iş hukukunda profesyonel futbolcu

advertisement
i
Av. FARUK BAŞTÜRK
İŞ HUKUKUNDA
PROFESYONEL FUTBOLCU
ii
Yayın No
:
Hukuk Dizisi :
1753
789
1. Bası - Mayıs 2007 - İSTANBUL
ISBN 978 - 975 - 295 - 647 - 6
Copyright© Bu kitabın bu basısı için Türkiye’deki yayın hakları BETA Basım Yayım Dağıtım A.Ş.’ye aittir. Her hakkı saklıdır. Hiçbir bölümü ve paragrafı kısmen veya tamamen ya da özet halinde, fotokopi,
faksimile veya başka herhangi bir şekilde çoğaltılamaz, dağıtılamaz. Normal ölçüyü aşan iktibaslar yapılamaz. Normal ve kanunî iktibaslarda kaynak gösterilmesi zorunludur.
Dizgi
Baskı - Cilt
: Beta Basım A.Ş.
: Ya z ı n M a t b a a c ı l ı k
Bayrampaşa/İstanbul (0-212) 565 01 22
Kapak Tasarım
: Gülgonca Çarpık
Kapak fotoğrafları Heykeltraş Stephan Schmidlin’in özel izniyle kullanılmıştır.
Beta BASIM YAYIM DAĞITIM A.Ş.
Himaye-i Etfal Sokak Talas Han No. 13-15
Cağaloğlu - İSTANBUL
Tel : (0-212) 511 54 32 - 519 01 77
Fax: (0-212) 511 36 50
e-mail: [email protected]
www.betakitap.com
SUNUŞ
iii
Varl›k sebeplerim
Rahmetli Annem Saniye BAfiTÜRK
ve
Sevgili Babam Ferhat BAfiTÜRK’e
tüm minnettarl›¤›mla...
v
Toplum yaşamının önemli bir parçası olmasına karşın ülkemizde spor hukukunun yetkin eserlerle zenginleşen gelişmiş bir hukuk alanı olduğu söylenemez. Bunun gibi, gerek spor
hukukunun, gerek iş hukukunun bir alt dalı olarak niteleyebileceğimiz spor iş hukuku konusunda yeterli çalışma bulunmamaktadır. Oysa örneklerini yabancı ülke hukuklarında gördüğümüz üzere, büyüyen bir ekonomik alan, bacasız sanayi niteliğindeki sporun gelişmesi için
öncelikle hukuki altyapısı hazırlanmalıdır. Söz konusu altyapı, temel kavramları ele alan monografiler üzerinde kurulabilir ve gelişebilir.
Av. Faruk Baştürk, “İş Hukukunda Profesyonel Futbolcu” konusunu yüksek lisans tezi
olarak seçmiş, bilimsel merakla ele aldığı konuyu titiz ve ayrıntılı biçimde incelemiş, böylece spor iş hukukunun ilk temel eseri diyebileceğimiz çalışmasını ortaya koymuştur. Gerçekten, ortaya çıkan eser konusunda ilktir ve büyük bir boşluğu doldurmuştur.
Çalışma, spor iş hukukunun temel kavramlarını ve mevzuatını tüm yönleriyle ele alıp
okura tanıtmaktadır. Profesyonel futbolcunun sözleşme ilişkileri, transferi gibi bu hukuk alanının kendine özgü konularını başarıyla ortaya koymakta ve konunun yabancısı olanlara derinlemesine bilgi vermektedir. Profesyonel futbolcunun hakları ve borçları, sözleşme ilişkisinin sona ermesi ve sonuçları incelenirken iş hukukunun genel ilke ve kuralları başarıyla uyarlanmaktadır.
Faruk Baştürk, bu çalışması ile profesyonel futbolcunun hukuki durumunu incelemekle kalmamış, aynı zamanda Türk hukukunda spor iş hukukunun temelini kurmuştur. Bu özelliğiyle çalışma büyük akademik öneme sahip olduğu kadar, uygulamaya da ışık tutacak niteliktedir.
Tezin hazırlanması süreci içinde yakından izlediğim Faruk Baştürk, ilk çalışmasında
ortaya koyduğu başarı ile övgüyü hak ettiği gibi, başarısı geleceğe yönelik olarak kendisine
görev yüklemekte, en az bu yetkinlikte eserleri hukukumuza kazandıracağı yolunda haklı bir
beklenti yaratmaktadır.
Bu vesileyle, çalışmayı basan Beta Yayınevi yöneticilerine teşekkürü ifası gerekli bir
borç sayarım.
Nisan 2007
Doç. Dr. E. Murat ENGİN
Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi
Öğretim Üyesi
ÖNSÖZ
vii
Futbol ve futbolun insan hayatıyla kesişen yönleri başta sosyolojik, psikolojik, ekonomik, politik ve tıbbi açıdan inceleme konusu olmuştur. Ancak bu çalışmaların hukuki boyutunun eksik olduğu yadsınamayacak bir gerçektir. Günümüzde özellikle medya ve iletişim
dünyasında yaşanan gelişmeler neticesinde futbola ve futbolun asli kurucu unsuru olan profesyonel futbolculara yönelik hukuki çalışmalar başta Fransa ve İsviçre olmak üzere Avrupa
ülkelerinde önemli yer bulmasına rağmen, Türkiye’de Spor Hukuku bağlamında futbola ve
profesyonel futbolcuların hukuki statülerine ilişkin yeterince çalışma yapılmamıştır.
Bu noktada, hukuki açıdan işçi statüsündeki profesyonel futbolcuların İş Hukukundaki
yerini incelediğim bu çalışmada, zaman zaman ortaya çıkmış veya çıkabilecek sorunlara çözüm üretilmesi amaç edinilmiştir. Bunların yanında, profesyonel futbolcuların üst seviyedeki liglerde aldıkları görece “yüksek ücret” gerekçe gösterilerek İş Hukuku dışında kalmaları
yönündeki düşünceye karşın profesyonel futbolcunun iş sözleşmesi niteliğindeki profesyonel
futbolcu sözleşmesinin “işçi” tarafını oluşturduğu özellikle dikkate alınmıştır. Ancak bu durumun, salt işçi lehine yorum yapıldığı anlamına gelmediğini belirtmek gerekir.
Yukarıda belirtilen amaçla yüksek lisans tezi olarak hazırlanan bu çalışma 2005 yılında Galatasaray Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü’nde Prof. Dr. Metin KUTAL, Doç. Dr.
E. Murat ENGİN ve Yard. Doç. Dr. Şebnem GÖKÇEOĞLU BALCI’dan oluşan jüri önünde
savunulmuş ve oybirliğiyle kabul edilmiştir.
Bahsi geçen yüksek lisans programını takiben kazandığım burs ile Strasbourg Robert
Schuman Üniversitesi’nde İş Hukuku alanında yaptığım yüksek lisans programı esnasında bu
esere ilişkin çalışmamı geliştirme imkânı buldum. Ayrıca müteakip yıl Bourgogne Üniversitesi’nde Spor Hukuku dalında çalışma yapma ve Spor Hukukuna yönelik olarak Fransa ve
İsviçre’deki gelişmeleri takip ederek derinleşme fırsatı yakaladım. Bu çerçevede, bana yardımcı olan Jean Monnet Yerleştirme Ajansı ve Türkiye Futbol Federasyonu Başkanlığı ile
tüm çalışanlarına teşekkür borçlu olduğumu belirtmeliyim.
Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nde gerçekleştirdiğim lisans eğitimi sırasında İş Hukukunu bana sevdiren ve bu alanda ilerlemem konusunda yardımcı olan değerli hocam Prof. Dr. Metin KUTAL’a en derin saygı ve şükran duygularımı sunmak isterim. Ayrıca,
yüksek lisans eğitimi süresince tez danışmanlığımı yapan ve gerek akademik gerekse mesleki gelişimim konusunda görüş ve önerileriyle yol gösteren hocam Doç. Dr. E. Murat ENGİN’e teşekkürü bir borç bilirim. Yine, İş Hukukunun teknik boyutu dışında ayrıca “sosyal”
boyutu konusundaki gelişimimde yardımcı olan hocam Yard. Doç. Dr. Şebnem GÖKÇEOĞLU BALCI’ya müteşekkirim.
Kitabı yayımlama ve dağıtımını sağlama nezaketini gösteren Beta Basın Yayım ve
viii
Dağıtım A.Ş.’ye eserin yayımlanması konusunda yardımcı olup hukuk dünyasına
kazandırdıkları için teşekkür ederim. Çalışma hayatım boyunca yardımlarını benden esirgemeyen değerli meslektaşım Av. Mehmet UÇUM’a; isimlerini burada belirtemediğim tüm
arkadaşlarım ve dostlarıma; akademik ve mesleki çalışmalarım sırasında desteğini hiçbir
zaman eksik etmeyen nişanlım Av. Selda ÇİÇEK ve hayatım boyunca varlıklarını yanında
hissettiğim aileme teşekkür etmekten başka hiçbir imkâna sahip değilim.
İstanbul 2007
Av. Faruk BAŞTÜRK
ix
İÇİNDEKİLER
SUNUŞ .................................................................................................................................. v
ÖNSÖZ ............................................................................................................................... vii
İÇİNDEKİLER ............................................................................................................... ix
KISALTMALAR ............................................................................................................. xiii
GİRİŞ ................................................................................................................................... 1
BİRİNCİ BÖLÜM
TEMEL KAVRAMLAR
1) Profesyonellik, Profesyonel Futbolcu Sözleşmesi, Sözleşmenin Tarafları ve
İşveren Vekili ile İşyeri Kavramları ................................................................................ 5
a) Profesyonellik........................................................................................................... 5
b) Profesyonel Futbolcu Sözleşmesi............................................................................ 10
ba) İş Görme Unsuru ............................................................................................... 11
bb) Bağımlılık Unsuru............................................................................................. 12
bc) Ücret Unsuru ..................................................................................................... 14
bd) Sonuç .............................................................................................................. 16
c) Sözleşmenin Tarafları .............................................................................................. 19
ca) Profesyonel Futbolcu (İşçi) ............................................................................... 19
cb) Kulüp (İşveren).................................................................................................. 21
cc) Türkiye Futbol Federasyonu.............................................................................. 23
d) İşveren Vekili ........................................................................................................... 25
e) İşyeri ........................................................................................................................ 27
2) Profesyonel Futbolcunun İş İlişkilerinde Uygulanacak Hükümler............................... 28
a)
b)
c)
d)
e)
f)
g)
Türkiye Futbol Federasyonu Talimatları ................................................................. 30
Borçlar Kanunu........................................................................................................ 31
Sosyal Sigortalar Kanunu ........................................................................................ 32
Sendikalar Kanunu .................................................................................................. 37
Toplu İş Sözleşmesi Grev ve Lokavt Kanunu......................................................... 37
Profesyonel Futbolcu Sözleşmesi............................................................................ 38
Kulüp İç Yönetmelikleri ve Disiplin Talimatı......................................................... 49
İKİNCİ BÖLÜM
FUTBOLCUNUN TRANSFERİ
1) Futbolcunun İlk Kez Profesyonel Sözleşme İmzalaması Suretiyle Gerçekleşen
Transfer.......................................................................................................................... 52
x
a) Yetiştirme Tazminatına İlişkin Genel Hükümler..................................................... 53
b) Profesyonelliğe Geçişte Yetiştirme Tazminatının Hesaplanması ve Ödenmesi...... 56
2) Profesyonel Futbolcunun Kulübüyle Sözleşmesini Yenilemek Suretiyle
Gerçekleşen Transfer ..................................................................................................... 56
3) Profesyonel Futbolcunun Başka Bir Kulüple Sözleşme Yapması Yoluyla
Gerçekleşen Transfer ..................................................................................................... 57
a) Sözleşmenin Sona Ermesi Suretiyle Başka Bir Kulübe Transferi ..........................57
aa) Futbolcunun Profesyonel Statüsünü Bozmadan Yapacağı Müteakip
Transferlerde Yetiştirme Tazminatının Hesaplanması ve Ödenmesi................. 59
aaa) Profesyonel Futbolcunun Alt Kategoriden Üst Kategorideki
Bir Kulübe Transfer Olması Hâli............................................................... 59
aab) Profesyonel Futbolcunun Aynı Kategorilerdeki Kulüpler Arasında
Transfer Olması Hâli ................................................................................. 61
aac) Profesyonel Futbolcunun Yüksek Kategorideki Bir Kulüpten Düşük
Kategorideki Bir Kulübe Transfer Olması Hâli ........................................ 62
ab) Futbolcunun Amatör Statüsünü Yeniden Kazanması........................................ 64
b) Geçici Transfer ........................................................................................................ 65
ba) Genel Olarak...................................................................................................... 65
bb) Profesyonel Futbolcu ve Transfer Talimatında Geçici Transfer........................ 66
bc) Geçici Transfer Sözleşmesi ............................................................................... 68
bd) 4857 Sayılı İş Kanununda Geçici İş İlişkisi...................................................... 70
be) Tarafların Hakları ile Borçları ........................................................................... 70
bea) Profesyonel Futbolcunun Hakları ve Borçları........................................... 71
beb) Sürekli Kulübün Hakları ve Borçları ........................................................ 72
bec) Geçici Kulübün Hakları ve Borçları.......................................................... 75
bf) Geçici Transferin Hukuki Niteliği ..................................................................... 76
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
İŞ İLİŞKİSİNDEN DOĞAN HAKLAR VE BORÇLAR
1) Futbolcunun Hakları ...................................................................................................... 85
a) Ücret İsteme Hakkı.................................................................................................. 85
aa) Ücret Tipleri....................................................................................................... 85
ab) Ücret Ödeme Şekli ve Zamanı .......................................................................... 87
ac) Ücretin Türleri ................................................................................................... 91
ad) Ücretin Güvencesi ............................................................................................. 94
b) Yılık Ücretli İzin Hakkı........................................................................................... 95
c) Hafta Tatili ve Ulusal Bayram ile Genel Tatiller Hakkı.......................................... 97
d) Toplu İş Hukukunda Profesyonel Futbolcunun Hakları.......................................... 98
da) Sendikalar Kanunu Açısından Profesyonel Futbolcu........................................ 99
db) Toplu İş Sözleşmesi, Grev ve Lokavt Kanununun
Profesyonel Futbolcuya Uygulanabilirliği ...................................................... 105
xi
dc) Profesyonel Futbolda Sendikalaşma ............................................................... 109
dca) Türkiye’de Profesyonel Futbolun Sendikalaşması ................................. 109
dcb) Fransa’da Sendikalaşma (UNFP) ............................................................ 110
dcc) FIFPro ...................................................................................................... 112
dcd) Sonuç ....................................................................................................... 114
e) Profesyonel Futbolcunun Sosyal Güvenlik Hakkı ................................................ 115
ea) Sosyal Sigortalar Bağlamında Profesyonel Futbolcu ..................................... 116
eb) TFF Sosyal Yardım ve Dayanışma Vakfı’nın Yeri .......................................... 118
f) PFTT’de Düzenlenmiş Haklar............................................................................... 121
2) Futbolcunun Borçları................................................................................................... 150
a)
b)
c)
d)
e)
İşgörme Borcu ....................................................................................................... 151
Sadakat Borcu........................................................................................................ 154
Talimatlara Uyma Borcu ....................................................................................... 156
Rekabet Etmeme Borcu......................................................................................... 157
PFTT’de Öngörülmüş Borçlar............................................................................... 162
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
SÖZLEŞMENİN SONA ERMESİ VE SONUÇLARI
1) Sözleşmenin Sona Erme Halleri.................................................................................. 183
a) Kendiliğinden Sona Erme...................................................................................... 184
aa) İfa Süresinin Bitmesi Sebebiyle Sona Erme ................................................... 185
ab) Ölüm Sebebiyle Sona Erme ............................................................................ 190
ac) Kulübün Tüzel Kişiliğini Kaybetmesi ve İflası Sebebiyle Sona Erme .......... 192
ad) İmkansızlık Sebebiyle Sona Erme .................................................................. 193
ae) Bozucu Şartın Gerçekleşmesi Nedeniyle Sona Erme ..................................... 199
b) Hukuki İşlemle Sona Erme.................................................................................... 203
ba) Tarafların Anlaşmasıyla Sona Erme ................................................................ 204
bb) Tek Taraflı Hukuki İşlemle Sona Erme ........................................................... 204
bc) PFTT’de Öngörülen Hukuki İşlemle Sona Erme Halleri .............................. 208
bca) Karşılıklı Sona Erdirme ........................................................................... 208
bcb) Kulübün Fesih Hakkı .............................................................................. 210
bcc) Futbolcunun Fesih Hakkı ........................................................................ 218
bcca) Ücret Ödeme Borcunda Gecikme Nedeniyle Fesih ...................... 218
bccb) Sportif Haklı Nedenle Fesih.......................................................... 219
bccc) PFTT Çerçevesinde Uygulanabilecek Haklı Fesih Halleri ........... 220
bccd) Diğer Haklı Fesih Halleri.............................................................. 222
bcd) Fesih Hakkının Kullanılmasında Usul .................................................... 223
2) Sona Ermenin Hukuki Sonuçları................................................................................. 225
a) Futbolcunun Serbest Kalması................................................................................ 226
b) Sır Saklama Borcu ve Rekabet Yasağı .................................................................. 229
c) Tazminat Talep Hakkı............................................................................................ 229
xii
ca) Haksız Fesih Tazminatı ................................................................................... 229
cb) Haklı Fesih Tazminatı ..................................................................................... 236
d) Cezai Şart............................................................................................................... 240
e) Sportif Cezalar....................................................................................................... 247
ea) Profesyonel Futbolcular Aleyhine Verilen Sportif Cezalar ............................. 248
eb) Kulüpler Aleyhine Verilen Sportif Cezalar ..................................................... 249
ec) Futbolcu Temsilcileri Aleyhine Verilen Sportif Cezalar ................................. 250
BEŞİNCİ BÖLÜM
MALİ VE DİSİPLİN UYUŞMAZLIKLARININ ÇÖZÜMÜ
1) İç Hukuk Düzeninde Uyuşmazlıkların Çözümü ..........................................................254
a) Tahkim Kurulu....................................................................................................... 254
aa) Kuruluş ve Toplanma....................................................................................... 257
ab) Başvuru Usulü ................................................................................................. 259
ac) İlk İnceleme ve Cevap ..................................................................................... 260
ad) Görüşme ve Karar............................................................................................ 261
b) Devlet Yargı Organları........................................................................................... 263
2) Uluslararası Uyuşmazlıkların Çözümü........................................................................ 267
a) FIFA Nezdinde Uyuşmazlıkların Çözümü ............................................................ 270
b) Spor Tahkim Mahkemesi’nde Uyuşmazlıkların Çözümü ..................................... 271
3) Genel Değerlendirme................................................................................................... 275
SONUÇ ...............................................................................................................................281
MEVZUAT ve EKLER
1) Türkiye Futbol Federasyonu Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun...........................287
2) Borçlar Kanunu (Hizmet Akdi)..................................................................................... 299
3) Borçlar Kanunu Tasarısı (Genel Hizmet Sözleşmesi) ................................................. 306
4) Profesyonel Futbol ve Transfer Talimatı....................................................................... 318
5) Futbol Disiplin Talimatı ................................................................................................ 337
6) Tahkim Kurulu Talimatı ................................................................................................ 357
7) Amatör Futbolcu Lisans ve Transfer Talimatı .............................................................. 363
8) Profesyonel Futbolcu Sözleşmesi ................................................................................. 368
9) Geçici Transfer Sözleşmesi........................................................................................... 372
10) Ferdi Kaza Sigortası Poliçesi ..................................................................................... 376
11) 2006-2007 Sezonu Yönetim Kurulu Kararı ................................................................ 386
12) Mahkeme Kararları .................................................................................................... 393
KAYNAKÇA ................................................................................................................. 449
xiii
KISALTMALAR
AİHS
: Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi
ATAD
: Avrupa Topluluğu Adalet Divanı
Bk. (bk.)
: Bakınız
BK
C.
CAS-TAS
CDS
: Borçlar Kanunu
: Cilt
: Spor Tahkim Mahkemesi
: Les Cahiers de Droit du Sport
DK
: Dernekler Kanunu
FDMT
: Futbolda Dopingle Mücadele Talimatı
E.
FDT
FIFA
: Esas
: Futbol Disiplin Talimatı
: Uluslararası Futbol Federasyonları Birliği
FKTT
: Futbol Kulüpleri Tescil Talimatı
FPT
: Fair Play Talimatı
FMT
FRT
: Futbol Müsabaka Talimatı
: Forma ve Reklam Talimatı
FTT
: Futbolcu Temsilcileri Talimatı
GVK
: Gelir Vergisi Kanunu
İBK
: İsviçre Borçlar Kanunu
GSGM
HUMK
İİK
İK
JCP S
K.
Legal İSGHD
: Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü
: Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu
: İcra ve İflas Kanunu
: İş Kanunu
: Juris-Classeur Périodique Social
: Karar
: Legal İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Dergisi
MK
: Medeni Kanun
PFDK
: Profesyonel Futbol Disiplin Kurulu
MT
PFJTT
PFS
: Masör Talimatı
: Profesyonel Futbolcuların Jübile Töreni Talimatı
: Profesyonel Futbolcu Sözleşmesi
xiv
PFT
PFTT
RJES
: Profesyonel Futbol Talimatı
: Profesyonel Futbol ve Transfer Talimatı
: Revue Juridique et Economique du Sport
S.
: Sayı
SK
: Sendikalar Kanunu
TCMB
: Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası
TİSGLK
: Toplu İş Sözleşmesi Grev ve Lokavt Kanunu
s.
SSK
TFF
UEFA
vd.
: Sayfa
: Sosyal Sigortalar Kanunu
: Türkiye Futbol Federasyonu,
: Avrupa Futbol Federasyonları Birliği
: ve devamı
Download