gruplararası ilişkiler

GRUPLARARASI
İLİŞKİLER
PSİ351-362 Doç.Dr. Hacer HARLAK
sorular... sorular ... sorular...



Gruplararası çatışmalarda ve toplu
protestolarda en çok yer alanlar en
dezavantajlı gruplar mıdır?
Eğer iki grup kıt bir kaynak için
rekabet durumundaysa çatışma
kaçınılmaz mıdır?
Çokkültürcülük (multiculturalism)
gruplararası ilişkileri geliştirmek için
en etkili yol mudur?
PSİ351-362 Doç.Dr. Hacer HARLAK
GRUPLARARASI DAVRANIŞ


“İki veya daha fazla sayıdaki sosyal grubun
birer ya da daha fazla sayıdaki temsilcisi
arasında etkileşimi içeren her türlü
davranış” (?!)
“İnsanların kendilerinin ve diğerlerinin ayrı
sosyal grupların üyeleri olarak
tanımasından etkilenen her türlü algı, biliş
ve davranıştır.”
PSİ351-362 Doç.Dr. Hacer HARLAK
GRUPLARARASI DAVRANIŞ


Sosyal davranış, ait olduğumuz
sosyal kategoriler ve bu sosyal
kategoriler arasındaki güç ve statü
ilişkileri tarafından temelden
etkilenir Gruplararası bakış
açısı
sosyal etki, grup süreçleri, önyargı
ve ayrımcılık...
PSİ351-362 Doç.Dr. Hacer HARLAK
Gruplararası bakış açısı



İç grup-dış grup
Önyargı ve ayrımcılıkla ilgili kişiliği
ya da kişilerarası ilişkileri temel alan
açıklamaların, olguların gruplararası
yanını dikkate almadıkları için
sınırlılıkları vardır.
Kişilerarası ilişkiler ≠ gruplararası
ilişkiler
PSİ351-362 Doç.Dr. Hacer HARLAK
GRUPLARARASI İLİŞKİLER
KONULARI





Göreli yoksunluk ve sosyal
kargaşalar
Gerçekçi çatışma Kuramı
Sosyal Kimlik Kuramı
Kollektif davranış ve kitle
Gruplararası ilişkileri geliştirme
PSİ351-362 Doç.Dr. Hacer HARLAK
Göreli yoksunluk ve sosyal kargaşalar
(Staufer ve ark 1949; Davis 1959)

“The American Soldier” (Stouffer ve
ark.,1949)


Farklı rütbelerdeki askerlerin doyum ve
yoksunluk duyguları arasındaki zıtlıkları
Askerlerin yoksunluk duyguları,
rütbelerine değil, kendilerini diğer
askerlerle kıyasladıklarında göreli
olarak algıladıkları yoksunluğa bağlı.
PSİ351-362 Doç.Dr. Hacer HARLAK
Göreli yoksunluk

Kavramın kullanımı



Referans Grupları Kuramı (Merton ve
Kitt, 1950),
Gruplararası ilişkiler (Davis, 1959)
Runciman (1966) ikili ayrım (bencilce
göreli yoksunluk - kardeşçe göreli
yoksunluk)
PSİ351-362 Doç.Dr. Hacer HARLAK
Göreli yoksunluk (GY) nedir?


GY kişinin kendi grubu içinde diğer kişilerle
ya da dış gruptaki (kendisinin üyesi
olmadığı ya da kendi grubuna karşı olan
gruptaki) kişilerle kendini kıyaslamasının
sonucunda ortaya çıkar (Davis, 1959).
GY, kişinin kendi durumunu ya kendisi ile
aynı grupta olan bir kişiyi ya da üyesi
olmadığı dış gruptan başka birisini
kendisine kıyasla daha olumlu
değerlendirdiğinde yaşadığı bir duygudur.
PSİ351-362 Doç.Dr. Hacer HARLAK
Göreli yoksunlukla ilgili J-dağılımı hipotezi
(Davis 1969)
Beklentiler
Göreli
yoksunluk
Kazançlar
PSİ351-362 Doç.Dr. Hacer HARLAK

GY’un iki biçimi:
 Egoistçe GY
(Runciman, 1966)
 Bireyin
diğer benzer bireylere kıyasla
hissettiği yoksunluk duygusu.

Kardeşçe GY
 Kendisine
benzemeyen diğeri veya
diğer grubun üyeleriyle kıyaslamadan
kaynaklanan yoksunluk duygusu.
PSİ351-362 Doç.Dr. Hacer HARLAK
Bencilce yoksunluk
(İç gruba kıyasla kişisel durum)
Kardeşçe
yoksunluk
(Dış gruba kıyasla
kişisel durum)
Daha iyi
Daha kötü
Daha iyi
Çift taraflı
memnun
Bencilce
yoksun
Daha kötü
Kardeşçe
yoksun
Çift taraflı
yoksun
Göreli yoksunluğun türleri (Stephan ve Stephan, 1996, s.147)
PSİ351-362 Doç.Dr. Hacer HARLAK
Bencilce GY (kişinin herhangi bir X objesini arzu
etmesine rağmen ona sahip olamamasından dolayı
hınç beslemesi) için gerekli ve yeterli koşullar
(Crosby, 1976):





(1) başka birinin X’e sahip olduğunu görmesi,
(2) X’i istemesi,
(3) X’i hakettiğini düşünmesi,
(4) X’i elde etmesinin makul olduğunu düşünmesi ve
(5) X’e sahip olamamasında kendi sorumluluğunun
bulunmadığını hissetmesi gerekir.

Bunlardan ikisi (isteme ve hakettiğini düşünme)
de bencilce GY için gerekli ve yeterli koşul
olabilir.
PSİ351-362 Doç.Dr. Hacer HARLAK
Gruplararası Kollektif Saldırganlık
(Berkowitz, 1972)
Göreli yoksunluk
Engellenme
Nahoş çevresel koşullar (örn. Isı) engellenmeyi kışkırtır
Bireysel saldırgan hareketler
Bireysel saldırgan hareketler saldırgan uyaranlar ile kızıştırılır (örn polis)
Saldırganlık daha yayılır ve baskın tepki kabul edilir.
Saldırganlık sosyal kolaylaştırma süreçleri yoluyla hızla yayılır
Kollektif şiddet
AYAKLANMA
PSİ351-362 Doç.Dr. Hacer HARLAK
GERÇEKÇİ ÇATIŞMA
PSİ351-362 Doç.Dr. Hacer HARLAK
Gerçekçi çatışma


Gruplararası çatışmalar-önyargı
ilişkisi  M.Sherif (1956; 1958)
“Bireylerin özelliklerinden hareketle
gruplararası ilişkileri açıklayamayız;
etnosentrizmin kaynağı gruplararası
ilişkilerin doğasındadır.”
PSİ351-362 Doç.Dr. Hacer HARLAK
Gruplararası Çatışmalar ve
Önyargılar


Sherif ve arkadaşları, 1956; 1958
öğrencilerle üç alan deneyi


Amaç: Gruplar arasındaki işbirliği ve
rekabetin karşılıklı stereotipik yargılara
ve davranışlara etkisini incelemek.
Örneklem: A.B.D.’de yaz kampında 1314 yaşındaki erkek çocuklar.
PSİ351-362 Doç.Dr. Hacer HARLAK
PSİ351-362 Doç.Dr. Hacer HARLAK
PSİ351-362 Doç.Dr. Hacer HARLAK
PSİ351-362 Doç.Dr. Hacer HARLAK
Genel olarak her üç deneydeki işlem
sırası




1.
2.
3.
4.
İç grup oluşumu
Rekabet yaratma
Düşmanlık
Bütünleşme (3. deney “Hırsızlar
Mağarası”)
PSİ351-362 Doç.Dr. Hacer HARLAK
Önemli sonuçlar
1. Gruplararası rekabetin yokluğunda bile
üstü örtülü de olsa, bir ölçüde
etnosentrizm vardır.
2. Önyargı, ayrımcılık ve etnosentrizm
gerçek bir gruplararası çatışmanın sonucu
olarak ortaya çıkmıştır.
3. Deneye katılan erkek çocukların
otoriteryen ya da dogmatik kişilikleri
yoktur.
PSİ351-362 Doç.Dr. Hacer HARLAK
Önemli sonuçlar
4. Daha az engellenen grup
(karşılaşmaları kazanan grup)
genellikle daha çok gruplararası
saldırganlık ifade eden gruptur.
5. Arkadaşlar, gerçekte dışgrup üyesi
oldukları gerçeğine rağmen içgruplar
oluşur.
6. Zıt grupların üyeleri arasında basit
temas gruplararası ilişkileri
geliştirmez.
PSİ351-362 Doç.Dr. Hacer HARLAK
Gerçekçi Çatışma Kuramı
Sherif (1966)

“Bireyler ve gruplar arasındaki
hedef ilişkilerin doğası, gruplararası
ve bireylerarası ilişkilerin doğasını
belirler.”
PSİ351-362 Doç.Dr. Hacer HARLAK
Gerçekçi Çatışma Kuramı
Sherif (1966)
Bireylerarası ilişkilerin türü
Hedef İlişkiler
Kişilerarası
ilişkiler
Gruplararası
ilişkiler
Başarılması için
karşılıklı bağımlılık
gerektiren ortak hedefler
Karşılıklı olarak
birbirini dışlayan
hedefler
Kişilerarası işbirliği
Kişilerarası rekabet
Grup oluşumu
Dayanışma
Kişilerarası çatışma,
grup dayanışmasının
azalması
Grubun çökmesi
Gruplararası işbirliği
Gruplararası rekabet
Gruplararası uyum
Gruplararası çatışma
PSİ351-362 Doç.Dr. Hacer HARLAK