Primer biliyer sirozda koroner arter bypass cerrahisi

Türk Göğüs Kalp Damar Cerrahisi Dergisi
Turkish Journal of Thoracic and Cardiovascular Surgery
Primer biliyer sirozda koroner arter bypass cerrahisi: Olgu sunumu
Coronary artery bypass surgery in primary biliary cirrhosis: a case report
Gökçe Şirin, Hakan Bingöl, Tankut Akay, Hikmet İyem, Vedat Yıldırım,1 Harun Tatar
Gülhane Askeri Tıp Akademisi, Kalp ve Damar Cerrahisi Anabilim Dalı,
1
Anesteziyoloji ve Reanimasyan Anabilim Dalı, Ankara
Primer biliyer sirozlu (PBS) olgularda koroner arter bypass
cerrahisi çok sıklıkla uygulanmamaktadır. Bu hastaların
klinik sonuçları ile ilgili bilgilerin çoğu yayınlanmış küçük
çalışmalardan elde edilmektedir. Bu yazımızda 66 yaşında
koroner arter hastalığı ve PBS birlikteliği bulunan bayan
hastada koroner bypass ameliyatı deneyimimizi sunduk.
Bu hastalarda ameliyat sonrası komplikasyon oranı sık
olmasına rağmen hafif ve orta dereceli sirozlu olgularda
kardiyopulmoner bypass ile koroner bypass ameliyatı,
bypass ve kross-klemp zamanı kısa tutulursa güvenli şekilde gerçekleştirilebilir.
Coronary artery bypass surgery is not frequent in cases with
primary biliary cirrhosis (PBC). Limited data about the
clinical course and prognosis of these patients is obtained
from small series. In this short report, we present our coronary bypass surgery experience about a 66-year-old female
patient with PBC associated with coronary artery occlusive
disease. Although postoperative morbidity rate is expected
to be high, we believe that coronary bypass surgery with
cardiopulmonary bypass can be performed safely in patients
with mild and moderate degrees of PBC, if cardiopulmonary
bypass and aortic cross clamp times are not prolonged.
Karaciğer sirozlu olgularda koroner bypass cerrahisi
çok sık uygulanmamaktadır. Kardiyopulmoner bypass
(KPB) kullanılarak yapılan elektif kardiyak ameliyatların orta ve şiddetli sirozlu hastalarda kontrendike olduğu
kabul edilmektedir. Bu hastaların klinik sonuçları ile
ilgili çok fazla bilgi bulunmamaktadır ve bu bilgilerin
çoğu yayınlanmış birkaç küçük çalışmadan elde edilmektedir.[1-4] Kardiyak cerrahi açısından baktığımızda,
bu hastalarda ameliyat sonrası morbidite ve mortalite
oranları önemli derecede yüksektir.[1,3,4]
OLGU SUNUMU
Yaklaşık beş yıldır PBS (Child Class A) tanısı ile
takip edilen 66 yaşında kadın hasta ikidamar koroner arter hastalığı nedeniyle ameliyat için kliniğimize
kabul edildi. Yaklaşık bir yıldır hipertansiyonu, (140/90
mmHg) vardı ve medikal tedavi ile kontrol altında
idi. Hasta PBS için ursodeoksikolik asit (UDKA), 300
mg/gün kullanmaktaydı. Fizik muayenesinde, patolojik bir bulgu saptanmadı. Elektrokardiyografide sinüs
bradikardisi (52/dk) ve DIII’te ST elevasyonu vardı.
Akciğer grafisinde kalp-göğüs oranı %50’den büyüktü,
aort elonge ve aort topuzu belirgindi. Ekokardiyografik
incelemede, sol ventrikül ejeksiyon fraksiyonu %60
olarak ölçüldü ve birinci derece aort, mitral yetersizlik
saptandı. Laboratuvar incelemelerinde üre 55, kreatinin
1.5 mg/dl idi. Karaciğer enzimlerinden, SGOT 26 U/L
SGPT 27 U/L idi. Diğer laboratuvar bulgularında bir
özellik saptanmadı. Koroner anjiyografisinde, sol ön
inen arterde (LAD) birinci diyagonal dal sonrası %80,
sağ koroner arter (RCA) proksimalinde ise %90 darlık
Anah­tar söz­cük­ler: Koroner arter hastalığı; koroner arter bypass;
biliyer karaciğer sirozu.
Minimal klinik bulguları olan hastalar KPB’yi tolere
edebilir fakat ileri karaciğer sirozlu olgularda kardiyak
cerrahi önerilmemektedir. Primer biliyer siroz (PBS) ve
koroner arter hastalığı (KAH) birlikteliği nadir görülmektedir. Primer biliyer siroz, etyolojisi iyi bilinmeyen
fakat hastalığın gelişmesinde otoimmünitenin önemli
rol oynadığı safra yollarının harabiyeti ile karakterize
bir hastalıktır. Bu yazımızda, PBS ve KAH birlikteliği
bulunan ve koroner arter bypass greft (KABG) ameliyatı
uygulanan bir olgu bildirilmiştir.
Key words: Coronary artery disease; coronary artery bypass;
liver cirrhosis, biliary.
Geliş tarihi: 1 Ağustos 2005 Kabul tarihi: 7 Ekim 2005
Yazışma adresi: Dr. Gökçe Şirin. Gülhane Askeri Tıp Akademisi, Kalp ve Damar Cerrahisi Anabilim Dalı, 06018 Etlik, Ankara
Tel: 0312 - 304 52 10 e-posta: [email protected]
118
Turkish J Thorac Cardiovasc Surg 2008;16(2):118-119
Şirin ve ark. Primer biliyer sirozda koroner arter bypass cerrahisi: Olgu sunumu
saptandı. Ameliyat öncesi, PBS bulunması nedeniyle
hasta gastroenteroloji kliniği ile konsülte edildi.
Genel anestezi altında median sternotomiyi takiben
sol internal torasik arter (İTA) hazırlandı. Anestezik
madde olarak isofluran, fentanil ve sisatrakurium besilat kullanıldı. Sistemik heparinizasyon ve “two-stage”
kanülasyonu takiben koroner bypass ameliyatı KPB
altında gerçekleştirildi. Sol İTA sol ön inen koroner
arter için, safen ven ise sağ koroner arter için greft olarak kullanıldı. Kross-klemp süresi 31 dakika, toplam
bypass süresi ise 43 dakika olarak gerçekleşti.
Hasta ameliyat sonrası sekizinci saatte ekstübe edildi. Oral beslenmeye başlanması ile birlikte UDKA tedavisine devam edildi. Karaciğer enzimleri sık aralıklarla
takip edildi. Ameliyat sonrası birinci gün SGOT enziminde ameliyat öncesine göre artış saptandı (26 U/L’ye
karşılık 89 U/L). Bu artış aynı gün normal değerine indi
ve KPB’ye bağlı olduğu düşünüldü. Karaciğer enzim
takipleri normal sınırlar içinde seyretti. Herhangi bir
komplikasyon gelişmedi. Hasta ameliyat sonrası yedinci gün taburcu edildi. Birinci ay kontrolünde herhangi
bir sorunla karşılaşılmadı. Rutin biyokimya incelemelerinde karaciğer enzimlerinin normal olduğu izlendi.
TARTIŞMA
Kardiyak cerrahiye verilen çok az sayıda sirozlu
hasta olduğundan cerrahi müdahale için gerekli endikasyonlar halen netleştirilememiştir. Bu hastaların kardiyak ameliyatlardan sonraki klinik sonuçları az sayıda
çalışma tarafından ele alınmıştır. Bu klinik çalışmalar
arasındaki ortak görüş birliği orta dereceli sirozlu hastaların (Child-Pugh, class A) kardiyak cerrahiyi tolere
edeceği yönündedir.[1-4]
Kardiyopulmoner bypass kullanılarak yapılan
elektif kardiyak ameliyatların orta ve şiddetli sirozlu hastalarda kontrendike olduğu kabul edilmektedir.
Kardiyopulmoner bypass kullanılmaması ve dolayısıyla
yan etkilerinin ortaya çıkmaması bu hastalarda avantaj
sağlayabilir ve cerrahi revaskülarizasyon gerektiren orta
ve şiddetli sirozlu olgularda çalışan kalpte KAB ameliyatı alternatif bir tedavi stratejisidir.[3,4] Kaplan ve ark.[4]
çalışan kalpte veya kısa KPB süreli kalp cerrahisinin
sirozlu olgularda iyi sonuçlarla uygulanabileceğini göstermişlerdir. Biz hastamızı KPB altında ameliyat ettik
ve ameliyat sonrası dönemde erken veya geç komplikasyon ile karşılaşmadık. Bu sonucun elde edilmesinde kısa
ameliyat süresinin katkısı olduğu kanısındayız.
Bu olgularda KPB sonrası görülen morbidite ve mortalite oranları önemli derecede yüksektir. Çalışan kalpte
ameliyat edilen olgularda majör komplikasyon oranları
Türk Göğüs Kalp Damar Cer Derg 2008;16(2):118-119
%33-39 oranında görülmektedir.[1,3] Fakat KPB altında
bu oran %100’e ulaşabilmektedir.[3] Mortalite oranları
ise class A, B ve C için sırasıyla %0-8, %41-80 ve %100
olarak bildirilmektedir.[1,3-5]
Daha önce yayınlanmış makaleler ile bizim olgumuzun demografik özelliklerini (yaş, cinsiyet, hastalığın
şiddeti ve laboratuvar bulguları) karşılaştırdığımızda
farklılık saptamadık.[1,3,4] Bize göre tek farklılık, karaciğer sirozunun nedeniydi, bizim olgumuzda etyoloji PBS
idi. Yayınlanmış makalelerin çoğunda etyoloji birbirine
benzemektedir ve hepatit B virüs enfeksiyonu ve alkolik
siroz en önemli etkenler olarak gösterilmektedir.[1,3,5]
Hastanın karaciğer enzimleri ve bilirubin düzeyleri
ameliyat sonrası dönemde sık aralıklarla takip edildi. Gerek karaciğer enzimleri gerekse kan bilirubin
düzeyleri normal sınırlar içinde seyretti. Hastamız
ameliyat öncesi UDKA kullanmaktaydı ve ameliyattan sonra oral alımı takiben UDKA tedavisine devam
edildi. Hastanın oral alımının başlamasıyla birlikte
UDKA tedavisinin eklenmesi ve hepatotoksik olmayan
bir anestezik maddenin kullanılmasının bu değerlerin
normal sınırlar içinde tutulmasına katkı sağladığını
düşünüyoruz. Fakat, Suman ve ark.[5] 43 hastada elde
ettikleri bilgilere dayanarak enfluran, isofluran, fentanil, midazolam, morfin ve sufentanil tedavisi ile hepatik dekompansasyon ve mortalite arasında anlamlı bir
ilişki bulmamışlardır.
Karaciğer sirozlu hasta nüfusunda KPB riskli gibi
gözükse de, minimal klinik bulguları olan olgular
(Child class A), KPB’yi tolere edebilirler. Koroner arter
hastalığı ile birlikte karaciğer sirozu bulunan olgularda,
ameliyat öncesi ve sonrası dönemde hastanın klinisyeni
ile gastroenterolog ve anestezistten oluşan bir ekibin
uyumlu çalışması sonucu KAB ameliyatlarının güvenli
olarak yapılacağı kanısındayız.
KAYNAKLAR
1. Lin CH, Lin FY, Wang SS, Yu HY, Hsu RB. Cardiac surgery in patients with liver cirrhosis. Ann Thorac Surg 2005;
79:1551-4.
2. Hayashida N, Aoyagi S. Cardiac operations in cirrhotic
patients. Ann Thorac Cardiovasc Surg 2004;10:140-7.
3. Hayashida N, Shoujima T, Teshima H, Yokokura Y, Takagi K,
Tomoeda H, et al. Clinical outcome after cardiac operations
in patients with cirrhosis. Ann Thorac Surg 2004;77:500-5.
4. Kaplan M, Cimen S, Kut MS, Demirtas MM. Cardiac
operations for patients with chronic liver disease. Heart Surg
Forum 2002;5:60-5.
5. Suman A, Barnes DS, Zein NN, Levinthal GN, Connor
JT, Carey WD. Predicting outcome after cardiac surgery
in patients with cirrhosis: a comparison of Child-Pugh and
MELD scores. Clin Gastroenterol Hepatol 2004;2:719-23.
119