Ratlarda Siklofosfamitle Oluşturulmuş Hemorajik Sistit Modeli

ne
ci
of Clinic
M
ical edi
al
and Anal
yt
al
Ratlarda Siklofosfamitle Oluşturulmuş Hemorajik Sistit Modeli
· Jour
n
Ercan Malkoç, Turgut Topal
Giriş
Siklofosfamid, solid tümörlerin tedavisinde yaygın olarak
kullanılmasının yanında lenfoma, miyeloma, kronik lenfositik lösemi ve Waldenstrom makroglobulinemisi gibi B-hücre
malignitelerinde de kullanılmaktadır. Ayrıca siklofosfamid ve
sentetik analoğu olan ifosfamidin trombositopenik purpura,
romatoid artrit, sistemik lupus eritematozis, nefritik sendrom ve Wegener granulomatozisi gibi nonneoplastik hastalıkların tedavisinde de kullanılmaktadır.
Siklofosfamidin ilk yan etkileri 1960 yılında rapor edilmiştir[1]. Ürolojik yan etkileri irritatif işeme yakınmalarından, hayatı tehdit eden hemorajik sistite kadar değişkenlik göstermektedir. Siklofosfamid tedavisinden sonra %68 oranlarına varan hemorajik sistit ve kontrol edilemeyen kanama nedeniyle
%4 oranında mortalite rapor
edilmiştir [2]. Hemorajik sistit
siklofosfamidin en önemli potansiyel toksisitesi ve doz sınırlayan yan etkisidir.
maktadır [5].
Akrolein üroepitelyumu geçerek ve bazı reaktif oksijen türlerini uyararak etkisini gösterdiği gibi nitrik oksit sentaz [NOS]
üzerinden nitrik oksit [NO] seviyelerini artırarak da gösterir
[Şekil] [6]. NO birçok önemli fizyolojik ve fizyopatolojik süreci
düzenleyen serbest radikal öncülü bir üründür. L-argininden
NOS vasıtasıyla sentez edilmektedir ve NOS’un 3 tipi vardır.
Endotelial NOS [eNOS] endotelial hücrelerden ve fibroblastlardan sentez edilir ve ana olarak vazodilatasyondan sorumludur. Sinir sisteminde üretilen nöronal NOS [nNOS] sinirsel
sinyalizasyonda görev alan
bir enzimdir. İndüklenebilir
NOS [iNOS], lökosit ve makrofajlarda sentezlenir. Genel
olarak patolojik durumlarda
sentezlenen iNOS’un aktivasyonu ile eNOS aktivasyonundan çok daha fazla NO üretilebilir [7]. Hemorajik sistit
durumunda subüretelyumda
iNOS üreten immünoreaktif
hücrelerin sayısı artmaktadır.
Ayrıca akroleinin tetiklediği
mekanizmalar sonucunda interlokin alfa, TNF beta, platelet aktive edici faktör, COX-2
ve güçlü bir oksidan olan peroksinitrit seviyeleri artmaktadır [8,9,10].
Fizyopatoloji
Siklofosfamid
karaciğerde
hidroksillenerek bir metaboliti olan akroleine dönüşmektedir ve akroleinin böbrekten
atılmasıyla yan etkiler ortaModelin Oluşturulması
ya çıkmaktadır. Akrolein saGenellikle
Sprague-Dawley
dece siklofosfamidin yıkılveya Wistar türü erkek sıçanmasıyla oluşmamakta ayrıŞekil 1. Akrolein üroepitelyal hücreye girmesi, reaktif oksijen
lar kullanılır. Deney hayvanları
ca sigarada, böcek ilaçlarıntürevlerinin üretimi ve iNOS aktivasyonunun artmasıyla başlayan
genç erişkinlerden [200-300
da, bazı yiyeceklerde ve yanve DNA hasarıyla sonuçlanan süreç [6].
g] ve birbirine yakın yaş grumış organik malzemelerde de
bundan seçilir. Sıçanların erbulunabilmektedir. Akroleinin
ürotelyumla direk temasıyla üroteliyal hasar başlamaktadır keklerden seçilmesinin nedeni, dişilerin menstrüel siklusları
[3]. Mesanede vasküler konjesyon, ödem, hemoraji, epiteliyal esnasında antioksidan özelliğe sahip olduğu bilinen östrojen
nekroz ve inflamatuar infiltrasyon ile karakterize ağır bir sis- hormonunun dönem dönem değişim göstermesi ve dişi haytit tablosu görülmektedir. Mesanenin ağırlığı da büyük oran- vanların aynı menstrüel döneme denk getirilerek çalışma yada ödem nedeniyle artmaktadır [4]. Mesane ağırlığı siklo- pılmasındaki zorluktan kaynaklanmaktadır. Deney yapılacak
fosfamid uygulandıktan 2 saat sonra anlamlı derecede art- ortama getirilen hayvanların 7-10 gün süre ile yeni ortama
maya başlamakta ve 4-72 saatte en yüksek seviyelere çık- aklimatize olması [alışması] sağlanır. İçebildiği ve yiyebildi-
Sorumlu Yazar: Ercan Malkoç, Çorlu Asker Hastanesi, Üroloji Kliniği, Çorlu, Tekirdağ, Türkiye.
of Clinical
andand
Analytical
Medicine
128 1Journal
| Journal
of Clinical
Analytical
Medicine
Sıçanlarda Siklofosfamitle Oluşturulmuş Hemorajik Sistit Modeli
ği kadar normal musluk suyu ve sıçan yemi ile beslenir. Özel bir
çalışma yapılmıyorsa genel olarak ortamın ışıklanması 12 saat
gündüz-12 saat gece şeklinde beyaz ışık altında sağlanır. Yaşam
alanı sakin ve stressiz bir ortam olmalıdır.
Tek doz 100-200 mg/kg siklofosfamid, 500-1500 μl. serum fizyolojik içerisinde gidecek şekilde intraperitoneal olarak uygulanır. Yapılacak çalışmanın tipine göre ilk siklofosfamid uygulamasında 24-72 saatler arasında hayvanlar sakrifiye edilerek
çalışma sonlandırılabilir. Genel olarak hemorajik sistit belirtileri 24-48 saat aralığında en yüksek düzeye ulaşır, 72 saat sonrasında da sonlanır. Hayvanın hemorajik sistitinin varlığı ve ağırlığının takibi idrar stiği [en pratik yoldur, başka yollar da kullanılabilir] ile hematürinin tespiti ve takibi ile ortaya konur. Bu amaçla siklofosfamid verildikten sonra 12 saatte bir karın masajı ile
elde edilen idrar değerlendirilir. Bunun yanında sık idrara çıkma, proteinüri de gözlenebilir. Ayrıca bu süre içerisinde tablonun
ağırlığına göre hayvan kilo kaybedebilir.
Çalışma sonlandırılacağında ilk olarak anestezi [örneğin 85 mg/
kg ketamine HCl ve 12.5 mg/kg xylazine HCl karışımı intraperitoneal veya intramusküler olarak kullanılabilir] yapılmalıdır. Hemorajik sistit tablosunun ağırlığının veya yapılan tedavinin etkinliğinin değerlendirilmesinde ise cerrahi olarak çıkarılan mesanenin ağırlığının tespiti [ödem değerlendirmesi] ve %7-10’luk
formole alınan örneklerde histopatolojik olarak mesane kesitlerinde hemoraji, inflamasyon, ödem, nekroz’un değerlendirilerek skorlanması kullanılır. Bunun haricinde çeşitli biyokimyasal
analizler, ependorflara konan mesane parçaları sıvı nitrojende
dondurulup, - 80oC derin dondurucuya kaldırılarak zamanı gelince yapılabilir. Ayrıca mesanede, histopatolojik veya biyokimyasal örnekleme yapılmadan önce de in vitro analizler de [organ
banyosu vb] yapılabilir.
Deneysel çalışmalarda “patolojik kontrol grubu” olarak nitelendirebileceğimiz sadece siklofosfamidin uygulandığı grupta, genellikle histopatolojik olarak yüksek düzeyde hemoraji, inflamasyon, ödem; daha düşük düzeyde olmak üzere nekroz ortaya çıkar. Bu durumun histopatolojik olarak ortaya konması, aynı zamanda modelin de oturduğunun veya düzgün uygulandığının bir
göstergesidir. Bu bulguların çeşitli tedavi ajanları ile azaltılması ise o tedavi ajanının etkinliğinin bir göstergesi olarak nitelendirilebilir.
Ratlarda Siklofosfamitle Oluşturulmuş Hemorajik Sistit Modeli
10. Korkmaz A, Oter S, Sadir S, Coskun O, Topal T, Ozler M, Bilgic H. Peroxynitrite may be involved in bladder damage caused by cyclophosphamide in rats. J Urol
173:1793–1796, 2005.
Kaynaklar
1. Coggins PR, Ravdin RG, Eisman SH. Clinical evaluation of a new alkylating
agent: cytoxan (cyclophosphamide). Cancer. 1960;13:1254–60.
2. Gray KJ, Engelmann UH, Johnson EH, Fishman IJ. Evaluation of misoprostol
cytoprotection of the bladder with cyclophosphamide (cytoxan) therapy. J Urol.
1986;136:497–500.
3. Masuda H, Chancellor MB, Kihara K and Yoshimura N: 15-deoxy-Delta12,14prostaglandin J2 attenuates development of cyclophosphamide-induced cystitis in
rats. Urology 2006; 67: 435.
4. Ribeiro RA, Freitas HC, Campos MC, Santos CC, Figueiredo FC, Brito GA et al:
Tumor necrosis factor-_ and interleukin-1_ mediate the production of nitric oxide
involved in the pathogenesis of ifosphamide induced hemorrhagic cystitis in mice.
J Urol 2002; 167: 229.
5. Matsuoka Y, Masuda H, Yokoyama M, Kihara K. Protective effects of heme oxygenase-1 against cyclophosphamideinduced haemorrhagic cystitis in rats. BJU Int
2007; 100: 1402–8.
6. Korkmaz A, Topal T, Oter S. Pathophysiological aspects of cyclophosphamide
and ifosfamide induced hemorrhagic cystitis; implication of reactive oxygen and
nitrogen species as well as PARP activation. Cell Biol Toxicol Sep 2007;23(5):30312.
7. Szabo C.: The pathophysiological role of peroxynitrite in shock, inflammation,
and ischemia-reperfusion injury. Shock, 6: 79, 1996.
8. Kiuchi H, Takao T, Yamamoto K. Sesquiterpene Lactone Parthenolide Ameliorates Bladder Inflammation and Bladder Overactivity in Cyclophosphamide Induced
Rat Cystitis Model by Inhibiting Nuclear Factor-kappa B Phosphorylation. The Journal of Urology. May 2009. Vol. 181, 2339-2348.
9. Souza-Filho MV, Lima MV, Pompeu MM, Ballejo G, Cunha FQ, Ribeiro Rde A.: Involvement of nitric oxide in the pathogenesis of cyclophosphamide-induced hemorrhagic cystitis. Am J Pathol, 150: 247, 1997.
2 | Journal of Clinical and Analytical Medicine
Journal of Clinical and Analytical Medicine
129