Yerel- Küresel Diyalektiğinde Küresel Futbol Kültürü Bu çalışmada
advertisement
Yerel- Küresel Diyalektiğinde Küresel Futbol Kültürü Bu çalışmada belli başlı küreselleşme yaklaşımlarına yer verilerek, küreselleşmenin çeşitli anlamları tartışılmıştır. Dünyanın girmiş olduğu önemli bir evre olan küresel dönüşüm sürecinde, yerel ve evrensel nitelikleri kendinde barındıran futbol bu süreçlerden ne şekilde etkilenmiş olduğu küresel ve yerel örnekler ile tartışılmıştır. Küreselleşme, evrensellik, tikellik ve küyerellik bağlamında futbol kültürünün nasıl oluştuğunu ve dönüşümünü tartışmak bu çalışmanın amacını oluşturmaktadır. Robetson ve Giluanotti (2004) küresel süreçler teorisinde, yerel ve küresel süreçlerin birbirine olan bağımlılığını ortaya koymaya çalışmışlardır. Bu bağlamda küresel süreçler teorisi iki bağıntılı süreçten meydana gelmektedir. Bunlar küreselleşme ve küyerelleşmedir. Küreselleşme, dünyanın tek bir yer olduğuna dair artan farkındalık iken; küyerelleşme, yerel kültürlerin herhangi bir küresel-yerel ürünü yerel ihtiyaçlar, inançlar ve gelenekler bağlamında adapte etmesi ve yeniden tanımlaması olarak ifade edilmektedir. Futbolun küresel yayılımı farklı türdeki kültürel küyerelleşmelerle kendini gösterdiği görülmektedir. Futbolun küresel olarak yayılmaya başladığı dönemlerde, bazı kültürlerin futbolu tamamen reddettiği, bazılarının radikal bir şekilde dönüştürdüğü, belli bölge ve kültürlerde ise direnilmeden kabul gördüğü bilinmektedir. Örneğin Asya’nın belli bölümleri futbol yerine kriketi tercih etmiştir. Avusturalyalılarsa kendi futbol kodlarını oluşturmuşlardır. Amerika’da ise kendi mahallelerine uygun bir şekilde bir futbol yorumu getirmişlerdir (Robertson ve Giluanotti, 2004: 550). Aynı dönemlerde Sovyetlerde ve Türkiye’de futbolun kültürel bir öğe olarak dışlanması da söz konusudur( Akın, 2014: 204). Futbolun küreselleşmesinde belli başlı aşamalardan bahsedilebilir. Futbolun küresel yayılımı 5 dönemi kapsar (Robertson ve Giluanotti, 2009: 47): - Tohum evresi - Başlangıç dönemi: Bu iki evrede futbol İngiliz elitlerinin kültürel zevki olarak görülür. - Havalanma dönemi (1870-1920): Bu dönemde tikelin evrenselleşmesi söz konusu. İngiliz oyun kurallarının evrenselleşmesi, her ülkenin kendi oyun tarzını geliştirmesi - Hegemonya mücadelesi (1920-1960): Bu dönemde evrensel olanın tikelleşmesi söz konusudur. Uluslararası turnuvalar ve yönetim yapıları bu dönemde ortaya çıkmıştır. - Belirsizlik dönemi (1970’ler ve sonrası): Küyerelleşme süreçlerinin kültürleri aşan çalışan, bilgi, sermaye ve meta akışları ile oluştuğu ve ulusal olmayan kültürel kimlik formlarının ortaya çıktığı dönemdir. Futbol küreselleşmenin kültürel sonuçlarının en derinden ve yaygın olarak hissedildiği alanların başında gelmektedir. Dünyanın en büyük takımlarının uyması gereken kuralların aynısına son derece yerel, sınırlı mahalle takımlarının da uyması gerekmektedir. Bu durum küresel futbol kültürünün homojenliğinin derecesini göstermesi anlamında önemlidir. Küresel futbol kültürünün yerelle karşılaşması ve yeni formların ortaya çıkması ise bu durumun bir diğer boyutudur. Evrensel-yerel karşılaşması ile ortaya çıkan yeni formların niteliğinde, karşılıklı olarak eşit bir etkiden söz etmek elbette mümkün değildir. Fakat oluşan bu yeni formların karşılıklı etkileşim neticesinde meydana geldiğini de görmek durumundayız. Küreselleşmenin bu yeni boyutu, yereli dikkate almayı zorunlu kılmıştır. Küresel olabilmek, yerel olan üzerine doğrudan bir baskı ve etki uygulamak yerine, daha sofistike, karmaşık, yereli de dikkate alan bir anlayış geliştirmekle mümkündür. Günümüz küresel futbol kültürünün temelinde de bu karşılıklılık ilişkisi yatmaktadır. Anahtar kelimeler: futbol, küreselleşme, küyerelleşme, homojenleşme, heterojenleşme
