Full Text PDF - JournalAgent
advertisement
Türk Kardiyol Dern Kardiyovasküler HemşirelikDergisi - Turk Soc Cardiol Turkish Journal of Cardiovascular Nursing 2015; 6(9):1-14 doi: 10.5543/khd.2015.001 DERLEME REVIEW Günümüzde Hemşire Liderliğinde Kardiyovasküler Hastalık Yönetim Programları Cardiovascular Disease Management Programs in Nursing Leadership At The Present Time Hilal Uysal1 1İstanbul Üniversitesi Florence Nightingale Hemşirelik Fakültesi, İç Hastalıkları Hemşireliği AD, İstanbul Sağlık bakımındaki yeni gelişmelerde Improving chronic illness care in new kronik hastalık bakımının iyileştirilmesi öncelikli developments in health care is among the hedefler primary targets. Without integrated health care arasındadır. Kronik hastalık yönetiminde bütünleştirilmiş sağlık hizmetleri management of chronic diseases olmadan yüksek performanslı sürdürülebilir bir possible high-performance sağlık hizmeti sunulması mümkün değildir. sustainable health services. To reduce the risk Hastalık programlarının of cardiovascular of the disease management kardiyovasküler riskleri azaltmak için hasta program has proven to be effective in patient bakımında etkili olduğu kanıtlanmıştır. Hemşire care. Nurse-led care is expressed more liderliğindeki bakımın daha proaktif ve hedefe proactive yönelik bir girişim olduğu ifade edilmektedir. Ultimately, Sonuçta, bütünleştirilmiş ve koordine bir bakım coordinated care, will be able the applicability verilmesi yönetim of the disease management programs and programlarının uygulanabilirliği ve bireylerin individuals to take responsibility as active in sağlığında aktif olarak sorumluluk alabilmesi health. yönetim sağlanarak, hastalık to present and by as a an attempt ensuring is to not target. integrated and mümkün olacaktır. Key Anahtar Kelimeler: Kronik Hastalık, Hastalık words: Management Chronic Illness, Program, Disease Leadership Yönetim Programı, Liderlik Geliş tarihi: 29.10.2014; Kabul tarihi: 29.05.2015 Sorumlu Yazar: Yard. Doç. Dr. Hilal Uysal Yazışma adresi: İstanbul Üniversitesi Florence Nightingale Hemşirelik Fakültesi İç Hastalıkları Hemşireliği Anabilim Dalı Abide-i Hürriyet Cad. Şişli İstanbul - Türkiye; Telefon: 0212 440 00 00 /27028; E-posta: [email protected] 1 Türk Kardiyol Dern Kardiyovasküler HemşirelikDergisi - Turk Soc Cardiol Turkish Journal of Cardiovascular Nursing 2015; 6(9):1-14 Kronik hastalıklar azalmış Avrupa Birliği ve gelişmiş ülkelerle üretkenlik, yüksek ölüm oranları, sağlık benzerlik göstermektedir harcamalarındaki aşırı artış ile sağlık nüfusun artmasının sisteminin sürdürülebilirliği açısından görüşü hakimdir.[3,4,5] küresel bir tehdit oluşturmaktadır. Hem ve etkili yaşlı olduğu Türk Hipertansiyon Prevelans Dünya Sağlık Örgütü hem de Birleşmiş Çalışmasına Milletler tarafından kronik hastalıklar ülkemizde 21. yüzyılın en önemli sağlık sorunu hipertansif olarak Diyabet, Hipertansiyon, Obezite ve tanımlanmaktadır. Sağlık (PatenT1) yaklaşık birey göre, 15 milyon olduğu6, Türkiye bakımındaki yeni gelişmelerde kronik Endokrinolojik hastalık Çalışması (TURDEP-I) ‘na göre de bakımının iyileştirilmesi öncelikli hedefler arasındadır.[1] Hastalıklar erişkinlerde Dünya Sağlık Örgütü’nün 2008 Prevalans Diyabetes prevelansı %7.2, Mellitus Hipertansiyon yılında yayımladığı “Küresel Hastalık prevelansı %29, Obezite prevelansı Yükü” raporuna göre, kardiyovasküler %22 olduğu belirtilmiştir.[7] Bu sonuçlar hastalıkların dünyada önde gelen ölüm göstermektedir ki, kronik hastalıklarla arasında nedenleri olduğu mücadele, ülke ekonomilerinin vurgulanmaktadır. 2020 ve 2030 yılları sürdürülebilirliği açısından vazgeçilmez tahminlerinde, iskemik kalp hastalıkları öncelik olmalıdır.[1] ve serebrovasküler açısından bu oranların hastalıklar daha da Kronik hastalık bütünleştirilmiş yönetiminde sağlık yükseleceği öngörülmektedir.[1] İskemik olmadan kalp hastalığı, serebrovasküler hastalık sürdürülebilir ve hipertansif kalp hastalığı olarak sunulması mümkün değildir. Kronik tanımlanan hastalık grupları, tüm yaş hastalık yönetiminde başarının artması gruplarındaki için hasta birebir kendi sağlığını ve ölümlerin %40’ını yüksek hizmetleri bir oluşturduğu1 ve tüm ölümlerin %71’inin sorumluluğunu kronik hastalıklar nedeniyle olduğu gelmelidir.[1] görülmektedir.[2] uyumunu Türkiye’de en az 22 milyon düşürmeye performanslı sağlık alabilecek Bu nedenle artırdığı ve yardımcı hizmeti duruma hasta maliyeti olduğu için bireyin (yaklaşık olarak her üç kişiden hastalık merkezli modellerden hasta birinin) bir veya daha fazla kronik merkezli modellere geçmek gerektiği hastalığı olduğu belirtilmiştir. Bu durum vurgulanmaktadır.[8,9,10,11] 2 Türk Kardiyol Dern Kardiyovasküler HemşirelikDergisi - Turk Soc Cardiol Turkish Journal of Cardiovascular Nursing 2015; 6(9):1-14 Kronik hastalığı olanlarda yetersiz kanıta dayalı uygulama, sınırlı yönetim değerlendirmede kullanılabildiği için önemli bir modeldir. gibi Gordon’un fonksiyonel sağlık örüntüleri bakımdaki yetersizlikleri tanımlamak modeli hemşirelerin hasta bakımında için daha öz-bakım hastalık yönetim oluşturulmuştur. programı programları Hastalık (HYP), bakımında desteği tepkilerini yönetim hastanın sorumluluk kendi almasını kapsamlı yapmasını ve bir değerlendirme hemşirelik uygulayabilmeleri için geliştirilmiş bir modeldir.[13,15] gerektiren durumlar için geliştirilmiş -Sinerji koordineli sağlık hizmeti uygulamaları hemşire-hasta ve katılımcı olarak rol alır.[14] iletişim sistemi olarak tanımlanabilir.[12] hastalığa amacıyla özel ve etkileşiminde aile, aktif sağlık bakım ihtiyaçlarını karşılamak kalitesini için sağlığın değerlendirildiği, erken kliniklerde aktivitelerin planlandığı uygulandığı ve oluşturulmuş kılavuzlarının ve kullanılmasının bakım izlendiği multidisipliner bir sistemdir. modellerinin Olgu yöneticisi hemşire, sağlık eğitimi, daha bakım ve rehabilitasyon konularında önemi vurgulanmaktadır.[13,14] alanında hasta bakımı bakımın iyileştirmek modelinde -Olgu yönetimi modeli de, bireylerin Günümüzde desteklemek, sürecini sıklıkla çok Hemşirelik kullanılan bakım hastanın bir rehberi olarak düşünülebilir.[14] modelleri “Günlük Yaşam Aktiviteleri - Kronik bakım modeli: Bu modelin Modeli”, “Temel İnsan Gereksinimleri temeli sağlık bakım ekibi ile hasta Modeli”, “Fonksiyonel Sağlık Örüntüleri arasında Modeli”, olmasıdır. Kronik bakım modeli, primer “Sinerji Modeli”, Roy verimli sağlık Modeli”, Modeli”, korunmasına ve geliştirilmesine yönelik Modeli” hizmetleri Bakım “Transisyonel Bakım ön plana ile etkileşimin Adaptasyon Modeli”, Olgu Yönetim “Kronik hizmetleri bir sağlığın çıkarmaktadır. Hastalar rutin olarak tanılanır, aktif sayılabilir.[13,14] örüntüleri katılımları ve ayrıntılı bilgilendirilmeleri modeli genç ya da yaşlı, kadın ya da sağlanır, öz yönetim için desteklenir. erkek, sağlık Bu doğrultuda en uygun tedavi ve düzeyinde, akut/kronik durumlarda ve izlem planlanarak bakım sonuçlarında -Fonksiyonel her her tür alanda tıbbi sağlık ve tanıda her insan/insan 3 Türk Kardiyol Dern Kardiyovasküler HemşirelikDergisi - Turk Soc Cardiol Turkish Journal of Cardiovascular Nursing 2015; 6(9):1-14 ve kalitesinde iyileşme; sonuçta da yönetimi için gerekli olan kılavuz ve hasta memnuniyeti beklenir.[16] protokollerin geliştirilmesi önemlidir.[18,19] -Transisyonel bakım modeli, kapsamlı bir hastane bakımı ve ev izlemini içeren kanıta dayalı bir modeldir. Bu model ile bakımın koordine ve sürekli olması sağlanır, komplikasyonları izlemek kolaylaşır, hasta ve ailenin de aktif katılımının sağlandığı, hekim ile işbirliği içinde olunan bir modeldir.[14,17] Hastalık yönetim programlarının uygulanabilmesi planında için, kanıta dayalı uygulama hastalık Hastalık yönetim programlarının kardiyovasküler riskleri azaltmak için hasta bakımında etkili olduğu kanıtlanmıştır.[14] bakım sürecinin hastalığa kullanılarak özgü her Hemşirelik aşamasında bakım hemşirelik kılavuzları girişimlerinin uygulanması hasta bakımında başarı şansını arttıracak, uygulamalarında hemşirelik güvenli ve etkili kararlar alınmasına yardımcı olacak ve hasta bakım sonuçlarına önemli katkı sağlayacaktır (Şekil 1).[1] Şekil 1: Hastalık Yönetim programı geliştirme ve uygulama süreci1 İngiltere’de Hizmeti NHS) (National tarafından uygulanmakta olan Ulusal Health Sağlık Services- geliştirilmiş kronik ve hastalık hizmetin sunum aşamasındaki gereklilikler gibi bir hastalık yönetim programının birçok bileşenine sahiptir (Şekil 2).[1] bakım modeli alt yapı gereksinimleri, 4 Türk Kardiyol Dern Kardiyovasküler HemşirelikDergisi - Turk Soc Cardiol Turkish Journal of Cardiovascular Nursing 2015; 6(9):1-14 Şekil 2: Ulusal Sağlık Hizmeti(NSH) ve Birleşik Krallık Kronik Bakım Modeli Yapılan kılavuzların çalışmalarda kullanımındaki engeller Girişimlerde [1,20] Hemşirelik Kılavuzu-2004 ve 2007” Bakım [19] ulusal olarak hastalığa özel hemşirelik bakım kılavuzlar oluşturulmuştur. Kılavuzlar kılavuzlarının olması, Türkçe ve İngilizce baskı şeklinde ve hemşirelerin kılavuzların varlığından web’den ücretsiz olarak hemşirelerin haberdar kullanımına sunulmuştur. yetersiz olmamaları, önemini anlayamamaları, yetersiz zaman ve personel nedeniyle ayırmamaları, zaman kılavuzların kolay Hemşire Liderliğinde Bakımın Önemi anlaşılır olmaması gibi nedenler ifade Son zamanlarda yapılan edilmiştir. Bu bağlamda hemşirelerin çalışmalarda kronik hastalıkları kılavuzların yönetmek hemşire liderliğinde kullanımının kavrayabilmeleri, önemini farkındalıklarının arttırılabilmesi için için yapılan bakımın isteğe bağlı hekim ve eğitimler hasta destekli bakımdan daha iyi bir önerilebilir.[21,22] model olduğu belirtilmektedir. Hemşire Türkiye’de Türk Kardiyoloji Derneği liderliğindeki bakımın daha proaktif Hemşirelik ve Teknisyenlik Çalışma (plan çerçevesinde, yaratıcı çözümler Grubu tarafından “Kalp Yetersizliği, üretilmesi) ve hedefe yönelik bir girişim Akut olduğu planlanması Koroner Hipertansiyon Kılavuzu-2003 “Perkütan Sendromlar, Hemşirelik ve Koroner 2007”[18] ve Bakım kalite ifade edilmektedir. değerlendirmelerinde Yapılan ise, ve hemşire liderliğinde yapılan bakımın Valvüler genel bakıma göre daha etkili, eşit ya 5 Türk Kardiyol Dern Kardiyovasküler HemşirelikDergisi - Turk Soc Cardiol Turkish Journal of Cardiovascular Nursing 2015; 6(9):1-14 da daha az maliyetli olduğu tedavisi için gerekli aktiviteleri açıklanmaktadır. Hemşire liderliğinde kapsamaktadır. bakım programlarının diğer bir kapsamı da modellerinin kullanılması ile Hastalık kronik hastalığı olanların hastaneye taburcu olduktan yatışları azaltılarak, sağlığa harcanan tedavi programlarına milyonlarca lira kazandırılmış geri yönetim sonra hastaların uyumlarını izlemek ve arttırmak için telefon ile olacaktır.[23] Sonuçta bütünleştirilmiş ve danışmanlıktır. Avrupa ülkeleri koordine arasında uzaktan izleme bir sağlanarak bakım hastalık programlarının bireylerin verilmesi yönetim uygulanabilirliği sağlığında sorumluluk aktif alabilmesi ve olarak mümkün olacaktır.[1] ev (telemonitoring) sistemi, hemşire liderliğinde telefon desteği ve genel bakımın karşılaştırılıp değerlendirildiği bir sonuçlarının program olan Trans-Avrupa Ağı Ev-Bakım Yönetim Hemşire liderliğinde yataklı Sistemi (Trans-European Network ünitelerde (%6.6) uygulanan girişimler Home-Care sonucunda taburculuktan sonra 30 gün TEN-HMS)’ne[26] göre; uzaktan izleme içinde tekrar yatış oranlarında genel grubunda hastanede kalış sürelerinin bakıma (%12) göre daha fazla azalma daha kısa olduğu, 12 aylık takipte olduğu, mortalite riskinin taburcu oldukları, 6 aylık takiplerde grubunda daha mortalite bulunmuştur.[27] İtalya’da yapılan ev hastaneden daha oranlarında erken azalma Management gözlendiği görülmüştür.[24] Literatürde uzaktan kalp yetersizliği hastalarının taburcu uygulanması olduktan sonra ilk yıl içinde tekrar çalışmada hastaneye danışmanlık yatış oranları oldukça izleme System; genel bakım yüksek olduğu yönetim üzerine da sisteminin bir konu verilen pilot hakkında ve eğitim yüksektir.[25] Bu nedenle taburculuk uygulanan kalp yetersizliği hastalarının sonrası hastaların izlenmesi, tekrar mortalite ve acile başvuru oranlarının yatışların azaltılması açısından önemli oldukça azaldığı görülmüştür.[27] bir yaklaşımdır. Kronik Kalp Yetersizliği hastaları Yapılan ulusal ve uluslararası çalışmalarda hemşire liderliğinde kalp için hazırlanan hemşireler tarafından yetersizliği hastalarına yönetilen hastalık yönetim programları bakım yönetim hastanın izlemi, değerlendirilmesi ve hastanede yatış gün sayılarında önemli ve uygulanan girişimleri ile 6 Türk Kardiyol Dern Kardiyovasküler HemşirelikDergisi - Turk Soc Cardiol Turkish Journal of Cardiovascular Nursing 2015; 6(9):1-14 oranda azalma olduğu, ev ziyaretleri ve 4-Bakım telefonla izlem ile hastalık gelişme ve koordinasyonunun alevlenme risklerinin ve mortalitenin profesyonelleri önemli oranda azaldığı; telefonla izlem hekimi vb.) ya da uzmanlaşmış kalp ya da e-posta ile eğitime devam yetersizliği edilmesi ile hastaneye tekrar yatış gerçekleştirilmesidir.[30] risklerinin azalmaya eğilim gösterdiği; yaşam kalitelerinde öz iyileşme yönetimlerinde [28,29], ve hastanede bakım sağlandığı yapılan programının belirli sağlık (kardiyoloji uzman hemşiresi tarafından Yapılan bazı çalışmalarda hemşire liderliğinde yapılan girişimler sonucunda genel bakıma göre tekrar genel yatışlar ve hastanede kalış oranlarında uygulamalardan ise diğerleri kadar önemli bir fark bulunmadığı, ancak etkili hasta memnuniyetinde önemli oranda Bu artış olduğu tespit edilmiştir. Bununla “hemşire birlikte diğer bazı çalışmalarda ise, liderliğinde uygulanacak kronik kalp hastanede yatış gün sayılarında ve olumlu sonuçlar alınmadığı, tespit edilmiştir.[14,30] olmadığı çalışmalar sonucunda hastalarının yetersizliği programlar”ı geliştirilmeye başlanmıştır. yapılan yönetim Hemşire girişimlere multidisipliner bir liderliğinde ek oranda olduğu tespit edilmiştir.[31] olarak desteği azalma Hipertansiyon, tüm dünyadaki de erişkin ölümlerinin %6’sından sorumlu sağlanarak kalp yetersizliği hastalarına tutulan ve büyük ölçüde önlenebilen bir ihtiyacı kardiyovasküler risk faktörüdür. 2025 olan ekip tekrar hastaneye yatışlarda önemli bakımın verilmesi mümkün olacaktır.[27] yılına kadar tüm dünyada Hipertansiyon tanısı olanların sayısının Bu programlardaki içerik planı şöyle 1.56 tanımlanmaktadır: öngörülmektedir. 1-Hastanede ya da taburcu olduktan tanısının sonraki sebepleri belirlemede ve tedavi için ilk süreçler üzerine milyara ulaşacağı Hipertansiyon konulmasında, ikincil yoğunlaşılması, kararları vermede en çok hekimlerin 2-Klinik ya da ev ortamında yapılan sorumlulukları olsa da daha sonraki bakım yönetimleri, süreçte 3-Kısa ya da uzun vadeli yönetim oynamaktadır.[32,33] hemşireler önemli rol programlarının oluşturulması, 7 Türk Kardiyol Dern Kardiyovasküler HemşirelikDergisi - Turk Soc Cardiol Turkish Journal of Cardiovascular Nursing 2015; 6(9):1-14 yönetiminde kontrolünün daha iyi olduğu, ikincil rolü, bakımda Hipertansiyon hemşirenin geleneksel eğitim vermek, kan basıncını ölçmek ve bireyin olumlu farklılıklar geliştiği belirtilmiştir.[35,36] yönetimini öz-bakım ciddi Çalışmalarda tedavi arttırmaktır. Yıllardır yapılan algoritmalarının kullanılmasının başarılı çalışmaların ortak sonucu, bakım yönetimi için önemli olduğu, hipertansiyonda hemşirelik bakımında bununla birlikte hemşire reçetelerinin protokoller de yararlılığını destekleyen bulguların ve iyileştirilmesinin kılavuzlara bakımın uyumun sonuçlarını da olduğu belirtilmektedir. Ancak iyileştireceği yönündedir. Bu iyileşme hemşire de ancak organize şekilde planlanmış maliyetleri hemşire bakım kanıtların henüz bulunmadığı ifade yönetim sistemi ile daha muhtemel edilirken, sonraki dönemlerde bunun olacaktır.[34] liderliğinde da mümkün olacağı yönünde öngörüler bakım yer almaktadır. Yapılan bir çalışmada liderliğinde yapılan Hemşire yapılan hipertansiyon programlarında yaşam hastaların biçimi sağlıklı davranışlarını liderliğindeki azalttığı hemşireler arttığı olduğu yapılan liderliğinde diyabetli girişimler hastalarda daha iyi ile kan güçlü yapılan konsültasyonların konsültasyonlarından Hemşire yönünde ile kazandıkları ve tedaviye uyumlarının belirlenmiştir.[32] bakımın liderliğinde danışmanlık hekim daha ucuz belirtilmiştir. Hemşire yapılan telefonla sonucunda evde kan basıncı kontrolünün yapıldığı meta basıncının kontrol altında tutulmasının analizlerle daha ortaya çıkarılmıştır. Bu girişimler tedavi algoritmasının titiz kullanımı, hemşire iyi düzeyde olduğu tespit edilmiştir.[34] tarafından Hasta eğitim programları birinci planlanan yönetim programı (hemşire basamak sağlık kuruluşlarında uzman toplum reçetesi), liderliğinde bakım izlemi, hemşire hemşire liderliğinde yapılırsa hastaların veren klinikleri tedaviye içermiştir.[34] etmelerinin Hemşire veren kliniklerinde katılmalarının liderliğinde hipertansiyon genel karşılaştırıldığında bakım yönetim bakım ile hipertansiyon ve kolaylaştığı, devam hedeflenen kan basıncına çabuk ulaşılabildiği hastalara ayrılabildiği, daha uzun programın [32], zaman başarısında etkili olduğu gösterilmiştir.[34] 8 Türk Kardiyol Dern Kardiyovasküler HemşirelikDergisi - Turk Soc Cardiol Turkish Journal of Cardiovascular Nursing 2015; 6(9):1-14 Hemşire liderliğindeki klinikler hasta eğitimi, yaşam şeklinde motive yapısındaki ve/veya işlevindeki bazı edici özelliklerden dolayı diğer kliniklerden konularına odaklanılmaktadır. Hemşire farklılaşmışlardır (Tablo 2). Bu klinikler liderliğindeki klinikler için Tablo 3’te hastalıktan ziyade sağlığa odaklı hizmet anlayışı, girişimler ve tanıdan ziyade yaşam yönetimi durmaktadır. Hemşire hipertansiyon kliniklerinde kanıt değişikler, hasta derecesine göre uyumu öneriler belirtilmiştir.[35,36] üzerinde liderliğinde özellikle Tablo 2: Hemşire liderliğinde bakım veren hipertansiyon kliniklerinin yararları [35,36] Uzun hasta görüşmeleri sağlanır. Düzenli ve sürekli izlem sağlanır. Hipertansiyon yönetimi üzerine odaklı çalışır. Diğer kardiyovasküler risk faktörleri üzerine odaklıdır. Kılavuzlara göre kan basıncı ölçümü yapılır (protokollere göre kan basıncı ölçüldüğü zaman kan basıncının daha iyi kontrol altına alındığı tespit edilmiştir). Bireysel hasta eğitimi verilir ve güçlendirme sağlanır. Hedefe ulaşmada daha iyi sonuç alınır. Uyumu teşvik üzerine odaklıdır (Bu konu ile ilgili çalışmalarda henüz güçlü kanıtlar elde edilmemiş. Daha ileri çalışmalar gereklidir). Gelişmiş evde kan basıncı ölçümü yapılır. Tablo 3: Hemşire liderliğindeki klinikler için kanıt derecesine göre öneriler [37] 1. Hemşire liderliğindeki kliniklerin kullanımı Koroner Kalp Hastalığı olan hastalar için önerilmiştir. (Kanıt Derecesi B) 2. Hemşire liderliğindeki kliniklerin kullanımı klinik katılım ve izlem oranlarını artırabilir. (Kanıt Derecesi B) 3. Hemşire liderliğindeki klinikler yaşam şekli değişiklikleri gerektiren hastalar için Koroner Kalp Hastalığı ile ilişkili riskleri azaltabilir. (Kanıt Derecesi A) Kardiyovasküler risklerin önlenmesi ve yaşam şeklinde davranış değişikliğinin sürdürülmesi kazandırılması için, ve hastaya gereksinimlerine göre eğitim verilmesi ve motive edici girişimlerde bulunulması önceliklidir. Bu girişimler bireylerin kültür, anlayış farklılıkları, sosyo-demografik yaş, ve okuryazarlık düzeylerini de dikkate 9 Türk Kardiyol Dern Kardiyovasküler HemşirelikDergisi - Turk Soc Cardiol Turkish Journal of Cardiovascular Nursing 2015; 6(9):1-14 alarak davranışlarını etkileyebilir ve tedaviye uyumlarını iyileştirebilir. Hemşire liderliğinde yapılan girişimlerin hastalık gibi gerektiren kompleks durumlarda iyileştirilmesi için etkili tespit edilmiştir.[40] Kılavuzlara uyum eksikliğinden sonuçların dolayı atriyal fibrilasyonlu hastaların olduğu yönetiminin genellikle yetersiz olduğu vurgulanmaktadır.[41] Hemşire hemşirelerin, liderliğindeki programlarını uygulanan bakım ile hastaların rollerine kullanarak kardiyovasküler hastalık gibi ve kılavuzlara uyumlarını iyileştirmede, kompleks tedavi gerektiren durumlarda morbidite sonuçların olumlu hastalık yöneticisi göre sigara bırakma oranlarının arttığı tedavi çalışmalarda gösterilmiştir.[14,38,39] Olgu sunumu, sigara bırakma önerileri vb.) yönetim iyileştirilmesinde, kardiyovasküler ve/veya risklerin önlenmesi azaltılmasında, şeklinde yaşam davranış sağlanmasında, değişikliği motivasyonun aritmi kliniklerinde ve mortaliteyi azaltmada etkisi olacaktır. Hastaların uyumlarının gruplarının arttırılması için tanınması, risk destek sağlanması, tedavi, eğitim ve davranış değiştirme programlarının arttırılmasında, hastalığa ve tedaviye oluşturulması önemlidir (Şekil 3). Bu uyumun iyileştirilmesinde etkili olduğu konuda tek geniş kapsamlı randomize gösterilmiştir.[14,27,35] çalışmanın Koroner kalp hastalarının sonucunda da, uzman hemşirelerin liderliğinde stabil atriyal hastanede yatarken hemşire tarafından fibrilasyonlu yapılan sigara bıraktırma girişimleri bakımdan, sonucunda hastaların sigara bırakma sağlanan genel bakıma göre daha iyi oranlarının edilmiş. sonuçlar elde edildiği ve tavsiye edilen uzman kılavuzlara uyumun hemşireliderliğinde hemşireler liderliğinde yapılan sigara bakım gruplarında önemli oranda daha bırakma girişimleri (konu ile ilgili eğitim iyi olduğu belirtilmiştir.[41] arttığı Kardiyovasküler ve kitapçık, sonucunda tespit alanda telefonla genel takip bakım hastalara kardiyologlar verilen tarafından vb.) alanlara (video ile hastalık hakkında genel bilgi 10 Türk Kardiyol Dern Kardiyovasküler HemşirelikDergisi - Turk Soc Cardiol Turkish Journal of Cardiovascular Nursing 2015; 6(9):1-14 Şekil 3. Hastalık yönetim programlarına hasta uyumunun arttırılması için öneriler [41] Sonuç olarak, bakımda hastalık yönetim programlarının organize ve hastaya bakım hemşirelere KAYNAKLAR kullanılması bütüncü bir şekilde verilebilmesi yardımcı için olacaktır. 1. Akalın E, Tanrıöver MD, Sayran F. Sürdürülebilir sağlık sistemi için kronik hastalık yönetiminde elektronik sağlık kayıtlarının rolü. TÜSİAD 40, yayın no: Ülkemizde bu yönde sürekli programlar TÜSİAD-T/2012-06/529. bulunmamakla birlikte, yaşlı nüfusunun Matbaacılık Prom. Tanıtım Hizm. Ltd. Sti. artmasıyla beraber gelecek yıllarda kronik hastalıklardan artacağı liderliğinde ölümlerin düşünülürse hastalık de Sis 2012. 2. Başara BB, Dirimeşe V, Özkan E, Varol Ö. T.C.Sağlık Bakanlığı Türkiye Hastalık hemşire Yükü Çalışması 2004. Ankara; 2006. Web yönetim adresi: programlarının hızla oluşturulmaya ve uygulanmaya başlanması öncelikli bir ihtiyaçtır. İstanbul: http://sbu.saglik.gov.tr/Ekutuphane/Yayin/1 66 Erişim tarihi: 01.05.2015. 3. T.C.Sağlık Bakanlığı Kronik Hastalıklar Risk Faktörleri Sağlığın Teşviki ve Geliştirilmesi Sempozyumu. Ankara; 13-14 Kasım 2008. Web adresi: http://sbu.saglik.gov.tr/Ekutuphane/kitaplar /t13.pdf Erişim tarihi: 01.05.2015. 11 Türk Kardiyol Dern Kardiyovasküler HemşirelikDergisi - Turk Soc Cardiol Turkish Journal of Cardiovascular Nursing 2015; 6(9):1-14 4. T.C.Sağlık Bakanlığı Damar 12. Elissen AMJ, Adams JL, Spreeuwenberg Hastalıklarını Önleme ve Kontrol Programı. M, Duimel-Peeters IGP, Spreeuwenberg Risk Faktörlerine Yönelik Stratejik Plan ve C, Linden A, Vrijhoef HJM. Advancing Eylem current Planı. Kalp Ankara; ve 2008. Sağlık approaches to disease Bakanlığı Yayın No: 743. Web adresi: management evaluation: Capitalizing on http://sbu.saglik.gov.tr/Ekutuphane/kitaplar heterogeneity to understand what works /t14.pdf Erişim tarihi: 01.05.2015. and 5. Sağlıklı Yaşlanma ve Kronik Hastalıklar. Kanıta Dayalı Tıp Derneği. Web adresi: www.kanitadayalitip.org Erişim tarihi: for whom. Research Methodology 2013;13:40. 13. Gordon M, Hakverdioğlu sınıflama 08.05.2015. Medical Güler G. Ç, ve sistemleri, Erdemir A, ark. Hemşirelik klinik uygulama, 6. Arıcı M, Altun B, Erdem Y, Derici Ü, eğitim, araştırma ve yönetiminde kullanımı. Nergizoğlu G, Turgan Ç ve ark. Türk Erdemir F, Yılmaz E. (ed) Ankara: 2003:1- Hipertansiyon 53. Prevelans Çalışması PatenT1, Türk Hipertansiyon ve Böbrek 14. Berra K, Miller NH, Jennings C. Nurse- Hastalıkları Prevelansı Çalışması 2005. Based Models for Cardiovascular Disease Web Prevention From Research to Clinical adresi: http://www.turkhipertansiyon.org/pdf/Turk_ Practice. Hipertansiyon_Prevalans_Calismasi_Ozeti Nursing. -1.pdf Erişim tarihi: 01.05.2015. adresi: 7. Satman İ, Yılmaz T, Şengül A, et al. Journal of Cardiovascular 2011;4S(26): S46-S55. www.nursingcenter.com Web Erişim tarihi: 02.11.2014. Population based study of diabetes and 15. Enç N (Edt). İç Hastalıkları Hemşireliğine risk characteristics in Turkey, Diabetes Giriş: Hastalıkları Hemşireliğinde Önemli Care 2002;25:155-156. Bakım 8. Heath I. World Organisation of Family Doctors (Wonca) perspectives on person- Modelleri. İç Hastalıkları Hemşireliği. Nobel Tıp Kitabevi 2014:6-11. 16. İncirkuş K, Nahcivan NÖ. Kronik Hastalık centered medicine. International Journal of Bakımını Integrated Care. 2010;10:10-11. Formu’nun Türkçe Versiyonunun Geçerlik 9. Epstein RM, Fiscella K, Lesser CS, Stange KC. Why the nation needs a policy push on patient-centered health care. Health Aff (Millwood). 2010;29(8):1489-95. ve Değerlendirme Güvenirliği. Ölçeği-Hasta DEUHYO ED 2011;4(1):102-109. 17. Naylor MD, Brooten DA, Campbell RL, Maislin G, McCauley KM, Schwartz JS. 10. Epstein RM, Street RL, Jr. The values and Transitional Care of value of patient-centered care. Annals of Hospitalized with Heart family medicine. 2011;9(2):100-3. Randomized, Controlled Trial. Journal of 11. Lawn S. Compliance, concordance, and patient-centered care. Patient Preference American Geriatric Older Adults Failure: A Society 2004;52(7):675-684. and Adherence 2011;5:89-90. 12 Türk Kardiyol Dern Kardiyovasküler HemşirelikDergisi - Turk Soc Cardiol Turkish Journal of Cardiovascular Nursing 2015; 6(9):1-14 18. Enç N, Yiğit Z, Ergun FŞ, Akın S, Uysal H, Hemşirelik İncekara E. Türk Kardiyoloji Derneği Kalp 2011;14:3. Yetersizliği, Akut Koroner Sendromlar, ve Sağlık Bilimleri Dergisi 26. Koehler F, Anker SD. Noninvasive Home Hipertansiyon Hemşirelik Bakım Kılavuzu. Telemonitoring: 1.Basım 2003, 2. Basım, İstanbul Türk Network– Kardiyoloji Derneği; 2007:1-69. System. JACC 2006;48(4):843–53. The Trans-European Home-Care Management 19. Enç N, Umman S, Ağırbaşlı M, Altıok MG, 27. Bernard S, Brody E, Lohr K. Health Care Ergun FŞ, Uysal H, İncekara E, Ulusoy S, Delivery Models for Heart Failure. Qoest Baran for Quality and Improved Performance. AE. Türk Kardiyoloji Derneği Perkütan Koroner ve Valvüler Girişimlerde QQUIP Hemşirelik Bakım Kılavuzu. 1.Basım 2004, Interventions Project. May 2007. Web 2. Basım; 2007:1-32. adresi: www.health.org.uk Erişim tarihi: 20. NHS Supporting People with Long Term Conditions. An NHS and Social Care and the Quality Enhancing 05.03.2015. 28. Gorski LA, & Johnson KA disease Model to Support Local Innovation and management program for heart failure: Integration. London: The Stationery Office; Collaboration 2005. agency 21. Enç N, Öz Alkan H. TKD Kalp Yetersizliği, Akut Koroner Sendromlar, Hipertansiyon, Perkütan Koroner ve Valvüler Girişimlerde Hemşirelik Bakım Kılavuzlarının Kullanımına Yönelik Değerlendirme Türk Kardiyol Dern Kardiyovasküler Hemşirelik Dergisi 2013;4(6):21-32. between and a a care home management Lippincott’s organization. care Case Management 2003;8(6):265-273. 29. GESICA Investigators. Randomised trial of telephone intervention in chronic heart failure: DIAL trial. BMJ 331:425-430. 30. Parrella A, Mundy L, Hiller J, Merlin T. Nurse-led telephone program to monitor 22. Donnellan C, Sweetman S, Shelley E. heart failure patients after hospital Implementing clinical guidelines in stroke: discharge. National Horizon Scanning Unit A qualitative study of perceived facilitators Horizon Scanning Prioritising Summary. and Australia, 2006. barriers. Health Policy 2013;111(3):234-44. 31. Latoura CHM, A.W.M. van der Windtb D, 23. Browne G. Why nurses are the way of the Jongec Pde, Riphagend II, Vose Rde, future. July 20, 2012. Web adresi: Huysef FJ, Stalman WAB. Nurse-led case www.healthydebate.ca Erişim tarihi: management 05.11.2014. patients 24. Doucette C. Review: patients in nursing- in for general systematic led units are beter prepared for discharge Psychosomatic than those receiving usual care. Evid 395. 25. Karaca S, Mert H. Kalp Yetersizliği Olan Hastaların Hastaneye Tekrar Yatış Sıklığı Nedenlerinin İncelenmesi. health review. Research complex care: Journal A of 2007;62:385– 32. HacıHasanoğlu R. Hipertansiyon Based Nurs 2008;11:20. ve ambulatory Anadolu Yönetiminde Hemşirenin Sorumlulukları. Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi,2009;4(12):153-164. 13 Türk Kardiyol Dern Kardiyovasküler HemşirelikDergisi - Turk Soc Cardiol Turkish Journal of Cardiovascular Nursing 2015; 6(9):1-14 33. Onat A, Yüksel M, B, 39. Uysal H, Özcan Ş. The Effect of Individual Gümrükçüoğlu A, ve ark. TEKHARF 2012: Training on Myocardial Infarction Patients' Genel koroner mortalite ile metabolik Physical Activity Capacity. International sendrom Journal of Nursing Practice. International prevalansı Köroğlu eğilimleri. Türk Kardiyol Dern Arş 2013;41(5):373-378. Journal of Nursing Practice 2015;21:18– 34. Better BP control with nurse-led 28. interventions. BMJ 2010;341:c3995. Web 40. Quist-Paulsen P, Gallefoss FA nurse-led adresi: www.imt.ie Erişim tarihi: smoking cessation intervention increased 05.05.2015. cessation rates after hospital admission for 35. Hansen TB. Nurse-led hypertension-what do clinics they for offer? Denmark-CCNAP 2011. coronary heart disease. BMJ 2003;327:1254-7. 41. Hendriks JML, Wit R, Crijns HJGM, 36. Clark C, Campbell JL. et al. Nurse-led Vrijhoef HJM, Prins MH, Pisters R, Pison interventions to improve control of blood LAFG, Blaauw Y, Tieleman RG. Nurse-led pressure in people with hypertension. care vs. usual care for patients with atrial Systematic review & meta-analysis. BMJ fibrillation: results of a randomized trial of 2010;341:c3995. integrated chronic care vs. routine clinical 37. Page T, Lockwood C, Conroy-Hiller T. care in ambulatory patients with atrial Effectiveness of nurse-led cardiac clinics in fibrillation. adult patients with a diagnosis of coronary 2012;33:2692-99. heart disease. Int J Evid European Heart Journal Based Healthc 2005;3(1):2-26. 38. Uysal H, Özcan Ş. The Effect of Individual Training and Counselling Program with Myocardial Patients' Journal Infarction Quality of of Patients over Life. International Nursing Practice. 2012;18(5):445-453. 14
