Dolayısıyla
sosyal sigorta kapsamında, özellikle asgari ücretle çalışan veya kayıt dışı çalışan yoksul
kesimler sosyal korumaya olan ihtiyacı artırmaktadır. Ayrıca, sosyal yardımlar çoğunlukla
sosyal sigorta kaydı olmayanlara yapılmakta ve bu durum da hem bireyleri kayıtlı
çalışmaktan caydırabilmekte hem de kayıtlı çalışan ancak muhtaç durumdaki kişilerin sosyal
yardımlardan daha az yararlanabilmesine neden olmaktadır.
TÜİK 2014 yılı Gelir ve Yaşam Koşulları Araştırması Bölgesel Sonuçlarına bakıldığında,
eşdeğer hane halkı kullanılabilir medyan gelirin yüzde 50’si dikkate alınarak belirlenen
yoksulluk sınırına göre Türkiye’de yoksulluk oranı yüzde 15’tir. Buna göre; yoksulların yüzde
16,1’i TRC2 (Şanlıurfa, Diyarbakır) bölgesinde, yüzde 9,3’ü TRC3 (Mardin, Batman, Şırnak,
Siirt), yüzde 8,4’ü ise TRB2 (Van, Muş, Bitlis, Hakkari) bölgesinde yer almıştır. Türkiye’deki
ZPLTVMMBSJmJOEFFOEãLQBZBTBIJQCzMHFMFSJTFZ[EFJMF53;POHVMEBL,BSBCL
Bartın), yüzde 0,6 ile TR21 (Tekirdağ, Edirne, Kırklareli) ve TR82 (Kastamonu, Çankırı, Sinop)
olarak sıralanmıştır.
Ayrıca, gelir dağılımı eşitsizliği ölçütlerinden olan Gini katsayısı, sıfıra yaklaştıkça gelir
dağılımında eşitliği, 1’e yaklaştıkça gelir dağılımında bozulmayı ifade etmektedir. Gini
katsayısı Türkiye’de 2014 yılı itibarıyla 0,391 iken, bu değerin en düşük olduğu bölgeler;
JMF53;POHVMEBL,BSBCL#BSUÕO
WFJMF535FLJSEBá&EJSOF,ÕSLMBSFMJ
olmuştur.
98
BİRİNCİ BÖLÜM
TEMEL POLİTİKA EKSENLERİ
İstihdam Sosyal Koruma
İlişkisinin Güçlendirilmesi
Ayrıca TÜİK’in 2014 yılında yaptığı Yoksulluk Çalışmasına göre kişi başı günlük harcaması,
cari satınalma gücü paritesine göre 2,15 doların altında kalan fert oranı 2014 yılında yüzde
0,03 seviyesinde gerçekleşmiştir. Yoksulluk sınırı, cari satınalma gücü paritesine göre 4,3
dolar olarak alındığında, 2013 yılında yüzde 2,06 olan yoksulluk oranı, 2014 yılında yüzde
1,62 olarak tahmin edilmiştir.
Tablo: Satın Alma Gücü Paritesi Cinsinden Yoksulluk Sınırlarına Göre Fert Yoksulluk Oranları,
Türkiye, 2007 - 2014
Yoksulluk Sınırları
Fert Yoksulluk Oranı (%)
2007(2)
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
Kişi Başı Günlük 2,15 $’ın
Altı(1)
0,52
0,47
0,22
0,21
0,14
0,06
0,06
0,03
Kişi Başı Günlük 4,3 $’ın
Altı(1)
8,41
6,83
4,35
3,65
2,79
2,27
2,06
1,62
(1) 1 $’ın satınalma gücü paritesine (SGP) göre karşılığı olarak 2007 yılı için 0,926 TL, 2008 yılı için 0,983 TL,
2009 yılı için 0,917 TL, 2010 yılı için 0,990 TL, 2011 ve 2012 yılları için 1,004 TL; 2013 yılı için 1,10 TL ve 2014
yılı için de 1,20 TL kullanılmıştır.
(2) 2007 yılından itibaren yeni nüfus projeksiyonları kullanılmaktadır.
Yoksullukla mücadele çalışmaları kapsamında ASPB tarafından hazırlanan “Ulusal
Yoksullukla Mücadele Stratejisi” tamamlanmış ve yayınlanması beklenmektedir. Bu
kapsamda, yoksul hanelerin diğer kamu hizmetlerine yönelik ihtiyaçları için Vaka Yönetim
Sistemi uygulamaya geçirilerek, kurumların yoksul hanelere yönlendirilmesi sağlanacak ve
sonuçlar takip edebilecektir. Her yıl 6 büyükşehirde mahalle bazlı olarak ‘Sosyal (Risk) Uyum
Analizi’ yapılacak, sosyal yardımlarda Merkezi Risk Tespit ve Teftiş Sistemi kurularak ve
Temel Sosyal Yardım Kanunu üzerinde çalışmalar yürütülecektir.
Onuncu Kalkınma Planı kapsamında hazırlanan ve genel koordinatörlüğü ÇSGB tarafından
yürütülen, “İşgücü Piyasasının Etkinleştirilmesi Öncelikli Dönüşüm Programı”nın dördüncü
bileşeni “Sosyal Yardım İstihdam Bağlantısının Güçlendirilmesi”dir. 2014-2018 dönemini
kapsayan eylem planları yürürlüğe girmiştir.
64. Hükümet Programında da bu konuya yer verilmiş, yoksulluğun ortadan kaldırılmasını,
ihtiyacı olan herkese sosyal destek sunulmasını ve sosyal desteklere duyulan ihtiyacın
azaltılmasını temel görev olarak görüldüğü, yoksullukla mücadelede elde edilen başarıların
sürdürülmesi ve gelir dağılımının daha da iyileştirilmesinin temel hedeflerden olduğu
belirtilmiştir.
Söz konusu Programda ayrıca, sosyal hizmet ve yardım kuruluşları arasında koordinasyon ve
işbirliğini artırılacağı vurgulanmış ve sosyal transferler ve vergi düzenlemelerinde en yoksul
kesimi gözeten anlayışının sürdürüleceği ifade edilmiştir. Bununla birlikte sosyal yardım
istihdam bağınının güçlendirileceği, sosyal yardımlarda aile büyüklüğünü esas alacak ve
ailenin bütünlüğünü koruyan bir modelin hayata geçirileceğinden bahsedilmiştir.
1.2. Sosyal Koruma
Sosyal güvenlik sisteminin mali ve sosyal açıdan sürdürülebilir, tüm nüfusa etkin ve eşit
biçimde hizmet verecek bir yapıda olması, uzun vadede temel hedeftir. Sosyal güvenlik
sisteminin sürdürülebilirliğine yönelik olarak Onuncu Plan dönemi sonu olan 2018 yılı için
99
BİRİNCİ BÖLÜM
TEMEL POLİTİKA EKSENLERİ
iki hedef belirlenmiştir. Bunlardan birincisi, 2012 yılında yüzde 1,4 olan sosyal güvenlik
sistemi gelir-gider farkının GSYİH’ye oranının yüzde 1’e düşürülmesi, ikincisi ise 2012 yılında
yüzde 1,4 olan bireysel emeklilik fonlarının büyüklüğünün GSYİH’ye oranının yüzde 4’e
yükseltilmesidir.
TÜİK 2014 Sosyal Koruma İstatistiklerine göre, Sosyal koruma harcaması geçen yıla göre
yüzde 13,1 artış göstererek 249 milyar 358 milyon TL olmuştur. Bu harcamanın yüzde
98,1’ini (244 milyar 630 milyon TL) sosyal koruma yardımları oluşturmuştur. Sosyal koruma
yardımlarında ise en büyük harcama 116 milyar 951 milyon TL ile emekli/yaşlılara yapılan
harcamalar olmuştur. Bunu, 73 milyar 340 milyon TL ile hastalık/sağlık bakımı harcamaları
takip ederken en düşük harcama ise 3 milyar 154 milyon TL ile sosyal dışlanma ve başka
yerde sınıflanamayan kategorisinde gerçekleşmiştir.
Tablo: Sosyal Koruma Harcamaları(Milyon TL), 2013 - 2014
Sosyal Koruma Harcamaları
Sosyal Koruma Harcamaları Toplamı
İdari Masraf ve Diğer Harcamalar
Sosyal Koruma Yardımları Toplamı
Hastalık / Sağlık Bakımı
2013(r)
2014
Harcama
(%)
Harcama
(%)
220.531
100,0
249.358
100,0
4.168
1,9
4.728
1,9
216.363
98,1
244.630
98,1
65.859
29,9
73.340
29,4
Engelli / Malül
7.924
3,6
10.031
4,0
Emekli / Yaşlı
104.222
47,3
116.951
46,9
Dul / Yetim
25.601
11,6
28.968
11,6
Aile / Çocuk
7.000
3,2
7.763
3,1
İşsizlik
2.595
1,2
4.422
1,8
Sosyal Dışlanma b.y.s
3.162
1,4
3.154
1,3
Tablodaki rakamlar, yuvarlamadan dolayı toplamı vermeyebilir.
(r) 2013 yılı verileri idari kayıtların güncellenmesi nedeniyle revize edilmiştir.
Ayrıca yine aynı araştırmaya göre, Sosyal koruma yardımlarının Gayri Safi Yurtiçi Hasıla
(GSYH) içindeki payı, 2014 yılında yüzde 14 olarak hesaplanmıştır. Risk/ihtiyaç grupları
bazında bakıldığında, emekli/yaşlılara yapılan harcamaların yüzde 6,7 ile en büyük paya
sahip olduğu görülmüştür. Bunu yüzde 4,2 ile hastalık/sağlık bakımı harcamaları ve yüzde
1,7 ile dul/yetim harcamaları takip etmiştir.
100
BİRİNCİ BÖLÜM
TEMEL POLİTİKA EKSENLERİ
İstihdam Sosyal Koruma
İlişkisinin Güçlendirilmesi
Tablo: Sosyal Koruma Harcamalarının GSYH’ye Oranı, 2013 - 2014
2013(r) (%)
2014 (%)
Sosyal Koruma Harcamaları Toplamı
14,1
14,3
İdari Masraf ve Diğer Harcamalar
0,3
0,3
Sosyal Koruma Yardımları Toplamı
13,8
14,0
Hastalık / Sağlık Bakımı
4,2
4,2
Engelli / Malül
0,5
0,6
Emekli / Yaşlı
6,6
6,7
Sosyal Koruma Harcamalarının GSYH’ye Oranı
Dul / Yetim
1,6
1,7
Aile / Çocuk
0,4
0,4
İşsizlik
0,2
0,3
Sosyal Dışlanma b.y.s
0,2
0,2
Tablodaki rakamlar, yuvarlamadan dolayı toplamı vermeyebilir.
(r) 2013 yılı verileri idari kayıtların güncellenmesi nedeniyle revize edilmiştir.
1.2. Kayıt Dışı İstihdam
Kayıt dışı istihdam Türkiye işgücü piyasasının geleceğini belirleyecek temel değişkenlerin
başında yer almaktadır. TÜİK Hane Halkı İşgücü Anketi 2015 yılı sonuçlarına göre 8 milyon
937 bin kayıt dışı çalışan bulunmaktadır. Kayıt dışı çalışanların, 3 milyon 269 bini ücretli
veya yevmiyeli, 152 bini işveren, 2 milyon 684 bini kendi hesabına çalışan ve 2 milyon 832
bini ücretsiz aile işçisidir.
Kayıt dışı istihdamın yıllara göre durumunu incelediğimizde ise azalma eğilimi görülmektedir.
Türkiye işgücü piyasasının en temel yapısal sorunlarından biri kayıt dışı istihdamdır. 20052015 döneminde kayıt dışı istihdamın payı yüzde 50 seviyelerinden yüzde 33 seviyelerine
gerilemiştir. Bu dönemde kayıt dışı istihdam oranı tarım sektöründe yüzde 90’lardan yüzde
81’lere, tarım dışı sektörlerde ise yüzde 34’ten yüzde 21’lere düşmüştür.
Tablo: Yıllara Göre Kayıt Dışı İstihdam Oranı
Gösterge
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
Kayıt Dışı İstihdam
Oranı (%)
47,0
45,4
43,5
43,8
43,3
42
39,0
36,7
34,9
33,6
Tarım
87,8
88,1
87,8
85,7
85
83,8
83,6
83,3
82,3
81,2
Tarım Dışı
34,1
32,3
29,8
30,1
29
27,8
24,5
20,9
22,3
21,2
Kaynak: TÜİK
Kayıt Dışı Ekonomiyle Mücadele Stratejisi çerçevesinde kurumlar arası koordinasyon
ve işbirliğinin güçlenmesi, denetimlerin ve çapraz kontrollerin artması, vergi ve prim
teşvikleri ile ekonomik gelişmenin getirdiği kurumsallaşma gibi faktörler kayıt dışılığın
azalmasında etkili olmuştur. Ancak, halen Türkiye’de kayıt dışı istihdam oranı diğer ülkelerle
karşılaştırıldığında oldukça yüksektir. Kayıt dışılık tarım, inşaat, toptan/perakende ticaret,
otel ve lokantacılık ile ulaştırma sektörlerinde yaygındır. Ayrıca gençler, yaşlılar ve eğitim
seviyesi düşük olanlar arasında kayıt dışı istihdam oranı yüksektir. Diğer önemli bir husus
da işyeri büyüklüğü arttıkça kayıt dışılığın azalmasıdır. Yabancı kaçak işçilik de kayıt dışı
istihdam içinde ele alınması gereken ve gittikçe daha da önem kazanan bir sorun alanı
101
BİRİNCİ BÖLÜM
TEMEL POLİTİKA EKSENLERİ
olmaya devam etmektedir. Ülkemiz yabancı kaçak işçiler için transit ülke konumundayken
son yıllarda hedef ülke konumuna gelmiştir.
2015-2017 yıllarını kapsayan Orta Vadeli Programda, kayıt dışı istihdam ve kayıt dışı ücretle
mücadele edilerek kayıtlı çalışan sayısının artırılması ve prim tabanının genişletilmesi hedefi
yer almıştır.
2014-2018 Öncelikli Dönüşüm Programları çerçevesinde Gelir İdaresi Başkanlığının
koordinasyonunda “Kayıt Dışı Ekonominin Azaltılması Programı Eylem Planı” yürütülmeye
başlanmıştır. Programın hedefleri; Kayıt dışı ekonominin GSYH’ye oranının beş puan
azaltılması ve tarım dışı sektörlerde kayıt dışı istihdam oranının beş puan azaltılmasıdır. İlgili
ÖDÖP kapsamında aşağıda yer alan bileşenler yürütülmektedir:
1. Bileşen: Kayıt Dışı Ekonominin Boyutunun Belirlenmesi ve Ekonomi Üzerindeki Etkilerinin
Analizi
2. Bileşen: Gönüllü Uyumun Teşvik Edilmesi ve Uyum Seviyesinin Yükseltilmesi
3. Bileşen: Denetim Kapasitesinin Güçlendirilmesi ve İlgili Mevzuatın Gözden Geçirilmesi
4. Bileşen: Eğitici ve Kapsayıcı Yöntemlerle Toplumun Tüm Kesimlerinde Farkındalığın
Artırılması
5. Bileşen: Kurumlar Arası Veri Paylaşımının Geliştirilmesi ve Uygulamada Ortaya Çıkan
Sorunların Giderilmesi
16.09.2014 tarihinde Etkin Rehberlik ve Denetim Yoluyla Kayıtlı İstihdamın Teşviki
Operasyonu teknik destek bileşeni (KİT-UP II) başlamıştır. Proje, SGK’nın rehberliğe dayalı
denetim anlayışını merkez ve taşra düzeyinde yaygınlaştırmak, denetim ve rehberlik
hizmetlerinde teknolojinin kullanımını artırmak, personel kapasitesini geliştirmek ve hibe
bileşeniyle alanda proje üreten paydaşları desteklemek amacını taşımaktadır. Projenin
faaliyet dönemi Eylül 2014 - Eylül 2016 olarak belirlenmiştir. Proje kapsamında 2016 Eylül
ayına kadar yapılması planlanan faaliyetler şu şekilde sıralanmıştır:
… LJãJZJLBQTBZBOFáJUJNZPMVZMBNFSLF[JWFZFSFME[FZEF4(,µOÕOSFICFSMJLWF
teftiş kapasitesi geliştirilecek.
… 3JTL%FáFSMFOEJSNF,ÕMBWV[VIB[ÕSMBOBDBL
… ,BZÕUEÕãÕJTUJIEBNÕOTFLUzSFMWFZBQÕTBMEVSVNVOVPSUBZBLPZNBLBEÕOBGBSLMÕTFLUzS
bölge eşleşmesini kapsayan Bölgesel Analiz Raporu hazırlanacak.
… "LBEFNJL%BOÕãNB,VSVMVQSPKFLBQTBNÕOEBLBZÕUEÕãÕJTUJIEBNMBJMHJMJUFLOJLSBQPS
hazırlayacak, 6 çalıştay gerçekleştirecek.
… )FEFG HSVQMBSB HzSF z[FMMFãUJSJMNJã JMFUJãJN GBBMJZFUJ ZBQÕMBDBL 5SLJZFµOJO ilinde yapılacak olan bu faaliyetlerle kayıtlı istihdamın önemi ve avantajları konusunda
kamuoyunun farkındalığı artırılacak. Bu faaliyetler kapsamında üniversite öğrencilerini,
muhtarları, imamları ve medya mensuplarını hedef alan farkındalık etkinlikleri yapılacak.
Ayrıca yine bu faaliyetler kapsamında meslek liseleri ve ilkokullarda da konunun uzmanlarıyla
102
BİRİNCİ BÖLÜM
TEMEL POLİTİKA EKSENLERİ
İstihdam Sosyal Koruma
İlişkisinin Güçlendirilmesi
birlikte çeşitli bilgilendirme ve farkındalık artırma faaliyetleri yapılacak. Çocuklar için
Kahraman KİT ve KİTİ karakterleri yaratılarak altı çocuk kitabı ve çizgi filmi hazırlanarak
okul faaliyetlerinde dağıtılacak. Ayrıca internet tabanlı bir Kahraman KİT ve KİTİ oyunu
tasarlanacak.
1.3. Çocuk İşçiliği
Ülkemizde çocuk işgücünün boyutlarını ortaya koymak amacıyla 2006 ve 2012 yıllarında
“Çocuk İşgücü Anketi” yapılmıştır. Anket sonuçlarına göre, ülkemizde 6-17 yaş grubundaki
çocukların istihdam oranı yüzde 5,9’dur. 2012 yılı verilerine göre, 6-17 yaş grubundaki
ekonomik işlerde faaliyet gösteren çocukların yüzde 41,4’ü “hanehalkı gelirine katkıda
bulunmak” amacıyla çalışmakta olduğunu ifade etmiştir.
Dünya genelinde çocuk işçiliği yıllar itibarıyla düşüş göstermesine rağmen, ülkemizde iki
anket arasında çocuk istihdam oranında düşüş olmaması çocuk işçiliği konusunda daha
ayrıntılı araştırmaların ve politikaların oluşturulmasını gerekli kılmaktadır. Özellikle
çalışmak zorunda bırakılan çocukların ailelerinin istihdama erişimini arttırmak önemli bir
sosyal politika konusudur.
Çocuk işçiliğinin önlenmesi amacıyla ÇSGB ve ILO tarafından Ordu’da “Fındık Tarımında
Çocuk İşçiliğinin Önlenmesi Projesi” yürütülmektedir. Proje kapsamında fındık üretiminin
yapıldığı illerde mevsimlik tarım işçiliğinin yoğun olmasından dolayı ailelerle birlikte gelen
çocukların tarladan uzak tutulmasına yönelik çalışmalar yürütülmekte, fındık üretilen
illerin çocuk işçiliğiyle mücadele kapasitesini ve toplumsal farkındalığı artırmak amacıyla
çalışmalar yapılmakta, hasat sezonlarında valilikler tarafından çocuklara yönelik eğitimi
destekleyici etkinlikler düzenlenmektedir.
Ordu’da ÇSGB - Çalışma Genel Müdürlüğü ile ILO ortaklığında yürütülen “Fındık Tarımında
Çocuk İşçiliğinin Önlenmesi Projesi” kapsamında farkındalığı artırmak ve yapılan çalışmaların
tanıtımını sağlamak amacıyla 2013-2014 yıllarında “Pikolo: Daha iyi bir geleceğe yürümek”
ve “Pikolo II: Bir yaş daha büyümek”isimli iki belgesel film hazırlanmıştır. Projenin 2015-2017
arası uygulanmak üzere 3 yıl daha yaygınlaştırılarak uzatılmasına karar verilmiş, Şanlıurfa,
Düzce ilinde Akçakoca ve Çilimli, Sakarya İlinde Hendek İlçeleri projeye dahil edilmiştir.
Ayrıca, Uluslararası Çalışma Örgütü’nün 182 sayılı sözleşmesinin gereği olarak 2005 yılında
IB[ÕSMBOBO WF EzOFNJOJ LBQTBZBO ²bPDVL äãmJMJáJOJO eOMFONFTJ ämJO ;BNBOB
Bağlı Ulusal Politika ve Program Çerçevesi” güncelleme çalışmalarının 2016 yılı içerisinde
tamamlanması planlanmaktadır. Güncelleme yapılırken, program kapsamında yapılan
çalışmalar ve müdahale yöntemleri gözden geçirilecek, koordinasyon ve işbirliğini esas alan,
bütçesi, süresi ve izleme mekanizması olan yerel katılım üzerine inşa edilmiş bir eylem planı
olarak hayata geçirilmesi planlanmaktadır.
1.4. İşsizlik Sigortası
İşsizlik sigortası; bir işyerinde çalışırken, çalışma istek, yetenek, sağlık ve yeterliliğinde
olmasına rağmen, kendi istek ve kusuru dışında işini kaybedenlere, uğradıkları gelir
kayıplarını kısmen de olsa karşılayarak kendilerinin ve aile fertlerinin zor duruma düşmelerini
önleyen, sigortacılık tekniği ile faaliyet gösteren, devlet tarafından kurulan zorunlu bir sigorta
koludur. İşsizlik sigortası kapsamında; işsizlik ödeneği, kısa çalışma ödeneği ve ücret garanti
fonu ödemeleri ile yasada yer alan diğer giderler gerçekleştirilmektedir.
Yapılan bu ödemelerden biri olan işsizlik ödeneğinden, kendi istek ve kusuru dışında işini
103
BİRİNCİ BÖLÜM
TEMEL POLİTİKA EKSENLERİ
kaybedenler, hizmet akdinin feshinden önceki son 120 gün içinde prim ödeyerek sürekli
çalışmış olmak kaydıyla, son üç yıl içinde en az 600 gün süre ile işsizlik sigortası primi
ödemiş olmak ve hizmet akdinin feshinden sonraki 30 gün içinde en yakın İŞKUR birimine
şahsen ya da elektronik ortamda başvurarak iş almaya hazır olduğunu bildirmek koşulu ile
yararlandırılmaktadır.
Ödenek iş akdinin feshinden önce çalışılan süreye göre 6, 8 veya 10 ay boyunca ödenmektedir.
Ödenek miktarı sigortalı işsizin son 4 aylık kazancına göre hesaplanmakta olup, 2015 yılının
ilk altı aylık döneminde 476,95 TL ile 953,90 TL, ikinci altı aylık döneminde en az 505,53-TL
ve en fazla 1.011,07-TL arasında değişmektedir. İşsizlik sigortası prim kesintileri 01.06.2000
tarihinde başlamış olup, sigortalı işsizlere ilk ödeme Mart 2002 ayında yapılmıştır.
İşsizlik sigortası kapsamında yapılan bir başka ödeme türü de kısa çalışmadır. Genel
ekonomik, sektörel veya bölgesel kriz ile zorlayıcı sebeplerle işyerindeki haftalık çalışma
sürelerinin geçici olarak önemli ölçüde azaltılması veya işyerinde faaliyetin tamamen veya
kısmen geçici olarak durdurulması hallerinde kısa çalışma ödeneği ödenmektedir.
Azami 3 ay olarak ödenen kısa çalışma ödeneğinin miktarı, sigortalı işsizin son 12 aylık
kazancına göre hesaplanmakta olup, 2015 yılının birinci altı aylık döneminde 715,43 TL ile
1.788,57 TL, ikinci altı aylık döneminde ise en az 758,30 TL ve en fazla 1.895,75 TL arasında
ödeme yapılmaktadır.
Pasif istihdam politikalarının bir diğeri ücret garanti fonu ödemesidir. Bu ödeme; konkordato,
aciz vesikası, iflas veya iflasın ertelenmesi sebebiyle işverenin ödeme güçlüğüne düştüğü
hallerde, çalışanların üç aylık ödenmeyen ücretlerini garanti altına alan bir uygulamadır. 2003
yılında mevzuatımıza girmiş olmakla birlikte ilk ödemesi 2005 yılında gerçekleştirilmiştir.
Ücret garanti fonu ödemesinde, 2015 yılının birinci altı aylık dönemi için üst sınır 5.675 TL
seviyesindedir. 2015 yılının ikinci altı aylık dönemi için üst sınır 6.007,96 TL seviyesindedir.
104
BİRİNCİ BÖLÜM
TEMEL POLİTİKA EKSENLERİ
İstihdam Sosyal Koruma
İlişkisinin Güçlendirilmesi
2. EYLEM PLANLARI GÜNCEL DURUMLARI
Politika No ve Adı:
1. Sosyal yardımlar hak temelli ve önceden belirlenmiş objektif kriterlere dayalı olarak
sunulacaktır.
Tedbir No ve Adı:
1.1 Benzer nitelikteki sosyal yardım programları bir araya getirilerek gruplandırılacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: ASPB - Sosyal Yardımlar Genel Müdürlüğü
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: Maliye Bakanlığı, Kalkınma Bakanlığı, SGK
c) Süre: 2016
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: Sosyal yardımlara ilişkin hak ve sorumlulukların
tanımlanması ve farklı mevzuatlar çerçevesinde yürütülen sosyal yardım uygulamalarında
uyumun sağlanması için yoksullukla mücadele stratejisine uygun Temel Sosyal Yardım
Kanunu hazırlıkları devam etmektedir. 64. Hükümet Eylem Planı çerçevesinde 2016 yılı
sonuna kadar çalışmaların tamamlanması planlanmaktadır.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Tedbir No ve Adı:
1.2 “Sosyal Yardım Yararlanıcılarının Belirlenmesine Yönelik Puanlama Formülü Geliştirilmesi
Projesi” tamamlanıp, tüm sosyal yardım programlarında uygulanacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: ASPB - Sosyal Yardımlar Genel Müdürlüğü
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: Kalkınma Bakanlığı, Maliye Bakanlığı
c) Süre: 2015
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: : 3. İzleme ve Değerlendirme Toplantısında söz
konusu tedbirin tamamlandığı kararlaştırılmıştır.
e) Tamamlanma Durumu: Tamamlandı.
105
BİRİNCİ BÖLÜM
TEMEL POLİTİKA EKSENLERİ
Politika No ve Adı:
2. Sosyal koruma hizmeti, hane halkı kompozisyonu da dikkate alınarak kişilerin ihtiyaçlarına
göre çalışmayı teşvik edici şekilde tanımlanacak ve sınıflandırılacaktır.
Tedbir No ve Adı:
2.1 Sosyal yardım sistemi yardımlardan yararlanan kişilerin en kısa sürede kendi imkânları
ile geçinebilecekleri ve sosyal yardım almadan yaşayabilecekleri bir duruma gelmesini
sağlayacak şekilde yapılandırılacak, bu kişilerin meslek edinebilmeleri için çalışmalar
yapılacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: İŞKUR
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: ASPB, Maliye Bakanlığı
c) Süre: Sürekli
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: ASPB tarafından 17.08.2015 tarihinde
yayınlanan 2015/3 Sayılı Genelge ile 2014/4 sayılı Genelge kapsamında yapılan çalışmaların
durdurularak Vakıflarda istihdam görevlisi olarak belirlenen personelin eylem planı
çerçevesinde sunulması için üzerinde anlaşılan İŞKUR hizmetlerini yerine getirmemesi
gerektiği vurgulanmıştır. Geçen dönemde meydana gelen bu gelişmenin akabinde ilerlemeler
sekteye uğramıştır.
Ayrıca sosyal yardım alanları istihdam eden özel sektör işverenlerinin ödeyecekleri sosyal
güvenlik primi işveren payının karşılanması yönünde teşviği içeren yasal düzenlemenin yer
aldığı tasarı TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu’ndan geçmiştir. Resmî Gazete’de yayımlanarak
yasalaşmıştır.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Tedbir No ve Adı:
2.2 Sosyal yardım ve hizmet alanında “Sosyal Destek Danışmanı” modeli çerçevesinde aile
odaklı bir sistem kurulacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: ASPB - Aile ve Toplum Hizmetleri Genel Müdürlüğü
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: Kalkınma Bakanlığı, Maliye Bakanlığı, İŞKUR, Yerel
Yönetimler, Sivil Toplum Kuruluşları
c) Süre: 2016
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: Aile Sosyal Destek Programı (ASDEP), aile ve
bireylerin sosyal yardım ve sosyal hizmetlere olan ihtiyaçlarının tespiti, ihtiyaca göre sosyal
yardım ve sosyal hizmet modellerin planlanması ve uygulanması, gerektiğinde diğer kamu
hizmetlerinden (eğitim, sağlık, istihdam vs.) yararlanılmasının sağlanması amacıyla sürecin
tüm aşamalarında rehberlik ve danışmanlık hizmetlerini de içeren bir Programdır. ASDEP ile
nihai olarak, yaşam koşullarının iyileştirilmesi amaçlanmaktadır.
106
BİRİNCİ BÖLÜM
TEMEL POLİTİKA EKSENLERİ
İstihdam Sosyal Koruma
İlişkisinin Güçlendirilmesi
ASDEP çalışmaları 6 başlık altında sürdürülmektedir.
… 'J[JLTFM"MUZBQÕ4).µMFS
… äOTBO ,BZOBáÕ 1MBOMBNBTÕ WF &áJUJNJ )J[NFU BMÕNÕ ZPMVZMB QFSTPOFM JTUJIEBNÕ FáJUJDJ
eğitimi, personel eğitimi, süpervizyon)
… äã"LÕã4SFmMFSJWF5BMJNBUMBSÕ4).TSFmBLÕãMBSÕ
… #JMJãJN"MUZBQÕTÕ:B[ÕMÕNmBMÕãNBTÕSJTLIBSJUBMBSÕJãCJSMJáJQSPUPLPMMFSJ
… ,VSVNMBSBSBTÕäãCJSMJáJ#BãCBLBOMÕL(FOFMHFTJ
… 5BOÕUÕNWF:BZHÕOMBãUÕSNB"mÕMÕãLVSVNTBMLJNMJLmBMÕãNBMBSÕUBOÕUÕN¾MNMFSJ
ASDEP’in ülke geneline yaygınlaştırılması için özel hizmet alımı yoluyla öncelikle 1.500
personelin istihdamı süreci başlatılmıştır. ASDEP Görevlileri; Sosyal Hizmet, Psikoloji,
Sosyoloji, Çocuk Gelişimi, Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık, Aile ve Tüketici Bilimleri
bölümlerinden mezun adaylar arasından geçerli KPSS P3 puan türünden en az 60 (altmış)
puan alanlardan, başvuruda bulunanların en yüksek puana göre sıralanması neticesinde, her
bir İl için alınacak ASDEP görevlisi sayısının 4 (dört) katı aday içerisinden İl Müdürlüklerince
yapılan değerlendirme sonucunda istihdam edilecektir. Nisan 2016’da 100 kişilik ve 7 gün
süreli “eğitici eğitimleri” gerçekleştirilmiştir.
ASDEP çalışmalarının, hem çalışanlarımızın güvenliği hem de hizmet alacaklar ile güven
ilişkisi göz önünde bulundurularak 1 kadın ve 1 erkekten oluşan ikişer kişilik ekipler
aracılığıyla yapılması planlanmıştır.
Doğu ve Güneydoğu bölgelerimizdeki illerde başlatılan ASDEP kapsamında, Nisan 2016 sonu
itibariyle yaklaşık 30.000 hanedeki 175.000 kişiye ulaşılmıştır.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Tedbir No ve Adı:
2.3 Sosyal yardımlar hanede yer alan bireylerin nitelik ve ihtiyaçları göz önünde
bulundurularak verilecektir.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: ASPB - Sosyal Yardımlar Genel Müdürlüğü
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: İçişleri Bakanlığı, İŞKUR, Maliye Bakanlığı
c) Süre: 2016
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: Sosyal yardımlara ilişkin hak ve sorumlulukların
tanımlanması ve farklı mevzuatlar çerçevesinde yürütülen sosyal yardım uygulamalarında
uyumun sağlanması için yoksullukla mücadele stratejisine uygun Temel Sosyal Yardım
Kanunu hazırlıkları devam etmektedir. 64. Hükümet Eylem Planı çerçevesinde 2016 yılı
sonuna kadar çalışmaların tamamlanması planlanmaktadır.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
107
BİRİNCİ BÖLÜM
TEMEL POLİTİKA EKSENLERİ
Tedbir No ve Adı:
2.4 Mevcut durumda çalışabilir yoksul vatandaşlara verilen nakdi yardımlar işsizlik yardımı
adı altında ve çalışmayı teşvik edecek şekilde şartlı olarak verilecektir.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: ASPB - Sosyal Yardımlar Genel Müdürlüğü
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: Kalkınma Bakanlığı, Maliye Bakanlığı, İŞKUR
c) Süre: 2016
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: İstihdama yönlendirilen yoksul vatandaşlara
uygulanan istihdam teşvik yardımları devam etmekte olup, 14.04.2016 tarih ve 6704 sayılı
Kanunla 3294 sayılı Kanuna eklenen Ek 5 inci maddeye göre, çalışabilir durumda olan yoksul
vatandaşların istihdam edilmesi halinde kişinin sigorta primlerinin işveren hisselerine ait
tutarı ASPB tarafından karşılanacaktır. Ayrıca çalışabilir durumda olan yoksul vatandaşların
İŞKUR’a yönlendirilmesi hususuna da madde metninde yer verilmiş olup Kanun maddesinin
uygulamasına ilişkin ikincil mevzuat hazırlama çalışmaları devam etmektedir.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Tedbir No ve Adı:
2.5 Romanların yaşadıkları bölgelerde istihdama yönelik eğitim ve danışmanlık faaliyetleri
için bir alt stratejik plan hazırlanacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: ASPB - Aile ve Toplum Hizmetleri Genel Müdürlüğü
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: ÇSGB, MEB, İŞKUR
c) Süre: 2016
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: Roman vatandaşlarımıza yönelik olarak
uygulanmak üzere hazırlanan Roman Vatandaşlara Yönelik Strateji Belgesi (2016-2021) ile
I. Aşama Eylem Planı (2016-2018) ile İlgili 27.04.2016 tarihli ve 2016/10 sayılı YPK Kararı,
30.04.2016 tarihli ve 29699 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanmıştır.
Söz konusu Strateji Belgesi, Avrupa Birliği ile sürdürülen Vize Muafiyeti Diyaloğu ve bu
konuda kabul edilen Yol Haritasında yer alan kriterlerden biridir. Belge; Eğitim, İstihdam,
Sağlık, Barınma, Sosyal Yardımlar ve Sosyal Hizmetler olmak üzere 5 temel politika
alanından oluşmaktadır. Söz konusu belge ile Romanların yaşam koşullarının iyileştirilmesi
amaçlanmaktadır.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
108
BİRİNCİ BÖLÜM
TEMEL POLİTİKA EKSENLERİ
İstihdam Sosyal Koruma
İlişkisinin Güçlendirilmesi
Politika No ve Adı:
3. İşsizlik sigortası daha fazla sosyal koruma sağlayacak şekilde yeniden düzenlenecektir.
Tedbir No ve Adı:
3.1 İşsizlik sigortasının kapsamı, ödeme miktarı ve süresi ile hak kazanma koşulları, çalışmayı
teşvik edici şekilde iyileştirilecektir.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: İŞKUR
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: Hazine Müsteşarlığı, ASPB, ÇSGB, Maliye Bakanlığı,
Sosyal Taraflar
c) Süre: 2016
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: Eylemin gerçekleştirilebilmesi amacıyla
mevzuat değişikliği gerekmektedir. 2010-2014 yıllarına ilişkin verilerle İŞKUR tarafından
projeksiyon çalışmaları gerçekleştirilmiştir. 2016 Haziran ayına kadar SGK’dan 2015 yılı
verileri de talep edilecek ve projeksiyon çalışmaları güncellenecektir
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Tedbir No ve Adı:
3.2 İşsizlik ödeneğinin süresi, ulusal düzeydeki yıllık işsizlik oranlarına duyarlı hale getirilecek
şekilde yeniden belirlenecektir.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: İŞKUR
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: Hazine Müsteşarlığı, ÇSGB, Kalkınma Bakanlığı,
Maliye Bakanlığı, Sosyal Taraflar
c) Süre: 2016
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: Eylemin gerçekleştirilebilmesi amacıyla
mevzuat değişikliği gerekmektedir. 2010-2014 yıllarına ilişkin verilerle İŞKUR tarafından
projeksiyon çalışmaları gerçekleştirilmiştir. 2016 Haziran ayına kadar SGK’dan 2015 yılı
verileri de talep edilecek ve projeksiyon çalışmaları güncellenecektir
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
109
BİRİNCİ BÖLÜM
TEMEL POLİTİKA EKSENLERİ
Tedbir No ve Adı:
3.3 İşsizlik sigortası hak kazanma koşulları ödeme miktarı ve süresi, uzun süreli işsizler ile
yüksek işsizlik riskiyle karşı karşıya olan özel politika gerektiren gruplar dikkate alınarak
belirlenecektir.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: İŞKUR
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: Hazine Müsteşarlığı, ÇSGB, Sosyal Taraflar
c) Süre: 2016
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: Eylemin gerçekleştirilebilmesi amacıyla
mevzuat değişikliği gerekmektedir. 2010-2014 yıllarına ilişkin verilerle İŞKUR tarafından
projeksiyon çalışmaları gerçekleştirilmiştir. 2016 Haziran ayına kadar SGK’dan 2015 yılı
verileri de talep edilecek ve projeksiyon çalışmaları güncellenecektir
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Politika No ve Adı:
4. Kayıt dışı çalışan yoksullara ve yoksulluk riski altında olan kişilere yönelik faaliyetler
artırılacaktır.
Tedbir No ve Adı:
4.1 Kayıt dışılığın önemli bir parçasını oluşturan ve geniş kapsamlı istihdam yaratan küçük
işletmelerin kayıtlı sektöre geçişini özendirici program ve uygulamalar düzenlenecektir.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: SGK - Sigorta Primleri Genel Müdürlüğü
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: Maliye Bakanlığı, ÇSGB, İŞKUR, KOSGEB
c) Süre: 2016
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: 10.09.2014 tarihinde kabul edilen 6552 sayılı
Kanun çerçevesinde, 5510 sayılı Kanuna eklenen ve 01.04.2015’ten itibaren yürürlüğe giren
Ek 9 uncu madde ile sigortalılık işlemleri kolaylaştırılmıştır.
KOSGEB tarafından küçük ve orta büyüklükteki işletmelere her ay düzenli olarak
gönderilen e-bültenlerde kayıt dışılığa yönelik bilgilendirme yapılarak, küçük işletmelerin
bilinçlendirilmesi sağlanacaktır.
İşverenlerin sosyal güvenlik hak ve yükümlülükleri ile iş sağlığı ve güvenliği konularında
bilgilendirilmesi amacıyla “İşveren Eğitim Modülü” hazırlanarak, SGK TV’ de yayınlanmıştır.
Ayrıca bu eğitim modülü ilgili kamu kuruluşlarına; verilecek eğitimlerde kullanılması ve
yayınlanması amacıyla gönderilecektir.
110
BİRİNCİ BÖLÜM
TEMEL POLİTİKA EKSENLERİ
İstihdam Sosyal Koruma
İlişkisinin Güçlendirilmesi
Ayrıca, sosyo-ekonomik gelişmişlik endeksi düşük olan 51 ilde 10 ve üzerinde sigortalı
çalıştıran işverenlere sağlanan 11 puanlık sigorta primi teşvikinin, bu illerde 1-9 arasında
sigortalı çalıştıran küçük işletmelere de sağlanması yönünde çalışmalar yapılmıştır. Bu
kapsamda 10.02.2016 tarihli ve 29620 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 6663 sayılı Gelir
Vergisi Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunun 28 inci maddesi ile
5510 sayılı Kanunun 81 inci maddesinin ikinci fıkrasında yer alan “On ve üzerinde sigortalı
çalıştıran işyerlerine” ibaresi “Bu Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi
kapsamında sigortalı çalıştıran özel sektör işyerlerine” şeklinde değiştirilmiş ve bahse konu
değişiklik 01.03.2016 tarihi itibariyle yürürlüğe girmiştir. Buna göre, 30.05.2013 tarihli ve
2013/4966 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı eki (I),(II) ve (III) sayılı listelerde yer alan il ve
ilçelerde faaliyet gösterip 5510 sayılı Kanunun 81 inci maddesinin birinci fıkrasının (ı) bendi
hükmünden yararlanan işyerleri, 2016 Mart ayına ilişkin aylık prim ve hizmet belgesinden
başlamak üzere, işyerinde ilgili ayda on (10) ve üzerinde sigortalı çalıştırılıp çalıştırılmadığına
bakılmaksızın söz konusu indirimden yararlanabilecektir.
Bunlarla birlikte 2016 yılı içerisinde KOBİ’lerle bir çalıştay yapılması ve küçük esnaflar
için sosyal güvenlik hak ve yükümlülükleri ile iş ve işlemlerine ilişkin rehber hazırlanması
planlanmaktadır. 03.06.2016 tarihinde söz konusu çalıştay hakkında ilgili kurum/kuruluşların
görüş ve önerilerinin değerlendirildiği bir toplantı yapılmıştır.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Tedbir No ve Adı:
4.2 Tarım gibi kayıt dışılığın yaygın olduğu sektörler başta olmak üzere tüm sektörlerde kayıt
dışı çalışan ve çalıştıranların sorunlarının ve çözüm önerilerinin temsilciler düzeyinde ele
alındığı ve ortak paydaların birlikte belirlendiği çalıştaylar gerçekleştirilerek kayıtlı istihdam
konusunda farkındalık yaratılacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: SGK - Sigorta Primleri Genel Müdürlüğü
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: Maliye Bakanlığı, ÇSGB, İŞKUR
c) Süre: 2016
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: Tarımın yaygın olduğu bölgelerde kayıt dışılık
ve sosyal güvenlik bilinci konusunda farkındalık yaratmak amacıyla 30 ilde muhtarlar ve
yerel medya mensuplarıyla toplantılar gerçekleştirilmiştir.
Ayrıca Kurumca kayıt dışılığın yoğun olduğu sektörlerde Ekim ayında Ankara’da bir çalıştay
yapılarak, sosyal tarafların görüşleri alınmıştır. Yapılan çalıştayda özellikle kayıt dışılığın
yoğun olduğu düşünülen inşaat, turizm, tekstil, mobilya sektörlerinde akademisyenlerin
başkanlığında ilgili sektör ve kamu kurum/kuruluşları ile sivil toplum kuruluşları
temsilcilerinin katıldığı dört ayrı çalışma grubuyla, sektörel bazda durum analizleri yapılarak,
çözüm önerileri konuşulmuştur.
İşverenlere yönelik el kılavuzu niteliği taşıyan, 36 farklı sektör için rehberler hazırlanmış
olup, il düzeyinde dağıtımı sağlanmıştır. Ayrıca 2016 yılı içerisinde işverenlere rehberlik
amaçlı denetim ziyaretleri yapılması planlanmıştır.
111
BİRİNCİ BÖLÜM
TEMEL POLİTİKA EKSENLERİ
Denetimlerde görev alan denetmenlerin sayısının arttırılması amacıyla, 2016 yılı içerisinde
2.610 Sosyal Güvenlik Denetmeni kadrosu ihdas edilmiş olup, süreç içerisinde gerekli sınavlar
yapılarak alımlar gerçekleştirilecektir.
Tarımla ilgili olarak 36.000 kitapçık, 15.000 broşür, 4.500 afiş bastırılmış olup dağıtımı
yapılmıştır.
Ayrıca 2016 yılı içerisinde tarımla ilgili çalıştay yapılması planlanmıştır.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Tedbir No ve Adı:
4.3 Sosyal yardım alan kesime yönelik kayıtlı çalışmaya yönlendirici bilinçlendirme
faaliyetleri gerçekleştirilecektir.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: ASPB - Sosyal Yardımlar Genel Müdürlüğü
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: Maliye Bakanlığı, ÇSGB, İŞKUR, SGK
c) Süre: 2016
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: 2015 yılında SGK ile birlikte kayıtlı çalışmaya
yönlendirici broşürler hazırlanmış ve 500.000 adet basılarak hedef kitlenin en fazla olduğu
502 Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfına dağıtılarak sosyal yardım yararlanıcılarına
ulaşması sağlanmıştır.
Tedbir maddesiyle ilgili çalışmalar devam etmektedir.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Politika No ve Adı:
5. Yoksul veya yoksulluk riski altında olan hanelerin, kayıtlı çalışanları olsa dahi, hane halkı
özellikleri dikkate alınarak, sosyal yardımlardan faydalanma imkânları artırılacaktır.
Tedbir No ve Adı:
5.1 Sosyal yardımlar kayıtlı çalışanları da içerecek şekilde daha kapsayıcı bir yaklaşımla ele
alınacak, tüm hane halkı şartları gözetilerek, bireylerin yoksulluk riskini azaltacak şekilde
nesnel ölçütler çerçevesinde verilecektir.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: ASPB - Sosyal Yardımlar Genel Müdürlüğü
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: Kalkınma Bakanlığı, Maliye Bakanlığı
c) Süre: 2016
112
BİRİNCİ BÖLÜM
TEMEL POLİTİKA EKSENLERİ
İstihdam Sosyal Koruma
İlişkisinin Güçlendirilmesi
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: 3294 sayılı Kanunun 2 nci maddesine eklenen
hükümle sosyal güvenceli kişilere ve hanelerine yardım yapılabilmesi sağlanmıştır.
Sosyal Yardım Karar Destek Sistemi, puanlama formülleriyle Sosyal Yardımlaşma ve
Dayanışma Vakıflarına yol gösterici nitelikte uygulamaya geçmiştir.
Sosyal yardımların kapsamına ilişkin yoksullukla mücadele stratejisine uygun Temel Sosyal
Yardım Kanunu hazırlıkları devam etmektedir. 64. Hükümet Eylem Planı çerçevesinde 2016
yılı sonuna kadar çalışmaların tamamlanması planlanmaktadır.
Tedbire ilişkin çalışmalar devam etmekte olup ilgili tedbirin açıklama bölümünün “Gerek
kayıtlı çalışmayı özendirmek gerekse hakkaniyeti sağlamak adına kayıtlı çalışan ancak
yoksul veya yoksulluk riski altında olan çalışanları da içerecek şekilde sosyal yardımlardan
yararlanma ölçütleri geliştirilecek ve hazırlanan puanlama formülünün tüm yardımlarda
kullanılması amacıyla çalışmalarda bulunulacaktır.” şeklinde revize edilmesi önerilmektedir.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Politika No ve Adı:
6. Kamu tarafından uygulanan sosyal korumaya yönelik programların koordineli bir şekilde
yürütülmesi sağlanacaktır.
Tedbir No ve Adı:
6.1 Bütünleşik Sosyal Yardım Hizmetleri Projesi bitirilecektir.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: ASPB - Sosyal Yardımlar Genel Müdürlüğü
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: Kalkınma Bakanlığı, Maliye Bakanlığı, İŞKUR, SGK
c) Süre: 2016
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: Bütünleşik Sosyal Yardım Hizmetleri Projesi
sosyal yardım alanının temel problemi olarak gösterilen sağlıklı işleyen ortak veri tabanı
eksikliğini gidererek kurumsal bir sosyal yardım sisteminin alt yapısını oluşturmayı
hedefleyen Bütünleşik Sosyal Yardım Hizmetleri Projesi bitirilmiş olup tedbir tamamlanmıştır.
Bu kapsamda, yoksul ve muhtaç kişilerin başvurularının alınması, hane dosyalarının
oluşturulması, kişisel verilerinin ve sosyo-ekonomik bilgileri ile servet unsurlarının merkezi
veri tabanlarından sorgulanması, hanenin sosyo-ekonomik durumuna ilişkin mahallinde
yapılan sosyal incelemeye ilişkin raporların tutulması, muhtaçlık kararının verilmesi, yardım
ödemelerine ilişkin banka talimatlarının verilmesi ve gerçekleştirilen tüm yardımlara yönelik
otomatik muhasebeleştirme eylemlerinin tamamının elektronik ortamda yürütüldüğü, bir
süreç yönetim sistemi niteliğindeki Bütünleşik Sosyal Yardım Bilgi Sistemi hayata geçirilmiştir.
Ayrıca sisteme kayıtlı kişilerin sosyal yardım bilgileri, sosyo-ekonomik bilgileri, demografik
bilgileri ve sosyal inceleme sonuçlarının tutulduğu sosyal yardım veri tabanı oluşturulmuştur.
Söz konusu sistem üzerinden yürütülen tüm süreçlere ilişkin muhasebeleştirme işlemleri
sistem tarafından kendiliğinden oluşturulmaktadır. Böylece bir yandan insan faktörünün hata
113
BİRİNCİ BÖLÜM
TEMEL POLİTİKA EKSENLERİ
payı en aza indirilmiş diğer yandan da tutarlılık ve gerçeğe uygunluk sağlanmıştır. Finansal
tablolar ve raporlar dönemsel olarak raporlanmakta ve mali eğilimler izlenebilmektedir.
Ayrıca yereldeki birimlere kaynak aktarımının sistemdeki işlem ve muhasebe kayıtları
üzerinden yürütülmesi nedeniyle sistemin kullanımı zorunlu olmaktadır. Sistem, Merkezi
Risk ve Teftiş Modülü üzerinden yerel ve ulusal politika geliştiren birimlere risk eğilimleri
ve performans değerlendirmeleri için, denetimden sorumlu birimlere denetim planlaması ve
merkezden takip için bilgi oluşturmaktadır.
PTT ve Bankalarla ile entegrasyon sağlanarak kaynak transferlerinde hata payı en aza
indirilmiş, vatandaşların banka kuyruklarında beklemeden sosyal yardım kartlarını
kullanarak ATM’lerden paralarını çekmeleri veya kartlarını alışverişlerde ödeme aracı olarak
kullanabilmeleri sağlanmıştır.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Tedbir No ve Adı:
6.2 Sosyal yardım-istihdam ilişkisinin güçlendirilmesine yönelik olarak ilgili kurumlar
arasındaki mevcut protokoller gözden geçirilerek ihtiyaca göre yeni protokoller
düzenlenecektir.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: ASPB - Sosyal Yardımlar Genel Müdürlüğü
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: ÇSGB, Maliye Bakanlığı, İŞKUR
c) Süre: 2016
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: Sosyal yardım-istihdam ilişkisinin
güçlendirilmesine yönelik olarak ilgili kurumlarla yapılan çalışma ve protokoller gözden
geçirilmiştir. Ayrıca 14.04.2016 tarih ve 6704 sayılı Kanunla 3294 sayılı Kanuna eklenen Ek
5 inci maddeye istinaden sosyal yardım-istihdam ilişkisinin güçlendirilmesine ilişkin ilgili
kurumlarla çalışmalar yapılmaktadır.
f) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Politika No ve Adı:
²bPDVLäãmJMJáJOJOeOMFONFTJOEF;BNBOB#BáMÕ1PMJUJLBWF1SPHSBNbFSmFWFTJ³FULJOPMBSBL
tüm illerde uygulanacaktır.
Tedbir No ve Adı:
7.1 Çocuk işçiliği konusunun yılda en az bir kez İl İstihdam ve Mesleki Eğitim Kurullarının
toplantı gündemine alınması sağlanacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: İŞKUR
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: ÇSGB, ASPB, MEB, Valilikler, Belediyeler, İlgili
Sosyal Taraflar, Sivil Toplum Kuruluşları
c) Süre: Sürekli
114
BİRİNCİ BÖLÜM
TEMEL POLİTİKA EKSENLERİ
İstihdam Sosyal Koruma
İlişkisinin Güçlendirilmesi
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: 09.02.2016 tarih ve 5308 sayılı Genel Müdürlük
talimatı ile İl Müdürlerinden alınan kararların tespiti ve uygulamaya yönelik izlemedeğerlendirme sürecinin etkin yönetilmesi noktasında gerekli koordinasyonu başta valiler
olmak üzere paydaşlarla birlikte sağlaması talep edilmiştir.
18.02.2016 tarih ve 2837 sayılı Bakanlık talimatı ile Valilerden İİMEK’lerin etkinliğini
artırmak için gerekli tedbirleri alması talep edilmiştir.
Tedbirle ilgili olarak;
14.04.2016 tarih ve 14003 sayılı yazı ile İl Müdürlüklerine talimat gönderilmiş, konunun
önemine binaen gerekli girişimlerde bulunulması talimatı verilmiştir.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Tedbir No ve Adı:
7.2 12 Haziran Dünya Çocuk İşçiliğiyle Mücadele Günü’nde farkındalık artırmaya yönelik
etkinlikler yapılacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: ÇSGB - Çalışma Genel Müdürlüğü
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: ASPB, MEB, İçişleri Bakanlığı, Birleşmiş Milletler
Kuruluşları, Sivil Toplum Kuruluşları
c) Süre: Sürekli
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: 12 Haziran Dünya Çocuk İşçiliğiyle Mücadele
Günü kapsamında toplumsal farkındalığı artırmak amacıyla ILO ortaklığında afiş, broşür ve
kitap ayracı bastırılarak 81 ile dağıtımı yapılmıştır. Ayrıca ulusal kanallara yazı yazılarak
“12 Haziran Dünya Çocuk İşçiliğiyle Mücadele Günü” temalı yayın ve haber yapmaları talep
edilmiştir.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Tedbir No ve Adı:
²bPDVL äãmJMJáJOJO eOMFONFTJ ämJO ;BNBOB #BáMÕ 1PMJUJLB WF 1SPHSBN bFSmFWF #FMHFTJ³
güncelleme çalışmaları başlatılacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: ÇSGB - Çalışma Genel Müdürlüğü
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: ASPB, MEB, İçişleri Bakanlığı, GTHB, ILO, Sosyal
Taraflar, Sivil Toplum Kuruluşları, Üniversiteler
c) Süre: 2015
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: : 3. İzleme ve Değerlendirme Toplantısında söz
konusu tedbirin tamamlandığı kararlaştırılmıştır.
e) Tamamlanma Durumu: Tamamlandı.
115
BİRİNCİ BÖLÜM
TEMEL POLİTİKA EKSENLERİ
Tedbir No ve Adı:
7.4 İnsan Kaynaklarının Geliştirilmesi Sektörel Operasyonel Programı (İKGSOP) ile AB fonları
etkin bir şekilde kullanılacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: ÇSGB - AB ve Mali Yardımlar Dairesi Başkanlığı
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: İŞKUR, SGK, MEB, ASPB
c) Süre: Sürekli
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: 2014-2020 döneminde uygulanacak olan İKGSOP
dahilinde İstihdam ana başlığı altında İnsana Yaraşır İş başlıklı bir eylem öngörülmüştür.
Bu eylem dahilinde çalışma koşullarının iyileştirilmesi ve sosyal diyalogun geliştirilmesi
ile birlikte çocuk işçiliği doğrudan ele alınan üç öncelikten biri olarak belirlenmiştir. Bu
kapsamda gerekli projelerin fonlanması için çalışmalara başlanmıştır. Başta ILO olmak üzere
ilgili uluslararası kurumlar ve kamu kurumları ile birlikte toplantılar gerçekleştirilmiş ve
proje havuzuna katkı sağlamak üzere taslak metinler hazırlanmıştır. Operasyon tanımlama
belgelerinin tamamlanmasıyla birlikte bu projelerin fonlanmasına başlanacaktır.
Bununla birlikte İKGOP döneminde çalışmalarına başlanan operasyonların çıktıları alınmaya
başlanmıştır. Bu kapsamda 2016 yılı içerisinde başlayan çalışmalar aşağıdaki şekilde
özetlenebilecektir:
MEB’in faydalanıcısı olduğu Özellikle Kız Çocuklarının Okula Devam Oranlarının Artırılması II
Operasyonu ile 4.5 milyon Avroluk hizmet alımı sözleşmesi imzalanmıştır. Pilot olarak seçilmiş
olan 15 ilde faaliyetler yürütülmektedir. Bu proje kapsamında 15.000 eğitim personelinin
okula devam konusunda eğitilmesi, 6.000 öğretmene rehberlik hizmetleri konusunda eğitim
verilmesi, 1.500 kişilik bölgesel ziyaret timi kurulması, 5.100 veli ve 3.600 öğrencinin
bilinçlendirilmesi, 2.400 veli ile toplantılar düzenlenmesi, 3.200 öğrenci ve velinin mesleki
eğitim konusunda bilgilendirilmesi, 6.500 kişiye yatılı okuların tanıtılması ve 3.000 öğrenci
için toplam 18.000 saat telafi dersi verilmesi hedeflenmektedir. Bu operasyon dahilinde
ayrıca 2.5 milyon Avroluk mal alımı sözleşmesi imzalanmış ve 8 ilde bulunan 13 yatılı okul
tefriş edilerek 3.900 öğrencinin kullanımına sunulmuştur. Yine aynı operasyon dahilinde 8.5
milyon Avro tutarında toplam 45 hibe fonlanmıştır. Şimdiye kadar 13 ilde faaliyetler başlamış
olup 2.300 aile ziyaret edilmiştir. Hibe projeleri 31.10.2016’ya kadar devam edecek olup,
şimdiye kadar 308 sosyal paydaş eğitimlerden faydalanmış, 5.893 öğrenci okula devam için
ziyaret edilmiş, 1.531 yerel aktör kızların okula devamı hakkında bilgilendirilmiş, 7.553 aile
ile çocuklarını okula göndermeleri konusunda ikna görüşmeleri yapılmıştır. Ayrıca Nisan
2016 sonu itibariyle 192 kız öğrencinin okula başlaması sağlanmıştır.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
116
BİRİNCİ BÖLÜM
TEMEL POLİTİKA EKSENLERİ
İstihdam Sosyal Koruma
İlişkisinin Güçlendirilmesi
Tedbir No ve Adı:
²bPDVL äãmJMJáJOJO eOMFONFTJ ämJO ;BNBOB #BáMÕ 1PMJUJLB WF 1SPHSBN bFSmFWF #FMHFTJ³
güncelleme çalışmaları tamamlanarak, yeni strateji belgesi yayınlanacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: ÇSGB - Çalışma Genel Müdürlüğü
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: ÇSGB, ASPB, MEB, İçişleri Bakanlığı, GTHB, ILO,
Sosyal Taraflar, Sivil Toplum Kuruluşları, Üniversiteler
c) Süre: 2016
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: ILO’nun 182 sayılı sözleşmesinin gereği olarak
2005 yılında hazırlanan ve 2005-2015 dönemini kapsayan “Çocuk İşçiliğinin Önlenmesi İçin
;BNBOB#BáMÕ6MVTBM1PMJUJLBWF1SPHSBNbFSmFWFTJ³HODFMMFNFmBMÕãNBMBSÕUBNBNMBOBDBLUÕS
Güncelleme yapılırken, program kapsamında yapılan çalışmalar ve müdahale yöntemleri
gözden geçirilecek; koordinasyon ve işbirliğini esas alan, bütçesi, süresi ve izleme mekanizması
olan yerel katılım üzerine inşa edilmiş bir eylem planı olarak çalışmanın hayata geçirilmesi
planlanmaktadır.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
117
İKİNCİ BÖLÜM
SEKTÖR STRATEJİLERİ
Bilişim Sektörü
İKİNCİ BÖLÜM
SEKTÖR STRATEJİLERİ
Bilişim Sektörü
1. MEVCUT DURUM
Bilgi ve İletişim Teknolojisi (BİT) sektörü ekonomik ve sosyal hayatın tüm alanlarını
etkileyen yatay bir sektör haline gelmiştir. Hayatın dijitalleşmesi ile birlikte BİT ürün ve
hizmetlerine olan bağımlılık artmaktadır. Sektör, diğer sektörlerde yeni ürün ve hizmetlerin
ortaya çıkmasına, yeni ve daha etkin iş yapış yöntemlerinin geliştirilmesine ve üretkenliğin
artmasına imkân sağlamaktadır. BİT sektöründe ortaya çıkan katma değerin paylaşımında
ölçek ekonomisi ve teknolojiye dayalı rekabet faktörleri belirleyicidir. BİT sektörü en fazla
Ar-Ge yatırımı yapılan ve girişim sermayesi çeken sektör konumundadır.
Türkiye’de BİT’deki gelişmelere ve bu teknolojilerin ekonomik ve sosyal yaşama etkilerine
ilişkin politika ve strateji arayışları 1990’lı yılların ikinci yarısından itibaren sürekli olarak
gündemde olmuştur. Türkiye Ulusal Enformasyon Altyapısı Ana Planı-TUENA (1999),
e-Türkiye Girişimi Eylem Planı (2000), e-Dönüşüm Türkiye Projesi Kısa Dönem Eylem Planı
(2003-2004), 2005 Eylem Planı ile Bilgi Toplumu Stratejisi ve Eylem Planı (2006-2010) özellikle
bilgi toplumu politika alanına yönelik hazırlanan politika belgeleridir. Bu çalışmalarda temel
politika metinlerindeki bilgi toplumu tercihleri detaylandırılmış ve bilgi toplumu alanındaki
politika ve stratejiler belirli bir bütünlük içerisinde bir arada ele alınmıştır.
Kalkınma Bakanlığı tarafından hazırlanan, ülkemizin 2015-2018 döneminde takip edeceği
Bilgi Toplumu Stratejisi ve Eylem Planı ise, YPK tarafından kabul edilerek 06.03.2015 tarihli
Resmî Gazete’nin mükerrer sayısında yayımlanmıştır. Bilgi Toplumu Stratejisi ve Eylem
Planı, Kalkınma Bakanlığının koordinasyonunda 26 kurum ve kuruluşun sorumluluğunda
yürütülmektedir.
2015-2018 Bilgi Toplumu Stratejisi ve Eylem Planı, büyüme ve istihdam odağında ve sekiz ana
eksende hazırlanmıştır. ÇSGB’de “Nitelikli İnsan Kaynağı ve İstihdam” ekseni kapsamında
üç eylemden sorumludur. Bu eylemler; 24 no’lu “Meslek İçi Eğitimlerin Etkinleştirilmesi ve
Yaygınlaştırılması”, 28 no’lu “BİT Destekli Uzaktan Çalışma Koşullarının Oluşturulması” ve 29
no’lu “Yurtdışından Nitelikli İşgücü Çekme Programı Geliştirilmesi” eylemleridir.
2015-2018 yılı Bilgi Toplumu Stratejisi ve Eylem Planı’na göre, BİT sektörünün dünya
ekonomisindeki payı 2007 yılında yaklaşık 1,5 trilyon dolar iken, 2011 yılı itibariyle bu rakam
yaklaşık 1,7 trilyon dolar olarak gerçekleşmiştir. Bu büyüklük dünya ekonomisinin yüzde
2,5’ine karşılık gelmektedir. Pazar içerisinde BİT hizmetlerinin payı yüzde 33, paket yazılımın
payı yüzde 18 ve iletişim ekipmanlarını da içerecek şekilde donanımın payı yüzde 49’dur.
Sektörün önemi 2015-2017 Orta Vadeli Programda da vurgulanarak “Bilgi ve iletişim
teknolojileri kullanımının yaygınlaştırılmasıyla özellikle hizmetler sektöründe yüksek
katma değerli üretim ve ihracatın arttırılması sağlanacaktır. Yeni Bilgi Toplumu Stratejisi
uygulanmaya başlanacaktır.” ifadesine yer verilmiştir.
Nisan 2016’da Türkiye Bilişim Sektörü Derneği (TÜBİDER) tarafından yayınlanan Yazılım
Komisyonu Raporu’na göre, BİT sektörü dünyada ekonomik büyüklüğün yüzde 2,5’ini
oluşturmakta olup, hemen hemen iletişim sektörü ile aynı büyüklüktedir. Türkiye BİT
sektörünün büyüklüğü 7-8 milyar Dolar, İletişim sektörünün büyüklüğü ise 20 milyar Dolar
civarındadır. Türkiye’de BİT sektörünün büyüklüğü iletişim sektörünün yüzde 40’ı civarında
olup, GSMH’ye oranı da yüzde 1 civarındadır. Bu gözle bakıldığında, BİT sektörünün dünya
ortalamasını yakalaması için yaklaşık 2,5 katlık bir büyüme potansiyeli vardır.
IDC’nin, Türkiye Enformasyon Teknolojileri (IT) Harcamaları 2014 Araştırması’nda Türkiye
BİT pazarı büyüklüğünün 2012-2018 yılları arasındaki dönemde yıllık ortalama bileşik yüzde
2,1 büyüme ile 2018 yılında 7,2 milyar dolara ulaşacağı öngörülmektedir. Türkiye donanım
pazarı büyüklüğünün 2018 yılı itibari ile 4,234 milyon dolara, BİT yazılım pazarının ise bileşik
121
İKİNCİ BÖLÜM
SEKTÖR STRATEJİLERİ
ortalama yüzde 7’lik bir büyüme oranı ile 1,089 milyar dolara ulaşacağı tahmin edilmektedir.
IDC’nin tahminlerine göre 2012 ve 2018 yılları arasında BİT hizmetlerindeki bileşik ortalama
büyüme oranı yüzde 6,8 olarak beklenmekte ve 2018 yılı sonunda BİT hizmet pazarının 1,890
milyar Dolara ulaşması tahmin edilmektedir.
Dünya Ekonomik Forumu’nun yayınladığı 2015 yılı Küresel Bilgi Teknolojileri Raporu’na göre,
148 ülkenin ağ hazırlık indeksi sıralamasında Türkiye 4,4 puanla 48.basamağa yükselmiştir.
Alt gruplamalara bakıldığında ise, Türkiye satın alınabilirlikte 6,6 puana ulaşarak 8.sıraya; iş
dünyası ve inovasyon ortamında 37.sıraya yükselmiş; çevrede 44, altyapı ve dijital içerikte
53 üncü basamakta yer almıştır. Ayrıca ülkemiz hükümetin online hizmetlerinde 53 üncü
sıraya, mobil geniş bant aboneliğinde 65 inci sıraya, ve e-katılım indeksinde ise 64 üncü
sıraya yükselmiştir.
2015-2018 yılı Bilgi Toplumu Stratejisi ve Eylem Planı’na göre; Bilgi Teknolojileri Sektöründe
güçlü bir piyasa yapısının tesis edilmesi oldukça önemlidir. Bilgi teknolojileri donanım
harcamalarında etkinliğin sağlanmasına, katma değerli yazılım ve bilgi teknolojileri hizmetleri
kullanımına ağırlık verilmesine ihtiyaç duyulmaktadır. BİT sektöründe nitelikli insan kaynağı
açığı bulunmaktadır.
TÜİK verilerine göre; bilgi ve iletişim sektöründe istihdam edilen kişi sayısı 2014 yılında
227 bin kişi iken, 2015 yılında sektördeki istihdam 24 bin kişi artarak 251 bine yükselmiştir.
2014 yılında istihdam edilen 227 bin kişiden 172 bin kişi erkek iken, 55 bin kişi kadındır.
2015 yılı itibariyle ise sektörde istihdam edilen 251 bin kişiden 187 bin kişi erkek iken, 64
bin kişi kadındır.
İnsan kaynağı arzındaki artışa rağmen işverenlerin talepleri nitelik olarak karşılanamamaktadır.
BİT alanındaki hızlı teknolojik değişimler bu alanda çalışanların örgün eğitimde aldığı bilgilerin
yetersiz kalmasına neden olmaktadır. Bu yüzden BİT ile ilişkili tüm sektörlerde çalışanların
mesleklerini yerine getirebilmeleri için meslek içi eğitimden geçirilmeleri gerekmektedir.
BİT alanındaki özel sektör kuruluşları ile eğitim kurumlarının ortak projeler geliştirerek
işbirliğinin artırılması ve üniversite öğrencilerinin BİT sektörü ile etkileşimlerinin
güçlendirilmesi gerekmektedir.
BİT sektöründe ihtiyaç duyulan insan kaynağının yetiştirilmesinde bu alandaki eğitim
programlarının içeriğinin, ortaya çıkan yeni meslekler de dikkate alınarak, piyasa talebini
karşılayabilecek şekilde yapılandırılması ihtiyacı bulunmaktadır. Bu çerçevede, BİT eğitim
müfredatının güncellenmesinde piyasa talepleri ve yeni mesleklerin dikkate alınması
gerekmektedir.
TÜBİSAD’ın “Atılım İçin Bilişim Raporu”nda (2012) ise, Türkiye’nin 2023 yılında dünyanın en
büyük 10 ekonomisi arasına girme hedefini tutturabilmesinin bilgi ve iletişim teknolojileri
sektörüne gereken önemin verilmesi ile mümkün olduğu belirtilmekte ve gereken politika
adımları şöyle sıralanmaktadır:
BİT sektörü stratejisi, büyüme stratejisinin ayrılmaz bir parçası olarak kabul edilmelidir. Sektöre
yönelik güçlü yasal altyapı oluşturulmalıdır. BİT sektörüne dayalı istihdam yaratılmasına
dönük eğitim politikası geliştirilmelidir. Küresel rekabetçi BİT sektörü için hizmet ve
yazılım ihracatı desteklenmelidir. Rekabetçi, yaygın ve ucuz iletişim altyapı ve hizmetleri
sağlanmalıdır. BİT sektörünün iş dünyasına nüfuzu artırılmalıdır. Ar-Ge ve yenilikçilik
desteklenmelidir. Girişimci kültürün güçlendirilebilmesi için girişim sermayesinin oluşumu
hızlandırılmalıdır. BİT sektöründen alınan vergiler büyümeyi teşvik edecek, derinleşmeyi
sağlayacak ve ihracatı güçlendirecek şekilde değiştirilmeli ve vergi yükü azaltılmalıdır.
Hizmet ve altyapılarda etkin rekabet ortamı tesis edilmeli ve yeni teknolojilere dayalı BİT
altyapılarının kurulması için uygun ortam yaratılmalıdır.
122
İKİNCİ BÖLÜM
SEKTÖR STRATEJİLERİ
Bilişim Sektörü
123
Türkiye Bilişim Derneği’nin (TBD) Ocak 2016’da yayınlanan Değerlendirme Raporu’na göre,
2016’nın bilişim sektörü açısından da önemli bir yıl olacağı tahmin edilmektedir. Raporda,
ülkemizin bilişim altyapısını daha da geliştirmek için bilişim sektöründe sürdürülebilir yatırım
ortamının sağlanması amacıyla düzenleyici çerçevenin revizyonuna ağırlık verilmesinin önem
arz ettiği belirtilmektedir. 2016 yılında, ihalesi 2015’te gerçekleştirilen 4.5G teknolojisi ve
büyük veri, bulut bilişim, M2M, veri merkezleri altyapılarına ilişkin yatırımların süreceğinin
ifade edildiği raporda, bu yatırımlar ile bilişimin ithalata dönük yapısından bir hayli
uzaklaşabileceği tahmini yapılmaktadır.
İKİNCİ BÖLÜM
SEKTÖR STRATEJİLERİ
2.EYLEM PLANLARI GÜNCEL DURUMLARI
Politika No ve Adı:
1. İşgücünün niteliği sektörün güncel ihtiyaçları dikkate alınarak geliştirilecektir.
Tedbir No ve Adı:
1.1 Sektörün işgücü envanteri çıkarılacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: İŞKUR
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: BSTB
c) Süre: 2016
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: 08.04.2016 - 06.05.2016 tarihleri arasında 2+
işyerlerine gidilerek yapılacak olan “2016 yılı Piyasası Araştırması” saha çalışması devam
etmektedir.
Söz konusu çalışmada bilişim sektörüne ait mevcut çalışan ve açık iş temininde güçlük çekilen
meslekler ile 2017 yılına ait net istihdam değişim beklentisi sorulacak olup, gerek 81 il düzeyi
gerekse Türkiye geneli raporu 2016 yılı sonu itibariyle kamuoyuyla paylaşılacaktır. 2016 yılı
birinci dönem açık iş çalışması 15.02.2016 - 26.02.2016 tarihleri arasında tamamlanmış olup,
raporlama çalışması devam etmektedir.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Tedbir No ve Adı:
1.2 İŞKUR’un, bilişim elemanı yetiştirme faaliyetlerinde eğitim standartları yükseltilecektir.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: İŞKUR
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: BSTB, MEB, YÖK, MYK
c) Süre: 2016
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: “Aktif İşgücü Hizmetleri Yönetmeliği”
kapsamında mesleki eğitim kurslarında eğitim programlarının esas olarak MYK tarafından
belirlenen standartlara uygun olması kuralı getirilmiştir.
Ayrıca İŞKUR, bilişim elemanı yetiştirme ve bu alanda hizmet kalitesini yükseltme adına
yatırım programları kapsamında “Kupon Sistemi” ile “Bilişim Alanında Nitelikli İşgücü
Yetiştirme Projesi”ni 2015-2016 yıllarında uygulamak üzere hayata geçirmiştir.
Bunun yanı sıra pilot il olarak belirlenen İstanbul’da uygulanan “Nitelikli Bilişim Uzmanı
Yetiştirme Projesi” kapsamında bilişim sektörüne nitelikli işgücü yetiştirmek amacıyla
2016 yılında 1.587 kişiye yönelik olarak mesleki eğitim kursu verilmesi planlanmış olup, bu
kapsamda yaklaşık 500 kişiye eğitim verilmektedir.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
124
İKİNCİ BÖLÜM
SEKTÖR STRATEJİLERİ
Bilişim Sektörü
Tedbir No ve Adı:
1.3 İşgücü piyasası ihtiyaç analizleri doğrultusunda ortaya çıkan ihtiyaçlar ve ihracat
potansiyeli çerçevesinde veri tabanı, yazılım, ağ teknolojileri, bilgisayar oyunları ve
uygulamaları ve bilgi güvenliği uzmanları ile web programcıları yetiştirilecektir.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: İŞKUR
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: Ekonomi Bakanlığı, BSTB, MEB, YÖK
c) Süre: Sürekli
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: 2016 Mart ayı sonu itibariyle bilişim sektöründe
düzenlenen mesleki eğitim kurslarına 5.410 kişi, işbaşı eğitim programlarına ise 2.996 kişi
olmak üzere toplam 8.406 kişi katılım sağlamıştır.
Ayrıca tedbir maddesinde anılan mesleklerde düzenlenen mesleki eğitim kurslarına 815 kişi,
işbaşı eğitim programlarına ise 283 kişi olmak üzere toplam 1.098 kişi katılım sağlamıştır.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Tedbir No ve Adı:
1.4 Yükseköğretim eğitim programlarının sektörün ihtiyaçları gözetilerek yeniden
düzenlenmesi sağlanacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: YÖK
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: BSTB, MEB, Maliye Bakanlığı
c) Süre: 2016
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: Üniversitelerde ön lisans ve lisans seviyesinde
bilişim sektörünü doğrudan ilgilendiren birçok program bulunmaktadır. Bu bölümlerde
okuyanlar özel sektörün talep ettiği gerekli bilgi, beceri ve donanımla mezun olmaktadır.
Sektör geliştikçe bu mezunların hem özel sektörde hem de üniversitelerde istihdam edilme
oranı artacaktır.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
125
İKİNCİ BÖLÜM
SEKTÖR STRATEJİLERİ
Politika No ve Adı:
2. Bilişim alanında yeni ürün geliştirmeye ve istihdamı artırmaya yönelik araştırmalar
desteklenecektir.
Tedbir No ve Adı:
2.1 Ulusal bütçeden bilişim alanında Ar-Ge’ye ayrılan kamu kaynaklarının artırılmasına
devam edilecektir.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: Kalkınma Bakanlığı - Yatırım Programlama, İzleme ve
Değerlendirme Genel Müdürlüğü
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: BSTB, Maliye Bakanlığı
c) Süre: Sürekli
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: Kalkınma Bakanlığı’nın koordinasyonunda
yürütülen “Yıllık Kamu Yatırım Programı” haricinde ulusal bütçeden, BSTB, Ulaştırma,
Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı, TÜBİTAK ve Savunma Sanayi Müsteşarlığı
sorumluğundaki programlarda da bilişim alanındaki Ar-Ge projelerine kamu kaynakları
ayrılmaktadır.
Söz konusu kurumların yürüttüğü projelere ilişkin herhangi bir bilgi bulunmamakta
olup, sadece Bakanlık olarak hazırlanması, koordinasyonu ve izlenmesi yürütülen yatırım
programlarında, 2014-2016 döneminde bilişim alanındaki Ar-Ge projeleri için ayrılan yıllık
toplam kamu kaynak tutarı şu şekilde sıralanabilir:
2014 Yılı : 22.280.000 TL
2015 Yılı : 29.175.000 TL
2016 Yılı : 14.690.000 TL
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Tedbir No ve Adı:
2.2 Bilişim alanında Ar-Ge ve üniversite-sanayi işbirliği teşvik edilecektir.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: BSTB - Bilim ve Teknoloji Genel Müdürlüğü
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: Maliye Bakanlığı, YÖK, TÜBİTAK, KOSGEB, Kurum
ve Kuruluşlar
c) Süre: Sürekli
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: “San-Tez Desteği” kapsamında 2016 yılı içinde
bilişim alanında 3 proje desteklenmeye uygun bulunmuş olup, toplam 522.973 TL destek
verilmiştir.
126
İKİNCİ BÖLÜM
SEKTÖR STRATEJİLERİ
Bilişim Sektörü
“Teknoyatırım Desteği” kapsamında 2015 yılı II. dönem “Teknolojik Ürün Yatırım Destek
Programı” başvuruları değerlendirme aşamasında olup, 2016 yılı için başvuru dönemi henüz
açılmadığından 2016 yılı Ocak-Mart dönemine ait veri bulunmamaktadır.
“TGB Desteği” kapsamında “Teknoloji Geliştirme Bölgeleri”nde yapımı devam eden altyapı,
idare binası ve kuluçka merkezi inşaatlarına Ocak-Nisan 2016 döneminde herhangi bir destek
verilmemiş olup, Mayıs ayı içerisinde 17.936.000,00 TL hibe destek kullandırılacaktır.
Bununla birlikte Ocak 2016’dan bu yana bilişim sektöründe Ar-Ge Merkezi belgesi alan firma
bulunmamaktadır.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Politika No ve Adı:
3. Girişimciliğe yönelik teşvikler artırılacaktır.
Tedbir No ve Adı:
3.1 Yazılım sektörüne yönelik girişimcilik desteklenecektir.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: BSTB - Bilim ve Teknoloji Genel Müdürlüğü
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: Ekonomi Bakanlığı, Kalkınma Bakanlığı, Maliye
Bakanlığı, MEB, KOSGEB
c) Süre: Sürekli
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: 26.02.2016 tarihli ve 29636 sayılı Resmî
Gazete’de yayımlanan ve “Ar-Ge Reform Paketi” olarak bilinen 6676 sayılı Araştırma ve
Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun ve Bazı Kanun Hükmünde
Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun kapsamında düzenleme yapılarak,
Teknogirişim Programının TÜBİTAK tarafından yürütülmesine karar verilmiş olup buna
ilişkin protokoller gerçekleştirilmiştir.
Bu nedenle, yazılım sektörüne yönelik girişimcilik desteklerine dair verilerin TÜBİTAK’tan
alınmasının uygun olduğu değerlendirilmektedir.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
127
İKİNCİ BÖLÜM
SEKTÖR STRATEJİLERİ
Politika No ve Adı:
4. Toplumsal ve kültürel alanda bilişim teknolojilerini kullanma ve değişim sürecine uyum
becerileri artırılacaktır.
Tedbir No ve Adı:
4.1 Uzaktan eğitim platformları bilişim eğitimi için kullanılacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: YÖK
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: MEB, TÜBİTAK, TRT
c) Süre: Sürekli
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: Uzaktan eğitim altyapısı birçok üniversiteye
ulaşmış olup, söz konusu platformlar, üniversite içi ve üniversite dışı etkileşim için hazır hale
getirilmiştir. Bilişim eğitimi için çok sayıda üniversite tarafından kullanılan bu platformlar.
gerekli görüldüğünde üniversite içi/dışı uzaktan eğitim bilişim eğitimleri için kullanıma
hazırdır.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Tedbir No ve Adı:
4.2 Yazılım sektöründe farkındalığın arttırılmasına yönelik çalışmalar yapılacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: Kültür ve Turizm Bakanlığı - Telif Hakları Genel Müdürlüğü
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: Adalet Bakanlığı, Türk Patent Enstitüsü, Kurum ve
Kuruluşlar
c) Süre: 2016
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: Yazılım sektörünü temsilen Bilişim ve Yazılım
Eser Sahipleri Meslek Birliği (BİYESAM) temsilcilerinin katılımıyla toplantılar gerçekleştirilmiş
olup bu toplantılarda sektörün talepleri değerlendirilmiştir. Söz konusu talepler göz önünde
bulundurularak tedbir maddesi kapsamında gerçekleştirilebilecek etkinliğe yönelik
çalışmalar sürdürülmektedir.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
128
Finans Sektörü
İKİNCİ BÖLÜM
SEKTÖR STRATEJİLERİ
Finans Sektörü
1. MEVCUT DURUM
Ekonomik kriz sonrasında finans sektörüne ilişkin olarak önemli mevzuat çalışmaları
yapılmıştır. Bankacılık sektöründe uluslararası standartlara uyum sağlamak amacıyla 2012
yılının ikinci yarısından itibaren Basel II düzenlemeleri uygulamaya konulmuştur. Ayrıca, 2012
yılının Aralık ayında yürürlüğe giren Finansal Kiralama, Faktoring ve Finansman Şirketleri
Kanunuyla, söz konusu şirketlerin kurumsal yapıları ile sermaye yapıları güçlendirilmiş
ve tâbî oldukları mevzuat tek çatı altında birleştirilmiştir. Yüksek standartlarda hukuki
altyapının sağlanması ve uluslararası finans merkezi projesinin desteklenmesi amacıyla
06.12.2012 tarihinde Sermaye Piyasası Kanunu da yasalaşmıştır.
Türkiye’de finans piyasaları açısından son yıllarda yakalanan makroekonomik istikrar
doğrultusunda sektörün gelişiminin olumlu seyri devam etmektedir. Finans sektörünün en
büyük alt sektörü olan Türkiye bankacılık sektörü, 2014 sonunda aktif büyüklük/GSYH
açısından Onuncu Kalkınma Planındaki yüzde 114’lük hedefi aşmış ve AB ortalamasıyla
arasındaki fark azalmaya devam etmiştir. Kişi başına aktif büyüklük bazında ise son 10 yılda
AB ile Türkiye arasındaki fark 30 kattan 12 kata gerilemiştir.
Türkiye Bankalar Birliği ve Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu (BDDK) verilerine
göre bankacılık sektörü büyüme eğilimini sürdürmektedir. 29 Nisan 2016 tarihi itibariyle
BDDK veri tabanındaki verilere göre; Mart 2016 döneminde Türk Bankacılık Sektörünün
aktif büyüklüğü 2.407.551 milyon TL’dir. Sektörün aktif toplamı 2015 yıl sonuna göre 50.119
milyon TL (yüzde 2,1) artmıştır. Mart 2016 döneminde en büyük aktif kalemi olan krediler
1.511.537 milyon TL, menkul değerler 330.811 milyon TL’dir. 2015 yıl sonuna göre sektörün
aktif büyüklüğü yüzde 2,1, krediler yüzde 1,8 ve menkul değerler yüzde 0,3 oranında artmıştır.
Türk Bankacılık Sektöründe Mart 2016 itibarıyla; 34 adet Mevduat, 13 adet Kalkınma
Yatırım ve 6 adet Katılım Bankası olmak üzere toplam 53 banka faaliyet göstermektedir.
Mevduat bankalarından 3 tanesi kamu sermayeli, 9 tanesi özel sermayeli ve 21 tanesi yabancı
sermayeli bankadır. 2016 yılı ilk çeyreği itibariyle mevduat bankaları ile kalkınma ve yatırım
bankalarının toplam şube sayısı, Ekim-Aralık 2015 dönemine göre 8 adet, geçen yılın aynı
dönemine göre 51 adet azalarak 11.185 olmuştur. Ocak-Mart 2016 dönemi sonu itibariyle
mevduat bankalarında banka başına ortalama şube sayısı 328 olmuştur. Bu rakam kamusal
sermayeli mevduat bankalarında 1.230, özel sermayeli mevduat bankalarında 478, yabancı
sermayeli bankalarda ise 150’dir.
Türkiye Bankalar Birliği’nin 25.04.2016 tarihinde yayımlanan istatistiklerine göre; mevduat
bankaları ile kalkınma ve yatırım bankalarında çalışan sayısı bir önceki yılın aynı dönemine
göre dönemine göre 858 kişi (yüzde -0,4 oranında), 2015 yıl sonu rakamlarına göre ise 581 kişi
(yüzde -0,3 oranında) azalarak 200.623 olmuştur. 2015 yıl sonu rakamları ile karşılaştırıldığında
çalışan sayısı, kalkınma ve yatırım bankalarında 6 kişi artarken, kamusal sermayeli mevduat
bankalarında 79 kişi, özel sermayeli mevduat bankalarında 68 kişi, yabancı sermayeli
mevduat bankalarında 433 kişi ve Fon bankasında 7 kişi azalmıştır. Bankacılık sektöründe
kadın çalışan oranı yüzde 51’dir. 200.623 çalışanın 97.831’i erkek, 102.792’si kadınlardan
oluşmaktadır. Bu oran, kamusal sermayeli mevduat bankalarında yüzde 44, özel sermayeli
mevduat bankalarında ve yabancı sermayeli mevduat bankalarında yüzde 55, Fon bankasında
ve kalkınma ve yatırım bankalarında ise yüzde 35’tir.
Türkiye Bankalar Birliği Aralık 2015 verilerine göre, Türk bankacılık sektöründe katılım
bankaları da dâhil olmak üzere 217.504 kişi istihdam edilmektedir.
131
İKİNCİ BÖLÜM
SEKTÖR STRATEJİLERİ
AB ortalamasının gerisinde olan göstergelere rağmen Türk bankacılık sektörünün gerek
aktif büyüklük, gerekse personel istihdamı açısından sahip olduğu potansiyeli göstermesi
bakımından söz konusu veriler önem taşımaktadır. Finans sektöründeki büyümede makro
dengeleri gözeten bir yaklaşım ve özellikle bankacılık sektörünün sağlıklı yapısının korunması
önemli etkenler olmuştur. Sektörün büyüme potansiyeli doğru değerlendirildiğinde istihdam
düzeyine önemli düzeyde katkı sağlayacağı görülmektedir. Potansiyel büyümenin ortaya
çıkarılmasında ve küresel ölçekte Türkiye’nin sektörel rekabet gücünün artırılmasında
İstanbul bölgesel ve küresel finans merkezi projesinin hayata geçirilmesinin büyük etkisi
olacaktır. 2009 yılında uygulamaya konulan İstanbul Uluslararası Finans Merkezi Stratejisi’nde
insan kaynaklarının geliştirilmesi amacıyla “finans alanında insan kaynaklarının ve eğitim
politikalarının belirlenmesi ve gözden geçirilmesi”, “finans alanındaki insan kaynağının
verimliliğinin ve mesleki donanımının artırılması”, “nitelikli işgücünün İstanbul’a çekilmesinin
sağlanması” öncelikleri belirlenmiştir. Onuncu Kalkınma Planında da konu desteklenmiş ve
25 öncelikli dönüşüm programından biri İstanbul Uluslararası Finans Merkezi olmuştur. Bu
kapsamda Nitelikli İnsan Kaynağının Artırılması Bileşeni altında, nitelikli insan kaynağının
artırılması, finans alanında uluslararası geçerliliği olan sertifikaya ve ileri düzeyde yabancı
dile sahip kişi sayısının artırılması, finans sektörünün ihtiyaçları doğrultusunda lisans ve
lisansüstü müfredatının geliştirilmesi hedeflenmiştir. Finansal sektörün büyümesi ve etkin
çalışması ekonomik büyümeyi ve istihdamı doğrudan etkileyen önemli bir faktördür. İstihdam
açısından bakıldığında finansal sektörün sağlıklı işlemesinin ve gelişmesinin sadece bu
sektördeki istihdamla sınırlı olmayan, dolaylı olarak ekonominin toplam istihdam düzeyini de
etkileyen bir boyutu olduğu görülmektedir. Öncelikli Dönüşüm Programı kapsamında yapılan
raporlamada; Sermaye Piyasası Kurulu nezdinde 19.10.2015 tarihinde ilgili kurumların
katılımıyla bir toplantı düzenlenmiş ve finansal sektör işgücü projeksiyon çalışması için
gerekli bilgiler tespit edilerek, bu bilgi ve verilerin iletilmesinin talep edildiği belirtilmiştir.
Bu kapsamda, 31.12.2015 tarihi itibariyle BDDK, Türkiye Sermaye Piyasaları Birliği, Sermaye
Piyasası Lisanslama Sicil ve Eğitim Kuruluşu, İŞKUR’dan bilgiler iletilmiş olup, rapor çalışması
halen devam etmektedir. Finans alanında çalışan kamu personelinin uluslararası geçerliliği
olan sertifika sahibi olmasının desteklenmesi amacıyla; CFA Institute ile 2015 yılında
gerçekleştirilen burs anlaşması sonucunda sermaye piyasası kamu kurumlarından 167 kişiye
CFA, Claritas ve CIPM sınavlarına yönelik olarak burs sağlanmış olup süreç tamamlanmıştır.
Sektörde en fazla istihdam bankacılık sektörü tarafından yaratılmakta iken sigortacılık
ve menkul kıymet aracı kuruluşları yüksek istihdam yaratan diğer faaliyet alanlarıdır.
Türkiye Sigorta Reasürans ve Emeklilik Şirketleri Birliği verilerine göre; 31.12.2015 tarihi
itibariyle doğrudan satış personeli hariç sigorta ve reasürans alanında istihdam edilen şirket
çalışanlarının sayısı ise 13.062’dir. Doğrudan satış personeli sayısı ise 6.329’dur.
132
İKİNCİ BÖLÜM
SEKTÖR STRATEJİLERİ
Finans Sektörü
Politika No ve Adı:
1. Sektörde mevcut istihdam imkânları geliştirilecektir.
Tedbir No ve Adı:
1.1 Büyük şehirlerde bulunma zorunluluğu olmayan çağrı merkezlerinin az gelişmiş bölgelere
kaydırılması teşvik edilecektir.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: Ekonomi Bakanlığı - Teşvik Uygulama ve Yabancı Sermaye
Genel Müdürlüğü
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: Maliye Bakanlığı, SGK, İŞKUR, Sektör temsilcileri
c) Süre: 2016
d) Sorumlu Kurum/kuruluş Çalışmaları ve Önerileri: 2012/3305 sayılı “Yatırımlarda
Devlet Yardımları Hakkında Karar” kapsamında sosyo-ekonomik gelişmişlik seviyesi düşük
bölgelerde yer alan çağrı merkezi yatırımları yoğun olarak desteklenmektedir. Uygulama
sonuçları incelendiğinde, sosyo-ekonomik gelişmişlik seviyesi düşük bölgelerde yer alıp
yatırım teşvik sistemi kapsamında olan 15 adet çağrı merkezi yatırımı tamamlanmıştır. Bu
kapsamda 6.343 kişilik istihdam için Ekonomi Bakanlığınca istihdam desteği uygulanmaktadır.
Yine söz konusu bölgelerde yer alıp yatırımı devam etmekte olan 12 adet çağrı merkezi
yatırım teşvik sistemi kapsamında desteklenmektedir. Bu yatırımlar tamamlandığında 5.139
kişilik istihdam için Ekonomi Bakanlığınca istihdam desteği uygulanması öngörülmektedir.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Tedbir No ve Adı:
1.2 Bankacılık sektöründe fazla mesaiye ilişkin yükümlülüklere uyulması için önlemler
alınacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: ÇSGB - Çalışma Genel Müdürlüğü
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: Sosyal Taraflar
c) Süre: 2016
d) Sorumlu Kurum/kuruluş Çalışmaları ve Önerileri: İş Teftiş Kurulu Başkanlığı
tarafından 2013 yılında gerçekleştirilen “Bankacılık Sektöründe Çalışma Koşullarının
İyileştirilmesi Programlı Teftişi”, tüm Türkiye çapında 31 banka ve 188.172 işçi olmak üzere
sektörün yüzde 97,9’unu kapsayacak şekilde yürütülmüştür. Teftiş sonucunda 22 banka
işvereni hakkında mevzuata aykırı uygulamaları nedeniyle idari para cezası uygulanması
istenmiştir. Söz konusu teftişe ilişkin ayrıntılı rapor 2016 yılında tamamlanabilecektir. Bahse
konu rapordan edinilen bilgiler ışığında eyleme dair girişimler Çalışma Genel Müdürlüğü
tarafından şekillendirilecektir.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
133
İKİNCİ BÖLÜM
SEKTÖR STRATEJİLERİ
Politika No ve Adı:
2. Sektörün ihtiyaçları doğrultusunda eğitim programları güncelleştirilecektir.
Tedbir No ve Adı:
2.1 Üniversite ve yüksekokulların ilgili bölümlerine ilişkin müfredat ile açılacak yeni
bölümlerin sektörün ihtiyaçlarını gözetmesi teşvik edilecektir.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: YÖK
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: MEB, İŞKUR, Sektör Temsilcileri
c) Süre: Sürekli
d) Sorumlu Kurum/kuruluş Çalışmaları ve Önerileri: Program içeriklerinin güncellenmesi
üniversitelerdeki fakülte ve bölümlerin sorumluluğundadır. Birçok üniversitemizde özel
sektörün ihtiyaç ve beklentilerini algılayabilme adına yapılar oluşturulduğu, bu amaçla
programlar açıldığı, yeni açılan veya var olan programlarda müfredatın bu kapsamda
tasarlandığı, yenilendiği veya yenilenmekte olduğu gözlemlenmektedir.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Tedbir No ve Adı:
2.2 Alt sektörlere yönelik üniversite ve yüksekokul programlarının sayısı ve etkinliği
artırılacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: YÖK
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: MEB, İŞKUR, Sektör Temsilcileri
c) Süre: Sürekli
d) Sorumlu Kurum/kuruluş Çalışmaları ve Önerileri: Üniversitelerde Mayıs 2016 yılı
itibariyle lisans eğitiminde bankacılık ve finans sektörüyle ilgili 13 farklı türde 107 program
bulunurken; önlisans düzeyinde ise “Finans Bankacılık ve Sigortacılık” adlı 227 program
bulunmaktadır. Ayrıca, yine burada belirtmekte fayda olan bir diğer husus; YÖK’ün yeni
programlar açılmasında uyguladığı ölçütlerdir. YÖK, üniversitelerimizde finans sektörü de
dâhil özel sektörün ihtiyaçlarına cevap verebilecek programların açılmasını teşvik etmekte
ve desteklemektedir.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
134
İKİNCİ BÖLÜM
SEKTÖR STRATEJİLERİ
Finans Sektörü
Tedbir No ve Adı:
2.3 Bankacılık ve sigortacılık bölümlerinden mezun olanları daha donanımlı hale getirmek
üzere zorunlu staj uygulaması düzenlenecektir.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: YÖK
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: İŞKUR, Sektör Temsilcileri, Meslek Kuruluşları
c) Süre: Sürekli
d) Sorumlu Kurum/kuruluş Çalışmaları ve Önerileri: 21.03.2016 tarihinde “Tebligat
Kanunu ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair
Kanun Tasarısı” kapsamında 3308 sayılı Kanunun amaç ve kapsamına yükseköğretim
kurumları da dâhil edilmiştir. Mevcut uygulamada işletmede mesleki eğitim gören
öğrencilere ücret ödenmekte iken staj ve tamamlayıcı eğitime devam eden öğrencilere ücret
ödenmesine ilişkin bir hükme yer verilmemiştir. Bu yeni taslak kanunda, öğrenciye ücret
ödenmesinin; öğrencinin aldığı eğitim ve staja önem vermesine katkı sağlayacağı, özellikle
staj uygulamasında, staj yapılmadığı halde yapılmış gibi gösteren dosya düzenlenmesini
önleyeceği değerlendirilmiştir. Böylelikle, tasarı yasalaştığında bankacılık ve sigortacılık
bölümlerinde de uygulanan stajların daha etkin hale geleceği öngörülmektedir.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Politika No ve Adı:
3. Sektörün ihtiyaçlarına yönelik işgücü talebi karşılanacaktır.
Tedbir No ve Adı:
3.1 Mesleki beceri kazandırma ve geliştirmeye yönelik aktif istihdam programları uygulanmaya
devam edilecektir.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: İŞKUR
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: Sektör Temsilcileri, Meslek Kuruluşları
c) Süre: Sürekli
d) Sorumlu Kurum/kuruluş Çalışmaları ve Önerileri: Finans sektörünün ihtiyaç duyduğu
nitelikte işgücü temini için, sektördeki aktörlerden talep gelmesi halinde mesleki eğitim kursu
düzenlenmesi veya kişilerin tecrübe kazanması için işbaşı eğitim programı düzenlenmesi
mümkündür. 2016 Mart ayı itibariyle tamamlanmış ve devam eden mesleki eğitim kurslarına
3.593 kişi, işbaşı eğitim programlarına 2.062 kişi olmak üzere toplam 5.655 kişi finans ve
sigorta alanında kurs ve programlara katılmıştır.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
135
İKİNCİ BÖLÜM
SEKTÖR STRATEJİLERİ
Tedbir No ve Adı:
3.2 Finans sektöründe ihtiyaç duyulan meslek standartları ve mesleki yeterlilikler
hazırlanacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: MYK
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: MEB, İŞKUR, Sektör Temsilcileri, Meslek Kuruluşları
c) Süre: Sürekli
d) Sorumlu Kurum/kuruluş Çalışmaları ve Önerileri: Finans sektöründe Türkiye Serbest
Muhasebeci Mali Müşavirler ve Yeminli Mali Müşavirler Odaları Birliği (TÜRMOB) tarafından
muhasebe alanında hazırlanan 2 ulusal meslek standardı 12.02.2016 tarih ve 29622 (Mükerrer)
sayılı Resmî Gazete’de yayımlanmıştır. Muhasebe alanında TÜRMOB tarafından yeterlilik
hazırlama çalışmaları devam etmektedir.
Sektöre yönelik bugüne kadar sigortacılık alanında 8, muhasebe alanında 2 olmak üzere
toplam 10 ulusal meslek standardı yürürlüğe girmiştir. Bankacılık gibi sektörün diğer
alanlarına yönelik olarak da meslek standartlarının hazırlanması amacıyla 2010 yılından bu
yana Türkiye Bankalar Birliği gibi sektör kuruluşlarıyla görüşmeler yapılmış olmakla birlikte
işbirliğine yönelik bir sonuç alınamamıştır.
İstanbul Uluslararası Finans Merkezi Öncelikli Dönüşüm Programı Eylem Planının Nitelikli
İnsan Kaynağının Arttırılması başlıklı 6. bileşeni kapsamında, “Finans sektöründe iş ve
eğitim dünyası için gerekli olan ulusal meslek standartları ve ulusal yeterliliklerin yürürlüğe
konulması” eylemine yönelik olarak MYK sorumlu kuruluş olarak belirlenmiştir. Söz
konusu eylemin gerçekleştirilmesi amacıyla Kalkınma Bakanlığı, Bankacılık Düzenleme ve
Denetleme Kurumu ve Türkiye Sermaye Piyasaları Birliği ile görüşmeler yapılmış, Türkiye
Sermaye Piyasaları Birliği ile işbirliği içerisinde 05.12.2014 tarihinde finans meslek haritasını
hazırlamak için ilgili kurum/kuruluş temsilcilerinin katılımı ile çalıştay gerçekleştirilmiştir.
Akabinde finans sektöründe meslek standardı hazırlanmasına yönelik çağrı yapılmıştır.
Ancak, sektörde otorite olan üst kurum ve kuruluşlar (SPK, BDDK) tarafından bu alanda
hali hazırda düzenleme ve kuralların mevcut olduğu (lisanslama gibi) gerekçesiyle finans
sektöründe meslek standartlarına ihtiyaç olmadığı ifade edilmiş, bu nedenle bu sektörün
tamamına yönelik bir meslek standardı hazırlık çalışması gerçekleştirilememiştir.
Finans sektöründe hazırlanmış ulusal yeterlilik bulunmadığından sınav ve belgelendirme
süreçleri henüz başlatılmamıştır.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
136
İKİNCİ BÖLÜM
SEKTÖR STRATEJİLERİ
Finans Sektörü
Tedbir No ve Adı:
3.3 Engellilerin sektördeki istihdamının artırılması amacıyla sektörle işbirliği geliştirilecek,
engellilere yönelik mesleki beceri kazandırma eğitim programları uygulanmaya devam
edecektir.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: İŞKUR
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: MYK, ASPB, Sektör Temsilcileri
c) Süre: Sürekli
d) Sorumlu Kurum/kuruluş Çalışmaları ve Önerileri: Sektörden talep gelmesi
durumunda kurs ve programların açılması önünde bütçe ve mevzuattan kaynaklanan sıkıntı
bulunmamaktadır. 2016 Mart ayı itibariyle finans ve sigortacılık alanında tamamlanmış
ve devam eden kurs ve programlara; mesleki eğitim kurslarında 3.593 kişi, işbaşı eğitim
programlarında 2.062 kişi olmak üzere toplam 5.655 kişi katılmıştır.
Ayrıca, 81 İl Müdürlüğü’ne; engellilerin sektördeki istihdamının artırılması amacıyla sektörle
işbirliğinin geliştirilmesi, engellilere yönelik mesleki beceri kazandırma eğitim programları
uygulanmaya devam edilmesi hususlarına dikkat edilerek faaliyetlerini buna uygun planlama
ve gerçekleştirmesi konusunda bir talimat gönderilmiş ve bu alanda yaptıkları çalışmalar
hakkında bilgi talep edilmiştir. Bu kapsamda İl Müdürlükleri finans sektöründe hizmet veren
kuruluşlara işveren danışmanlığı yaptığı, engellilere danışmalık hizmetleri verildiği ve bu
alanda mesleki eğitim kursları, işbaşı eğitim programları düzenlendiği bilgisi alınmıştır. Bu
alanda düzenlenen mesleki eğitim kurslarına 80 engelli kişi katılmıştır.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
137
İnşaat Sektörü
İKİNCİ BÖLÜM
SEKTÖR STRATEJİLERİ
1. MEVCUT DURUM
Tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de inşaat sektörünün performansı ekonominin genel
gidişatıyla paralel bir gelişim göstermektedir. Sektör, ekonomi büyürken ondan daha hızlı bir
tempo ile büyümekte ve büyümeye katkı sağlamakta, ancak ekonomi küçülürken de ondan
daha hızlı bir tempoyla küçülmektedir.
1999 yılından bu yana inşaat sektörü, GSYH büyüme trendiyle paralel bir gelişim izlemiştir.
Ekonomide meydana gelen dalgalanmalar sebebiyle, sektörde inişli çıkışlı bir büyüme trendi
yaşanmıştır. Bu bağlamda inşaat sektörü büyüme hızı, küresel krizin olduğu 2008 ve 2009
yıllarında dibe vurmuş, 2010 ve 2011 yıllarında hızlı bir yükselişe geçmiş, 2012’de yaşanan
durgunluğun ardından 2013’de ılımlı bir toparlanma göstermiştir. 2013 yılının başından
itibaren hızla gelişme gösteren sektör, yılın ikinci ve üçüncü çeyreğinde daha da güçlenerek
Türkiye ortalamasının üzerinde büyüme sergilemiştir. İnşaat sektöründe üretim 2014 yılının
ikinci yarısından itibaren ekonomideki yavaşlama paralelinde önemli ölçüde hız kesmiştir.
2014 yılı birinci çeyrekte geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 5,8 olan büyüme oranı
ikinci çeyrekte yüzde 3,4’e, üçüncü çeyrekte yüzde 2’ye gerilemiş, sektör son çeyrekte yüzde
2 oranında küçülmüştür. 2014 yılı genelinde ise GSYH‘de yüzde 2,9’a gerileyen büyüme
paralelinde, sektörde de yüzde 2,2 olarak kaydedilmiştir. Sektör daralma eğilimini devam
ettirerek, 2015 yılında da yüzde 1,7 büyüme oranıyla yüzde 4,0 olan reel GSYH artışının
oldukça altında seyretmiştir. Sektör yıl genelinde büyümeye oldukça sınırlı ölçüde katkı
sağlamıştır.
GSYH büyüme eğrisi ile önemli ölçüde paralel, dalgalı bir seyir izlemiş ve çarpan etkisiyle
büyüme ve daralma dönemlerini yansıtmış olan inşaat sektörü, 2014 yılında yüzde 2,2 ile
yüzde 3,0 olan reel GSYH büyümesinin altında büyürken, 2015 yılında da yüzde 1,70 büyüme
oranıyla yüzde 4,0 olan reel GSYH artışının oldukça altında seyretmiştir. Sektör yıl genelinde
büyümeye oldukça sınırlı ölçüde katkı sağlamıştır.
İnşaat sektörü istihdam gücü en yüksek sektörlerin başında gelmektedir. Yıllar itibarıyla
toplam istihdam üzerindeki payı artış göstermektedir. Sektörün ihtiyaç duyduğu mühendislik,
mimarlık vb. teknik işgücü arzındaki olumlu gelişmeler sektörün gelişimini olumlu
etkilemektedir. İnşaat sektöründe istihdamın toplam istihdam içerisindeki payı 2013 ve 2014
yıllarında yüzde 6,9 olmuştur; Ocak 2015 ve Ocak 2016’da ise bir miktar azalma göstererek
yüzde 6,7 düzeyinde gerçekleşmiştir.
2016 yılı Mart ayında inşaat sektöründe girişimlerin faaliyetlerini kısıtlayan temel faktörler
incelendiğinde; yüzde 20,4 oranla talep yetersizliği ve yüzde 18,2 oranla finansman sorunları
girişimcilerin faaliyetlerini en çok kısıtlayan temel faktörler olarak belirtilmiştir. Diğer
faktörler ise yüzde 15,1 oranla hava şartları, yüzde 3,2 oranla işgücü eksikliği ve yüzde 1,6
oranla malzeme ve ekipman eksikliğidir. Sektörde faaliyetleri kısıtlayan faktör olmadığını
düşünenlerin oranı ise yüzde 56,2 gibi oldukça yüksek bir paya sahiptir.
İnşaat sektörünün istihdam etkisi sadece inşaat faaliyeti sırasında net bir istihdam artışıyla
sınırlı olmayıp, inşaat faaliyetleri öncesinden başlayan ve inşaat faaliyeti sonrasında da süren
ve tarım, sanayi ve hizmet ana sektörleri ve alt sektörlerinde de etkiler ortaya çıkarmaktadır.
Bu kapsamda değerlendirildiğinde inşaat sektörü yaklaşık 200 civarında sektör/alt sektörü
harekete geçiren, etki alanı son derece geniş bir sektördür.
140
İKİNCİ BÖLÜM
SEKTÖR STRATEJİLERİ
İnşaat Sektörü
TÜİK verilerine göre; mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış inşaat istihdam endeksi
2015 yılı IV. çeyreğinde bir önceki çeyreğe göre yüzde 1,9 oranında azalmıştır. Takvim
etkilerinden arındırılmış inşaat istihdam endeksi ise, bir önceki yılın aynı çeyreğine göre
yüzde 6,9 oranında azalırken, 2015 yılında bir önceki yıla göre yüzde 8,3 oranında azalma
göstermiştir.
Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış inşaat çalışılan saat endeksi 2015 yılı IV.
çeyreğinde bir önceki çeyreğe göre yüzde 1,4 oranında azalma göstermiştir. Takvim
etkilerinden arındırılmış inşaat çalışılan saat endeksi ise, bir önceki yılın aynı çeyreğine göre
yüzde 6,6 oranında azalırken, 2015 yılında bir önceki yıla göre yüzde 9,6 oranında azalmıştır.
Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış inşaat brüt ücret-maaş endeksi 2015 yılı IV.
çeyreğinde bir önceki çeyreğe göre yüzde 1,3 oranında artış göstermiştir. Takvim etkilerinden
arındırılmış inşaat brüt ücret-maaş endeksi ise bir önceki yılın aynı çeyreğine göre yüzde 6,5
oranında artarken, 2015 yılında bir önceki yıla göre yüzde 3,4 oranında artış göstermiştir.
Konut satış istatistikleri de konut talebine yönelik çarpıcı gelişmeleri ortaya koymaktadır. 2015
yılının başından itibaren konut sektöründe beklenenin üzerinde canlılık devam etmektedir.
Türkiye’de konut talebini belirleyen önemli dinamiklerden birisi demografik yapıdır. Genç
nüfus profili iki açıdan konut talebini desteklemektedir. Bunlardan birincisi, her yıl 650 bin
civarında evlilik gerçekleşmekte ve buna bağlı olarak bir konut talebi oluşmaktadır. Bir diğeri
ise, kentleşmeye bağlı olarak büyük şehirlerde yalnız yaşayan insanların sayısında hızlı bir
artış olmasıdır. Türkiye genelinde konut satışları 2016 Mart ayında 117.205 olmuştur. 2016
ilk çeyrek toplamında satılan konut sayısı ise, 2015 yılının aynı dönemine göre yüzde 2,1;
2014 yılının aynı dönemine göre yüzde 17,7 artışla 303.464 olarak gerçekleşmiştir.
Konut satışlarına ilişkin istatistikler konut talebini gösterirken, yapı izin istatistikleri ise konut
arz durumunu göstermektedir. 2015 yılına ilişkin veriler, konut sektöründe arzın talebin
oldukça üzerinde olduğunu, ancak konut stoklarında halen belirgin bir sıkıntı olmadığını
gösterir niteliktedir. 2015 yılında inşaat ruhsatı alınan konut sayısı 2015 yılında yıllık bazda
yüzde 15,5 düşüşle 870 bine inmiştir. Ruhsat alınan konutların yanı sıra, tamamlanan ve
kullanıma hazır olduğu için yapı kullanım izin belgesi verilen konutlar da 2015 yılında yıllık
bazda yüzde 6 azalarak 724 bine gerilemiştir. Ayrıca ruhsat verilen bina sayısında yıllık bazda
yüzde 12,3; izin belgesi verilen bina sayısında da yıllık bazda yüzde 12 düşüş olmuştur.
Yurtdışı müteahhitlik hizmetlerine yönelik gelişmelerden bahsetmek gerekirse, 2016 yılının
ilk çeyreğinde yurtdışında 1.1 milyar ABD Doları değerinde 17 yeni proje üstlenilmiştir. Yılın
ilk 3 ayında üstlenilen projelerin ülkelere göre dağılımında ilk 5 ülke Bahreyn, Nijerya, Suudi
Arabistan, Irak ve Azerbaycan olmuştur. Son dönemde üstlenilen proje tutarının geçmiş
yılların aynı döneminde üstlenilen proje değerlerinin belirgin şekilde altında kalması, büyük
ölçüde Rusya, Libya ve Irak pazarlarındaki sorunlardan kaynaklanmıştır.
Bir başka gelişme ise Mesleki Yeterlilik Kurumu tarafından düzenlenen ve 25.05.2015 tarihli
ve 29366 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Mesleki Yeterlilik Kurumu
.FTMFLJ:FUFSMJMJL#FMHFTJ;PSVOMVMVáV(FUJSJMFO.FTMFLMFSFäMJãLJO5FCMJá³JMFHFSmFLMFãNJãUJS
Buna göre, 40 meslekte MYK Mesleki Yeterlilik Belgesi zorunlu hale getirilmiştir. İşbu Tebliğin
yayım tarihinden itibaren on iki ay sonra MYK Mesleki Yeterlilik Belgesi olmayan kişiler bu
mesleklerde çalıştırılamayacaktır. Söz konusu tebliğ ekindeki listede belirtilen 40 meslekten
16’sı (ahşap kalıpçı, alçı levha uygulayıcısı, alçı sıva uygulayıcısı, betonarme demircisi,
betoncu, duvarcı, endüstriyel boru montajcısı, ısı yalıtımcısı, inşaat boyacısı, iskele kurum
elemanı, panel kalıpçı, seramik karo kaplamacısı, ses yalıtımcısı, sıvacı, su yalıtımcısı, tünel
kalıpçı, yangın yalıtımcısı) inşaat sektörüne aittir ve tebliğe göre bu mesleklerde söz konusu
belgeye sahip olmayan kişiler, bir yıl sonra çalıştırılamayacaktır.
141
İKİNCİ BÖLÜM
SEKTÖR STRATEJİLERİ
142
Onuncu Kalkınma Planı ile Türkiye’nin uluslararası değer zinciri hiyerarşisinde üst
basamaklara çıkması, yüksek gelir grubu ülkeler arasına girmesi ve mutlak yoksulluk
sorununu çözmüş bir ülke haline gelmesi amaçlanmaktadır. Bu amaçla birçok sektörde
olduğu gibi inşaat sektörüne yönelik olarak da politikalara yer veren Plan; inşaat sektörünün
üretim ve hizmet kalitesini uluslararası standartlara ulaştırarak, yenilikçi bir anlayışla arz ve
talebin yüksek katma değerli ve sürdürülebilir bir yapıya kavuşturulması ve sektörde teknik
müşavirlik hizmetlerinin etkinleştirilmesini amaçlamaktadır.
Ulusal İstihdam Stratejisi’nde ise inşaat sektörü ayrı olarak ele alınmış ve bu kapsamda
Strateji, sektöre ilişkin olarak, ulusal ve uluslararası rekabet gücü ile istihdam kapasitesini
her vasıf düzeyinde yükselterek, gelişmelere hızlı uyum sağlayabilen, verimliliği yüksek, iş
sağlığı ve güvenliği bilinci gelişmiş ve kayıtlı işgücünün sürdürülebilir istihdamını sağlamayı
amaçlamıştır.
İKİNCİ BÖLÜM
SEKTÖR STRATEJİLERİ
İnşaat Sektörü
2. EYLEM PLANLARI GÜNCEL DURUMLARI
Politika No ve Adı:
1. Sektörde mevcut istihdam imkanları geliştirilecektir.
Tedbir No ve Adı:
1.1 Yurtdışı müteahhitlik hizmetlerinde Türk işgücü istihdamı teşvik edilecektir.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: ÇSGB - Dış İlişkiler ve Yurtdışı İşçi Hizmetleri Genel Müdürlüğü
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: SGK, İŞKUR, Maliye Bakanlığı, Dışişleri Bakanlığı,
Ekonomi Bakanlığı, Hazine Müsteşarlığı, Türkiye Müteahhitler Birliği
c) Süre: Sürekli
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları:
… 5SLJZF(SDJTUBO4PTZBM(WFOMJL"OMBãNBTÕ*75VS(zSãNFMFSJ
… 5SLJZF+BQPOZB4PTZBM(WFOMJL"OMBãNBTÕ(zSãNFMFSJ
… 5SLJZF.PáPMJTUBO4PTZBM(WFOMJL"OMBãNBTÕ*5VS(zSãNFMFSJ
… 5SLJZF.PáPMJTUBO4PTZBM(WFOMJL"OMBãNBTÕ**5VS(zSãNFMFSJ
gerçekleştirilmiştir.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Tedbir No ve Adı:
1.2. Yurtdışında çalışan işçilerin sosyal güvenlik ve diğer mevzuattan kaynaklanan sorunları
giderilecektir.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: SGK - Sigorta Primleri Genel Müdürlüğü
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: ÇSGB, Maliye Bakanlığı
c) Süre: 2016
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: Yurtdışında çalıştırılmak üzere götürülen
işçilerin ödedikleri primlere ilişkin sürelerin değerlendirildiği sigortalılık statüsü konusundaki
en büyük sıkıntıları giderilmiştir. 25.02.2011 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanan 6111 sayılı
Kanunla birlikte 01.10.2008 tarihinden geçerli olmak üzere yurtdışında çalıştırılmak üzere
götürülen işçilerin prim ödedikleri süreler 4/a sigortalılık statüsünde geçmiş sayılmaktadır.
Böylece 01.10.2008 - 25.02.2011 tarihleri arasında isteğe bağlı sigorta statüleri 4/b kapsamında
değerlendirilen hizmetler 4/a statüsüne dönüştürülmüş, bu kapsamdaki sigortalıların bu
sürelere ilişkin bildirilen hizmetleri ile hizmet borçlanmalarındaki sigortalılık statüleri de
yeni durumlarına göre değerlendirilmiştir.
143
İKİNCİ BÖLÜM
SEKTÖR STRATEJİLERİ
Bu alanda işverenlere yönelik de önemli düzenlemeler yapılmıştır. 6111 sayılı Kanunla 5510
sayılı Kanunun 82 nci maddesine eklenen ibare ile 01.03.2011 tarihinden geçerli olmak
üzere sosyal güvenlik sözleşmesi olmayan ülkelerde iş üstlenen işverenlerce yurt dışındaki
işyerlerinde çalıştırılmak üzere götürülen Türk işçileri için prim ve verilecek ödeneklerin
hesabına esas tutulan günlük kazancın üst sınırı, sigortalıların günlük kazanç alt sınırının 3
katı olarak belirlenmiştir. Diğer yandan 29.05.2013 tarihli 6486 sayılı Kanunla birlikte 5510
sayılı Kanununda yapılan düzenlemeyle birlikte özel sektör işverenlerinin yurt dışındaki
işyerlerinde çalıştırılmak üzere 4/a kapsamında sigortalı olarak yurt içinden götürülen
sigortalılar için, prime esas kazanç üzerinden ödenecek primin işveren hissesinin beş puanlık
kısmına isabet eden tutarının Hazinece karşılanacağı hüküm altına alınmış böylece 01.06.2013
tarihinden bu yana yurtdışında çalıştırdıkları işçilerden dolayı söz konusu işverenler
de 5 puanlık prim teşvikinden yararlanır hale gelmişlerdir. 3. İzleme ve Değerlendirme
Toplantısında söz konusu tedbirin tamamlandığı kararlaştırılmıştır.
e) Tamamlanma Durumu: Tamamlandı.
Politika No ve Adı:
2. Sektördeki nitelikli işgücü talebini karşılamaya yönelik önlemler alınacaktır.
Tedbir No ve Adı:
2.1. Meslek standartları belirlenerek, sınav ve belgelendirme süreçlerine işlerlik
kazandırılacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: MYK
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: ÇSGB, Kurum ve Kuruluşlar
c) Süre: Sürekli
d) Sorumlu Kurum/Kuruluş Çalışmaları: İnşaat sektöründe bugüne kadar toplam 56 Ulusal
Meslek Standardı (UMS) hazırlanmış ve Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
Yayımlananlar içerisinden 5 UMS güncellenmiş ve güncelleme çalışmaları kapsamında 2
UMS iptal edilmiştir. Yayımlanmış UMS’lerin tamamının ulusal yeterliliklerinin geliştirilmesi
için ilgili kuruluşlarla işbirliği protokolü yapılmıştır. Yapılan protokoller kapsamında bugüne
kadar toplam 33 ulusal yeterlilik yürürlüğe girmiş olup, 6 ulusal yeterliliğin geliştirme
çalışmaları devam etmektedir.
Rapor döneminde 1 adet Ulusal Meslek Standardı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe
girmiş, 1 adet de Ulusal Yeterlilik yayınlanmıştır.
Sektöre yönelik planlanan yeni bir meslek standardı ve yeterlilik geliştirme çalışması
bulunmamaktadır.
İnşaat sektöründe 26 meslekte sınav ve belgelendirme yapılmaktadır. Bu sektörde Mesleki
Yeterlilik Kurumu tarafından yetkilendirilmiş 14 belgelendirme kuruluşu bulunmaktadır.
Yetkilendirilmiş belgelendirme kuruluşları aşağıda sunulmuştur;
… #FMHFUSL6MVTMBSBSBTÕ#FMHFMFOEJSNFWF(z[FUJN)J[NFUMFSJ-JNJUFEâJSLFUJ
144
İKİNCİ BÖLÜM
SEKTÖR STRATEJİLERİ
İnşaat Sektörü
… 5SLJZFäOãBBU4BOBZJDJMFSJäãWFSFO4FOEJLBTÕ5SLJZF.FTMFLJ:FUFSMJMJL.FSLF[JäLUJTBEJ
İşletmesi
… 4BLBSZBfOJWFSTJUFTJ4SFLMJ&áJUJN.FSLF[J
… 4BLBSZB&TOBGWF4BOBULiSMBSÕ0EBMBSÕ#JSMJáJ.FTMFLJ4ÕOBW.FSLF[J
… #":*/%*3.&.634&/.FTMFLJ:FUFSMJMJLWF#FMHFMFOEJSNF.FSLF[JäLUJTBEJäãMFUNFTJ
… %:0#PZB'BCSJLBMBSÕ4BOBZJWF5JDBSFU"â%:0"LBEFNJ#zMN
… 5&#"35FTU#FMHFMFOEJSNF"SBãUÕSNBWF(FMJãUJSNF5JDBSFU"â
… "EBOB#JMJNWF5FLOPMPKJfOJWFSTJUFTJ1FSTPOFM#FMHFMFOEJSNF#JSJNJ
… $5$#FMHFMFOEJSNF.FSLF[JWF:BMÕUÕNäMBmMBNB&áJUJN"â
… #&5&,#PZBWF,JNZB4BO5JD"â
… */41&$$0#FMHFMFOEJSNFWF(z[FUJN)J[NFUMFSJ-JNJUFEâJSLFUJ
… %SID
äCSBIJN #PEVS ,BMFTFSBNJL &áJUJN 4BáMÕL WF 4PTZBM :BSEÕN 7BLGÕ äLUJTBEJ
İşletmesi
… ä.,0/.ãBWJSMJL&áJUJNäOãBBU5BBIIU4BOBZJWF5JDBSFU"OPOJNâJSLFUJ
… .&:#&..FTMFLJ:FUFSMJMJLWF#FMHFMFOEJSNF.FSLF[MFSJ"â
MYK tarafından yetkilendirilmiş belgelendirme kuruluşlarınca 01.01.2016 - 03.05.2016
tarihleri arasında gerçekleştirilen ölçme ve değerlendirmeler neticesinde başarılı olan 2.093
kişiye MYK Mesleki Yeterlilik Belgesi verilmiştir. İnşaat sektöründe bugüne kadar toplam
4.553 kişiye MYK Mesleki Yeterlilik Belgesi verilmiştir.
İnşaat Sektöründe belgelendirme yapılan tüm ulusal yeterliliklerde MYK Mesleki Yeterlilik
belgesi zorunluluğu getirilmiştir. Yetkilendirilmiş sınav ve belgelendirme kuruluşlarının
gerçekleştireceği sınavlarda başarılı olan kişilerin işsizlik sigortası fonundan karşılanacak
sınav ücretleri belirlenmiş ve bu çerçevede 25.05.2015 tarihinden sonra MYK Mesleki
Yeterlilik Belgesi alan kişilere sınav ücretleri iade edilmektedir. İnşaat sektöründe toplam
1.449 kişi teşvikten yararlanmış ve söz konusu kişilere toplam 854.442,63 TL ücret iadesi
gerçekleştirilmiştir.
Diğer taraftan, Belgelendirme İçin Doğrudan Hibe, “Ulusal Mesleki Yeterlilik Sisteminin
Geliştirilmesi ve Türkiye Yeterlilikler Çerçevesinin Uygulanması (UYEP II)” Projesinin
hibe bileşeni kapsamında MYK Mesleki Yeterlilik Belgesi edinmek isteyen adayların sınav
ücretleri, MYK tarafından yetkilendirilmiş belgelendirme kuruluşlarına yaptıkları sınav
başvurusu sonrasında girdikleri sınavlarda başarılı olmaları halinde, doğrudan hibe tarafından
karşılanmaktadır. İnşaat sektöründe belgelendirmesi yapılan tüm ulusal yeterliliklerde hibe
programı uygulanmakta ve İnşaat Sektöründe sınav ve belgelendirme yapmak üzere yetkili
8 kuruluşla Belgelendirme için Doğrudan Hibe Sözleşmesi imzalamıştır. Proje kapsamında
sözleşme imzalayan yetkilendirilmiş belgelendirme kuruluşları tarafından sınavlar yapılarak
başarılı olan bireylere sınav ücretleri iade edilmektedir.
Ayrıca yetkilendirilmiş belgelendirme kuruluşlarınca MYK Mesleki Yeterlilik Belgesi
zorunluluğu kapsamında işçi ve işveren bilgilendirme ve farkındalık toplantıları
düzenlenmektedir. Ek olarak teşvik sistemi ile ilgili Kurumca hazırlanan tanıtıcı materyaller
ilgili taraflarla paylaşılmaktadır.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
145
İKİNCİ BÖLÜM
SEKTÖR STRATEJİLERİ
Tedbir No ve Adı:
2.2 İnşaat sektöründe işgücü piyasası ihtiyaç analizleri doğrultusunda ortaya çıkan ihtiyaçlar
ve talepler doğrultusunda nitelikli işgücüne yönelik mesleki eğitim kursları düzenlenecektir.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: İŞKUR
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, MYK, TOBB, MEB
c) Süre: 2016
d) Sorumlu Kurum/Kuruluş Çalışmaları: 2016 Mart ayı itibariyle inşaat sektöründe
tamamlanmış ve devam eden mesleki eğitim kurslarına 437 kişi katılmıştır.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Tedbir No ve Adı:
2.3. İşverenlerin çalışanlara yönelik eğitim faaliyetleri devlet tarafından desteklenecektir.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: MEB - Hayatboyu Öğrenme Genel Müdürlüğü
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: Ekonomi Bakanlığı, İŞKUR, Kurum ve Kuruluşlar
c) Süre: 2016
d) Sorumlu Kurum/Kuruluş Çalışmaları: “Yapı Sektöründe Çalışan Meslek Erbaplarının
Niteliklerinin Geliştirilmesi İşbirliği Protokolü” 13.04.2016 tarihinde ÇSGB ve MEB arasında
imzalanmıştır. Söz konusu protokol ile mesleki yeterlilik belgesi zorunluluğu getirilmiş olan
17 ulusal yeterlilik kapsamında mesleki yeterlilik belgesi sınavına girecek olanların kısa
süreli eğitimlerine yönelik öğretim programlarının hazırlanmasına başlanmıştır.
Mayıs ayı sonuna kadar çalışmalar tamamlanarak programlar onaya sunulacaktır.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Tedbir No ve Adı:
2.4. Mesleki ve teknik eğitimde piyasa aktörleri ile eğitim kurumlarının etkin işbirliği
sağlanacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: MEB - Mesleki ve Teknik Eğitim Genel Müdürlüğü
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: Ekonomi Bakanlığı, ÇSGB, İŞKUR, Kurum ve
Kuruluşlar
c) Süre: Sürekli
d) Sorumlu Kurum/Kuruluş Çalışmaları: İnşaat Teknolojisi alanı 161 mesleki ve teknik
146
İKİNCİ BÖLÜM
SEKTÖR STRATEJİLERİ
İnşaat Sektörü
ortaöğretim okulunda 19.454 öğrenci ile Harita-Tapu-Kadastro alanı da 72 mesleki ve teknik
ortaöğretim okulunda 8.266 öğrenci ile eğitim-öğretim faaliyetlerini sürdürmektedir.
İl İstihdam ve Mesleki Eğitim Kurul Kararları doğrultusunda Valiliklerce okul bünyesinde
İnşaat Teknolojisi ile Harita-Tapu-Kadastro alanları ve dallarının 01.01.2016 - 04.05.2016
tarihleri arasında açılması/kapatılması teklifleri Genel Müdürlüğümüzce değerlendirilerek
Makam Onayı ile 2016-2017 eğitim-öğretim yılından itibaren uygulamaya konulan alan
sayıları aşağıdaki şekildedir:
1- İnşaat Teknolojisi alanı;
… PLVMEBBMBOBmÕMNÕãUÕS
… PLVMEBBMBOLBQBUÕMNÕãUÕS
… GBSLMÕPLVMEBEBMBmÕMNÕãUÕS
… GBSLMÕPLVMEBEBMLBQBUÕMNÕãUÕS
2-Harita-Tapu-Kadastro alanı;
… PLVMEBBMBOBmÕMNÕãUÕS
… PLVMEBBMBOLBQBUÕMNÕãUÕS
… GBSLMÕPLVMEBEBMBmÕMNÕãUÕS
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Politika No ve Adı:
3. Sektörde iş sağlığı ve güvenliği bilinci yerleştirilecektir.
Tedbir No ve Adı:
3.1. İş sağlığı ve güvenliği önlemlerine uyan ve düşük iş kazası ve meslek hastalığı sayılarına
sahip işverenlerin, iş kazası ve meslek hastalığı primi kademeli olarak azaltılmak suretiyle
devlet tarafından karşılanacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı - İş Sağlığı ve Güvenliği
Genel Müdürlüğü
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: Maliye Bakanlığı, Hazine Müsteşarlığı, SGK, İŞKUR
c) Süre: 2016
d) Sorumlu Kurum/Kuruluş Çalışmaları: Ocak 2016 - Haziran 2016 tarihleri arasında bu
başlığa ilişkin faaliyet gerçekleştirilmemiştir.
Mevcut durumda;
- 4447 sayılı Kanunun Ek 4 üncü Maddesi uyarınca 6331 sayılı Kanun kapsamında çok
tehlikeli sınıfta yer alıp ondan fazla çalışanı bulunan ve üç yıl içinde ölümlü veya sürekli
iş göremezlikle sonuçlanan iş kazası meydana gelmeyen işyerlerinde çalışanların işsizlik
sigortası işveren payı teşvik olarak bir sonraki takvim yılından geçerli olmak üzere ve üç yıl
süreyle yüzde 1 olarak alınmaktadır.
147
İKİNCİ BÖLÜM
SEKTÖR STRATEJİLERİ
-6331 sayılı Kanunun “İş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin desteklenmesi” başlıklı 7 nci
maddesi uyarınca; ondan az çalışanı bulunanlardan, çok tehlikeli ve tehlikeli sınıfta yer alan
işyerlerine, iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin yerine getirilmesi için, Bakanlıkça belirlenen
şartlarla destek sağlanmaktadır.
-6331 sayılı Kanunun 6 ncı maddesinin uyarınca 10’dan az çalışanı bulunan ve az tehlikeli
sınıfta yer alan işyeri işverenleri veya işveren vekilleri; Bakanlıkça ilan edilen eğitimleri
tamamlamak şartıyla iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerini yürütebilmektedirler. Yine 6331
sayılı Kanunun 6 ncı maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinde 10’dan az çalışanı bulunan ve
az tehlikeli sınıfta yer alan işyeri işverenleri veya işveren vekili için Bakanlıkça ilan edilen
eğitimleri tamamlamak şartıyla işe giriş ve periyodik muayeneler ve tetkikler hariç iş sağlığı
ve güvenliği hizmetlerini yürütebilmelerine imkân sağlanmıştır. Bu maddeye dayanılarak
hazırlanan İşyerlerinde İşveren veya İşveren Vekili Tarafından Yürütülecek İş Sağlığı ve
Güvenliği Hizmetlerine İlişkin Yönetmelik 29.6.2015 tarihli 29401 sayılı Resmî Gazete’de
yayımlanmış ve söz konusu Yönetmelikle ondan az çalışanı bulunan ve az tehlikeli sınıfta yer
alan işyerlerinde, açıköğretim yoluyla eğitimlerini tamamlayan işveren veya işveren vekilleri
tarafından iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin yürütülebilmesi hüküm altına alınmıştır. Bu
kapsamda, 09.10.2015 tarihinde ÇSGB ile Anadolu Üniversitesi arasında “İşyerlerinde İşveren
veya İşveren Vekili Tarafından Yürütülecek İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetleri Eğitim, Sınav
ve Belgelendirme Protokolü” imzalanmıştır.
Protokolde;
… &áJUJNMFSJOBmÕLzáSFUJNTJTUFNJZMFWFSJMFDFáJ
… &áJUJNFLBZÕUMBSÕOFMFLUSPOJLPSUBNEBHFSmFLMFãUJSJMFDFáJ
… &áJUJN NBUFSZBMMFSJOJO EBáÕUÕMBDBL EFST LJUBQMBSÕ WF FzáSFONF NBUFSZBMMFSJOEFO
oluşacağı.
… &áJUJNTÕOBWWFCFMHFMFOEJSNFDSFUJPMBSBLJMLZÕM5-UBMFQFEJMFDFáJ
… :BQÕMBDBLTÕOBWEBQVBOWF[FSJOPUBMBOMBSÕOCBãBSÕMÕTBZÕMBDBáÕ
… 4ÕOBWEBCBãBSÕMÕPMBOMBSBOJWFSTJUFUBSBGÕOEBOFáJUJNUBNBNMBNBCFMHFTJE[FOMFOFDFáJ
hususları belirlenmiştir.
Ayrıca, işyerlerinde 3 yıl boyunca ölümlü veya sürekli iş göremezlikle sonuçlanan iş kazası
meydana gelmemesi halinde, yüzde 2 olarak uygulanan işsizlik sigortası işveren prim payının
bir sonraki takvim yılından başlayarak üç yıl süre ile yüzde 1 olarak uygulanmasını hüküm
altına alan 6645 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu İle Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde
Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun, 23.04.2015 tarihinde Resmî Gazete’de
yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
148
İKİNCİ BÖLÜM
SEKTÖR STRATEJİLERİ
İnşaat Sektörü
Tedbir No ve Adı:
3.2. Sektöre yönelik iş sağlığı ve güvenliği danışmanlık ve rehberlik hizmetleri geliştirilecektir.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı - İş Sağlığı ve Güvenliği
Genel Müdürlüğü
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: Kurum ve Kuruluşlar
c) Süre: 2016
d) Sorumlu Kurum/Kuruluş Çalışmaları: İşyerlerinde verilen iş sağlığı ve güvenliği
hizmetlerinin daha fazla çalışana ulaşabilmesi ve daha etkin ve kaliteli olması amacıyla OSGB
Hizmet Standartlarının İyileştirilmesi Projesi gerçekleştirilmektedir.
Projenin yürütümü sırasında, pilot uygulamaların yapılacağı OSGB’lerin seçiminde öncelikli
olarak maden ve inşaat sektöründe hizmet veren birimlerin hizmetleri değerlendirilecek olup
projenin devamında diğer sektörleri de içerecek şekilde kapsam genişlemesine gidilecektir.
Proje kapsamında;
… 4BIBmBMÕãNBMBSÕOÕZSUFDFLQFSTPOFMFFáJUJNMFSWFSJMNJã
… äOãBBUNBEFOWF04(#IJ[NFUMFSJLPOVMBSÕOEBSFICFSIB[ÕSMÕLmBMÕãNBMBSÕOBCBãMBONÕã
… äãZFSMFSJWF04(#µMFSEFJMLTBIB[JZBSFUMFSJOFCBãMBONÕãUÕS
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Politika No ve Adı:
4. Sektörde kayıt dışı istihdam engellenecektir.
Tedbir No ve Adı:
4.1. Teşvik ve eğitim desteklerinde sigortalı işçi sayısını esas alan teşvik sistemleri devreye
sokulacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: SGK - Sigorta Primleri Genel Müdürlüğü
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: Maliye Bakanlığı, ÇSGB, İŞKUR, Kurum ve
Kuruluşlar
c) Süre: 2016
d) Sorumlu Kurum/Kuruluş Çalışmaları: 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanununun Geçici 10
uncu maddesinde yer alan genç ve kadın istihdamı ile mesleki belgesi olan sigortalı istihdamı
halinde uygulanan teşvik ile 3294 sayılı Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışmayı Teşvik
Kanununun Ek 5 inci Maddesinde yer alan nakdî düzenli sosyal yardımlardan en az bir defa
yararlanmış olanların istihdamı halinde uygulanacak teşvikte, sigortalıların işe alındıkları
yıldan bir önceki takvim yılında işyerinden bildirilen aylık prim ve hizmet belgelerindeki
sigortalı sayısının ortalamasına ilave olması halinde işverenler çalıştırdıkları sigortalılarla
149
İKİNCİ BÖLÜM
SEKTÖR STRATEJİLERİ
ilgili teşviklerden faydalanabilmektedir. Dolayısıyla sigortalının, ortalama sigortalı sayısına
ilave olarak çalıştırılması, ilave istihdam sağlaması halinde teşviklerden faydalanabilmektedir.
Ayrıca 5510 sayılı Kanunun 81 inci maddesinin birinci fıkrasında öngörülen ve prim borcu
olmayan tüm işverenlere sağlanan 5 puanlık prim indiriminin, sigortalı sayısı yükseldikçe
arttırılması SGK tarafından da uygun görülmektedir. Örneğin 10-20 arası sigortalı çalıştıran
işverenlere 7 puan, 20-50 arası sigortalı çalıştıran işverenlere 8 puan gibi.
Bununla birlikte, sigorta primleri ile ilgili teşvik veya destekler Kurum tarafından finanse
edilmemektedir. Finansmanı diğer bakanlık, kurum ya da kuruluşlar tarafından sağlanan
teşviklerin, iş ve işlemlerinin yürütülmesi ve uygulanması Kurum tarafından yapılmaktadır.
Bu nedenle sigorta primi teşvikine yönelik bir talebin, finansmanı sağlayacak olan Maliye
Bakanlığı, Hazine Müsteşarlığı ile İŞKUR’un değerlendirilmesi gerektiği düşünülmektedir. Bu
kapsamda 4.1 no’lu tedbirden sorumlu kuruluş olarak SGK yerine finansmanı sağlayacak olan
Kurum ya da Kurumların olması gerektiği değerlendirilmektedir.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Tedbir No ve Adı:
4.2. Sektöre yönelik teftişlerin, rehberlik rolü ön plana çıkarılarak kayıtlı istihdam konusunda
farkındalık artırılacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: SGK - Sigorta Primleri Genel Müdürlüğü
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: ÇSGB, Türkiye Müteahhitler Birliği, Maliye
Bakanlığı, Kurum ve Kuruluşlar
c) Süre: Sürekli
d) Sorumlu Kurum/Kuruluş Çalışmaları: Konuyla ilgili olarak akademisyenler, ilgili
kurum ve kuruluşlar ve toplumun ilgili kesimlerinden oluşan akademik danışma kurulu
oluşturulmuş olup, bu kurul inşaat sektöründe kayıt dışılığın nedenleri ve çözüm önerilerine
ilişkin bir rapor hazırlayacaktır. Bu kapsamda Kurul Mart, Mayıs ve Aralık aylarında
toplantılar gerçekleştirmiş olup, Mayıs ayında kurulun 6. toplantısı gerçekleştirilecektir.
İstihdamın ve kayıt dışılığın yoğun olduğu 36 farklı sektöre yönelik sektörel rehberler
hazırlanmıştır. Bir tanesi de inşaat sektörüne yönelik olan bu rehberler, işverenleri sosyal
güvenlik hak ve yükümlülükleri konusunda bilgilendirmek amacıyla tamamen ilgili sektöre
özel olarak hazırlanmış olup bu rehberlerin il düzeyinde dağıtımı sağlanmıştır.
İşverenlerin sosyal güvenlik hak ve yükümlülükleri ile iş sağlığı ve güvenliği konularında
bilgilendirilmesi amacıyla “İşveren Eğitim Modülü” hazırlanarak, SGK TV’ de yayınlanmıştır.
Ayrıca bu eğitim modülü ilgili kamu kuruluşlarına; verilecek eğitimlerde kullanılması ve
yayınlanması amacıyla gönderilecektir.
Ekim ayında Ankara’da geniş katılımlı “Kayıt Dışı İstihdam Çalıştayı” gerçekleştirilmiştir.
Çalıştayda 4 farklı sektöre yönelik çalışma grupları oluşturulmuş olup, bu sektörlerden bir
tanesi de inşaat sektörüdür. İlgili çalışma grubunda sektör temsilcileri, işçi temsilcileri ve
ilgili kamu kurum ve kuruluşlarının temsilcileri ile akademisyenler konuyla ilgili görüşlerini
ifade etmişlerdir.
150
İKİNCİ BÖLÜM
SEKTÖR STRATEJİLERİ
İnşaat Sektörü
Denetimlerde görev alan denetmenlerin sayısının arttırılması amacıyla, 2016 yılı içerisinde
2.610 Sosyal Güvenlik Denetmeni kadrosu ihdas edilmiş olup, süreç içerisinde gerekli sınavlar
yapılarak alımlar gerçekleştirilecektir.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Tedbir No ve Adı:
4.3. Asgari İşçilik Tespit Sistemi’nde yapılacak değişiklik ile nitelikli işgücü talebini
karşılamaya yönelik önlemler etkinleştirilecektir.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: SGK - Sigorta Primleri Genel Müdürlüğü
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: İŞKUR, Sosyal Taraflar
c) Süre: 2016
d) Sorumlu Kurum/Kuruluş Çalışmaları: İnşaat işlerinde mesleki yeterlilik belgesi
zorunluluğu getirilen mesleklerin, inşaat işyerlerindeki asgari işçilik uygulamalarında
nasıl ve ne şekilde kullanılabileceğine dair teknik çalışmalar ile inşaat işleri asgari işçilik
uygulamasında maliyet hesabının değerlendirilmesi; Kurum bünyesinde faaliyet gösteren
Asgari İşçilik Tespit Komisyonu üyeleri, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, MYK’nın yetkilileri ile çeşitli
üniversitelerden öğretim üyelerinin katılımıyla değerlendirilmek üzere 03.12.2015 - 04.12.2015
tarihinde Ankara’da çalıştay yapılmıştır.
Yapılan çalıştayda tutar üzerinden yapılan asgari işçilik uygulamasının kişiler üzerinden
yapılmasını sağlayacak şekilde bir hesaplamanın nasıl ortaya konulabileceğinin, asgari işçilik
uygulamasının tutar üzerinden değil de sigortalı üzerinden yapılan bir denetim mekanizması
haline getirmek için inşaatta zorunlu çalışması gereken mesleklere ait kişilerin asgari ne kadar
süre çalışmaları gerektiğinin hesaplanmasının mümkün olup olmadığı değerlendirilmiştir.
Çalıştay sonucunda inşaat işyerlerinde asgari işçilik uygulamasının kişiler üzerinden
yapılmasını sağlayacak şekilde bir hesaplamanın adam/saat tabloları şeklinde bir hesaplama
yöntemiyle yapılabileceği tartışılmış olup, ancak mevcut durumda bu hesaplamanın
uygulanmasında yaşanabilecek sıkıntılar (yapı sınıf grubu ve inşaatın yüzölçümü esas
alınarak adam saat tablosunun oluşturulmasının mümkün olmadığı yapılan yerlere göre
maliyet hesabının farklı olabileceği vb) dile getirilmiştir.
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın yayımladığı inşaat işlerine ilişkin birim maliyet bedelleri
analizlerin çok eski yıllara ilişkin olduğu dolayısıyla birim maliyet bedellerinin inşaat
işlerindeki teknolojik gelişmeler de dikkate alınarak revize edikten sonra adam saat hesabı
çalışmalarının başlatılmasının gerektiği belirtilmiştir.
Bu tedbir maddesi ile ilgili olarak; SGK 2016 yılı Merkez Eylem Planında “İnşaat sektörü
paydaşlarıyla özel nitelikli inşaat işlerinde asgari işçilik uygulamasının yeniden
değerlendirilmesi amacıyla atölye çalışmaları yapılması” eylemi belirlenmiştir. İlgili tedbir
maddesi ile ilgili çalışmalar Kurumca 2016 yılı içerisinde gerçekleştirilecek olup, yapılan
çalışmalar sonucunda nihai hedefe ulaşılması amaçlanmaktadır.
151
İKİNCİ BÖLÜM
SEKTÖR STRATEJİLERİ
152
Söz konusu 4.3 maddesine işbirliği yapılacak Kurum/Kuruluş bölümüne Çevre ve Şehircilik
Bakanlığı ile MYK’nın da dahil edilmesi değerlendirilmektedir.
Tedbir maddesinin 2016 yılı sonu itibariyle tamamlanamayacağından, süre bölümünde
belirtilen 2016 yılının sürekli olarak değiştirilmesinin uygun olacağı değerlendirilmektedir.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Sağlık Sektörü
İKİNCİ BÖLÜM
SEKTÖR STRATEJİLERİ
Sağlık Sektörü
1. MEVCUT DURUM
Toplumların gelişmişlik durumlarının belirlenmesinde önemli bir yeri olan sağlık sektöründe;
çalışanların istihdamı, eğitimi ve hizmet verdikleri alanlar büyük önem taşımaktadır. Sağlık
hizmetlerinin etkili ve verimli bir şekilde yürütülebilmesi için sağlık personelinin yeterli
sayıda ve çağdaş kıstaslara göre yetiştirilmesi ve iyi bir planlama ile ülke çapında dengeli bir
şekilde dağılımı sağlanmalıdır.
Bu amaç doğrultusunda hazırlanan rapor, sağlık istihdamı ile doğrudan veya dolaylı ilişki
içerisinde bulunan kurumlarla yapılan yazışmalar ve görüşmeler neticesinde, 2015 yılı ikinci
altı aylık dönemi ve 2016 yılı kısmi verileri itibarıyla ülkemizdeki sağlık işgücünün mevcut
durumunu, bu alanda kapasite geliştirme amaçlı yapılan çalışmaları, sağlıkta istihdam
artırıcı alanların durumu ile sağlık çalışanlarının iş sağlığı ve güvenliğine yönelik mevcut
durumlarını ortaya koymaktadır.
1.1 Sağlık İşgücü
Sağlık Bakanlığı verilerine göre sağlık sektörü çalışan sayısı 2016 yılı ilk çeyreği rakamlarıyla
781.715 kişidir. Bu sayı, kişi başına düşen sağlık çalışanları açısından değerlendirildiğinde,
sektörde çalışanların sayısının, AB ve OECD ülkelerine kıyasla oldukça gerilerde olduğunu
göstermektedir.
2013 yılında sektördeki istihdamın toplam istihdama oranı OECD ortalaması yüzde 10 iken
ülkemizde yüzde 2,8 olarak gerçekleşmiş ve 2016 yılı güncel verilerine göre bu oran 2,9’a
yükselmiştir.
2013 yılı verilerine göre, ülkemizde bin kişiye düşen hekim sayısı 1,8 iken, OECD ülkelerinde
bu sayı ortalama 3,3’tür. Bu oran, hemşire yoğunluğu açısından daha da düşüktür. 2013 yılında
ülkemizde bin kişiye düşen hemşire/ebe sayısı 1,8 düzeyinde iken OECD ortalaması 9,1’dir.
TÜİK’in 2023 yılı nüfus projeksiyonuna göre ülkemizin nüfusu 84 milyon 247 bin olarak
öngörülmektedir. Dolayısıyla, nüfustaki artış ve yaşlanma eğilimi göz önüne alındığında,
sağlık kuruluşlarının sayısını artırma ve bu kurumları personel açısından güçlendirme sağlık
sektöründe önemli düzeyde yeni istihdam potansiyeli yaratacaktır.
Sağlık Bakanlığı tarafından yayınlanan sağlık insan gücü planlaması kapsamındaki
çalışmalarının bir bölümüne ait sonuçları içeren “2023 yılı Sağlık İşgücü Hedefleri ve Sağlık
Eğitimi Raporunda, sağlık mesleklerine ilişkin 2023 yılı ihtiyaçları belirlenmiş, eğitimdeki
mevcut durumdan yola çıkarak arz projeksiyonları yapılmış, arz–ihtiyaç projeksiyonları
karşılaştırılarak arz ihtiyaç dengesini sağlayacak okul kontenjanlarına yönelik öneriler
geliştirilmiş; rapor kapsamında 13 dalda 2023 yılına yönelik uzman hekim planlamaları da
yapılmıştır.
Önümüzdeki 20 yıllık süreç (2037) için her bir sağlık meslek grubu (uzman hekim ana ve
yan dalları da kapsayacak şekilde) için arz-ihtiyaç projeksiyon çalışmalarına başlanmış;
bu kapsamda; belirlenmiş meslek gruplarına yönelik “Sayısal Planlama Komisyonları”
oluşturulmuş; komisyon çalışmaları kapsamında bazı meslek gurupları için “Taslak Sayısal
Planlama Raporları” hazırlanmıştır. Ayrıca, “Uzman Ebelik Yönetmeliği” yayımlanmaya hazır
hale getirilmiş; Sağlık Bakanlığınca mesleki gelişim kapsamında hizmet içi ve sertifikalı
eğitim programları gerçekleştirilmiştir.
155
İKİNCİ BÖLÜM
SEKTÖR STRATEJİLERİ
1219 sayılı Tababet ve Şuabatı San’atlarının Tarzı İcrasına Dair Kanunun Ek 13 üncü
maddesinin üçüncü fıkrasında yer alan “Sağlık meslek mensuplarının iş ve görev ayrıntıları
ile sağlık hizmetlerinde çalışan diğer meslek mensuplarının sağlık hizmetlerinde çalışma
şartları, iş ve görev tanımları; sertifikalı eğitime ilişkin usûl ve esaslar Sağlık Bakanlığınca
çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir.” hükmü gereğince hazırlanan, 22.05.2014 tarihli ve
29007 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Sağlık Meslek Mensupları ile
Sağlık Hizmetlerinde Çalışan Diğer Meslek Mensuplarının İş ve Görev Tanımlarına Dair
Yönetmeliğin Ek-1’inde 35 sağlık meslek mensubunun; Ek-2’de ise sağlık hizmetlerinde çalışan
10 ayrı diğer meslek mensuplarının iş ve görev tanımları belirlenmiştir. Ayrıca aynı Kanun
hükümleri çerçevesinde serbest meslek icra edecek sağlık meslek mensuplarının çalışma
usul ve esaslarını belirlemek üzere yönetmelik çalışmasına başlanılmıştır.
Bunların yanında, sağlık alanında önlisans mezunlarının lisans tamamlama programları
hakkında YÖK ile işbirliği yapılmış; 6559 sayılı Kanunun 69 uncu maddesi uyarınca sağlık
alanında önlisans mezunlarına lisans tamamlama programları başlatılmış; belirlenen önlisans
alanlarında müracaatlar alınmaya başlamıştır.
Sağlık insan gücünün dengeli dağılımını sağlamak için Türkiye Kamu Hastaneleri Kurumu
(TKHK), bağlı kurum ve kuruluşlara, sağlık hizmetleri sınıfı için Personel Dağılım Cetveli
tanımlanmıştır.
1.2. Sağlık Turizmi
Dünyada ve Türkiye’de özellikle son yıllarda pek çok hasta tedavi, tatil ve ulaşım hizmetini bir
arada sunan sağlık paketlerini tercih etmektedirler. Özellikle bazı yabancı ülkelerde tedavi
masraflarının yüksek olması ve bekleme zamanlarının uzunluğu, kişileri hem kaliteli tedavi
alabilecekleri hem de turistik ziyarette bulunabilecekleri ülkeler aramaya yöneltmektedir.
Bu bağlamda, 2015 yılı Ocak-Haziran dönemi kamu hastaneleri değerlendirme sonucu olarak
“Tüm Yönleriyle Sağlık Turizmi-Hastaneler” kitabı ile “Tüm Yönleriyle Sağlık Turizmi-Ülkeler”
kitabı yayınlanmıştır.
Sağlık turizminde birçok paydaş kurum kuruluşun aynı çalışma ortamında olması ihtiyacı
nedeniyle oluşturulan Sağlık Turizmi Koordinasyon Kurulu (SATURK) web sitesi açılmıştır.
http://saturk.gov.tr linkinde ulaşılabilecek olan söz konusu web sitesi bilgilendirme amacıyla
açılmış olup, SATURK çalışmaları hakkında bilgi vermektedir.
Sağlık turizminin gelişmesiyle birlikte illerde yer alan Kalkınma Ajansları projeleri kapsamında;
toplamda 180 personele İngilizce, Arapça ve Rusça dillerinde eğitimler verilmektedir. TKHK’ya
bağlı 52 sağlık tesisinde ise “Uluslararası Hasta Birimi” açılarak ihtiyaç duyulan yerlerde
İngilizce, Arapça, Rusça ve Almanca dillerinde hizmet alımı yöntemiyle tercüman istihdamı
sağlanmıştır. Ayrıca, sağlık tesislerinde sağlık turizmi kapsamında iletişim kurulacak kişiler
belirlenmiş, Türkiye genelinde çeşitli illerde sağlık turizmi eğitimleri verilmiştir.
TKHK, 2013/11 sayılı Genelge kapsamında hasta potansiyellerine göre şehirler 1. seviye
(Ankara, Antalya, İstanbul, Muğla, İzmir); 2. seviye (Erzurum, Kocaeli, Bursa, Afyonkarahisar,
Aydın, Trabzon, Çanakkale, Denizli, Diyarbakır, Edirne, Gaziantep, Hatay, Kayseri, Konya,
Mersin, Nevşehir, Samsun, Adana, Şanlıurfa ve Van) ve 3. seviye (1 ve 2 seviye illerinin
haricinde kalanlar) olarak belirlenmiş; sağlık turizmi kapsamında 1. seviye iller öncelikli
değerlendirme kapsamına alınmıştır.
156
İKİNCİ BÖLÜM
SEKTÖR STRATEJİLERİ
Sağlık Sektörü
Bununla birlikte ülkemize dışarıdan gelen çeşitli ülkelerin yabancı heyetleriyle görüşmeler
yapılmış, TKHK koordinasyonuyla Moskova Sağlık Turizm Fuarı ve Bakü Turizm Fuarlarına 4
sağlık tesisinin katılımı sağlanarak stant açılmak suretiyle ilgili kurum ve kuruluşlarla tanıtım
ve bilgilendirme çalışmaları yapılmıştır. Sağlık turizmi hastalarının ülkemize gelmeden önce
bilgi edinmek amacıyla; “Yabancı Hasta Medikal Rapor (İngilizce)”u düzenlenmiştir.
Sağlık Turizmi nitelikli personel yetiştirme çalışmaları Boğaziçi Üniversitesi, Medipol
Üniversitesi ve SGGM tarafından devam ettirilmektedir.
1.3. İlaç ve Tıbbi Cihaz Alanlarında Teşvikler
Sağlık istihdamının teşvik edilmesi amacıyla Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı 2015 yılı
faaliyetleri aşağıdaki gibi sıralanabilir;
15.06.2012 tarihli ve 2012/3305 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe giren Yatırımlarda
Devlet Yardımları Hakkında Kararın 17 nci maddesinin birinci fıkrasının (e) bendi gereğince
asgarî yirmi milyon Türk Lirası tutarındaki biyoteknolojik ilaç, onkoloji ilaçları ve kan
ürünleri üretimine yönelik yatırımlar için proje onayının Sağlık Bakanlığından alınması
gerekmekte idi.
Bilahare, 08.04.2015 tarihli ve 29320 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Yatırımlarda Devlet
Yardımları Hakkında Kararda Değişiklik Yapılmasına Dair Karar’ın 4 üncü maddesi ile asıl
Karar’ın 17 nci maddesinin (e) bendi yürürlükten kaldırılmıştır.
Bu ifade, ilgili Resmî Gazete’de kararın 4 üncü maddesinin (n) bendi bahsi geçen OECD
teknoloji yoğunluk tanımına göre yüksek teknolojili sanayi sınıfına yer alan ürünlerin
üretimine yönelik yatırımlar (US-97 kodu: 2423, 30, 32, 33, 353) olarak genişletilmiştir. “ilaç
ve ilaç etken maddesi” US-97 kodu 2423 olan ürünler sınıflandırmasındadır. İlaç ve ilaç
etken maddesi üretimi ile ilgili tüm yatırımlar Sağlık Bakanlığı Proje Onayı gerekmeksizin
desteklenmektedir.
1.4. Aktif İşgücü Programları
Yaşlı ve hasta bakım hizmetlerine yönelik aktif işgücü programları kapsamında, İŞKUR
tarafından çeşitli programlar düzenlenmiş olup bu kurs ve programlara yüksek katılım
sağlanmıştır.
Sağlık Bakanlığı tarafından ise finans, sigortacılık, maliye alanlarında hizmet içi eğitimler
gerçekleştirilmiştir. Eğitimlerin sürdürülmesi planlanmaktadır.
Standartları belirlenmiş ve aktif olarak eğitim verilen sertifika programları kapsamında 2015
yılı “I. Altı Aylık Hizmet İçi Eğitim Sonuç Raporları” doğrultusunda: Acil Sağlık Hizmetleri
Genel Müdürlüğü tarafından sağlanan Acil Hekimliği Sertifika Programı Uygulama
Yönergesi Çerçevesinde yapılan Modül Eğitimler kapsamında; ambulans sürüş teknikleri
eğitimleri, ilkyardım eğitimleri, Türkiye Halk Sağlığı Kurumu tarafından sağlanan Çocukla
Adli Görüşmeci Sertifikalı Eğitim Programı gereğince sertifikasyon sağlanmıştır ve benzer
sertifikasyon eğitimlerine devam edilmektedir.
157
İKİNCİ BÖLÜM
SEKTÖR STRATEJİLERİ
1.5. İş Sağlığı ve Güvenliği
İş Sağlığı ve Güvenliği (İSG) alanında yaşanan gelişimin bir parçası olarak, bilindiği üzere
89/391/EEC sayılı AB Çerçeve Direktifi ve ILO 155 ve ILO 161 sayılı Sözleşmelere uyumlu
olarak hazırlanmış olan ve tüm çalışanları kapsayan 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği
Kanunu 30.06.2012 tarihinde yürürlüğe girerek İSG ilk kez müstakil bir Kanunla ele alınmış
ve ulusal mevzuat çok sayıda AB direktifi ve ILO sözleşmeleri ile uyumlu hale gelmiştir. Bu
kapsamda, 6331 sayılı Kanundan kaynaklanan yükümlülüklerinin yerine getirilmesinin
kolaylaştırılması amacıyla İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü tarafından farklı
konularda (Risk Değerlendirmesi, Acil Durum Planları vb.) 17 adet Uygulama Rehberi
çalışmaları başlatılmıştır.
İSG hizmetlerini düzenleyen yönetmelikler kapsamında ÇSGB tarafından İSG hizmetlerini
sunmak üzere işyeri hekimi, diğer sağlık personeli, ortak sağlık ve güvenlik birimi ve toplum
sağlığı merkezlerinin belgelendirilme ve yetkilendirilme faaliyetleri devam etmektedir.
Bununla birlikte, 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunun 6 ncı maddesi gereğince
hazırlanan 29.12.2012 tarih ve 28512 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi
Yönetmeliği kapsamında TKHK ve bağlı sağlık tesislerinde tehlike sınıfına göre risk
değerlendirme çalışması yapılmıştır. Yine aynı Kanunun 22 nci maddesi gereğince hazırlanan
18.01.2013 tarih ve 28532 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulları Hakkında Yönetmelik
kapsamında TKHK ve bağlı sağlık tesislerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulu kurulmuştur.
6331 sayılı Kanunun 9 uncu maddesi kapsamında TKHK ve bağlı sağlık tesislerinin tehlike
sınıfları belirlenmiş; 11 inci maddesi gereğince TKHK ve bağlı sağlık tesislerinde Acil Eylem
planları yapılmıştır.
158
İKİNCİ BÖLÜM
SEKTÖR STRATEJİLERİ
Sağlık Sektörü
2. EYLEM PLANLARI GÜNCEL DURUMLARI
Politika No ve Adı:
1. Sektörde mevcut istihdam imkânları geliştirilecektir.
Tedbir No ve Adı:
1.1 İşgücü arz ve ihtiyaç dengesini sağlamaya yönelik olarak sağlık işgücü yetiştiren eğitim
kurumlarının kontenjanları arz ve ihtiyaç çerçevesinde yeniden düzenlenecek ve eğitim
kalitesi artırılacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: Sağlık Bakanlığı - Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: Maliye Bakanlığı, MEB, YÖK, Sivil Toplum
Kuruluşları
c) Süre: Sürekli
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: Sağlık Bakanlığı’nın sağlık insan gücü
planlaması kapsamındaki çalışmalarının bir bölümüne ait sonuçları içeren “2023 Yılı Sağlık
İş Gücü Hedefleri ve Sağlık Eğitimi” raporu yayınlanmıştır. Bu raporda; sağlık mesleklerine
ilişkin 2023 yılı ihtiyaçları belirlenmiş, eğitimdeki mevcut durumdan yola çıkarak arz
projeksiyonları yapılmış, arz – ihtiyaç projeksiyonları karşılaştırılarak arz ihtiyaç dengesini
sağlayacak okul kontenjanlarına yönelik öneriler geliştirilmiştir. Ayrıca, 13 dalda 2023 yılına
yönelik uzman hekim planlamaları da yapılmıştır. Önümüzdeki 20 yıllık süreç (2037) için her
bir sağlık meslek grubuna (uzman hekim ana ve yan dalları da kapsayacak şekilde) arz-ihtiyaç
projeksiyon çalışmalarına başlanmıştır. Bu kapsamda; belirlenmiş meslek gruplarına yönelik
Sayısal Planlama Komisyonları oluşturularak komisyon toplantıları gerçekleştirilmiştir.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Tedbir No ve Adı:
1.2 Sağlık turizminin gelişmesi yönünde önlemler alınacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: Sağlık Bakanlığı - Sağlığın Geliştirilmesi Genel MüdürlüğüTürkiye Kamu Hastaneleri Kurumu
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: Maliye Bakanlığı, Kalkınma Bakanlığı, Kültür ve
Turizm Bakanlığı, Ekonomi Bakanlığı
c) Süre: Sürekli
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: Teşvikler Ekonomi Bakanlığı tarafından
verilmektedir.
159
İKİNCİ BÖLÜM
SEKTÖR STRATEJİLERİ
TKHK tarafından; Kuruma bağlı 10 sağlık tesisi; KATAR QMED Sağlık Fuarı, Bakü AITF
Turizm Fuarı, İstanbul CNR EXPO Sağlık Fuarı gibi uluslararası Fuarlara stant açmak suretiyle
katılım sağlanmış, tanıtımlar yapılmıştır.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Tedbir No ve Adı:
1.3 İlaç ve tıbbi cihaz sektörlerinde yapılan yatırımların teşvikine devam edilecek, Ar-Ge
çalışmaları desteklenecektir.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı - Bilim ve Teknoloji Genel
Müdürlüğü
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: Hazine Müsteşarlığı, Kalkınma Bakanlığı, Maliye
Bakanlığı, SGK, TÜBİTAK, Ekonomi Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı
c) Süre: Sürekli
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: 15.06.2012 tarihli ve 2012/3305 sayılı Bakanlar
Kurulu Kararı ile yürürlüğe giren Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Kararın 17 nci
maddesinin birinci fıkrasının (e) bendi gereğince asgarî yirmi milyon Türk Lirası tutarındaki
biyoteknolojik ilaç, onkoloji ilaçları ve kan ürünleri üretimine yönelik yatırımlar için Proje
Onayının Sağlık Bakanlığı’ndan alınması gerekmekte idi.
Bilahare, 08.04.2015 tarihli ve 29320 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Yatırımlarda Devlet
Yardımları Hakkında Kararda Değişiklik Yapılmasına Dair Karar’ın 4 üncü maddesi ile asıl
kararın 17 nci maddesinin (e) bendi yürürlükten kaldırılmıştır.
Bu ifade, ilgili Resmî Gazete’de kararın 4 üncü maddesinin (n) bendi bahsi geçen OECD
teknoloji yoğunluk tanımına göre yüksek teknolojili sanayi sınıfına yer alan ürünlerin
üretimine yönelik yatırımlar (US-97 kodu: 2423, 30, 32, 33, 353) olarak genişletilmiştir. “ilaç
ve ilaç etken maddesi” US-97 kodu 2423 olan ürünler sınıflandırmasındadır. İlaç ve İlaç
etken maddesi üretimi ile ilgili tüm yatırımlar Sağlık Bakanlığı proje onayı gerekmeksizin
desteklenmektedir.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Tedbir No ve Adı:
1.4 Sektörde çalışan destek personeli sayısı, arz ve ihtiyaç dengesi sağlanacak şekilde
planlanarak artırılacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: Sağlık Bakanlığı - Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: MEB, İŞKUR, Meslek Kuruluşları, Sivil Toplum
Kuruluşları
c) Süre: Sürekli
160
İKİNCİ BÖLÜM
SEKTÖR STRATEJİLERİ
Sağlık Sektörü
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: 2023 Yılı Sağlık İş Gücü Hedefleri ve Sağlık
Eğitimi” isimli raporda destek personeline ilişkin ihtiyaç projeksiyonları da yer almaktadır.
2015 yılı ikinci altı ayında ise önümüzdeki 20 yıla ait ihtiyaç belirleme çalışmaları başlatılmıştır.
Sağlık Turizmi nitelikli personel yetiştirme çalışmaları Boğaziçi Üniversitesi, Medipol
Üniversitesi ve SGGM tarafından devam etmektedir.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Tedbir No ve Adı:
1.5 Sektörel istihdamın bölgeler arasındaki dağılımı daha dengeli hale getirilecektir.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: Sağlık Bakanlığı - Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Yönetim
Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Türkiye Kamu Hastaneleri Kurumu, Türkiye Halk Sağlığı
Kurumu
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: Maliye Bakanlığı, Kalkınma Bakanlığı, SGK
c) Süre: Sürekli
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: 2015 yılı ikinci altı ayında, Sağlık Bakanlığı
sağlık insan gücü planlama çalışmaları kapsamında, ilgili sağlık göstergeleri (vaka sayıları,
mortalite hızları, insidans, prevalans... vb.) de iş yükü analizlerine dahil edilerek, bölgesel ve
sektörel dağılım kriterleri belirleme çalışmaları başlatılmış durumdadır.
3359 Sayılı Sağlık Hizmetleri Temel Kanununun Ek-4 üncü maddesinin ikinci fıkrasına eklenen
6514 Sayılı Kanunun 43 üncü maddesi (Ancak beşinci ve altıncı grup ilçe merkezlerine bağlı
yerleşim yerleri ile Bakanlar Kurulunca tespit edilecek il merkezi ve il merkezlerine bağlı
yerleşim yerlerinde Devlet Hizmeti Yükümlülüğünü yerine getirenler, tekrar Devlet Hizmeti
Yükümlüsü olduklarında istekleri dışında bu yerlere atanamazlar.) ile mecburi hizmet
uygulamasının sürdürülebilirliği ve personel motivasyonu artırılmıştır. Uygulama devam
etmektedir.
Mecburi hizmetini gerçekleştiren personel eğer isterse bulunduğu yerde uygun pozisyon
olmak şartıyla özlük ve maddi bakımdan daha iyi olan 4924 sayılı Kanun gereği sözleşmeli
pozisyona geçebilmekte daha sonra bu pozisyondan eski kadrolu pozisyona geçebilmektedir.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
161
İKİNCİ BÖLÜM
SEKTÖR STRATEJİLERİ
Politika No ve Adı:
2 Sektördeki nitelikli işgücü talebi karşılanacaktır.
Tedbir No ve Adı:
2.1 Meslek tanımları yapılacak, standartları yayınlanacak ve standartların gerektirdiği
hususlar eğitim müfredatına yansıtılarak mesleki uzmanlaşma sağlanacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: Sağlık Bakanlığı - Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: MYK, MEB, YÖK
c) Süre: 2016
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: 1219 sayılı Tababet ve Şuabatı San’atlarının
Tarzı İcrasına Dair Kanun’un “Ebeler” başlıklı Üçüncü Faslında “(Ek fıkra: 27.3.2015-6639/1
md.) Lisans mezunu ebeler meslekleriyle ilgili lisansüstü eğitim alarak uzmanlaştıktan
ve diplomaları Sağlık Bakanlığınca tescil edildikten sonra uzman ebe olarak çalışırlar.
(Ek fıkra: 27.3.2015-6639/1 md.) Ebeler meslekleri ile ilgili olan özellik arz eden birim ve
alanlarda belirlenecek esaslar çerçevesinde yetki belgesi alırlar. Yetki belgesi alınacak
eğitim programlarının düzenlenmesi, uygulanması, koordinasyonu, belgelendirme ve tescili,
kredilendirme ve yetki belgelerinin iptali gibi hususlar ile uzman ebelerin ve yetki belgesi
alanların görev, yetki ve sorumlulukları Sağlık Bakanlığınca çıkarılacak yönetmelikle
düzenlenir.” hükümleri yer almaktadır. Bahse konu hükümler kapsamında “Ebelik
Yönetmeliği Taslağı” hazırlanmış olup 2016 yılının ikinci yarısında yönetmeliğin yayınlanması
planlanmaktadır.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Tedbir No ve Adı:
2.2 Sağlık çalışanlarının mesleki nitelikleri sürekli iyileştirilecektir.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: Sağlık Bakanlığı - Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: MEB, YÖK, Sivil Toplum Kuruluşları
c) Süre: Sürekli
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü tarafından
sağlık meslek mensuplarının mesleki gelişimlerine katkı sağlayacak hizmet içi eğitimler ve
Sertifikalı Eğitim Yönetmeliği’ne göre sağlık meslek mensupları için ihtiyaç duyulan alanlarda
sertifikalı eğitimler sürekli olarak devam etmektedir.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
162
İKİNCİ BÖLÜM
SEKTÖR STRATEJİLERİ
Sağlık Sektörü
Tedbir No ve Adı:
2.3 İşgücünün niteliğinin sağlık sigortacılığı ve ekonomisi alanında geliştirilmesi
desteklenecektir.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: Sağlık Bakanlığı - Türkiye Kamu Hastaneleri Kurumu, Sağlık
Hizmetleri Genel Müdürlüğü
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: Hazine Müsteşarlığı, İŞKUR, SGK
c) Süre: Sürekli
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: Sağlık Bakanlığı tarafından 2016 yılının ilk 6
aylık döneminde sağlık yönetimi, finans ve sigortacılık alanlarına ilişkin merkez ve taşrada
görev yapmakta olan 2.047 personele eğitim verilmiştir.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Tedbir No ve Adı:
2.4 Formel eğitim sürecinde ve sonrasında dil becerileri geliştirilecek ve bu yöndeki çalışmalar
teşviklerle desteklenecektir.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: Sağlık Bakanlığı - Sağlığın Geliştirilmesi Genel Müdürlüğü,
Türkiye Kamu Hastaneleri Kurumu
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: MEB, İŞKUR, YÖK, Sivil Toplum Kuruluşları
c) Süre: Sürekli
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: Sağlık Hizmet Sunumunu geliştirmek amacı ile
TKHK’ya bağlı potansiyel sağlık tesislerinde “Uluslararası Hasta Birimlerinde” görev yapan
ilgili 180 personele, Kalkınma Ajansları, bölgesel destekli vb. projeler kapsamında İngilizce,
Arapça, Almanca dillerinde yabancı dil eğitimi verilmiştir.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Tedbir No ve Adı:
2.5 Yaşlı ve hasta bakım hizmetlerine yönelik aktif işgücü programları uygulanacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: İŞKUR
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı,
Sivil Toplum Kuruluşları
c) Süre: Sürekli
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: Yaşlı ve hasta bakım hizmetlerine yönelik
163
İKİNCİ BÖLÜM
SEKTÖR STRATEJİLERİ
aktif işgücü programları kapsamında, İŞKUR tarafından 2016 yılı Mart ayı sonu itibariyle
tamamlanmış ve devam eden 78 kursa 1.898 kişi katılmıştır. Aynı dönemde bu mesleklerde
287 işbaşı eğitim programı düzenlenmiş olup 916 kişi katılmıştır. Toplamda 365 kurs ve
program açılmış olup 2.814 kişi bu kurs ve programlara katılım sağlamıştır.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Tedbir No ve Adı:
2.6 Sektör çalışanlarının bilgisayar becerileri geliştirilecektir.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: Sağlık Bakanlığı - Sağlık Bilgi Sistemleri Genel Müdürlüğü
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: İŞKUR
c) Süre: Sürekli
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: Sağlık Bilgi Sistemleri Genel Müdürlüğü
tarafından;
… TBáMÕLQFSTPOFMJOF#JMJãJN5FLOPMPKJMFSJPLVSZB[BSMÕáÕWFGBSLÕOEBMÕáÕFáJUJNJ
… (NãIBOFfOJWFSTJUFTJOEFzáSFODJZF&OBCÕ[LVMMBOÕNÕWFFáJUJNJWFSJMNJãUJS
TKHK tarafından; kurumda görev yapan personellere yönelik eğitimler genellikle kişisel
olarak verilmektedir.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Politika No ve Adı:
3. Sektörde çalışma süreleri ve şartları iyileştirilecektir.
Tedbir No ve Adı:
3.1 İş sağlığı ve güvenliği konusunda gerekli düzenlemeler yapılacak, bilinçlendirme
çalışmaları yürütülecektir.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: ÇSGB - İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: Sağlık Bakanlığı, SGK
c) Süre: 2016
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: Personelinin Görev, Yetki, Sorumluluk ve
Eğitimleri Hakkında Yönetmelik”te yapılan değişikler 07.03.2016 tarihli ve 29646 sayılı
Resmî Gazete’ de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
İSG hizmetlerini düzenleyen yönetmelikler kapsamında ÇSGB tarafından İSG hizmetlerini
sunmak üzere işyeri hekimi, diğer sağlık personeli, ortak sağlık ve güvenlik birimi ve toplum
164
İKİNCİ BÖLÜM
SEKTÖR STRATEJİLERİ
Sağlık Sektörü
sağlığı merkezlerinin belgelendirilme ve yetkilendirilme faaliyetleri devam etmektedir.
İlgili yönetmelikler kapsamında ÇSGB tarafından İSG hizmetlerini sunmak üzere 29.150 işyeri
hekimi, 2.174 ortak sağlık ve güvenlik birimi ve 83 toplum sağlığı merkezi belgelendirilerek
yetkilendirilmiştir.
ÇSGB (İSGGM) ile Sağlık Bakanlığı arasında 2013-2016 yılları için İş Sağlığı ve Güvenliği
Alanında İşbirliği Protokolü imzalanmıştır. İmzalanan protokol kapsamında İSG Hizmetlerinin
yürütülmesi konusunda işbirliği, İSG alanında ülkemizde bütün çalışanların hizmete
erişiminin sağlanması için her iki Bakanlık kaynaklarının etkin ve verimli kullanılması
çalışmaları devam etmektedir.
6331 sayılı Kanun kapsamında sağlık gözetimi amaçlı mobil sağlık hizmetini verecek gezici
araçlar için genelge çıkarılması planlanmaktadır. Bu konuda Sağlık Bakanlığı ile görüşmeler
devam etmekte olup genelge taslağına ilişkin İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü görüşü
ilgili kuruma gönderilmiştir.
Ayrıca sağlık sektörünü ilgilendiren hâlihazırda İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğünün
yürütücüsü olduğu projelerin (‘Sağlıklı Yaşama Davet Projesi’ vb.) çalışmaları devam
etmektedir.
İş Sağlığı ve Güvenliği Araştırma ve Geliştirme Enstitü Başkanlığı tarafından işyeri hekimlerine
yönelik düzenlenen ILO Pnömokonyoz Radyografileri Uluslararası Sınıflandırması Okuyucu
Eğitimleri devam etmektedir.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Tedbir No ve Adı:
3.2 Çalışma süreleri düzenlenecektir.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: Sağlık Bakanlığı - Türkiye Kamu Hastaneleri Kurumu, Türkiye
Halk Sağlığı Kurumu
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: ÇSGB, Maliye Bakanlığı
c) Süre: 2016
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: Kamuda çalışan sağlık çalışanları açısından
genel olarak çalışma süreleri; 30.01.2010 tarihli ve 27478 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan
5947 sayılı Üniversite ve Sağlık Personelinin Tam Gün Çalışmasına ve Bazı Kanunlarda
Değişiklik Yapılmasına dair Kanunun yürürlüğe girmesiyle sağlık personelinin haftalık
çalışma süresi, 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 99 uncu maddesi uyarınca haftalık
40 saat olarak uygulanmaktadır.
Ayrıca, 6111 sayılı Kanunun 105 inci maddesi ile 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun
101 inci maddesinde değişiklik yapılmış ve “Günün yirmi dört saatinde devamlılık gösteren
hizmetlerde çalışan Devlet memurlarının çalışma saat ve şekilleri kurumlarınca düzenlenir.”
hükmü getirilmiştir.
165
İKİNCİ BÖLÜM
SEKTÖR STRATEJİLERİ
Genel olarak Sağlık Bakanlığı yataklı tedavi kurumlarında mesai düzenleri 13.01.1983 ve
17927 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan “Yataklı tedavi Kurumları İşletme Yönetmeliği”
dahilinde düzenlenmektedir.
3153 sayılı Radyoloji, Radyum ve Elektrikle Tedavi ve Diğer Fizyoterapi Müesseseleri
Hakkında Kanun’a -5947 sayılı Kanunun 9 uncu maddesi ile eklenen- Ek 1 inci maddesinde;
“İyonlaştırıcı radyasyonla teşhis, tedavi veya araştırmanın yapıldığı yerler ile bu iş veya
işlemlerde çalışan personelin haftalık çalışma süresi 35 saattir. Bu süre içerisinde, Sağlık
Bakanlığınca çıkarılacak yönetmelikte belirtilen radyasyon dozu limitleri de ayrıca dikkate
alınır. Doz limitlerinin aşılmaması için alınması gereken tedbirler ile aşıldığı takdirde izinle
geçirilecek süreler ve alınacak diğer tedbirler Sağlık Bakanlığınca çıkarılacak yönetmelikle
belirlenir.” Hükmü ile tüm radyasyonla çalışanların haftalık çalışma süresi haftalık 35 saat
olarak düzenlenmiş ve üst sınır olarak belirlenmiştir. Bu şekilde çalışanlara fazla mesai
yaptırılamamaktadır.
05.07.2012 tarih ve 28344 sayılı Resmî Gazete’ de yayımlanarak yürürlüğe giren Sağlık
Hizmetlerinde İyonlaştırıcı Radyasyon Kaynakları İle Çalışan Personelin Radyasyon Doz
Limitleri ve Çalışma Esasları Hakkında Yönetmelik’le düzenleme yapılmış olup söz konusu
Yönetmeliğin 8 inci maddesinin birinci fıkrasında; “Radyasyon kaynağı ile çalışan personel, 7
nci maddede belirtilen radyasyon doz limitleri ve Kanunun Ek 1 inci maddesinde öngörülen
süre dahilinde çalıştırılır. Bu personel normal mesai dışında icap nöbetine çağrılmış ise icap
nöbetinde bilfiil çalışılan süre de haftalık çalışma süresine dâhil edilir.” hükmü ile radyasyon
ile fazla çalışma yapılamayacağı bir daha zikredilmiş, icap süresi dahilinde bil fiil çalışılan süre
ilgililerin çalışma sürelerine dahil edilmesi hükmü getirilmiş ve doz sınırları bu yönetmelikle
belirlenmiştir.
Nöbet icap hizmetleri; Sağlık Bakanlığı’na bağlı yataklı sağlık kurum ve kuruluşlarında
çalışma düzeni, çalışma saatleri, nöbet usul ve esasları ile türleri Yataklı Tedavi Kurumları
İşletme Yönetmeliği’nin 41 inci ve 52 nci maddeleri arası hükümleri ile 16.10.2009 tarih ve
27378 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan “Yataklı Sağlık Tesislerinde Acil Servis Hizmetlerinin
Uygulama Usul ve Esasları Hakkında Tebliğ kapsamında yürütülmektedir.
657 sayılı Devlet Memurları Kanunun Ek-33 üncü maddesinde; (Ek: 23.2.1995 - KHK - 547/10
md.; Değişik: 21.1.2010-5947/10 md.) gereği nöbet ve icap nöbeti tutanlara kanunun müsaade
ettiği çerçevede nöbet ve icap ücretleri ödenebilmektedir. İstisna olarak; Nöbet muafiyetine
ilişkin, Sağlık Bakanlığı Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü’nün 11.05.2012 tarihli ve 6430
sayılı genel yazısı ile yataklı sağlık tesislerinde çalışan personelin hangi hal ve şartlarda
nöbet ve vardiya hizmetlerinden muaf tutulacağı konusunda düzenleme yapılmıştır.
İlaveten; Mülga Tedavi Hizmetleri Genel Müdürlüğünce düzenlenen 03.08.2010 tarih ve
31259 (2010/55) sayılı ve Sağlık Personelinin Çalışma Saatleri konulu Genelge, Mülga Tedavi
Hizmetleri Genel Müdürlüğünce düzenlenen 03.09.2010 tarih ve 35889 (2010/65) sayılı ve
Sağlık Personelinin Çalışma Saatleri konulu Genelge ile düzenleme yapılmıştır.
Ayrıca; Türkiye Halk Sağlığı Kurumuna bağlı sağlık tesislerinin özellikli birimlerde hizmetin
sürekliliği gerektiğinden anılan birimde çalışan personelin mağduriyetinin de önlenmesi
dikkate alınarak, sağlık personelinin mevzuat kapsamında çalışma saatleri 07.01.2014 tarih
ve 2613 (2014/1) sayılı Genelge ile yeniden düzenlenmiştir.
f) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
166
167
Tarım Sektörü
İKİNCİ BÖLÜM
SEKTÖR STRATEJİLERİ
Tarım Sektörü
1.MEVCUT DURUM
Temel ihtiyaç olarak tarım ürünlerinin giderek artan ve çeşitlenen talebinin yeterli ve
güvenilir şekilde karşılanabilmesi ülkemiz için hayati konulardan biridir. Dünyada hızlı
nüfus artışı, kişi başı gelir artışı ve ticaretin büyümesiyle gerçekleşen kişi başı tüketimin
artması, tarım üretiminin de istikrarlı biçimde artmasını gerektirmektedir.
Ülkemizde tarım sektörünün GSYH içerisindeki payı 1980 yılında yüzde 24,4 iken, 1990’da
yüzde 16,4, 2000 yılında 12,2, 2010 yılında yüzde 9,4 olarak gerçekleşmiştir. Tarım sektörünün
GSYH içerisindeki payı, 2015 yılında yüzde 9,1 olarak gerçekleşmiştir. Tarım sektörünün
GSYH’daki payının giderek düşmesi sanayi ve hizmet sektörlerinin gelişmesinin göreceli
olarak daha hızlı gerçekleşmesinden kaynaklanmaktadır.
Tarım ve ormancılık sektörü ihracatının toplam ihracat içindeki payı 1996 yılında yüzde
9,3, 2000 yılında yüzde 6,0, 2010 yılında ise yüzde 4,3 olarak gerçekleşmiştir. 2014 yılında
sektörün ihracat payı 3,8 iken 2015 yılında yüzde 4 olarak gerçekleşmiştir. Sektörün ithalat
içindeki payı ise 1996 yılında yüzde 5 iken 2000 yılında yüzde 3,9 ve 2010 yılında yüzde 3,5
olarak gerçekleşmiştir. 2013 yılında 3,06 olan ithalat payı 2014 yılında yaklaşık yarım puan
yükselerek 3,54 olmuştur. 2015 yılında ise bu oran yüzde 3,46’dır. 2006 yılından beri pozitif
değer görmeyen sektör net ihracatı ise 2013 yılında (-2,06) milyar, 2014 yılında (-2,6) milyar,
2015 yılında (-1,42) milyar Dolar olarak gerçekleşmiştir.
Tarım sektöründe yaşanan en büyük daralmalar, ekonomik krizin yaşandığı 2001 yılında yüzde
(-7,9) ve küresel iklim krizinin yaşandığı 2007 yılında yüzde ise (-6,7) olarak gerçekleşmiştir.
Küresel mali krizin yaşandığı 2008 ve 2009 yıllarında tarım sektöründe sırasıyla yüzde 4,3
ve 3,6 oranında büyüme görülmüştür. 2011, 2012 ve 2013 yıllarında sırasıyla yüzde 6,1, 3,1
ve 3,5 büyüyen tarım sektöründe 2014 yılında daralma yaşanmış, büyüme hızı yüzde (-2,1)
olarak gerçekleşmiştir. Son olarak, 2015 yılında ise tarım sektöründe yüzde 7,6 büyüme
gerçekleşmiştir.
TÜİK verilerine göre, Türkiye’de tarımsal istihdamın toplam istihdam içindeki payı 1950’li
yıllardan itibaren önemli miktarda düşüş göstermiş, 1955 yılında yüzde 77,4 olan pay 2000
yılında yüzde 47,8’e düşmüştür. Tarım sektörünün son dönemlerine baktığımızda ise, 2007
yılında yüzde 23,5’e düşen tarımsal istihdamın toplam istihdam içerisindeki payı 2008 yılı
mali krizinin ardından 2009 yılı itibarıyla yüzde 24,7’ye yükselmiştir. 2010 yılı için bu rakam
yüzde 25,2, 2011 yılında yüzde 25,5, 2012 yılında yüzde 24,6, 2013 yılında ise yüzde 23,6
olarak gerçekleşmiş ve 2007 yılı seviyesine geri dönmüştür. 2014 yılında yüzde 21,1 ve
2015 yılında ise yüzde 20,6 olarak gerçekleşmiştir. Bu azalışın temel nedenleri arasında;
tarım sektöründe makinalaşmaya bağlı olarak işgücü talebinin azalması, sanayi ve hizmetler
sektörünün işgücü ihtiyacının artması ile kırsalda hızlı nüfus artışı ve ekilebilir toprakların
parçalanmasıyla tarım sektöründe geçim imkânlarının daralması yer almaktadır.
Tarım sektöründeki çözülme bağlamında, kırdan kente göç edenlerin karşılaşmış oldukları
işgücü piyasasına uyum sağlama problemlerini ortadan kaldırmaya yönelik mesleki eğitim
ve beceri programları düzenlenerek istihdam edilebilirlikleri artırılmakta, sosyal uyum
sorununun çözümüne yönelik danışmanlık hizmetleri verilmektedir.
Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı (GTHB) 2013-2017 Stratejik Planında “İstihdamın
Artırılması” şeklindeki gelişme ekseniyle, kırsal alanda yaşam standartlarını yükseltmek
ve kırsal kalkınmayı sağlamak, tarım ürünlerinin yerinde değerlendirilmesini ve katma
değerinin artırılmasını sağlamak hedeflenmektedir.
169
İKİNCİ BÖLÜM
SEKTÖR STRATEJİLERİ
Onuncu Kalkınma Planında ise sektörün yıllık ortalama büyüme hızının yüzde 3,1 olması,
toplam istihdam içerisindeki payının yüzde 21,9’a gerilemesi ve GSYH içerisindeki payının
ise yüzde 6,8 olması öngörülmektedir.
1.1. Kadın İstihdamı
TÜİK Ocak 2016 verilerine göre ülkemizde istihdam oranı yüzde 45, işsizlik oranı yüzde
11,1, işgücüne katılım oranı ise yüzde 50,7 olarak gerçekleşmiştir. Geçen yılın aynı ayına
göre kadın istihdam oranı ise 1 puanlık artışla yüzde 27; kadın işgücüne katılım oranı 1,1
puanlık artışla yüzde 31 düzeyine yükselirken kadın işsizlik oranı 0,1 puanlık azalışla yüzde
13 seviyesinde gerçekleşmiştir.
Tarımsal istihdamın önemli özelliklerinden biri de kadınların işgücüne katılma oranın yüksek
olmasıdır. Türkiye’de istihdam edilen kadınlar içerisinde tarım sektörü payı 2016 Ocak Ayı
için yüzde 26 olarak açıklanmıştır. Tarım sektöründe çalışan kadınların, 2013 yılında yüzde
76,8’i, 2014 yılında ise yüzde 80,8’i ücretsiz aile işçisi olarak istihdam edilmiştir. Bu oran 2015
yılı için ise yüzde 80,68 olarak gerçekleşmiştir. Kadınların işgücü katılma oranının yüksek
olduğu tarım sektöründe kadın girişimciliği desteklenmelidir.
1.2. Çocuk İşçiliği
Tarımda istihdam edilen çocuklar, çalışan çocukların en geniş kitlesini oluşturmaktadır.
TÜİK 2006 verilerine göre, toplam çalışan çocukların yüzde 36,6’sı (çalışan erkek çocukların
yüzde 28,6’sı, kız çocukların yüzde 53,3’ü) tarım sektöründe çalışmaktadır. 2012 verilerine
göre ise; toplam çalışan çocukların yüzde 44,7’si (çalışan erkek çocukların yüzde 38,4’ü, kız
çocukların yüzde 58,4’ü) tarım sektöründe çalışmaktadır. Tarım sektörü içinde de özellikle
“aile işleri dışında, ücret karşılığı gezici ve geçici tarım işlerinde çalışma” çocuk işçiliğinin
en kötü biçimleri arasında tanımlanmış ve öncelikle müdahale edilmesi gereken alan olarak
belirlenmiştir.
1.3. Kayıt Dışı İstihdam
2015 yılı verilerine bakıldığında herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşuna bağlı olmadan
çalışanların oranı yüzde 33,57’dir; bu oran tarım sektörü özelinde incelendiğinde yüzde 81,17
iken tarım dışı sektörlerde yüzde 21,22 olarak gerçekleşmiştir.
Kayıt dışı istihdamın içinde tarım sektörünün payı 2010 yılında yüzde 49,7, 2011 yılında
yüzde 50,8, 2013 yılında yüzde 53,4 iken 2014 yılında ise yüzde 49,6’ya düşmüştür. Bu oran
2015 yılı için yüzde 49,8 olarak açıklanmıştır.
Tarımda kayıt dışı istihdama bakıldığında 2010 yılında yüzde 85,4, 2014 yılında yüzde
82,26 ve 2015 yılında ise yüzde 81,17 olduğu görülmektedir. Tarımda kayıt dışı istihdamın
içinde kadınların payı ise 2010 yılında yüzde 53,9, 2014 yılında yüzde 53,1 ve 2015 yılında
yüzde 53,38’dir. Önemli bir kısmı kayıt dışı olan tarım sektörünün kayıt altına alınması,
sektör büyüklüğünün tespiti ve doğru politikalar üretmek için büyük önem arz etmektedir.
Bu bakımdan tarım sektöründe kayıtlı istihdamın önemi ve getirileri hakkında toplumsal
farkındalığın geliştirilmesine yönelik çalışmalar ve gerekli mevzuat düzenlemeleri
yapılmaktadır.
170
İKİNCİ BÖLÜM
SEKTÖR STRATEJİLERİ
Tarım Sektörü
1.4. Mevsimlik Tarım İşçiliği
Genellikle işleyecek toprağı bulunmayan, yetersiz toprağa sahip olan ya da çeşitli nedenlerle
bu toprakları işleyemeyen aileler, tarımsal işgücü talebi yoğun olan yerlere giderek, gezici
veya geçici olarak çalışmaktadırlar. Mevsimlik gezici tarım işçilerinin zor koşullarda
çalıştıkları bilinen bir gerçektir. İşçiler, içinde bulundukları çalışma ve yaşam koşulları ile
eğitim düzeyleri ve örgütlenme gibi alanlarda asgari standartları elde edebilecek durumda
değildirler.
Mevsimlik gezici tarım işçilerinin sosyal güvenlikleri açısından mevcut durumları
iyileştirilmesi amacıyla 2011 yılında, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası
Kanununda bir değişiklik yapılarak günlük prime esas kazanç alt sınırının 20 günlük
tutarı üzerinden ödeyecekleri primlerinin 30 günlük sağlık ve emeklilik hizmeti olarak
değerlendirilmesi sağlanmış, tarımda iş aracılığı sözleşmesi zorunlu hale getirilmiştir.
TBMM Genel Kurulunun 11.11.2014 tarihli kararıyla 17 üyeden oluşan “Mevsimlik Tarım
İşçilerinin Sorunlarının Araştırılarak Alınması Gereken Önlemlerin Belirlenmesi Amacıyla
Kurulan Meclis Araştırması Komisyonu” kurulmuştur. Komisyon, bilgi edinmek üzere
akademisyenler, ilgili kamu kurumları ve özel kuruluşlardan yetkililer ile sivil toplum
kuruluşlarından temsilciler davet ederek bu kişilerin görüşlerini almış, Şanlıurfa, Adana ve
Ordu illerine ziyaretlerde bulunmuş ve 31.03.2015 tarihinde çalışmalarını tamamlamıştır.
Çalışmalar neticesinde hazırlanan komisyon raporunda, mevsimlik tarım işçilerinin ulaşım,
barınma, eğitim, sağlık, sosyal güvenlik, İSG, ücret ve çalışma ilişkileri vb. alanlardaki
sorunları incelenerek çözüm önerileri sunulmuştur.
Başbakanlıkta, 21.10.2015 tarihinde ilgili kurumların temsilcilerinin katılımıyla yapılan
toplantıda konu hakkında Bakanlar Kurulu Yönetmeliği çıkarılmasının uygun olacağı
düşüncesi ön plana çıkmıştır. Bu kapsamda çalışmalar ÇSGB Çalışma Genel Müdürlüğünce
sürdürülmektedir.
171
İKİNCİ BÖLÜM
SEKTÖR STRATEJİLERİ
2. EYLEM PLANLARI GÜNCEL DURUMLARI
Politika No ve Adı:
1. Tarım sektöründe istihdam şartları iyileştirilecektir.
Tedbir No ve Adı:
1.1 Tarıma yönelik destekler ihtisaslaşmayı ve istihdamı korumayı teşvik edecek biçimde
tasarlanacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: GTHB - Tarım Reformu Genel Müdürlüğü
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: Hazine Müsteşarlığı, Kalkınma Bakanlığı, Maliye
Bakanlığı, Sosyal Taraflar
c) Süre: Sürekli
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: Tarımsal Üretim Kayıt Sistemi kapsamında
2016 yılı kayıtlarının gerçekleştirilmesi için çalışmalar başlatılmıştır. 2016 yılı sonuna kadar
kayıtların tamamlanması hedeflenmektedir.
Avrupa Birliği Destek Stratejisine İlişkin çalışmalar sürdürülmektedir; bu stratejiyle ilişkili
Etki Analizi Projesi kabul edilmiş olup yıl sonunda başlaması için çalışmalar sürdürülmektedir.
2016/2891 sayılı 2016 yılında Tarımsal Desteklemeye ilişkin kararnamede Tarımsal Yayım ve
Danışmanlık Hizmetlerinin yaygınlaştırılması için ziraat odası ve üretici örgütlerine istihdam
edecekleri en fazla 2 tarım danışmanı için 20.000 TL ödeneceği belirtilmektedir.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Tedbir No ve Adı:
1.2 Sektördeki işgücünün kalitesinin artırılması ve verimli üretimin gerçekleşmesi açısından
tarım sektöründeki meslekler tanımlanacak ve bu mesleklerde mesleki standartların
belirlenmesine yönelik hedefler ortaya konulacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: MYK
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: GTHB, Meslek Kuruluşları, Üniversiteler
c) Süre: Sürekli
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: Tarım sektöründeki çalışmalar Türkiye Damızlık
Koyun-Keçi Yetiştiricileri Merkez Birliği (TÜDKİYEB) ile 30.10.2012 tarihinde imzalanan
Meslek Standardı Hazırlama İşbirliği Protokolü ile başlamış, Kuruluş bu kapsamda Çoban
(Seviye 3) taslak meslek standardını hazırlamıştır. Söz konusu meslek standardı 18.04.2014
tarihinde Resmî Gazete’de yayımlanarak ulusal meslek standardı niteliği kazanmıştır. Ayrıca,
TÜDKİYEB ile 04.03.2016 tarihinde imzalanan Ulusal Yeterlilik Hazırlama İşbirliği Protokolü
172
İKİNCİ BÖLÜM
SEKTÖR STRATEJİLERİ
Tarım Sektörü
ile Çoban (Seviye 3) mesleğine yönelik yeterlilik hazırlama çalışması başlatılmıştır.
.:, 5BSÕN "WDÕMÕL WF #BMÕLmÕMÕL TFLUzSOEF 5SLJZF ;JSBBU 0EBMBSÕ #JSMJáJ JMF JN[BMBOBO
meslek standardı hazırlama işbirliği protokolü kapsamında 10 meslekte, Türkiye Damızlık
Sığır Yetiştiricileri Merkez Birliği ile imzalanan bir meslekte meslek standardı hazırlama
çalışmaları devam etmektedir. (4 taslak meslek standardı MYK Tarım, Avcılık ve Balıkçılık
Sektör Komitesince değerlendirme sürecinde, 5 taslak meslek standardı ilgili kurum/
kuruluşlardan gelen görüşlerin değerlendirilmesi sürecinde, 2 meslekte ise meslek standardı
hazırlama çalışmaları sürmektedir.)
Söz konusu sektörde hali hazırda Türkiye Damızlık Koyun-Keçi Yetiştiricileri Merkez
Birliği tarafından hazırlanmış ve Resmî Gazete’de yayımlanmış bir ulusal meslek standardı
bulunmaktadır. Söz konusu ulusal meslek standardına ilişkin ulusal yeterlilik hazırlama
çalışmaları devam etmektedir.
Ocak-Haziran 2016 dönemi için değerlendirme sürecinde olan taslak meslek standartlarının
çalışmalarının tamamlanıp, taslaklara ulusal meslek standardı niteliği kazandırılması;
çalışması sürdürülen ulusal yeterlilikte çalışmaların tamamlanıp, taslağın ulusal yeterlilik
niteliği kazanması planlanmaktadır.
Ayrıca, tarım, avcılık ve balıkçılık alanlarında bundan sonra yapılacak çalışmalara ve bu
alanlarda Kurumla işbirliği yapacak kurum ve kuruluşlara yol göstermesi amacıyla söz
konusu alanlardaki mesleklerin tespit edilmesine yönelik araştırmalar yapılmıştır. Bu
kapsamda MYK Tarım Avcılık ve Balıkçılık Sektör Komitesi üyeleri ile 18.01.2016 tarihinde
meslek haritalama çalışması gerçekleştirilmiş olup tarım, avcılık ve balıkçılık alanlarında
meslek haritası oluşturulmuştur.
Tarım sektöründe hazırlanmış ulusal yeterlilik bulunmadığından sınav ve belgelendirme
süreçleri henüz başlatılmamıştır.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Tedbir No ve Adı:
1.3 Tarım sektöründe kriz yaşanması halinde kısa çalışma ödeneği başvurusu öncelikle
değerlendirilecektir.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: İŞKUR
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: ÇSGB
c) Süre: Sürekli
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: Tedbirle ilgili olarak personel bilgilendirilmiştir.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
173
İKİNCİ BÖLÜM
SEKTÖR STRATEJİLERİ
Tedbir No ve Adı:
1.4 Tarım sektörü çalışanlarına yönelik olarak girişimcilik ve özellikle kadın girişimciliği
desteklenecektir.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: GTHB - Eğitim, Yayım ve Yayınlar Dairesi Başkanlığı
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: ÇSGB, ASPB, İŞKUR, KOSGEB, Orman ve Su İşleri
Bakanlığı, Meslek Kuruluşları
c) Süre: Sürekli
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: 2015 yılında 8 ilde başlayan “Tarımda Kadın
Girişimciliğinin Güçlendirilmesi” programı 2016 yılında 18-40 yaş “Genç Girişimci Kadınlar
Güçleniyor” olarak 10 ilde devam etmekte olup, 500 kadın çiftçi İŞKUR –KOSGEB işbirliği ile
uygulamalı girişimcilik eğitim almaktadır.
“Tarımsal Kalkınma Kooperatiflerinin Bulundukları Yerlerdeki Kadın Çiftçilere Verilen Eğitim
ve Yayım Çalışmaları” ile 81 ilimizde eğitim verilmektedir. Eğitimlerle kooperatifleşerek proje
yürüten kadınlara, girişimci olma yolunda destek olunmakta kendileri ile birlikte ailelerinin
de istihdama katılmasına olanak sağlanmaktadır. 2016 yılında kadın çiftçilere yönelik
kooperatifçilik eğitimleri devam etmektedir. Bakanlık bünyesinde kurucusu ve ortaklarının
çoğunluğu kadınlardan oluşan 54 Tarımsal Kalkınma Kooperatifi bulunmaktadır. Bu
kooperatiflerden bugüne kadar 18 kooperatif pozitif ayrımcılık gözetilerek programa alınma
yoluyla desteklenmiştir.
Kadın çiftçilerin istihdam edilebilirlikleri, girişimcilik kapasitelerinin artırılması ve
bölgesel kalkınmaya katkı sağlanması amacı ile 5 ilde kadın çiftçilere yönelik özel projeler
yürütülmektedir.
… (B[JBOUFQ JMJOEF ²,BEÕO bJGUmJMFS JMF "MUFSOBUJG fSO 4UFWJB :FUJãUJSJDJMJáJ WF 4BOBZJZF
Kazandırılması Projesi”
… "OLBSB JMJOEF ²,BEÕO bJGUmJMFS :FãJM fSFUJN JMF %PNBUFT fSFUJZPS )BZBUMBSÕ %FáJãJZPS
Projesi”
… )BLLiSJJMJOEF²4T#JULJTJ:FUJãUJSJDJMJáJOEF,BEÕObJGUmJMFS1SPKFTJ³
… &MB[ÕáJMJOEF²,BEÕO&MJ%FáEJ4FC[F,VSVEV%PNBUFT6O0MEV1SPKFTJ³
… "OUBMZBJMJOEF²"OUBMZBµEBeSU"MUÕ4FC[F:FUJãUJSJDJMJáJOEF,BEÕOfSFUJDJMFSMF#JZPMPKJL
Mücadele Projesi”
Bu 5 özel projede toplam 403 kadın çiftçi konuları bazında sertifika programlı çeşitli eğitimler
almakta olup, proje çalışmaları devam etmektedir. Projeler sonunda kadın çiftçilerin
kooperatifleşerek örgütlenmelerinin sağlanması ve gelir kaynaklarının çeşitlendirilerek
girişimciliklerinin desteklenmesi ve istihdam ortamı yaratılması sağlanacaktır.
Bakanlığın 2016 yılında başlattığı Kırsal Kalkınma Yatırımlarının Desteklenmesi Programı
kapsamında “Genç Çiftçi Projelerinin Desteklenmesi” programı ile 18-40 yaş kadın adaylara
pozitif ayrımcılık yapılarak + puan verilecektir.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
174
İKİNCİ BÖLÜM
SEKTÖR STRATEJİLERİ
Tarım Sektörü
Tedbir No ve Adı:
1.5 Tarım sektöründe bilinçli üreticilerin artırılması ve modern üretim yöntemlerinin
çiftçiler tarafından benimsenmesi amacıyla İŞKUR tarafından mesleki eğitim programları
düzenlenecektir.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: İŞKUR
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: GTHB, MEB, Tarımsal Üretici Örgütleri, Üniversiteler,
Meslek Kuruluşları
c) Süre: Sürekli
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: 2016 yılı Mart ayı itibariyle İŞKUR tarafından
düzenlenen tarım sektöründeki tamamlanmış ve devam eden kurs ve programlara 4.699 kişi
katılmıştır.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Tedbir No ve Adı:
1.6 Tarımda istihdam edilenlerin, özellikle kadınların sosyal güvenlik kapsamına girmeleri
kolaylaştırılacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: SGK - Sigorta Primleri Genel Müdürlüğü
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: ÇSGB, GTHB, Maliye Bakanlığı
c) Süre: Sürekli
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: SGK bünyesinde halihazırda tarım sektöründe
çalışan özellikle geçici ve mevsimlik tarım işçilerinin sosyal güvenliklerini sağlamak
üzere, tıpkı ev hizmetlerinde çalıştırılanların sigortalılık iş ve işlemlerinin kolaylaştırılıp
basitleştirildiği sisteme geçilerek 5510 sayılı Kanunun Ek 9 uncu maddesi kapsamına
mevsimlik ve geçici tarım işçilerinin de dahil edilmesi yönünde bir çalışma bulunmaktadır.
Buna göre özel sektöre ait tarım ve orman işlerinde aynı kişi yanında ay içerisinde 10 günün
altında çalışması bulunan tarım işçilerinin asgari ücretin günlük tutarının yüzde 2’si oranındaki
iş kazası ve meslek hastalığı sigortası primini çalıştıranlar ödeyecek ve böylece iş kazası ve
meslek hastalığı risklerine karşı tarım sektörü çalışanları korunmuş olacaklardır. Bu şekilde
adlarına iş kazası ve meslek hastalığı primi yatan tarım işçileri çalışmalarının bulunduğu
ay için 20 gün üzerinden malullük, yaşlılık ve ölüm sigortası primi ile genel sağlık sigortası
primini ödemek suretiyle hem sağlık hem de emeklilik haklarından yararlanabileceklerdir.
10 günden az çalışanların tescil ve kayıt işlemleri ile primlerinin tahsilatları SMS yöntemi ile
cep telefonları aracılığıyla gerçekleştirilebilecek, ay içerisinde 10 gün ve daha fazla süreyle
tarım işçisi çalıştıran işverenlerimizin işlemleri de kolaylaştırılıp basit hale getirilecektir.
Böylece toplam istihdamdan yaklaşık yüzde 22 pay alan tarım sektöründeki yaklaşık yüzde
81’ler seviyesinde olan kayıt dışılık kayıt altına alınabilecek, sosyal güvenlik şemsiyesi
genişletilmiş olacaktır.
175
İKİNCİ BÖLÜM
SEKTÖR STRATEJİLERİ
Mevsimlik tarım işçilerinin kayıt altına alınmalarını kolaylaştırabilmek için çavuş ve elçi
denilen aracıların, tarım işçilerini bulma ve çalıştırma işlerinin özel istihdam büroları ya da
İŞKUR aracılığı ile gerçekleştirilmesinin faydalı olacağı düşünülmektedir.
Tarım sektöründe çalışan kadınların sosyal güvenlik kapsamına alınabilmelerini
kolaylaştırmak için Ek-9 benzeri bir uygulamanın hayata geçirilmesi düşünülmektedir.
Kişilerin iş kazası ve meslek hastalığı primlerinin sms ortamında işverenlerce yatırılabilir
olması işverenin sigortalıya karşı yükümlülüklerini önemli ölçüde kolaylaştıracaktır. Söz
konusu uygulamalara ilişkin çalışmalar Ek-9 kapsamında devam etmekte olup bu çalışmaların
kısa zaman içerisinde sonuçlanması beklenmektedir.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Tedbir No ve Adı:
1.7 Özel sektör yatırımları teşvik edilecek, kredi imkânları artırılacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: GTHB - Tarım Reformu Genel Müdürlüğü, Ekonomi Bakanlığı
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: Maliye Bakanlığı, Tarımsal Üretici Örgütleri, Hazine
Müsteşarlığı, Tarım Kredi Kooperatifleri
c) Süre: Sürekli
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: Kırsal kalkınma destekleri kapsamında genç
çiftçi projelerinin desteklenmesi hakkında tebliğe göre, program kapsamındaki genç çiftçilere
büyükbaş ve küçükbaş hayvan yetiştiriciliği, arıcılık, kanatlı, ipekböceği yetiştiriciliği,
meyvecilik, seracılık ile tıbbi ve aromatik bitki yetiştiriciliği konularında 30.000 TL hibe
desteği verilecektir. Program 3 yıl süre ile uygulanmaya devam etmektedir.
Piyasada çiftçinin rekabet gücünü arttırmak amacıyla tarımsal amaçlı üretici örgütlerine
yönelik bir proje uygulanmaktadır. Proje kapsamında geliştirilecek yeni projeler sayesinde
sektörde istihdamın arttırılması planlanmaktadır.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Tedbir No ve Adı:
1.8 Tarıma Dayalı İhtisas Organize Sanayi Bölgeleri kurulacak, tarım sanayi entegrasyonu
desteklenecek ve geliştirilecektir.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: GTHB - Tarım Reformu Genel Müdürlüğü
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: BSTB, KOSGEB, Meslek Kuruluşları
c) Süre: Sürekli
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: Hayvansal ve bitkisel üretim konulu Tarıma
Dayalı İhtisas Organize Sanayi Bölgeleri ile ilgili iş ve işlemler yürütülmektedir. Bu görev;
176
İKİNCİ BÖLÜM
SEKTÖR STRATEJİLERİ
Tarım Sektörü
BSTB tarafından yürütülmekte iken 12.04.2000 tarihli ve 4562 sayılı Organize Sanayi
Bölgeleri Kanununun 26/A maddesine, 11.10.2011 tarihli ve 662 sayılı KHK (Madde 12) ile
eklenen cümle ile (Organize Sanayi Bölgelerine ilişkin olarak Bakanlığa verilmiş olan yetkiler
ve görevler, Tarıma Dayalı İhtisas OSB’leri bakımından GTHB tarafından kullanılır) Bakanlığa
devredilmiştir.
Tarıma Dayalı İhtisas OSB’ler ile ilgili iş ve işlemler 4562 sayılı Kanuna 11.10.2011 tarihli
ve 662 sayılı KHK (Madde 12) ile eklenen Geçici 10 uncu madde hükümleri doğrultusunda
12.03.2012 tarihinde imzalanan protokol ile Bakanlıkça devir alınmıştır. Protokol ile BSTB’den
11 adet TDİOSB’ye ait dosyalar devir alınmıştır.
Devir alınan 11 adet TDİOSB’nin;
… BEFEJ#FTJ4ÕáÕSDÕMÕáÕ"NBTZB4VMVPWB"OLBSBbVCVL%JZBSCBLÕS&TLJãFIJS#FZMJLPWB
Gaziantep, Kars, Şanlıurfa),
… BEFEJ4U4ÕáÕSDÕMÕáÕ,BSBNBO
… BEFEJ4FSBDÕMÕL%FOJ[MJ4BSBZLzZ
… BEFEJbJmFLmJMJL:BMPWB
… BEFEJEF)BZWBOTBMfSOMFS&MB[Õá
konusundadır.
Devir alınan TDİOSB’lerden 8 adedi Bakanlık yatırım programında yer almaktadır. Bunlardan;
* 6 adedi Besi Sığırcılığı;
…
…
…
…
…
…
"NBTZB4VMVPWB
"OLBSBbVCVL
%JZBSCBLÕS
&TLJãFIJS#FZMJLPWB
,BST
âBOMÕVSGB#FTJ5%ä04#
* 2 adedi Seracılık konusundadır.
… %FOJ[MJ4BSBZLzZ
… :BMPWBbJmFLmJMJL
Devir işlemlerinden sonra Bakanlığa 6 adet TDİOSB başvurusu yapılmıştır.
Bakanlığa başvurusu yapılan TDİOSB’lerin;
… BEFEJ#FTJ4ÕáÕSDÕMÕáÕ"GZPOLBSBIJTBS#PMWBEJO.BMBUZB:B[ÕIBO4JWBTâBSLÕãMB
… BEFEJ4U4ÕáÕSDÕMÕáÕ)BUBZ"MUÕOz[&OFL
… BEFEJ4FSBDÕMÕL4BNTVO#BGSB
… BEFEJ+FPUFSNBM4FSBDÕMÕL"áSÕ%JZBEJO
konusundadır.
TDİOSB’lerin son durumları aşağıdaki gibidir.
177
İKİNCİ BÖLÜM
SEKTÖR STRATEJİLERİ
Bulunduğu
İlçe
Yatırım
Programında
Yer Alan
TDİOSB’ler
İl/ Proje
Konu/Kapasite Açıklama
Alanı
(Hektar)
Amasya-Suluova
90
Besi/7.500 baş
Altyapı yapım işi
tamamlanmış, kesin
kabulü yapılmıştır. 2016
yılı Yatırım Programına
dahil değil.
Ankara-Çubuk
255
Besi/18.000 baş Alt yapı yapım işi geçici
kabul aşamasındadır. 2016
yılı Yatırım Programına
dahil değil.
Diyarbakır-Merkez 188
Besi/15.000 baş Altyapı yapım işi
tamamlanmış, kesin
kabulü yapılmıştır.
Şanlıurfa- Merkez 855
B e s i / 1 0 6 . 4 0 0 Altyapı yapım işi devam
baş
etmektedir.
Eskişehir144
Besi/15.300 baş Altyapı yapım işi devam
etmektedir. 2016 yılında
Beylikova
bitmesi planlanmaktadır.
Kars-Merkez
147
Besi/11.250 baş İhale aşamasında
Denizli-Sarayköy
72
Sera/ 12 adet
Yalova-Merkez
105
Çiçekçilik
Toplam
Yatırım
Programında
Yer Almayan
TDİOSB’ler
Toplam
178
1.856
Elazığ-Merkez
Gaziantep-Merkez
Karaman-Merkez
18
450
250
Hatay-AltınözüEnek
Malatya-Yazıhan
359
Sivas-Şarkışla
230
A.KarahisarBolvadin
Ağrı-Diyadin
300
Samsun-Bafra
120
312
129
2.168
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
İhale aşamasında.
Toplulaştırma çalışmaları
devam etmektedir. 2016
yılında ihale edilecek.
6 Besi/173.450 baş
1 Çiçekçilik
1 Seracılık
Hayv.Ürn/7 adet İşletmeye geçti.
Besi/26.250 baş İmar planı aşamasında
Süt/12.500 baş
Hukuki süreç (Temyiz
aşaması) devam ediyor.
Süt/31.050 baş
Kamulaştırma işlemleri
devam etmektedir.
Besi/20.000 baş Yer seçimi kesinleştirme
aşamasında
Besi/24.600 baş Yer seçimi kesinleştirme
aşamasında
Besi/9.550 baş
Yer seçimi kesinleştirme
aşamasında
Sera/35 adet
Yer seçimi kesinleştirme
aşamasında
Sera/63 adet
Kuruluş Protokolü
onaylandı. Tüzel kişilik
kazandı.
4 Besi/80.400 baş
2 Süt 43.550 baş
2 Sera/98 adet
İKİNCİ BÖLÜM
SEKTÖR STRATEJİLERİ
Tarım Sektörü
Tedbir No ve Adı:
1.9 Tarımsal alandaki gelişmeler ve istihdam olanakları konusunda görüşü alınmak ve bu
alanda yapılabilecek faaliyetleri belirlemek üzere Tarım İl Müdürlüklerinin yılda en az bir
kez İİMEK toplantılarına katılımı sağlanacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: İŞKUR
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: GTHB, MEB
c) Süre: Sürekli
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: 09.02.2016 tarih ve 5308 sayılı Genel Müdürlük
talimatı ile İl Müdürlerinden alınan kararların tespiti ve uygulamaya yönelik izlemedeğerlendirme sürecinin etkin yönetilmesi noktasında gerekli koordinasyonu başta valiler
olmak üzere paydaşlarla birlikte sağlaması talep edilmiştir.
18.02.2016 tarih ve 2837 sayılı Bakanlık talimatı ile Valilerden İİMEK’lerin etkinliğini
artırmak için gerekli tedbirleri alması talep edilmiştir.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Tedbir No ve Adı:
1.10 Tarımsal işletmelere İŞKUR hizmetleri tanıtılacak ve bu işletmelerin İŞKUR hizmetlerinden
yararlanmaları sağlanacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: İŞKUR
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: GTHB
c) Süre: Sürekli
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: 2015 yılında Tarım, Ormancılık ve Balıkçılık
alanında faaliyet gösteren 4.016 işletme ziyaret edilmiş, Kurum hizmetleriyle ilgili
bilgilendirilmiştir. 2016 yılı Ocak-Nisan döneminde ise bu alandaki 1.515 işletme ziyaret
edilmiştir.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
179
İKİNCİ BÖLÜM
SEKTÖR STRATEJİLERİ
Politika No ve Adı:
2. Tarım sektöründeki işgücünün eğitim ve vasıf düzeyi yükseltilecek, uyum yeteneği
artırılacaktır.
Tedbir No ve Adı:
2.1 Sektörde ücretli olarak çalışan işçiler temel mesleki eğitim ve beceri eğitimlerinden
geçirilecektir.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: GTHB - Eğitim, Yayım ve Yayınlar Dairesi Başkanlığı
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: İŞKUR, MEB
c) Süre: Sürekli
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: “Tarımsal Nüfus Gençleşiyor Projesi” ile 140
kursta 3.236 çiftçi eğitilmiştir.
“Sürü Yönetimi Elemanı Benim Projesi” ile 69 kursta 1.532 çiftçi eğitilmiştir.
“El sanatları projeleri” kapsamında 15 kursta 206 kursiyer eğitilmiştir.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Tedbir No ve Adı:
2.2 Sektöre yönelik mesleki eğitim programları ve girişimcilik eğitimleri düzenlenecektir.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: İŞKUR
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: SGK, MEB, KOSGEB, Tarımsal Üretici Örgütleri
c) Süre: Sürekli
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: 2016 yılı Mart ayı itibariyle İŞKUR tarafından
düzenlenen tarım sektöründeki tamamlanmış ve devam eden kurs ve programlara 4.699 kişi
katılmıştır.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Tedbir No ve Adı:
2.3 Tarımdan kopan işgücünün aynı bölgede geçiş yapması öngörülen sektörler ve meslekler
belirlenerek bu kişilere yönelik sertifikalı eğitim programları uygulanacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: İŞKUR
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: GTHB, MEB, Meslek Kuruluşları
180
İKİNCİ BÖLÜM
SEKTÖR STRATEJİLERİ
Tarım Sektörü
c) Süre: Sürekli
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: Söz konusu tedbirin hedef kitlesinin
somut olarak belirlenememesi nedeni ile hizmet sunulmasına rağmen, hizmet sunulan
kişilerin kayıtları tarımdan kopanlar şeklinde tutulmadığından sayısal olarak sonuçları
ölçülememektedir. Bu yönde il müdürlüklerine ayrıca gerekli talimatlar verilerek ilgili kurum
ve kuruluşlarla işbirliği içinde çalışma yapmaları istenilmiştir.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Tedbir No ve Adı:
2.4 Toplum yararına çalışma programlarında tarım sektöründen kopan işgücüne öncelik
verilecektir.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: İŞKUR
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: ÇSGB, Sosyal Taraflar
c) Süre: Sürekli
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: Tarım sektöründen kopan işgücünün
belirlenmesi şu anki durumda mümkün olmamaktadır. Tarım sigortalıları genellikle mal
sahipleridir, dolayısıyla tarım sigortalılığı sona erenleri ele almak sorunu çözmemektedir
ki yaklaşık yüzde 80’i kayıt dışı olan bir sektörde tarım sigortalılığı bir anlam ihtiva
etmemektedir. Çiftçi kayıt sistemine kayıt olan ancak üzerine tapulu malı olmayanların ele
alınmasında ise tarla kiralama yoluyla işveren olanlar da dahil olacağı için sorun oluşacağı
görüşülmüştür. Tarım Bakanlığı ile karşılıklı bir çözüm üretilmesi gerekmektedir.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Tedbir No ve Adı:
2.5 Kırdan kente göçle birlikte işgücü piyasasında yaşanan uyum problemini ortadan
kaldırmaya yönelik programlara yer verilerek, göç edenlerin istihdam edilebilirliklerini ve
sosyal uyumlarını artırmaya yönelik eğitim ve danışmanlık hizmetleri verilecektir.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: İŞKUR
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: ASPB, İçişleri Bakanlığı, MEB
c) Süre: Sürekli
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: Söz konusu tedbirin hedef kitlesinin somut
olarak belirlenememesi nedeni ile hizmet sunulmasına rağmen, hizmet sunulan kişilerin
kayıtları kırdan kente göç edenler şeklinde tutulmadığından sayısal olarak sonuçları
ölçülememektedir. Bu yönde il müdürlüklerine ayrıca gerekli talimatlar verilerek il
müdürlüklerinden ilgili kurum ve kuruluşlarla işbirliği içinde çalışma yapmaları istenilmiştir.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
181
İKİNCİ BÖLÜM
SEKTÖR STRATEJİLERİ
Politika No ve Adı:
3. Tarım sektöründe kayıtlı istihdamın geliştirilmesi sağlanacaktır.
Tedbir No ve Adı:
3.1 Sektörde yüksek düzeyde seyreden kayıt dışı istihdamı ortadan kaldırmaya yönelik
düzenlemeler yapılacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: SGK - Sigorta Primleri Genel Müdürlüğü
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: ÇSGB, GTHB, Maliye Bakanlığı
c) Süre: 2016
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: SGK tarafından yürütülen bir proje kapsamında
bölgesel analizler yapılmakta ve bu analizlerden bir tanesi tarım sektörüne yönelik olarak
gerçekleştirilmiş olup değerlendirmeler devam etmektedir.
Yine aynı proje kapsamında akademisyenler, ilgili kurum ve kuruluşlar ve toplumun ilgili
kesimlerinden oluşan akademik danışma kurulu kurulmuştur. Bu kurul tarım sektöründe
kayıt dışılığın nedenleri ve çözüm önerilerine ilişkin bir rapor hazırlayacaktır.
2016 yılında tarımla ilgili çalıştay yapılması planlanmakta olup, çalıştay raporu ve akademik
danışma kurulu raporu sonrasında mevzuat değişiklik önerileri getirilecektir.
Gerek bu iki çalışma sonucunda ortaya çıkan çıktılar ve öneriler kapsamında gerekse UİS
Tarım Sektörünün 1.6 No.lu Eylem kapsamında yapılacak olan çalışmalar neticesinde ortaya
çıkacak mevzuattan çalışması için gerekli düzenlemeler yapılacaktır.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Tedbir No ve Adı:
3.2 Kayıtlı istihdamı geliştirmeye yönelik bilinç artırma çalışmaları gerçekleştirilecektir.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: SGK - Sigorta Primleri Genel Müdürlüğü
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: ÇSGB, GTHB, Meslek Kuruluşları, Tarımsal Üretici
Örgütleri
c) Süre: Sürekli
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: Tarım sektöründe çalışanlara yönelik 2014
ZÕMÕOÕO,BTÕNWF"SBMÕLBZMBSÕJMFZÕMÕ0DBLBZÕOEB5SLJZF;JSBBU0EBMBSÕ#JSMJáJJMFUBSÕN
sektörünün yoğun olduğu sekiz ilde bilgilendirme faaliyetleri gerçekleştirilmiştir.
Kurumca yürütülen proje kapsamında tarımsal faaliyetin yoğun olduğu bölgelerdeki 30 ilde,
muhtarlara ve imamlara yönelik bilgilendirme seminerleri yapılmış olup ve bilgilendirici
materyaller (afiş, broşür) dağıtılmıştır.
182
İKİNCİ BÖLÜM
SEKTÖR STRATEJİLERİ
Tarım Sektörü
Tarım işçilerine yönelik olarak kamu spotu hazırlanmış olup, TV kanallarında yayınlanmıştır.
Mevsimlik tarım işçilerine (Ek-5 sigortalıları) ilişkin hazırlanmış olan afişlerin dağıtımı
yapılmıştır.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Politika No ve Adı:
4. Tarım sektöründe çocuk işçiliği önlenecektir.
Tedbir No ve Adı:
4.1 Kırsal alanda çocuk ve gençlere karşılıksız burs ve kredi imkânları sağlanarak veya şartlı
nakit transferinden yararlanma şartları kolaylaştırılarak eğitimde kalmaları teşvik edilecektir.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: MEB - Ortaöğretim Genel Müdürlüğü
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: Maliye Bakanlığı, ASPB, İçişleri Bakanlığı, Gençlik
ve Spor Bakanlığı
c) Süre: Sürekli
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: MEB tarafından, ihtiyacı olan öğrenci çocuk
ve gençler için düzenlenen parasız yatılılık ve bursluluk sınavları devam etmektedir. Her yıl
tespit edilen parasız yatılılık veya bursluluk kontenjanlarının; 2828 sayılı Sosyal Hizmetler
Kanunu ile 5395 sayılı Çocuk Koruma Kanunu kapsamına giren öğrencilere yüzde 10’u,
ailesinin oturduğu yerleşim biriminde ortaokul veya imam-hatip ortaokulu bulunmayan
öğrencilere yüzde 5’i, çalışan, emekli olan veya vefat eden öğretmen çocuklarına yüzde 15’i
ve diğer öğrencilere ise yüzde 70’i ayrılmaktadır.
Ortaöğretim kurumlarının pansiyonlarında ise kontenjanın yüzde 80’i parasız yatılı, yüzde
20’si paralı yatılı öğrencilere ayrılmaktadır.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Tedbir No ve Adı:
4.2 Özellikle mevsimlik gezici tarım işçilerinin çocuklarının eğitim sisteminde kalmasını
teşvik edici özel düzenlemeler yapılacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: MEB - Temel Eğitim Genel Müdürlüğü
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: ASPB, ÇSGB, İçişleri Bakanlığı
c) Süre: Sürekli
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: 2016/5 Sayılı ‘Mevsimlik Tarım İşçileri ile
Göçer ve Yarı Göçer Ailelerin Çocuklarının Eğitime Erişimi’ konulu Genelge 21.03.2016
tarihinde çıkarılmıştır. Genelge kapsamında “İl/İlçe Mevsimlik Tarım İşçileri ile Göçer ve Yarı
183
İKİNCİ BÖLÜM
SEKTÖR STRATEJİLERİ
Göçer Ailelerin Çocuklarını Takip Ekipleri” kurulmuş ve 6 aylık dönemler halinde izleme
raporları istenmiştir.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Politika No ve Adı:
5. Mevsimlik tarım işçilerinin çalışma ve yaşam şartları iyileştirilecektir.
Tedbir No ve Adı:
5.1 Mevsimlik gezici tarım işçilerine İŞKUR faaliyetlerinden yararlanma imkânı sağlanacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: İŞKUR
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: ASPB, ÇSGB, KOSGEB, Meslek Kuruluşları
c) Süre: Sürekli
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: Mevsimlik gezici tarım işçilerinin geçici olarak
ikamet ettikleri hedef illere ilişkin veri bulunmamakla birlikte GTHB ile yapılan yazışmalar
çerçevesinde en fazla mevsimlik tarım işçisi veren iller olan Adıyaman, Diyarbakır, Mardin,
Gaziantep, Şanlıurfa ve Kahramanmaraş illerinde düzenlenen kurs ve programlara 18.546
sayıda kişi katılmıştır.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
184
Tekstil ve Hazır Giyim Sektörü
İKİNCİ BÖLÜM
SEKTÖR STRATEJİLERİ
1. MEVCUT DURUM
Dünya ekonomisi çalkantılı ve zor bir yılı geride bırakırken, başta ekonomileri Çin’e
yaptıkları ihracata bağımlı gelişmekte olan ekonomiler olmak üzere, küresel ekonominin
“Çin kırılganlığı” ve Çin’deki yavaşlamadan olumsuz yönde etkilenmesi yılın sonuna doğru
giderek artmış bulunmaktadır. Öte yandan, Ortadoğu’da devam eden çatışma ve krizler ile
Rusya odağında artan jeopolitik riskler gerek Türkiye ekonomisini, gerekse Avrupa ve dünya
ekonomilerini olumsuz yönde etkilemeye ve uluslararası ticareti aşağı çekmeye devam
etmektedir. Bu durum tekstil ve hazır giyim sektörüne de etki etmiştir.
Dünya Bankası, 2016 yılı Ocak ayı “Küresel Ekonomi Raporu”nda Çin ekonomisinin
beklenenden daha hızlı yavaşladığı ve bunun gelişmekte olan ekonomilerdeki zayıflıklarla
birleşerek Dünya ekonomisini sarsabileceği uyarısında bulunmaktadır. Rapora göre, Çin’in
2016 yılında yüzde 6,7 oranında büyüyeceği öngörülürken, bu oran Haziran ayı raporunda
yüzde 7 olarak öngörülmekteydi. Güncel verilere göre, Çin ekonomisi 2015 yılında ise yüzde
6,9 oranında büyümüş bulunmaktadır. Bilindiği gibi Çin ekonomisi, 2014 yılında yüzde 7,3
oranında büyümüştür.
Dünya Bankası raporuna göre Dünya Ekonomisi 2015 yılında yüzde 2,4 oranında büyüme
gösterirken, ekonominin 2016 yılında yüzde 2,9 oranında büyümesi beklenmektedir. Rapora
göre dünya ekonomisi için riskler 6 ay öncesine göre daha da artmış durumdadır. Düşen petrol
ve hammadde fiyatları, azalan uluslararası ticaret ve bazı ülkelerden sermaye çıkışlarının
artması da küresel ekonomiyi yavaşlatmaktadır.
Türkiye İhracatçılar Meclisi tarafından açıklanan verilere göre, 2015 yılında Türkiye’den
17 milyar Dolar değerinde hazır giyim ve konfeksiyon ihracatı yapılmıştır. 2014 yılı ile
kıyaslandığında sektörel ihracatta, Dolar bazında yüzde 9,4 oranında azalma meydana
gelmiştir. Hazır giyim ve konfeksiyon sektörü, 2015 yılında ilk sırada olan otomotiv
endüstrisinin ardından, en fazla ihracat yapan ikinci sektör konumundadır.
2015 yılında, Türkiye’den Ortadoğu ülkeleri, Afrika Ülkeleri ve Amerika ülkelerine yapılan
hazır giyim ve konfeksiyon ihracatında yüzde 4,6 ile yüzde 8,5 arasında değişen oranlarda
artış meydana gelmiş, AB ülkeleri, Türk Cumhuriyetleri, Eski Doğu Bloku ülkeleri, Diğer
Avrupa ülkeleri ile Asya ve Okyanusya ülke gruplarına yapılan hazır giyim ve konfeksiyon
ihracatında ise yüzde 3,8 ile yüzde 17,6 arasında düşüş gerçekleşmiştir. Serbest Bölgelere
yapılan ihracatta ise azalma 2015 yılında da devam etmiştir. 2014 yılında sektör ihracatında
yüzde 74,8 payı olan AB ülkelerinin 2015 yılındaki payı yüzde 72,4’e gerilemiştir. Buna
karşın, Ortadoğu ülkelerine yapılan ihracatın Türkiye toplam hazır giyim ve konfeksiyon
ihracatında payı yüzde 10,8’e, Afrika ülkelerinin payı yüzde 6,1’e ve Amerika ülkelerinin
payı yüzde 4,6’ya yükselmiştir. Bu değişimlerin sonucunda AB ülkelerinin hazır giyim ve
konfeksiyon sektöründeki payı azalırken, Ortadoğu ve Afrika pazarları ile Amerika ülkeleri
ön plana çıkmıştır.
2015 yılında Türkiye’den 28 AB ülkesine 12,4 milyar Dolar değerinde hazır giyim ve
konfeksiyon mamulü ihraç edilmiştir. Bu rakam ile 28 AB ülkesinin Türkiye toplam hazır
giyim ve konfeksiyon ihracatından aldığı pay, yüzde 72,4 olmuştur. Bu pay 2014 yılındaki
paydan (yüzde 74,8) 2,4 puan daha düşüktür. AB ülkelerine ihracat 2015 yılında yüzde 12,4
oranında azalmıştır. Bu düşüş, yüzde 9,4’lük sektörel ihracat düşüşünden daha yüksektir.
AB ülkelerine ihracatın sektörel ihracattan daha yüksek oranda azalması AB ülke grubunun
Türkiye toplam hazır giyim ve konfeksiyon ihracatındaki payının azalmasına yol açmıştır.
186
İKİNCİ BÖLÜM
SEKTÖR STRATEJİLERİ
Tekstil ve Hazır Giyim Sektörü
Almanya ve İngiltere’ye yapılan ihracatta yüzde 18,4 ve yüzde 11,2 oranlarında düşüşler
olmuş, üçüncü büyük Pazar olan İspanya’ya ihracat ise 2014 yılına kıyasla yüzde 2,4 oranında
artmıştır. Romanya’ya yüzde 1,5 ve Polonya’ya yüzde 3,1 oranlarında ihracat artışı olmuştur. İlk
on ülke arasında İspanya, Romanya ve Polonya ihracat artışı gözlenen ülkelerdir. Öte yandan,
Fransa’ya yapılan ihracatta yüzde 21,8’lik düşüş dikkat çekmektedir. İlk on ülke haricinde
yapılan ihracatta Slovak Cumhuriyeti’ne yüzde 32,7, Litvanya’ya yüzde 71,5, Letonya’ya
yüzde 105,7 ve Portekiz’e yüzde 10,2 oranında artış gözlenmiştir. Diğer AB ülkelerine yapılan
ihracatta yüzde 47,6’ya varan düşüş söz konusudur.
Türkiye’den en fazla hazır giyim ve konfeksiyon ihracatı Almanya, İngiltere, İspanya, Fransa,
Hollanda, Irak ve İtalya’ya gerçekleşmiştir. En fazla ihracat yapılan ilk on ülkenin beşinde
yüzde 1,5 ile yüzde 11,3 arasında değişen oranlarda artışlar olurken, diğer beş ülkede yüzde
21,8’e varan düşüşler kaydedilmiştir. Bu ülkeler içinde en yüksek oranlı artış yüzde 11,3 ile
Irak’a ihracatta söz konusu olurken, en yüksek oranlı düşüş yüzde 21,8 ile Fransa’ya yapılan
ihracatta söz konusu olmuştur.
2015 yılında ABD, Kanada, Meksika, Şili, Brezilya, Panama, Kolombiya gibi ülkelerin
gruplandırıldığı Amerika ülke grubuna Türkiye’den yapılan hazır giyim ve konfeksiyon
ihracatı, yüzde 4,6 oranında artarak 562,6 milyon Dolardan 588,5 milyon Dolara yükselmiştir.
Grubun en fazla ihracat yapılan ülkesi ABD’dir. 2015 yılında ABD’ye yüzde 6,7 artışla 495,2
milyon Dolarlık ihracat yapılmıştır. ABD’nin Türkiye hazır giyim ve konfeksiyon ihracatında
payı yüzde 2,92’dir. Grubun ikinci en fazla ihracat yapılan ülkesi Kanada’ya ise 2015 yılında
yüzde 10,5 oranında düşüşle 54,8 milyon Dolarlık ihracat yapılmıştır.
Tekstil ve konfeksiyon sektörü, ülkemiz gibi yoğun genç nüfusa sahip ülkelerde önemli bir
istihdam kaynağı olma özelliğini halen korumaktadır. Bu sebeple tekstil sektörü işsizliğin
kontrolü açısından da kilit bir sektör olarak önemini devam ettirmektedir.
Türkiye’de tekstil ve hazır giyim sektörünün gelişebilmesi yüksek performanslı teknik
tekstiller, çok fonksiyonlu ürünler ve Ar-Ge çalışmaları ile rekabet gücünün korunması ile
sağlanabilecektir. İnsan gücü altyapısı ve çalışan verimliliği geliştirilmelidir. Üniversitesanayi işbirliği geliştirilerek yeterli sayıda ve kalitede Ar-Ge personeli ve ara kademe
çalışan yetiştirilmelidir. Sektörel koordinasyon, işbirlikleri, ortaklıklar ve bilgi paylaşımı ile
sektörel koordinasyon sağlanarak (sektörel koordinasyon kurulu gibi bir yapılanma ile) uzun
vadede sektöre yol gösterecek çalışmalar yapılmalıdır. Sektörün KOBİ yapısı verimsizliğe
neden olmaktadır. Uluslararası ticaret şartlarının sektörel konsolidasyona zorlayacak olması
nedeniyle firma birleşmeleri ve işbirlikleri geliştirilmelidir. Moda-marka ürünlerin üretimine
yönelik özgün tasarım, kalite, verimlilik, pazarlama ve dağıtım kanalları oluşturulmalı,
markalaşma özendirilmelidir: Hızlı değişen modanın yakın takibi ve modayı etkileyebilme
sektöre rekabet gücü kazandıracaktır.
Dünya ticaretinde deneyimi olan tekstil sektörünün, Türkiye ekonomisi açısından imalat
sanayi içerisinde yer alan en önemli sektörlerden biri olduğu görülmektedir. Sektörün,
dünya ticaretinde gelişen koşullara uyum sağlaması, dünya ticaretindeki yerini koruması
ve ekonomik krizin olumsuz etkilerini gidermesi açısından gerekli tedbirlerin alınarak
üretimin sürdürülmesi yararlı olacaktır. Türk tekstil ve hazır giyim sanayinin dünyadaki
konumu kaliteli ancak yüksek fiyatlı olmayan ürün kategorisindedir. Sanayinin Uzakdoğu’da
gerçekleştirilen düşük fiyatlı büyük üretimle rekabet etmesi imkânsızdır. Sanayinin rekabet
gücü kaliteli ve farklı ürün üretebilme kabiliyeti ile bağlantılıdır. Sahip olunan deneyimler,
bilgi birikimi ve işgücü bu alanda rekabet gücünün yükseltilmesini mümkün kılabilecektir.
Bu noktada sanayinin uzun vadeli yatırımlara yönelik olarak kaynak aktarımında bulunması
187
İKİNCİ BÖLÜM
SEKTÖR STRATEJİLERİ
ve ürün gelişiminde ham pamuk işleme yöntemlerinden kullanım alan ve amaçlarına uygun
olarak işlenen kumaşın değerlendirilmesine kadar farklı alanlarda fırsatlar yakalanması
mümkündür. Öte yandan hatalı mamullerin gerek nihai ürün gerek yarı mamul safhasında
geliştirilmesi ve düzeltilmesi yönünde de gelişmeler kaydedilebilecektir. Ancak tekstil işleme
ve boyama süreçlerini Ar-Ge’ye yönlendirecek kaynak ve vasıflı işgücüne ihtiyaç duymaktadır.
Bu nedenle sektörün Ar-Ge odaklı stratejiler geliştirmesi büyük bir ihtiyaçtır. Sektörün
büyük bir kısmı KOBİ tarzı oyunculardan oluşmaktadır. Oyuncular arasında herhangi bir
işbirliği mevcut değildir. Mevcut ilişkiler geliştirilmeli, oyuncular arasında güven artırılmalı
ve firma birleşmeleri gerçekleştirilmelidir. Üniversite sanayi işbirliği geliştirilmeli, sektör
kümelenmeleri içinde tekstil ve hazır giyim üniversiteleri açılmalıdır. Bu bağlamda, sektörün
ihtiyaç duyduğu ileri teknoloji, bilgi birikimi, nitelikli işgücü, Ar-Ge, tasarım gibi kurumlar
vasıtası ile gerçekleştirilmelidir.
Markalaşma yolu ile daha yüksek katma değer elde edilirken pazarda daha kalıcı olunacaktır.
Organik pamuk tarımı geliştirilmelidir. Organik pamuk kullanılarak üretilen ürünlere büyük
pazarlarda talep artmaktadır. Dünyanın en büyük organik pamuk üreticisi olmanın ülke
ekonomisine olan faydasını artırmak için, Türkiye’nin aynı zamanda dünyanın en büyük
organik pamuklu tekstil mamulleri üreticisi olması gerekmektedir. Çünkü büyük katma
değer bu üretim zincirindedir. Böylece ülkemizde üretilen tekstil ürünlerinin imajına da çok
olumlu bir katkı sağlanmış olacaktır.
Buna ilaveten teknik tekstiller alanında araştırmalar desteklenmeli ve Ar-Ge altyapısı
geliştirilmelidir. Teknik tekstiller sektörün önümüzdeki dönemde gelişme göstermesi
beklenen bir alanıdır. Bu alanda Ar-Ge çalışmalarına öncelik verilmesi sektöre rekabet
gücü kazandıracaktır. Emek yoğun üretim süreçleri önce Anadolu’ya zamanla diğer ülkelere
kaydırılmalıdır. Emek maliyetinin düşürülmesi sektöre rekabet gücü kazandıracaktır. Özellikle
hazır giyim sektörü kadın işgücü istihdamının yoğun olduğu, nispeten daha vasıfsız işgücünün
istihdam edilebildiği bir sektördür. Emek maliyetlerinin düşürülmesi ile öncelikle yurt içinde
bu istihdamın korunması sağlanabilecektir. Kümeleme modeline uygun olarak yatırımların
fakir illere taşınması sağlanarak bu illerin ekonomik gelişmesine katkı sağlanabilecektir.
188
İKİNCİ BÖLÜM
SEKTÖR STRATEJİLERİ
Tekstil ve Hazır Giyim Sektörü
2. EYLEM PLANLARI GÜNCEL DURUMLARI
Politika No ve Adı:
1. Sektörde mevcut istihdam imkânları geliştirilecektir.
Tedbir No ve Adı:
1.1 Kadın istihdamı desteklenecektir.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: İŞKUR
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: Maliye Bakanlığı, Hazine Müsteşarlığı, SGK, KOSGEB
c) Süre: 2016
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları ve Önerileri: 2016 Ocak-Nisan dönemi
itibariyle tekstil ve hazır giyim sektöründe tamamlanmış ve devam eden 815 mesleki eğitim
kursuna 14.769’ u kadın olmak üzere toplam 17.033 kişi katılmıştır. 2016 Ocak-Nisan dönemi
itibariyle tekstil ve hazır giyim sektöründe tamamlanmış ve devam eden 3.887 işbaşı eğitim
programına 11.026’sı kadın olmak üzere 19.857 kişi katılmıştır.
Ayrıca, 4447 sayılı Kanunun Geçici 10. maddesi kapsamında düzenlenen kadın istihdamına
yönelik teşvik devam ettirilmektedir. 2016 yılı Mart ayı itibariyle edinilen verilere göre; söz
konusu teşvikten 113.152 işyeri ve 98.715 kadın sigortalı yararlanmıştır.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Tedbir No ve Adı:
1.2 Genç istihdamı desteklenecektir.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: İŞKUR
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluş: Maliye Bakanlığı, SGK, KOSGEB
c) Süre: 2016
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları ve Önerileri: 4447 sayılı Kanunun Geçici 10.
maddesi kapsamında düzenlenen genç istihdamına yönelik teşvik devam ettirilmektedir.
2016 yılı Mart ayı itibariyle edinilen verilere göre; söz konusu teşvikten 113.152 işyeri ve
toplam 235.881 sigortalı yararlanmıştır.
f) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
189
İKİNCİ BÖLÜM
SEKTÖR STRATEJİLERİ
Tedbir No ve Adı:
1.3. Kadınlara yönelik kısmı süreli çalışma olanakları yaygınlaştırılacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: ÇSGB-ÇGM
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluş: İŞKUR, ASPB
c) Süre: 2016
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları ve Önerileri: 6663 sayılı “Gelir Vergisi Kanunu
ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapan Kanun” ile getirilen düzenlemeler neticesinde tedbirin
tamamlandığı değerlendirilmektedir.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Politika No ve Adı:
2. Sektördeki nitelikli işgücü talebi karşılanacaktır.
Tedbir No ve Adı:
2.1. Meslek standartlarının belirlenmesi sürdürülerek sınav ve belgelendirme süreçlerine
işlerlik kazandırılacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: MYK
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluş: Sosyal Taraflar, Meslek Kuruluşları, Sivil Toplum
Kuruluşları
c) Süre: Sürekli
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları ve Önerileri: Tekstil, hazır giyim, deri
sektöründe 61 ulusal meslek standardı, 36 ulusal yeterlilik yürürlüğe girmiştir. Sektörde
meslek standardı ve yeterlilik hazırlama ve güncelleme çalışmaları devam etmektedir.
Ocak-Haziran 2016 döneminde sektöre yönelik hazırlanan standartlardan yürürlük tarihleri
üzerinden 5 yıl geçenlerin güncelleme çalışmalarına başlanmıştır. Bu kapsamda Türkiye
Tekstil Sanayii İşverenleri Sendikası (TTSİS) tarafından güncellenen 5 ulusal meslek standardı
Resmî Gazete’de yayımlanma aşamasındadır. 15 ulusal meslek standardının güncelleme
çalışması devam etmektedir.
İstanbul Deri ve Deri Mamulleri İhracatçıları Birliği (İDMİB) tarafından hazırlanan 5 taslak
meslek standardı, Ege Bölgesi Sanayii Odası (EBSO) tarafından hazırlanan 7 taslak yeterlilik,
Türkiye Esnaf ve Sanatkaları Konfederasyonu (TESK) tarafından hazırlanan 3 taslak yeterlilik
Tekstil, Hazır Giyim, Deri Sektör Komitesi kararları doğrultusunda düzenlenmiş olup Yönetim
Kuruluna sunulacaktır.
Türk Patent Enstitüsü koordinatörlüğünde yürütülen Tasarım Strateji Belgesi ve Eylem
Planında (2014-2016) tasarım mesleklerinin tanımlanması amacıyla MYK, Endüstriyel
190
İKİNCİ BÖLÜM
SEKTÖR STRATEJİLERİ
Tekstil ve Hazır Giyim Sektörü
Tasarımcılar Meslek Kuruluşu (ETMK) ile birlikte sorumlu kuruluş olarak belirlenmiştir. Bu
kapsamda Tasarım alanındaki mesleklerin belirlenmesi amacıyla 14.01.2016 - 15.01.2016
ve 22.03.2016 tarihlerinde 40 ilgili kurum/kuruluş temsilcisinin katılımı ile tasarım meslek
haritalama çalıştayı gerçekleştirilerek taslak meslek listesi oluşturulmuştur. Taslak listede
yer alan tekstil sektörü ile ilgili mesleklerin (moda tasarımcısı vb.) standartlarının da
hazırlanabileceği öngörülmektedir.
Tekstil sektöründe 23 meslekte sınav ve belgelendirme yapılmaktadır. Bu sektörde MYK
tarafından yetkilendirilmiş belgelendirme kuruluşları aşağıda sunulmuştur;
… äTUBOCVM%FSJWF%FSJ.BNVMMFSJäISBDBUmÕMBSÕ#JSMJáJä%.ä#
… #VSTB&TOBGWF4BOBULBSMBS0EBMBSÕ#JSMJáJ
… 5SLJZF5FLTUJM4BOBZJäãWFSFOMFSJ4FOEJLBTÕäLUJTBEJäãMFUNFTJ
MYK tarafından yetkilendirilmiş belgelendirme kuruluşlarınca 01.01.2016 - 03.05.2016
tarihleri arasında, gerçekleştirilen ölçme ve değerlendirmeler neticesinde başarılı olan 49
kişiye MYK Mesleki Yeterlilik Belgesi verilmiştir. Bu sektörde bugüne kadar toplam 80 kişiye
MYK Mesleki Yeterlilik Belgesi verilmiştir.
Belgelendirme İçin Doğrudan Hibe, “Ulusal Mesleki Yeterlilik Sisteminin Geliştirilmesi ve
Türkiye Yeterlilikler Çerçevesinin Uygulanması (UYEP II)” Projesinin hibe bileşeni kapsamında
MYK Mesleki Yeterlilik Belgesi edinmek isteyen adayların sınav ücretleri, MYK tarafından
yetkilendirilmiş belgelendirme kuruluşlarına yaptıkları sınav başvurusu sonrasında girdikleri
sınavlarda başarılı olmaları halinde, Doğrudan Hibe tarafından karşılanmaktadır. Tekstil
sektöründe belgelendirmesi yapılan tüm ulusal yeterliliklerde hibe programı uygulanmakta
ve Tekstil Sektöründe belge sınav ve belgelendirme yapmak üzere yetkili tüm kuruluşlar
Belgelendirme için Doğrudan Hibe Sözleşmesini imzalamıştır. Proje kapsamında sözleşme
imzalayan yetkilendirilmiş belgelendirme kuruluşları tarafından sınavlar yapılarak başarılı
olan bireylere sınav ücretleri iade edilmektedir.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Tedbir No ve Adı:
2.2 Mesleki ve teknik eğitimde piyasa aktörleri ile eğitim kurumlarının etkin işbirliği
sağlanacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: MEB - Mesleki ve Teknik Eğitim Genel Müdürlüğü
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluş: MEB, Sosyal Taraflar, Meslek Kuruluşları
c) Süre: 2016
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları ve Önerileri: MEB’e bağlı Mesleki ve Teknik
Ortaöğretim Okullarında 53 alan, 205 dalda eğitim öğretim yapılmaktadır. Mesleki ve Teknik
Ortaöğretim Okullarında uygulamaya konulan Çerçeve Öğretim Programları, değişen ve
gelişen teknolojiler doğrultusunda iş piyasasının ihtiyaçları; ulusal ve uluslararası standartlar
ile ulusal mesleki yeterlilikler ve ulusal mesleki standartları doğrultusunda MEB, sektör
ve üniversite temsilcilerinin katılımı ile güncellenmekte, ihtiyaç duyulan yeni öğretim
programları ise geliştirilmektedir. Ayrıca Program Geliştirme Sektör Komitelerince hazırlanan
öğretim programları incelenmektedir.
191
İKİNCİ BÖLÜM
SEKTÖR STRATEJİLERİ
Ayrıca, Hayat Boyu Öğrenme Genel Müdürlüğünce Mesleki Eğitim Kanunu Taslağı’nın mecliste
görüşüldüğü ve kanun çıktıktan sonra konunun yeniden değerlendirileceği belirtilmiştir.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Tedbir No ve Adı:
2.3 Çalışanlara eğitim düzenleyen işverenlerin eğitim faaliyetleri devlet tarafından
desteklenecektir.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: MEB - Hayat Boyu Öğrenme Genel Müdürlüğü
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: BSTB, Maliye Bakanlığı, İŞKUR
c) Süre: 2016
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları ve Önerileri: Sektör temsilcilerinin talep ettiği
eğitim faaliyetleri kurumlarımız (Halk Eğitim Merkezi, Mesleki Eğitim Merkezi, Turizm Eğitim
Merkezi ve Olgunlaşma Enstitüsü) tarafından gerçekleştirilmektedir. Ayrıca proje faaliyetleri
kapsamında veya kurumlarımız ile protokol yapan firmalara, çalışma koşulları dikkate
alınarak mesleki eğitim kursları açılmaktadır.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Tedbir No ve Adı:
2.4 Sektöre yönelik eğitim kurumlarının müfredatları, sektör temsilcisi kurumların katkıları,
ayrıca ulusal meslek standartları baz alınarak periyodik olarak güncellenecektir.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: MEB - Mesleki ve Teknik Eğitim Genel Müdürlüğü
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: İŞKUR, MYK, YÖK, KOSGEB, Sosyal Taraflar, Meslek
Kuruluşları
c) Süre: 2016
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları ve Önerileri: Mesleki ve Teknik Ortaöğretim
Okul ve Kurumlarında uygulamaya konulan Çerçeve Öğretim Programları ve modüler
öğretim materyalleri, değişen ve gelişen teknolojiler doğrultusunda MEB tarafından, sektör ve
üniversite temsilcilerinin katılımlarıyla geliştirilmekte ve güncellenmektedir. Bu çalışmalar
sonucunda uygulamada olan 62 alan, 226 dal güncellenerek 53 alan, 205 dala düşürülmüş
olup 2015-2016 eğitim öğretim yılından itibaren 10. sınıflardan başlamak üzere kademeli
olarak uygulamaya konulmuştur.
Ayrıca Hayat Boyu Öğrenme Genel Müdürlüğünce “Mesleki Eğitim” konusunda yasal
düzenleme çalışmalarının devam ettiği, yasal düzenleme çalışmaları ile birlikte programlarının
güncelleme çalışmalarının 5544 sayılı MYK Kanunu ve ilgili yönetmelikler dikkate alınarak
sürdürüleceği belirtilmiştir.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
192
İKİNCİ BÖLÜM
SEKTÖR STRATEJİLERİ
Tekstil ve Hazır Giyim Sektörü
Tedbir No ve Adı:
2.5 Sektörde katma değeri yüksek üretim gerçekleştirilmesine yönelik olarak nitelikli
istihdam kapasitesi artırılacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: İŞKUR
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: ÇSGB, KOSGEB
c) Süre: Sürekli
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları ve Önerileri: 2016 Ocak - Mart dönemi
itibariyle Tekstil ve Hazır Giyim sektöründe tamamlanmış ve devam eden 660 mesleki eğitim
kursuna 11.947’ si kadın olmak üzere toplam 13.949 kişi katılmıştır. 2016 Ocak-Mart dönemi
itibariyle Tekstil ve Hazır Giyim sektöründe tamamlanmış ve devam eden 2.791 işbaşı eğitim
programına 7.957’si kadın olmak üzere 13.987 kişi katılmıştır. Toplamda 2016 Ocak - Mart
dönemi itibariyle aktif işgücü hizmetleri kapsamında Tekstil ve Hazır Giyim sektöründe 3.451
kurs ve program düzenlenmiş olup toplam 27.936 kişi katılmıştır.
2016 Mart ayı sonu itibariyle sektöre yönelik olarak mesleki eğitim kursları ve işbaşı eğitim
programları artırılarak sürdürülmektedir.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Tedbir No ve Adı:
2.6 Sektörün işgücü envanteri iller bazında çıkarılacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: İŞKUR
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: ÇSGB
c) Süre: 2016
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları ve Önerileri: 2016 yılı Piyasası Araştırmasının
8 Nisan - 6 Mayıs tarihleri arasında işyerlerine gidilerek yapılacak olan saha çalışması
sürmektedir. Söz konusu çalışmada Tekstil ve hazır giyim sektörüne ait, mevcut çalışan, açık
iş, temininde güçlük çekilen meslekler ve 2017 yılına ait net istihdam değişim beklentisi
sorulacak, gerek 81 il düzeyi gerek Türkiye geneli raporu 2016 yılı sonu itibariyle kamuoyuyla
paylaşılması düşünülmektedir. 2016 yılı birinci dönem açık iş çalışması 15.02.2016 - 26.02.2016
tarihleri arasında tamamlanmış olup raporlama çalışması devam etmektedir.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
193
İKİNCİ BÖLÜM
SEKTÖR STRATEJİLERİ
Politika No ve Adı:
3. Kayıt dışı istihdam azaltılacaktır.
Tedbir No ve Adı:
3.1 Kayıtlı istihdama yönelik toplumsal farkındalık artırma çalışmaları gerçekleştirilecektir.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: SGK - Sigorta Primleri Genel Müdürlüğü
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: ÇSGB, Sosyal Taraflar
c) Süre: Sürekli
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları ve Önerileri: Tekstil sektörüne yönelik olarak,
sektörün yoğun olduğu İstanbul ilinde alan araştırması yapılmış olup, araştırma sonucuna
ilişkin raporun taslağı oluşturulmaya başlanmıştır. Bu rapora göre tekstil sektöründe kayıtlı
istihdamı arttırma yönünde politikalar geliştirilecektir.
Kurum tarafından Ekim ayında gerçekleştirilen Kayıt Dışı İstihdam Çalıştayına işçi işveren ve
devlet kanadından temsilciler davet edilmiş ve bu çalıştay programında bizzat tekstil sektörü
için de çalışma masası oluşturulmuş ve sektöre yönelik analizler yapılmıştır.
Belirtilen faaliyetlerle birlikte, kayıtlı istihdamın teşviki ve sosyal güvenlik bilincinin
arttırılması konularında ülke genelinde bilinçlendirme ve bilgilendirme çalışmaları devam
etmektedir.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Tedbir No ve Adı:
3.2 Denetimlerin etkinliği artırılacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: SGK - Sigorta Primleri Genel Müdürlüğü
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: ÇSGB
c) Süre: 2016
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları ve Önerileri: Sigorta Primleri Genel Müdürlüğü
işlemlerinin Sosyal Güvenlik Merkezi olmayan yerlerde de yapılabilmesi için 35 adet mobil
sosyal güvenlik aracının alımı gerçekleştirilmiştir.
Sosyal Güvenlik Denetmenlerinin iş ve işlemlerinin tüm süreçlerinin takip edilebileceği bir
otomasyon programının çalışmalarına başlanmış olup çalışmalar devam etmektedir. Bu çalışma
sonucunda işyerlerine elektronik ortamda tabletler vasıtasıyla denetim yapılabilecektir.
Belirlenecek sektörlerde prime esas kazanca karine teşkil edecek ücret skalalarının belirlenerek
bilgilendirme, rehberlik ve gerekirse denetim sürecinin başlatılması planlanmaktadır.
194
İKİNCİ BÖLÜM
SEKTÖR STRATEJİLERİ
Tekstil ve Hazır Giyim Sektörü
Sahte sigortalı ve işyeri tespitine dönük takip programı hazırlanması çalışmalarına başlanmış
olup çalışmalar devam etmektedir.
Ayrıca 2016 yılı içerisinde işverenlere rehberlik amaçlı denetim ziyaretleri yapılması
planlanmıştır.
Denetimlerde görev alan denetmenlerin sayısının arttırılması amacıyla, 2016 yılı içerisinde
2.610 Sosyal Güvenlik Denetmeni kadrosu ihdas edilmiş olup, süreç içerisinde gerekli sınavlar
yapılarak alımlar gerçekleştirilecektir.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Tedbir No ve Adı:
3.3 İşyerinde çalışan işçi sayısına bakılmaksızın işçi ücretlerinin banka kanalıyla ödenmesi
sağlanacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: ÇSGB - ÇGM
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: Maliye Bakanlığı, Hazine Müsteşarlığı, SGK
c) Süre: 2016
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları ve Önerileri: Konuyla ilgili hazırlanan taslak
yönetmelik Başbakanlığa gönderilmiştir.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Politika No ve Adı:
4. Sektörde iş sağlığı ve güvenliği bilinci yerleştirilecektir.
Tedbir No ve Adı:
4.1 İş sağlığı ve güvenliği önlemlerine uyan, düşük iş kazası ve meslek hastalığı sayılarına sahip
işverenlerin iş kazası ve meslek hastalığı primi işsizlik sigortası fonundan karşılanacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: ÇSGB - İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: Hazine Müsteşarlığı, Maliye Bakanlığı, SGK, İŞKUR
c) Süre: 2016
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları ve Önerileri: 23.04.2015 tarih ve 29335 sayılı
Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 6645 sayılı “İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu
ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun” ile
4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanununa aşağıda yer alan madde eklenerek söz konusu eylem
gerçekleştirilmiş bulunmaktadır.
195
İKİNCİ BÖLÜM
SEKTÖR STRATEJİLERİ
“Ek Madde 4 – (Ek: 04.04.2015-6645/25 md.) 20.06.2012 tarihli ve 6331 sayılı İş Sağlığı ve
Güvenliği Kanunu kapsamında çok tehlikeli sınıfta yer alıp ondan fazla çalışanı bulunan ve
üç yıl içinde ölümlü veya sürekli iş göremezlikle sonuçlanan iş kazası meydana gelmeyen
işyerlerinde çalışanların işsizlik sigortası işveren payı teşvik olarak bir sonraki takvim
yılından geçerli olmak üzere ve üç yıl süreyle yüzde 1 olarak alınır. Ölümlü veya sürekli iş
göremezlikle sonuçlanan iş kazası meydana gelmesi hâlinde takip eden aydan itibaren bu
teşvik uygulamasına son verilir. İşverenler bu fıkrada öngörülen şartları tekrar sağlamaları
ve talepleri hâlinde bu teşvikten yeniden yararlanır. Türkiye genelinde birden fazla tescilli
çok tehlikeli sınıfta yer alan işyeri bulunan işverenin 31.05.2006 tarihli ve 5510 sayılı Sosyal
Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a)
bendi kapsamında çalıştırılan toplam çalışan sayısı esas alınır. Bu maddeye göre teşvikten
yararlanan işverenlerden birinci fıkrada belirtilen iş kazalarını bildirmeyenler, iş kazasının
meydana geldiği tarihten itibaren yararlandıkları primleri yasal faizi ile birlikte geri öderler
ve bu teşvikten beş yıl süre ile yasaklanırlar. Haklarında yasaklama kararı verilen tüzel
kişilerin şahıs şirketi olması hâlinde, şirket ortaklarının tamamı hakkında; sermaye şirketi
olması hâlinde ise sermayesinin yarısından fazlasına sahip olan gerçek veya tüzel kişi ortaklar
hakkında yasaklama kararı verilir. Haklarında yasaklama kararı verilenlerin gerçek veya
tüzel kişi olması durumuna göre; ayrıca bir şahıs şirketinde ortak olmaları hâlinde bu şahıs
şirketi hakkında da sermaye şirketinde ortak olmaları hâlinde ise sermayesinin yarısından
fazlasına sahip olmaları kaydıyla bu sermaye şirketi hakkında da aynı şekilde yasaklama
kararı verilir. Bu maddenin uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar Bakanlıkça belirlenir.”
3. İzleme ve Değerlendirme Toplantısında söz konusu tedbirin tamamlandığı kararlaştırılmıştır.
f) Tamamlanma Durumu: Tamamlandı.
Tedbir No ve Adı:
4.2 Sektöre yönelik iş sağlığı ve güvenliği danışmanlık ve rehberlik hizmetleri geliştirilecektir.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: ÇSGB - İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: SGK
c) Süre: 2016
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları ve Önerileri: İşyerlerinde İş Sağlığı ve
Güvenliğinin İyileştirilmesi Projesi (İSGİP)” kapsamında öncelikli olarak belirlenen 5 sektörden
biri olan Tekstil sektörüne yönelik iş sağlığı ve güvenliği danışmanlık ve rehberlik hizmetleri
geliştirilecektir. Sektörden 4 işletmeye en az 15`er günlük saha ziyaretleri gerçekleştirilmiş
olup 2016 yılı Ağustos ayı içerisinde bu işletmelerde İş Sağlığı ve Güvenliği-Yönetim Sistemi
(İSG-YS) kurulumu tamamlanacaktır. Ayrıca yönetim sistemlerinin yaygınlaştırılması için
15`er işletmeye en az 5`er günlük danışmanlık ve çalışma ziyaretleri yapılacaktır. Geliştirilen
tüm bu çıktıların ülke geneline yaygınlaştırılmasını sağlamak için (İSG-YS) rehberleri
hazırlanacaktır. Ayrıca e-öğrenme portalı, broşür, basın dokümanları ve kamu spotu gibi
kaynak ve dokümanların oluşturması planlanmaktadır.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
196
İKİNCİ BÖLÜM
SEKTÖR STRATEJİLERİ
Tekstil ve Hazır Giyim Sektörü
Politika No ve Adı:
5. Kümelenme politikaları planlı bir biçimde hayata geçirilecektir.
Tedbir No ve Adı:
5.1 Uygun bölgeler belirlenerek gerekli altyapı yatırımları yapılacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: BSTB - Sanayi Bölgeleri Genel Müdürlüğü
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: Ekonomi Bakanlığı, Kalkınma Bakanlığı, Maliye
Bakanlığı, Kalkınma Ajansları
c) Süre: Sürekli
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları ve Önerileri: İlgili kurum ve kuruluşlardan
tekstil ihtisas organize sanayi bölgesi kurulması yönünde bir talep gelmesi halinde BSTB
tarafından değerlendirmeye alınacaktır. Mevcut durumda 1- Diyarbakır Tekstil İhtisas OSB
(Yer seçimi tamamlandı) 2- Kilis Polateli Tekstil İhtisas OSB (Yer seçimi aşamasında) 3Sakarya Karasu Tekstil İhtisas OSB (Uygun Görülmedi) 4- K.Maraş Tekstil İhtisas OSB (İmar
Aşamasında) bulunmaktadır.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Tedbir No ve Adı:
5.2. Kümelenme politikaları, firmalara avantaj sağlayacak şekilde düzenlenecektir.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: BSTB - Sanayi Bölgeleri Genel Müdürlüğü
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: Ekonomi Bakanlığı, Kalkınma Bakanlığı, İŞKUR,
Kalkınma Ajansları
c) Süre: 2016
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları ve Önerileri: Bakanlıkça yürütülen Kümelenme
Destek Programının ikinci çağrısı 10.07.2015 tarihinde sona ermiştir. Başvuruların
değerlendirilmesine devam edilmektedir.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
197
İKİNCİ BÖLÜM
SEKTÖR STRATEJİLERİ
Tedbir No ve Adı:
5.3 İhtisas organize sanayi bölgelerine işgücünün ulaşımı ve/veya taşınması avantajlı hale
getirilecektir.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: BSTB - Sanayi Bölgeleri Genel Müdürlüğü
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: Ekonomi Bakanlığı, Kalkınma Bakanlığı, Maliye
Bakanlığı, Kalkınma Ajansları
c) Süre: 2016
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları ve Önerileri: Bilindiği üzere ihtisas organize
sanayi bölgelerinde yer alan firmalara çeşitli muafiyeteler ve teşvikler verilmektedir. Bu
kapsamda tekstil sektöründe yer alan firmaların OSB’lerde yer almaları, söz konusu muafiyet
ve teşvikler ile kolaylaştırılmıştır. Bakanlar Kurulu Kararı ile Organize Sanayi Bölgelerinde
bedelsiz ve kısmen bedelsiz arsa tahsisleri uygulaması 10.04.2015 tarihli ve 29322 sayılı Resmî
Gazete’de yayımlanan Bakanlar Kurulu Kararı ile 12.04.2017’ye kadar uzatılmıştır. 12.04.2017
tarihine kadar tekstil sektöründe yer alan firmalar bedelsiz ya da kısmen bedelsiz olarak
OSB’lerde parsel sahibi olarak taşınma maliyetlerini düşürme imkânına sahip olmuşlardır.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Politika No ve Adı:
6. Sektörde sosyal sorumluluk standartlarının yaygınlaştırılmasına çalışılacaktır.
Tedbir No ve Adı:
6.1 Kurumsal sosyal sorumluluk konusunda firmalara yönelik bilgilendirme faaliyetleri
yürütülecektir.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: KOSGEB
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: Meslek Kuruluşları, Sivil Toplum Kuruluşları,
Ekonomi Bakanlığı
c) Süre: 2016
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları ve Önerileri: Ülkemizde, içerik ve akreditasyon
altyapısı ilgili kurum/kuruluşlar tarafından ortaya konulmamış olduğu için mevzuatımızdaki
gereklilikleri sağlayamayan tedbir konusu sosyal sorumluluk standartlarına ilişkin, KOSGEB
görev alanı içerisinde herhangi bir husus bulunmamaktadır.
Ancak KOSGEB’in mevzuatı gereği yerine getirilemeyeceğini çeşitli defalar belirttiği eylemlerin;
KOSGEB tarafından yerine getirilmesi noktasındaki ısrar nedeniyle, KOSGEB Genel Destek
Programı, 7 nci maddesi, (f) bendinde yer alan Eğitim Desteği kapsamında oluşturulan ve
eğitim içerikleri yenilenen “KOBİ KAMPÜS” e-eğitim portalına “SA 8000 Sosyal Sorumluluk
Standardı” konusu da eklenerek, Nisan 2016 tarihinde KOBİ’lerin hizmetine sunulmuştur.
198
İKİNCİ BÖLÜM
SEKTÖR STRATEJİLERİ
Tekstil ve Hazır Giyim Sektörü
Böylece hem bilgilendirmeye ilişkin 6.1. numaralı tedbir, hem de KOBİ’lerin bu alandaki
faaliyetlerinin desteklenmesine ilişkin 6.2. numaralı tedbir, KOSGEB mevzuatı kapsamında
yerine getirilmiştir.
Tedbirin tamamlandığı değerlendirilmektedir.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Tedbir No ve Adı:
6.2 Sosyal sorumluluk
desteklenecektir.
standartlarına
yönelik
KOBİ’lere
uygulanacak
faaliyetler
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: KOSGEB
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: Meslek Kuruluşları, Sivil Toplum Kuruluşları,
Ekonomi Bakanlığı
c) Süre: 2016
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları ve Önerileri: Ülkemizde, içerik ve akreditasyon
altyapısı ilgili kurum/kuruluşlar tarafından ortaya konulmamış olduğu için mevzuatımızdaki
gereklilikleri sağlayamayan tedbir konusu sosyal sorumluluk standartlarına ilişkin, KOSGEB
görev alanı içerisinde herhangi bir husus bulunmamaktadır.
Ancak KOSGEB’in mevzuatı gereği yerine getirilemeyeceğini çeşitli defalar belirttiği eylemlerin;
KOSGEB tarafından yerine getirilmesi noktasındaki ısrar nedeniyle, KOSGEB Genel Destek
Programı, 7 inci maddesi, (f) bendinde yer alan Eğitim Desteği kapsamında oluşturulan ve
eğitim içerikleri yenilenen “KOBİ KAMPÜS” e-eğitim portalına “SA 8000 Sosyal Sorumluluk
Standardı” konusu da eklenerek, Nisan 2016 tarihinde KOBİ’lerin hizmetine sunulmuştur.
Böylece hem bilgilendirmeye ilişkin 6.1. numaralı tedbir, hem de KOBİ’lerin bu alandaki
faaliyetlerinin desteklenmesine ilişkin 6.2. numaralı tedbir, KOSGEB mevzuatı kapsamında
yerine getirilmiştir.
Tedbirin tamamlandığı değerlendirilmektedir.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
199
Turizm Sektörü
İKİNCİ BÖLÜM
SEKTÖR STRATEJİLERİ
1. MEVCUT DURUM
Turizm, ekonomi ve uluslararası etkileşim bakımından ulusal ve evrensel çapta önemli
bir sektördür. Turizm sektörü, sağladığı döviz girdisi ve istihdamla ulusal ekonomiler
açısından kilit değerdedir. Coğrafi özellikleri ve maddi imkânları bakımından yüksek turizm
potansiyeline sahip Türkiye dünya çapında bir turizm markasıdır. Ulusal ekonomimize önemli
katkısı olan turizm sektörünün gelişmesi gelirleri önemli biçimde artırmaktayken yarattığı
istihdamla işsizlik sorununa önemli biçimde çare olmaktadır. O halde, ülkemizde turizm
sektöründe istihdamın artırılması ve istihdamla ilgili sorunların çözülmesi ülke ekonomisi ve
istihdamı açısından son derece önemlidir.
Birleşmiş Milletler Dünya Turizm Örgütü (UNWTO) verilerine göre, uluslararası turist sayısı
(ziyaretçi sayısı) 2015 yılında 2014 yılına göre 50 milyon artış göstererek (yüzde 4,4 artarak)
toplamda 1.184 milyon düzeyine ulaşmıştır. Gelen turist sayısı gelişmiş ülkeler ve Avrupa’da
yüzde 5, gelişmekte olan ülkelerde yüzde 4, Orta Doğu’da yüzde 3 artmıştır. Yeterli verilere
ulaşılamamakla birlikte, Kuzey Afrika’daki olumsuz gelişmelere rağmen Afrika’nın genelinde
de gelen turist sayısının yüzde 3 arttığı tahmin edilmektedir.
UNWTO’nun tahminlerine göre turizm sektörü 2016 yılında yavaş ama olumlu bir şekilde
gelişecek ve 2016 yılında turist sayısı dünya genelinde yüzde 4 artacaktır. Dünya Seyahat ve
Turizm Konseyi (WTTC) tarafından 2009-2018 yılları arasında turizm ve seyahat sektörünün
yıllık ortalama yüzde 4,4 oranında büyümesi öngörülmekte; küresel milli gelirin yüzde 10,5’ini
sektörün oluşturacağı tahmin edilmektedir. UNWTO’nun tahminlerine göre ise 2020 yılında 1
milyar 400 milyon turiste ve 2 trilyon Dolar turizm gelirine ulaşılacaktır.
“Türkiye Turizm Stratejisi 2023” belgesine göre, ana hedef 2023 yılında dünyanın en çok turist
çeken ve en fazla turizm geliri elde eden ilk 5 ülkesinden biri olmaktır. Türkiye’de iç turizm
pazarından 20 milyon kişinin yararlanması hedeflenmektedir. Stratejide belirlenen stratejik
çalışmaların tamamlanması durumunda, 2023 yılında 50 milyon turist, 50 milyar Dolar dış
turizm geliri ve turist başına yaklaşık 1000 Dolar harcamaya ulaşılması öngörülmektedir.
Bu hedefler turizm sektöründeki mevcut ekonomik büyüklüğün yaklaşık dört katına çıkması
anlamına gelmektedir. Bu hedeflerin gerçekleştirilmesi aynı zamanda bu sektördeki istihdam
oranını da önemli ölçüde artıracaktır. Yeni turizm ve istihdam alanlarının geliştirilmesi,
bölgesel gelir farklılıklarının giderilmesine katkı sağlayacaktır.
Tablo: Konaklama ve yiyecek hizmeti faaliyetlerinin GSYH İçindeki Oranı, 2010-2015
Yıllar
2010
2011
2012
2013
2014
2015
Pay (%)
2.3
2.3
2.4
2.5
2.6
2,6
Kaynak: TÜİK
TÜİK verilerine göre, NACE iktisadi faaliyet kolları içerisinde turizm sektörüne en
yakın sektör olan konaklama ve yiyecek hizmetleri faaliyetlerinin GSYH içindeki oranı
incelendiğinde, turizm sektörünün ekonomi içindeki önemi ortaya çıkmaktadır. Hizmetler
ana sektörü içerisinde yer alan turizm sektörünün ekonomi içindeki payı 2010 yılından
itibaren artmaktadır.
202
İKİNCİ BÖLÜM
SEKTÖR STRATEJİLERİ
Turizm Sektörü
Tablo: Türkiye Turizm İstatistikleri (Temel Göstergeler), 2011-2015
28.1
29.0
32.3
34.3
31,4
Turist Sayısı
(Milyon)
36.1
36.4
39.2
41.4
41,6
Kişi Başı Ortalama Harcama
($)
778
795
824
828
756
4,1
5,1
797
Yıllar
Turizm Geliri (Milyar $)
2011
2012
2013
2014
2015
2016
(1. Çeyrek)
Kaynak: TÜİK
Ülkemize gelen turist sayısı 2015 yılında 2011 yılına göre 5.5 milyon kişi artarak 41.6 milyon
kişiye yükselmiştir. Ülkemiz turizm geliri ise 2015 yılında 2011 yılına göre 3.3 milyar Dolar
artarak 31.4 milyar Dolar olmuştur. 2015 yılında 2014 yılına göre ülkemize gelen turist sayısı
artarken turizm gelirimiz ise 2.9 milyar Dolar azalmıştır. Bu durum, gelen turistin kişi başına
ortalama harcamasının düşmesiyle doğrudan orantılıdır. 2015 yılında bir turistin kişi başı
ortalama harcaması 2014 yılına göre 41 Dolar azalmıştır.
Ülkemizde istihdama önemli katkılar sunarak işsizlik sorununu azaltan sektörlerin başında
turizm gelmektedir. Turizm sektörünün emek-yoğun bir özelliği vardır. Bu nedenle turistik
tüketim harcamaları, turizm sektörüne doğrudan, bu sektöre girdi veren sektörlere de dolaylı
istihdam imkânları sağlamaktadır. Yine, turizm sektörünün istihdam açısından taşıdığı
potansiyel yüksektir. İstihdamın sektörel büyüme esnekliğinin turizm sektöründe yüzde 70’in
üzerinde olması bunu açıklamaktadır. Ülkemizde turizm sektörü, özellikle de gençler, kadınlar
ve göçmen işçiler için istihdam yaratmaktadır. Turizm sektöründe kadınların, part-time
çalışanların, ikinci bir işi olanların ve çok genç ya da çok yaşlı kişilerin çalıştırıldığı yaygın
olarak gözlenmektedir. Ev kadınları, öğrenciler ve emekliler gibi işsizlik istatistiklerinde
yer almayan kişilerin, mevsimlik olarak yoğun bir biçimde işe alınmaları nedeniyle, turizm
sektörünün işsizlik sorununun çözümüne katkısı yeterince açık değildir.
Tablo: Konaklama ve Yiyecek Hizmeti Faaliyetlerinde İstihdam, 2004-2015
Yıllar
2011
2012
2013
2014
2015
İstihdam Sayısı
(Bin Kişi)
1.141
1.206
1.308
1.351
1.449
Toplam İstihdam
Toplam İstihdam Oranı (%)
24.110
24.821
25.524
25.933
26.621
4,7
4,8
5,1
5,2
5,4
Kaynak: TÜİK
TÜİK verilerine göre, NACE iktisadi faaliyet kolları içerisinde turizm sektörüne en yakın
sektör olan konaklama ve yiyecek hizmetleri faaliyetlerinde istihdamın giderek arttığı
görülmektedir. Bu sektörde istihdamın toplam istihdam içindeki payı değişiklik göstermesine
karşın genel olarak artan bir seyir izlemiştir. Sektördeki istihdamın toplam içindeki payının
son beş yıldaki ortalaması yüzde 5,04’tür. Yani, Türkiye’de turizm sektörü son beş yılda
tüm istihdamın ortalama yüzde 5,04’ünü karşılamaktadır. 2011 yılından itibaren toplam
istihdam içindeki payını artıran turizm sektörü 2014 yılında tüm istihdamın yüzde 5,2’sini
oluşturmaktadır. 2015 yılında ise bu oran yüzde 5,4 olup bir önceki döneme göre 0,2 puan
artış göstermiştir.
203
İKİNCİ BÖLÜM
SEKTÖR STRATEJİLERİ
Tablo: Konaklama ve Yiyecek Hizmeti Faaliyetlerinde Kayıt Dışı İstihdam, 2011-2015
Yıllar
2011
2012
2013
2014
2015
Oran (%)
40,3
34,9
31,2
24,8
24,5
Kaynak: TÜİK
Turizm sektörünün önemli özelliklerinden birisi de kayıt dışılığın yüksek olmasıdır. Sektörde
yaşanan kayıt dışı istihdam çalışanların kötü şartlarda yaşamasına neden olurken gelir
açısından büyük sorun oluşturmaktadır. Sektörün esnek niteliğe sahip olması, sezon yoğun
çalışma, yabancı kaçak işçilik gibi etkenler kayıt dışı istihdamı artırmaktadır. Buna karşın,
son yıllarda turizm sektöründe kayıtlı istihdamın arttığı görülmektedir. Bu durum ülke ve
sektör çapında işsizlik ve diğer istihdam sorunları açısından son derece olumlu bir durumdur.
TÜİK verilerine göre, sektörde kayıt dışılık oranının sürekli düştüğü ve 2013 yılında yüzde
24,8 olan oranın 2015 yılında 6,7 puanlık düşüşle yüzde 24,5’e ulaştığı görülmektedir.
Ülkemizde turizm sektörüne yönelik istihdamı koruyucu ve artırıcı çeşitli programlar
uygulanmaya başlanması ve özellikle yabancı çalışma izinleri ile ilgili kolaylıklar sağlanması
amacıyla Nisan 2016’da ÇSGB ile Kültür ve Turizm Bakanlığı arasında protokoller
imzalanmıştır.
İşbirliği Protokolleri beş ana başlığı içermektedir:
… 4FLUzSFMäTUJIEBN%FTUFLMFNF&áJUJN1SPHSBNÕ4ä%&1
Antalya ve Muğla illerinde pilot olarak uygulanacak program ile tatil ve diğer kısa süreli otel
vb. konaklama faaliyetlerini yürüten işyerlerinde 2015 yılında çalışmış olan ve aynı yıl en az
3 ay iş akdi askıda olan kişilerden, aynı işyerinde 31.05.2016 tarihine kadar işe başlayarak 9
ay çalıştırılan (fiili çalışma ve denkleştirme dahil) kişilerin takip eden 3 ay süresince asgari
ücreti ve sigorta primleri İŞKUR tarafından karşılanacaktır.
Destek verilen süre içinde, işverenler tarafından çalışanlara yönelik mesleki eğitim
veya yabancı dil eğitimi gibi kişisel gelişimlerini sağlayıcı eğitimler verilerek nitelikleri
artırılacaktır.
44 bin 753 kişinin faydalanacağının planlandığı program için yaklaşık 260 milyon TL kaynak
ayrılmıştır.
… 5VSJ[NF:zOFMJL5PQMVN:BSBSÕOB1SPHSBNMBS
Ülkemize gelen turistlere havalimanları, müze ve ören yerlerinde istihdam edilecek
kişiler aracılığı ile yönlendirme yapılacaktır. Program ile turistlerin ülkemizle ilgili olumlu
duygular edinmeleri ve turizm sektörüne nitelikli işgücü kazandırılması amaçlanan program
kapsamında istihdam edilecek 1.200 kişiye aynı zamanda kendilerini geliştirecekleri eğitimler
de verilecektir. Program için yaklaşık 14.5 milyon TL kaynak ayrılmıştır.
204
İKİNCİ BÖLÜM
SEKTÖR STRATEJİLERİ
Turizm Sektörü
… 5VSJ[N4FLUzSOEF:BCBODÕbBMÕãNBä[JOMFSJOEF,PMBZMÕL
Turizm sektöründe yabancılara çalışma izni verilmesi süreçleri ve ölçütleri gözden geçirilerek
2016 yılının sonuna kadar uygulanmak üzere çeşitli kolaylıklar sağlanmaya başlanmıştır.
Kültür ve Turizm Bakanlığı’ndan (B) belgeli veya belgesiz tüm turizm işletmeleri ile bunların
bünyelerinde izinli faaliyet gösteren işletmeler (SPA, güzellik merkezi, spor merkezi vb.),
turizm seyahat acenteleri, belgeli tatil köyleri, turizm-animasyon organizasyon firmaları ve
müstakil eğlence yerlerinde; çalışacak yabancılar için ödenecek minimum ücret tutarı brüt
asgari ücretin 3 katından bir asgari ücret düzeyine düşürülerek işverenlerin yabancı şahıslara
ödeyecekleri ücretler ile SGK’ya ödemekte oldukları prim miktarları üçte bir oranında
indirilmekte, uzmanlık ve ustalık gerektiren işlerde istihdam edilecek yabancılar için aranan
en az 10 Türk vatandaşı çalıştırılması durumunda her bir yabancı için ayrı ayrı beş Türkiye
Cumhuriyeti vatandaşı istihdamı şartı aranmamaktadır.
… %FOLMFãUJSNF
05.05.2016 tarihinde TBMM Genel Kurulunda kabul edilmiş olan İş Kanunu İle Türkiye İş
Kurumu Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunun 3 üncü maddesi ile 4857 sayılı
İş Kanunun 63 üncü maddesinin ikinci fıkrasına yapılan eklemeye göre, turizm sektöründe
yoğun çalışma yapılan yaz ayları ile çalışılmayan kış ayları arasında denkleştirme yapılarak
sektör çalışanlarının yıl boyunca çalışması ve bu şekilde daimi işçi olmalarını sağlamak
amacıyla bu sektördeki denkleştirme süresi dört aya kadar çıkarılmış ve toplu iş sözleşmesi
ile de altı aya kadar artırılabileceği düzenlenmiştir.
… /JUFMJLMJäãHD:FUJãUJSNF
İşsizlikle mücadele kapsamında uygulanan mesleki eğitim kursları ve işbaşı eğitim
programları ile turizm işletmelerinde ihtiyaç duyulan nitelikli işgücünün işverenlerle birlikte
yetiştirilmesi desteklenmektedir.
205
İKİNCİ BÖLÜM
SEKTÖR STRATEJİLERİ
2. EYLEM PLANLARI GÜNCEL DURUMLARI
Politika No ve Adı:
1. Sektörde mevcut istihdam imkânları geliştirilecek ve çalışanların istihdam şartları
iyileştirilecektir.
Tedbir No ve Adı:
1.1 Haftalık çalışma süresi fazla mesai ve denkleştirme yapılması hallerinde 55 saatle
sınırlandırılacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: ÇSGB - Çalışma Genel Müdürlüğü
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: Kültür ve Turizm Bakanlığı, Sosyal Taraflar
c) Süre: 2016
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: Tedbire ilişkin olarak Çalışma Genel
Müdürlüğü tarafından bugüne kadar toplam 3 toplantı gerçekleştirilmiş olup, 13.04.2016
tarihinde ilgili taraflarla yapılan son toplantıda taraflarca nihai olarak tedbir maddesinin
özellikle bu dönemde uygulanabilir olmadığı, ülkemizde yaşanan konjonktürel gelişmeler
sebebiyle turizm sektörünün desteklenmesi gerektiği, söz konusu tedbirin sektördeki işçiişveren uyumunu bozabileceği ve dolayısıyla eylem planından çıkarılması gerektiği yönünde
görüş bildirilmiştir.
Tedbir maddesinin ayrıca 04.04.2015 tarihinde 4857 sayılı İş Kanununun 69 uncu maddesine
ek cümle olarak getirilen “…Ancak, turizm, özel güvenlik ve sağlık hizmeti yürütülen
işlerde işçinin yazılı onayının alınması şartıyla yedi buçuk saatin üzerinde gece çalışması
yaptırılabilir.” düzenlemesi ile uyumlu olmadığı, bu düzenleme ile tedbir maddesinin sektörde
çalışma süresinin esnekliği konusuyla çeliştiği değerlendirilmektedir.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Tedbir No ve Adı:
1.2 Çalışanların işyerine giriş ve çıkış saatlerini belirlemek üzere turizm işletme belgesine
sahip işyerlerine kart sistemi zorunluluğu getirilecektir.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: Kültür ve Turizm Bakanlığı - Yatırım ve İşletmeler Genel
Müdürlüğü
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: İçişleri Bakanlığı, ÇSGB
c) Süre: 2016
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın görev alanının
turizm sektöründe hizmet kalitesini artırmak olduğu, nitelikli işgücü üzerine herhangi bir
şekilde çalışma yapılamayacağı ve kart sistemi zorunluluğunun sadece talep üzerine verilen
turizm işletme belgesine sahip işyerlerine getirilmesinin ayrımcılık olduğu, bu belgeye sahip
olmayan turistik işyerlerinin kapsam dışında kalmasının uygun olmadığı, özetle bu tedbirin
gerçekleşme potansiyelinin olmadığı değerlendirilmektedir.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
206
İKİNCİ BÖLÜM
SEKTÖR STRATEJİLERİ
Turizm Sektörü
Tedbir No ve Adı:
1.3 Denkleştirme süresi dört ay olarak düzenlenecek, bu süre toplu iş sözleşmeleriyle altı aya
kadar artırılabilecektir.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: ÇSGB - Çalışma Genel Müdürlüğü
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: Kültür ve Turizm Bakanlığı, Sosyal Taraflar
c) Süre: 2016
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: 20.05.2016 tarih ve 29717 sayılı Resmî
Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren İş Kanunu İle Türkiye İş Kanununda Değişiklik
Yapılmasına Dair Kanunun 3 üncü maddesi ile İş Kanunun 63 üncü maddesinin ikinci
fıkrasına “Turizm sektöründe dört aylık süre içinde işçinin haftalık ortalama çalışma süresi,
normal haftalık çalışma süresini aşamaz; denkleştirme süresi toplu iş sözleşmeleri ile altı
aya kadar artırılabilir. ”cümlesi eklenmiştir. Dolayısıyla tedbir maddesinin tamamlandığı
değerlendirilmektedir.
e) Tamamlanma Durumu: Tamamlanmıştır.
Tedbir No ve Adı:
1.4 Turizmin yoğun olduğu illerde çocuk bakım hizmetleri geliştirilecektir.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı - Çocuk Hizmetleri Genel
Müdürlüğü
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: İçişleri Bakanlığı, MEB
c) Süre: 2016
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: Aile ve Sosyal Politikalar İl Müdürlüklerinde,
gerçek kişiler ile özel hukuk tüzel kişilerince açılması planlanan özel kreş ve gündüz
bakımevleri ile özel çocuk kulüplerine ait açılış, işleyiş ve denetim işlemleri 30.04.2015
tarihli ve 29342 sayılı Özel Kreş ve Gündüz Bakımevleri ve Özel Çocuk Kulüpleri Kuruluş ve
İşleyiş Esasları Hakkında Yönetmelik hükümleri doğrultusunda yürütülmektedir. Söz konusu
mevzuat kapsamında açılan bu kuruluşlara bütçeden ayrılmış bir kaynak verilmemekte,
kuruluş ve işleyişlerine ilişkin tüm masraflar, teftiş ve donanım giderleri Özel Kreş ve Gündüz
Bakımevleri ve Özel Çocuk Kulüpleri kurucuları tarafından karşılanmaktadır.
Söz konusu tedbir niteliği itibariyle sektörde kadın istihdamının artırılmasını amaçladığı ve
mevzuat kapsamında tedbiri gerçekleştirebilmek için herhangi bir uygulama bulunmadığı
için sorumlu kurum olarak Çocuk Hizmetleri Genel Müdürlüğü’ne yer verilmesinin uygun
olmadığı değerlendirilmektedir.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
207
İKİNCİ BÖLÜM
SEKTÖR STRATEJİLERİ
Politika No ve Adı:
2. Sektördeki işgücü niteliği geliştirilecektir.
Tedbir No ve Adı:
2.1 Tüm konaklama tesislerinin “Tek Belge Sistemi” altında birleştirilmesi sağlanacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: Kültür ve Turizm Bakanlığı - Yatırım ve İşletmeler Genel
Müdürlüğü
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: İçişleri Bakanlığı
c) Süre: Sürekli
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın görev alanının
turizm sektöründe hizmet kalitesini artırmak olduğu, nitelikli işgücü üzerine herhangi bir
şekilde çalışma yapılamayacağı ve kart sistemi zorunluluğunun sadece talep üzerine verilen
turizm işletme belgesine sahip işyerlerine getirilmesinin ayrımcılık olduğu, bu belgeye sahip
olmayan turistik işyerlerinin kapsam dışında kalmasının uygun olmadığı, özetle bu tedbirin
gerçekleşme potansiyelinin olmadığı değerlendirilmektedir
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Tedbir No ve Adı:
2.2 Turizm sektöründe meslek standardı belirlenecektir.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: MYK
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: Kültür ve Turizm Bakanlığı
c) Süre: Sürekli
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: Turizm sektöründe bugüne kadar toplam
33 UMS Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiş ve 12 UMS güncellenmiştir.
Sektör kuruluşları tarafından yeni meslek standartlarının hazırlanmasına yönelik bir talep
MYK’ya iletilmemiş olup, mevcut meslek standartları sektörün ihtiyacını büyük oranda
karşılamaktadır.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Tedbir No ve Adı:
2.3 Mesleki yeterlilik, ölçme ve değerlendirme süreci hızla tamamlanacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: MYK
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: Kültür ve Turizm Bakanlığı, MEB, YÖK
208
İKİNCİ BÖLÜM
SEKTÖR STRATEJİLERİ
Turizm Sektörü
c) Süre: 2016
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: Turizm sektöründe 14 meslekte sınav ve
belgelendirme yapılmaktadır. Bu sektörde MYK tarafından yetkilendirilmiş belgelendirme
kuruluşları şu şekilde sıralanabilir:
…"OBEPMVfOJWFSTJUFTJ1FSTPOFM#FMHFMFOEJSNF#JSJNJ"/"1&3
…4BLBSZBfOJWFSTJUFTJ4SFLMJ&áJUJN6ZHVMBNBWF"SBãUÕSNB.FSLF[J4"f4&.
…"OUBMZB5JDBSFUWF4BOBZJ0EBTÕ.FTMFLJ4ÕOBWWF4FSUJ¾LBTZPO.FSLF[J
…"LEFOJ[5VSJTUJL0UFMDJMFSWFäãMFUNFDJMFS#JSMJáJ%FSOFáJ&áJUJNWF5BOÕUÕNäLUJTBEJäãMFUNFTJ
…"-540.FTMFL4UBOEBSUMBSÕWF:FUFSMJMJL(FMJãUJSNF4ÕOBWWF#FMHFMFOEJSNF.FSLF[J
…4B¾SäOTBO,BZOBLMBSÕ%BOÕãNBOMÕLäTUJIEBNWF#FMHFMFOEJSNF)J[NFUMFSJ-UEâUJ
…"EBOB#JMJNWF5FLOPMPKJfOJWFSTJUFTJ1FSTPOFM#FMHFMFOEJSNF#JSJNJ
MYK tarafından yetkilendirilmiş belgelendirme kuruluşlarınca 01.01.2016 - 03.05.2016
tarihleri arasında gerçekleştirilen ölçme ve değerlendirmeler neticesinde başarılı olan 123
kişiye Mesleki Yeterlilik Belgesi verilmiştir. Turizm sektöründe bugüne kadar 338 kişiye
Mesleki Yeterlilik Belgesi verilmiştir.
Belgelendirme İçin Doğrudan Hibe, “Ulusal Mesleki Yeterlilik Sisteminin Geliştirilmesi ve
Türkiye Yeterlilikler Çerçevesinin Uygulanması (UYEP II)” Projesinin hibe bileşeni kapsamında
Mesleki Yeterlilik Belgesi edinmek isteyen adayların sınav ücretleri, MYK tarafından
yetkilendirilmiş belgelendirme kuruluşlarına yaptıkları sınav başvurusu sonrasında girdikleri
sınavlarda başarılı olmaları halinde, Doğrudan Hibe tarafından karşılanmaktadır. Turizm
sektöründe belgelendirmesi yapılan tüm ulusal yeterliliklerde hibe programı uygulanmakta
olup, turizm sektöründe sınav ve belgelendirme yapmak üzere yetkili tüm kuruluşlar
“Belgelendirme için Doğrudan Hibe Sözleşmesi” ni imzalamıştır. Proje kapsamında sözleşme
imzalayan yetkilendirilmiş belgelendirme kuruluşları tarafından sınavlar yapılarak başarılı
olan bireylere sınav ücretleri iade edilmektedir.
“Turizm Sektöründe İşverenlerin ve Çalışanların Uyum Yeteneklerinin Arttırılması Projesi”
(TUYUP) ile turizm sektöründe eğitimin kalitesini ve çevre duyarlılığını güçlendirmek
hedeflenmektedir. Turizm İşletme Belgeli tesislerin ön büro, servis, kat hizmetleri ve mutfak
çalışanlarının mesleki, teknik ve yabancı dil becerilerinin ihtiyaçlar ve AB standartları
çerçevesinde geliştirilmesini amaçlayan TUYUP, proje dahilindeki eğitimlere katılan ve
Mesleki Yeterlilik Sınavı’na başvuran yaklaşık 1.000 çalışanın sınav ücretlerini karşılamayı
kapsamaktadır. TUYUP kapsamında yetkilendirilmiş belgelendirme kuruluşları ile sözleşme
imzalanmıştır. Proje kapsamında belgelendirme süreçleri başlamıştır.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Tedbir No ve Adı:
2.4 Sektörde işçi ve işveren talepleri ile işgücü envanterinden elde edilen veriler dikkate
alınarak eğitim programları hazırlanacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: MEB - Mesleki ve Teknik Eğitim Genel Müdürlüğü
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: Kültür ve Turizm Bakanlığı, İŞKUR, Sosyal Taraflar
209
İKİNCİ BÖLÜM
SEKTÖR STRATEJİLERİ
c) Süre: 2016
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: MEB’in British Council ile yaptığı işbirliği
protokolü doğrultusunda mesleki yabancı dil derslerinde modüllerin yanı sıra okutulmak üzere
materyaller hazırlanmıştır. Bu kapsamda yiyecek içecek hizmetleri, konaklama ve seyahat
hizmetleri ile eğlence hizmetleri alanlarında hazırlanan mesleki İngilizce eğitim materyalleri
Talim ve Terbiye Kurulu’nun inceleme ve onayından sonra uygulanmaya başlanmıştır.
Mesleki ve teknik ortaöğretim okullarında uygulanmakta olan öğretim programları,
sektör ihtiyaç analizinden yola çıkılarak MEB’de görevli uzman ve alan öğretmenleri,
sektör temsilcileri, üniversiteden alan uzmanları ve meslek elemanları ile işbirliği içinde
hazırlanmaktadır. Öğretim programlarını hazırlama çalışmaları kapsamında yapılan sektör
araştırması sonucunda sektörde faaliyet gösteren meslekler saptanmış ve saptanan bu
meslekler seviye gruplarına ayrılmıştır. Mesleklere ilişkin olarak saptanan bu yeterlikler,
öğretim programları ve modüllerin temel dayanağını ve içeriğini oluşturmuştur.
Öğretim programlarının ve modüllerin hazırlanmasında, iş yaşamının işgücüne dönük
gereksinimlerinin tüm yönleriyle dikkate alınması amacıyla sektörel kuruluşlarla karşılıklı
görüş alışverişi ve işbirliği gerçekleştirilmiştir.
Program geliştirme sürecinin her aşamasında, Türkiye ve dünya ölçeğinde faaliyet gösteren
meslek kuruluşlarının temsilcileri, yerli/yabancı uzmanlar ve üniversiteler ile işbirliği
yapılmıştır. Sözü edilen kurum ve kuruluşların eğitim sorumluları ve meslek elemanlarıyla
iletişim kurulmuş, bu kişilerin program çalışmalarına doğrudan katkıları sağlanmıştır. Sektör
taraması ve mesleki yeterliklerin belirlenmesi sonucunda Türkiye genelinde sektörün mevcut
ihtiyaçları ve işgücünden beklentileri tespit edilmiş, bu ihtiyaç ve beklentiler program
çalışmalarının dayanağını oluşturmuştur. Öğretim programı, ilgili alan altında yer alan
mesleklerde ulusal ve uluslararası düzeyde meslek elemanlarından beklenen yeterliklere ve
standartlara uygun olarak hazırlanmıştır.
Tüm mesleki ve teknik ortaöğretim okullarının tamamı 2014/8 sayılı Bakanlık Genelgesi
ile Anadolu türüne dönüştürülerek yabancı dil haftalık ders saatleri artırılmıştır. Turizm
sektörüne yönelik eleman yetiştirilen öğretim programlarında diğer öğretim programlarında
farklı olarak ayrıca mesleki yabancı dil derslerine yer verilerek yabancı dil yeterliliklerinin
artırılması amaçlanmaktadır.
Turizm sektörüne nitelikli meslek elemanlarının yetiştirilmesine yönelik olarak öğretim
programların Ulusal Meslek Standartları ve Ulusal Yeterlilikler doğrultusunda güncellenerek
incelenmesi ve uygulanması için Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı’nın onayına sunulmuştur.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Tedbir No ve Adı:
2.5 Meslek liseleri bünyesinde, sektörün orta ve uzun vadeli yatırım projeksiyonlarının
yaratacağı işgücü taleplerine paralel yeni bölümler açılacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: MEB - Mesleki ve Teknik Eğitim Genel Müdürlüğü
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: Kültür ve Turizm Bakanlığı
210
İKİNCİ BÖLÜM
SEKTÖR STRATEJİLERİ
Turizm Sektörü
c) Süre: Sürekli
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: Eğlence Hizmetleri alanı 8 mesleki ve teknik
ortaöğretim okulunda 95 öğrenci ile, Halkla İlişkiler ve Organizasyon Hizmetleri alanı 98
mesleki ve teknik ortaöğretim okulunda 7.748 öğrenci ile, Konaklama ve Seyahat Hizmetleri
alanı 180 mesleki ve teknik ortaöğretim okulunda 10.421 öğrenci ile, Yiyecek İçecek
Hizmetleri alanı 561 mesleki ve teknik ortaöğretim okulunda ise 52.251 öğrenci ile eğitimöğretim faaliyetlerini sürdürmektedir.
İl İstihdam ve Mesleki Eğitim Kurul Kararları doğrultusunda Valiliklerce okul bünyesinde
Eğlence Hizmetleri, Halkla İlişkiler ve Organizasyon Hizmetleri, Konaklama ve Seyahat
Hizmetleri ile Yiyecek İçecek Hizmetleri alanları ve dallarının 01.01.2016 - 04.05.2016
tarihleri arasında açılması/kapatılması teklifleri Genel Müdürlükçe değerlendirilerek Makam
Onayı ile 2016-2017 eğitim-öğretim yılından itibaren uygulamaya konulan alan sayıları şöyle
sıralanabilir:
1.
Eğlence Hizmetleri alanı;
Alan açılması/kapatılması ile ilgili her hangi bir teklif bulunmamaktadır.
2. Halkla İlişkiler ve Organizasyon Hizmetleri alanı;
a. 1 okulda alan açılmıştır.
b. 1 okulda alan kapatılmıştır.
3. Konaklama ve Seyahat Hizmetleri alanı;
a. 8 okulda alan açılmıştır.
b. 3 okulda alan kapatılmıştır.
c. 4 farklı okulda 5 dal açılmıştır.
d. 3 farklı okulda Anadolu meslek programında mevcut alanda 3 dal kapatılmıştır.
4. Yiyecek İçecek Hizmetleri alanı;
a. 8 okulda alan açılmıştır.
b. 1 okulda alan kapatılmıştır.
c. 14 farklı okulda 15 dal açılmıştır.
d. 2 farklı okulda 3 dal kapatılmıştır.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
211
İKİNCİ BÖLÜM
SEKTÖR STRATEJİLERİ
Tedbir No ve Adı:
2.6 Sektöre yönelik işgücü yetiştirme kursları açılacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: İŞKUR
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: Kültür ve Turizm Bakanlığı
c) Süre: 2016
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: Tedbirin uygulanması amacıyla ilgili paydaşlar
tarafından hazırlanacak projelerin hayata geçirilmesi yönünde mevzuat ve bütçe engeli
bulunmamaktadır.
Bunun yanı sıra tedbir kapsamında Nisan ayı içerisinde ÇSGB ile Kültür ve Turizm Bakanlığı
arasında işsizlikle mücadelede uygulanan mesleki eğitim kursları ve işbaşı eğitim programları
yoluyla turizm işletmelerinin ihtiyaç duyduğu nitelikli işgücünü işverenlerle birlikte
yetiştirilmesini desteklemek amacıyla işbirliği protokolü imzalanmıştır.
İŞKUR verilerine göre; 2016 yılı Mart ayı sonu itibariyle tamamlanmış ve devam eden mesleki
eğitim kurslarına 702 kişi, işbaşı eğitim programlarına ise 8.616 kişi olmak üzere toplam
9.318 kişi katılmıştır.
e)Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Tedbir No ve Adı:
2.7 Sezonluk işçilerin sezon sonunda sektöre yönelik eğitim programları uygulanacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: İŞKUR
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: GTHB, Kültür ve Turizm Bakanlığı
c) Süre: Sürekli
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: Tedbirin uygulanması amacıyla ilgili paydaşlar
tarafından hazırlanacak projelerin hayata geçirilmesi yönünde mevzuat ve bütçe engeli
bulunmamaktadır.
Bunun yanı sıra tedbir kapsamında Nisan ayı içerisinde ÇSGB ile Kültür ve Turizm Bakanlığı
arasında işsizlikle mücadelede uygulanan mesleki eğitim kursları ve işbaşı eğitim programları
yoluyla turizm işletmelerinin ihtiyaç duyduğu nitelikli işgücünün işverenlerle birlikte
yetiştirilmesini desteklemek amacıyla işbirliği protokolü imzalanmıştır.
Bu kapsamda sezon sonunda bu kişiler sektörde kalarak eğitim alabileceklerdir.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
212
İKİNCİ BÖLÜM
SEKTÖR STRATEJİLERİ
Turizm Sektörü
Tedbir No ve Adı:
2.8 Meslek yüksekokulları ve fakülteler bünyesinde, sektörün orta ve uzun vadeli yatırım
projeksiyonlarının yaratacağı işgücü taleplerine paralel yeni bölümler açılacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: YÖK
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: MEB, Kültür ve Turizm Bakanlığı
c) Süre: Sürekli
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: 2015 yılı sonunda yükseköğretimde turizmle
ilgili 87 ön lisans ve 125 lisans programı bulunmakta iken, Mayıs 2016’da ise Meslek
Yüksekokullarında 3 farklı türde toplamda 91 adet turizm ile ilgili ön lisans programı
bulunmaktadır. Fakültelerde ise turizmle ilgili 11 farklı türde toplamda 131 lisans programı
mevcuttur. Yükseköğretimde var olan genişlemeyle birlikte bölüm sayısının önümüzdeki
dönemde artacağı öngörülmektedir.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Politika No ve Adı:
3. Kayıt dışı istihdam ve yabancı kaçak işçilik engellenecektir.
Tedbir No ve Adı:
3.1 İşyerinde çalışan işçi sayısına bakılmaksızın işçi ücretlerinin banka kanalıyla ödenmesi
sağlanacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: ÇSGB - Çalışma Genel Müdürlüğü
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: Hazine Müsteşarlığı, Maliye Bakanlığı, SGK
c) Süre: 2016
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: Onuncu Kalkınma Planı kapsamında
hazırlanan “Kayıt dışı Ekonominin Azaltılması Programı Eylem Planı”nında yer alan “Ücret,
Prim, İkramiye ve bu nitelikteki her turlu istihkakın bankalar aracılığıyla ödenmesine dair
yönetmelik kapsamının, kayıt dışılığın önlenmesinde pilot olarak seçilecek sektörlerde
genişletilmesi sağlanacaktır.” eylemiyle de uyumludur. Bu kapsamda, 21.06.2016 tarihli ve
29718 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan “Ücret, Prim, İkramiye Ve Bu Nitelikteki Her Türlü
İstihkakın Bankalar Aracılığıyla Ödenmesine Dair Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair
Yönetmelik” ile Türkiye genelinde işverenlerin çalıştırdıkları işçi sayısının en az beş olması
halinde, çalıştırdıkları işçiye o ay içinde yapacakları her türlü ödemenin kanunî kesintiler
düşüldükten sonra kalan net tutarını, bankalar aracılığıyla ödemeleri hüküm altına alınmıştır.
Yönetmelik kapsamı genişletilmiştir.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
213
İKİNCİ BÖLÜM
SEKTÖR STRATEJİLERİ
Tedbir No ve Adı:
3.2 Emsal işçi ücretlerine yönelik çalışmalar yapılarak, kayıt dışı ücret ödenmesi
engellenecektir.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: SGK - Sigorta Primleri Genel Müdürlüğü
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: ÇSGB, Maliye Bakanlığı, Kültür ve Turizm Bakanlığı
c) Süre: 2016
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: 6326 sayılı Turist Rehberliği Meslek
Kanunu’nun Turist Rehberi Ücretleri başlıklı 6 ncı maddesinin birinci fıkrasında “Taban
ücret tarifesi, birlikler ile Türkiye Seyahat Acentaları Birliği’nin görüşleri alınarak Bakanlık
tarafından net ücret üzerinden belirlenir ve her yıl 04.01.1961 tarihli ve 213 sayılı Vergi
Usül Kanununun mükerrer 298 inci maddesi hükümleri uyarınca tespit ve ilan edilen
yeniden değerleme oranından az olmamak kaydıyla arttırılarak en geç Aralık ayında, izleyen
takvim yılının başından itibaren yürürlüğe girmek üzere Bakanlık tarafından ilan edilir.”
denilmektedir. Bu hüküm çerçevesinde turist rehberlerine ilişkin taban ücretler, Kültür ve
Turizm Bakanlığı tarafından belirlenmektedir. Belirlenen bu ücret tarifesi SGK tarafından
bildirilmiş olup, Kurumca turist rehberleri olarak çalışan sigortalıların bu tutarın altında
çalışmalarının engellenmesi için gerekli çalışmalar yapılmaktadır.
Ayrıca Turist Rehberleri Birliği (TUREB) ile işbirliği içerisinde kayıt dışı istihdamın ve eksik
bildirimin önlenmesi için İzmir, İstanbul, Ankara, Nevşehir ve Antalya illerinde bilgilendirme
toplantıları yapılmıştır.
Bununla birlikte, Ekim 2015’te düzenlenen “Kayıt Dışı İstihdam Çalıştayı”nda yer alan
gruplardan biri de turizm sektörü olup, bu grupta sektördeki işçi/işveren ve kamu kurum
temsilcileriyle ortak çalışma yapılmıştır.
Turizm sektörünün yoğun olduğu Antalya ve Muğla illerinde yapılan bölgesel analizler
tamamlanmış olup, değerlendirmeler devam etmektedir.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
Tedbir No ve Adı:
3.3 Denetimlerin etkinliği yabacı kaçak işçi çalıştırılması önlenecek biçimde artırılacaktır.
a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: ÇSGB - İş Teftiş Kurulu Başkanlığı
b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: Kültür ve Turizm Bakanlığı, SGK
c) Süre: 2016
d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: 2015 yılında “Belediye Ruhsatlı Oteller
ve Benzeri Kısa Süreli Konaklama İşyerleri” programlı teftişi düzenlenmiştir. Söz konusu
programlı teftişin öncelikli risk gruplarından birisi de izinsiz yabancı uyruklu çalışanlar olarak
belirlenmiş olup, programlı teftiş 2015 yılının sonunda Genel Değerlendirme Raporunun
214
İKİNCİ BÖLÜM
SEKTÖR STRATEJİLERİ
Turizm Sektörü
yazımı ile tamamlanmıştır. Programlı teftiş sonucunda; çalışma izni bulunmayan yabancıyı
çalıştıran 18 işverene 209.525 TL, çalışma izni olmaksızın bağımlı çalışan 22 yabancıya
18.370 TL, çalışma izni olmaksızın bağımsız çalışan 1 yabancıya ise 3.350 TL idari para cezası
uygulanması talep edilmiştir.
Diğer taraftan, 4817 sayılı Kanunun 20 nci maddesinin birinci fıkrasında yer alan “Bu Kanun
kapsamına giren yabancıların ve işverenlerin bu Kanundan doğan yükümlülüklerini yerine
getirip getirmedikleri Bakanlık iş müfettişleri ve SGK müfettişleri tarafından denetlenir.”
hükmü gereğince 2015 yılında yürütülen tüm teftişlerde (programlı ve incelemelerden oluşan
program dışı teftişler) 180 işyerinde yabancı uyruklu işçi çalıştırıldığı, çalıştırılan işçilerin
591’inin kadın, 853’ünün erkek olduğu tespit edilmiş olup, çalışma izni bulunmayan yabancıyı
çalıştıran 78 işyeri için 2.323.517 TL, çalışma izni olmaksızın bağımlı çalışan 107 yabancıya
213.414 TL, çalışma izni olmaksızın bağımsız çalışan 19 yabancıya ise 62.729 TL idari para
cezası uygulanması talep edilmiştir.
01.01.2016 – 02.05.2016 tarihleri arasında yürütülen tüm teftişlerde ise 138 işyerinde yabancı
uyruklu işçi çalıştırıldığı, çalıştırılan işçilerin 294’ünün kadın, 1.039’unun erkek olduğu tespit
edilmiş olup, çalışma izni bulunmayan yabancıyı çalıştıran 54 işyeri için 2.490.757 TL, çalışma
izni olmaksızın bağımlı çalışan 75 yabancıya 64.330 TL, çalışma izni olmaksızın bağımsız
çalışan 13 yabancıya ise 45.968 TL idari para cezası uygulanması talep edilmiştir.
Bilindiği üzere, 4817 sayılı Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Kanunun 20 nci maddesinin
ikinci fıkrasında yer alan “Genel ve özel bütçeli idarelerin teftiş ve denetim elemanları ile
kolluk kuvvetlerinin kendi mevzuatları gereğince işyerlerinde yapacakları her türlü denetim,
inceleme ve kontrol sırasında yabancı çalıştıran işverenler ile yabancıların bu Kanundan
doğan yükümlülükleri yerine getirmediklerini tespit etmeleri halinde, durum Bakanlığa
bildirilir.” hükmü gereği, genel ve özel bütçeli idarelerin teftiş ve denetim elemanları ile kolluk
kuvvetleri mevzuatları uyarınca işyerlerinde yapacakları denetim, inceleme ve kontroller
sırasında 4817 sayılı Kanundan doğan yükümlülüğün yerine getirilmediğini tespit ederlerse
durumu ÇSGB’ye bildirmekle yükümlüdür.
Bu nedenle söz konusu tedbir maddesine sorumlu veya işbirliği yapılacak kurumlar/
kuruluşlar arasına genel ve özel bütçeli idarelerin Teftiş/Denetim Başkanlıkları ile İçişleri
Bakanlığı’nın eklenmesinin uygun olacağı değerlendirilmektedir.
e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.
215
Ek
Ek
KOORDİNASYON KURULU
GENEL KOORDİNATÖR
Nurcan ÖNDER (Genel Müdür)
İDARİ KOORDİNATÖR
âFSFG,";"/$*(FOFM.ES:BSEÕNDÕTÕ
KOORDİNATÖRLER
Meryem Elif TEKİN (Çalışma Uzmanı)
e[HFe;5f3,bBMÕãNB6[NBOÕ
Yeşim ERGÜN (Çalışma Uzmanı)
Tuba ÖCAL (Çalışma Uzmanı)
YÜRÜTME KURULU
TEMEL POLİTİKA EKSENLERİ
Eğitim – İstihdam İlişkisinin Güçlendirilmesi
Yeşim ERGÜN (Çalışma Uzmanı)
Hande GÜNERİ(Çalışma Uzmanı)
Turan TÜRK(Çalışma Uzmanı)
İşgücü Piyasasında Güvence ve Esnekliğin Sağlanması
Meryem Elif TEKİN (Çalışma Uzmanı)
0áV[5&;$"/bBMÕãNB6[NBOÕ
;,SãBU#"#":äàä5bBMÕãNB6[NBOÕ
Özel Politika Gerektiren Grupların İstihdamının
Artırılması
Ceren Seda ERDEM (Çalışma Uzmanı)
$BOBO":%0à%6bBMÕãNB6[NBOÕ
Ceylan ÇİFÇİ (Çalışma Uzmanı)
Tuba ÖCAL (Çalışma Uzmanı)
İstihdam – Sosyal Koruma İlişkisinin
Güçlendirilmesi
e[HFe;5f3,bBMÕãNB6[NBOÕ
e[MFNe;.&/bBMÕãNB6[NBOÕ
Elif BOR (Çalışma Uzmanı)
SEKTÖR STRATEJİLERİ
216
Bilişim Sektörü
Ceylan ÇİFÇİ (Çalışma Uzmanı)
Tuba ÖCAL (Çalışma Uzmanı)
Finans Sektörü
Ceren Seda ERDEM (Çalışma Uzmanı)
$BOBO":%0à%6bBMÕãNB6[NBOÕ
İnşaat Sektörü
Hande GÜNERİ (Çalışma Uzmanı)
Turan TÜRK(Çalışma Uzmanı)
Sağlık Sektörü
Hande GÜNERİ (Çalışma Uzmanı)
Turan TÜRK(Çalışma Uzmanı)
Tarım Sektörü
e[MFNe;.&/bBMÕãNB6[NBOÕ
Elif BOR (Çalışma Uzmanı)
Tekstil ve Hazır Giyim Sektörü
Ceren Seda ERDEM (Çalışma Uzmanı)
$BOBO":%0à%6bBMÕãNB6[NBOÕ
Turizm Sektörü
Ceylan ÇİFÇİ (Çalışma Uzmanı)
Tuba ÖCAL (Çalışma Uzmanı)
NOTLAR
Notlar
NOTLAR
NOTLAR
Notlar
NOTLAR
NOTLAR
Notlar