Untitled - Pegem.net

advertisement
i
Kadir Keskinkılıç
Türk Eğitim Sistemi ve Okul Yönetimi
ISBN: 978-9944-919-95-1
Kitaptaki tüm bölümlerin sorumlulukları yazarlarına aittir.
© 2007, Pegem A Yayıncılık®
Bu kitabın basım, yayın ve satış hakları
Pegem A Yayıncılık Tic. Ltd. Şti.'ne aittir. Anılan kuruluşun
izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı
mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt ya da
başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz. Bu kitap
T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır.
Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında
Yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları
satın almamasını diliyoruz.
1. Baskı: Ekim 2007
Yayın Yönetmeni: Gürsel Avcı
Baskı: Öncü Basımevi – Ankara
Tel: (0312) 384 314 20
Pegem A Yayıncılık® Eğitim Danışmanlık Hizmetleri Tic. Ltd. Şti.
Adakale Sokak 4/1 Yenişehir ANKARA
Tel: (312) 430 67 50 – 430 67 51
Belgeç: (312) 431 37 38
Dağıtım Tel: (312) 434 54 34
İnternet: www.pegema.com.tr
E-posta: [email protected]
ii
ÖNSÖZ
Türk Eğitim Sisteminin temel öğesi olan okul sisteminde yapısal özelliklerin benzerliklerinden bahsetmek mümkün olmakla birlikte etkilikleri yönünde
farklılıkların olduğu bir gerçektir. Yapı içindeki insan unsuru ve etkileri teknolojinin bütün güçlü yanlarına karşın kendisini hissettirmektedir. Öyle ise Türk
Eğitim Sisteminin temel öğesi insandır.
Bu durumda sistem ve sistemin alt sistemleri içindeki yöneticilerin bazı
özelliklerinin üst düzeye çıkartılması gereği ortaya çıkmaktadır. Yönetim Bilimleri alanındaki çalışmaların önemli bir bölümü çalışanların işe etkilerine yoğunlaşmakla birlikte, önemli bir bölümü yöneticilerin etkileri üzerine yoğunlaşmaktadır. Çünkü “Örgüt yöneticisi kadardır” sözü hala geçerliliğini korumaktadır.
Türk Eğitim Sistemindeki Eğitim yöneticilerinin seçimi, yetiştirilmesi ve
yönetim sürecindeki performansının değerlendirilmesi ve dönüt bilgilerinin yenileşme ve gelişme için kullanılması, eğitimden yararlananların bireysel kazanımına katkısının yanında toplumsal kazancımız olacaktır. Bu nedenle sistem
içindeki her yönetici, sistemden yararlansın veya yararlanmasın her vatandaşın
dikkatini çekmektedir.
Bu kitap alanda iş gören yöneticiler ve yönetici olma yolundaki öğretmen
adaylarının daha etkili yetişmelerine ışık tutmak amacıyla hazırlanmıştır. Alanında yeterlilik düzeyi yüksek yazarların seçimine dikkat edilmesindeki neden
ise kitabın etki alanını ve uzun yaşamasını sağlamak içindi.
Çok iyi bilmekteyiz ki bu kitabın yaşama şansı sizin daha güzelini yazacağınız güne kadardır.
Değerli yazar arkadaşlarım ve siz değerli okurlarımızın ilimlerinin artması
ve Pegem A Yayıncılık çalışanlarının coşkulu meslek yaşantılarını başarıyla sürdürmeleri dileğimle.
Kadir KESKİNKILIÇ
Editör. Ekim 2007
iii
İthaf
Babam Veli KESKİNKILIÇ
Görseydi çok sevinirdi.
Gözlüklerini takar ve baştan sona okurdu.
Gelişmesi, için mutlaka önerileri olurdu…
iv
Bölümler ve Yazarları
1. Bölüm: Yönetim ve Okul Yönetimi ile İlgili Temel Kavramlar
Kadir Keskinkılıç, Ahi Elvan Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi
2. Bölüm: Türk Eğitim Sistemi ve Soruları
Prof. Dr. H. Hüseyin Dilaver, Ahi Elvan Üniversitesi Kırşehir Eğitim
Fakültesi
3. Bölüm: Yönetim Süreçleri
Kadir Keskinkılı, Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi
4. Bölüm: Yönetim Kurumları
Sultan Bilge Keskinkılıç, Gazi Üniversitesi Eğitim Yönetimi, Teftişi,
Planlaması ve Ekonomisi Doktora Öğrencisi
5. Bölüm: Türk Eğitim Sistemi ve Sorunları
Yrd. Doç. Dr. M. Akif Helvacı, Uşak Üniversitesi Eğitim Fakültesi
6. Bölüm: Okulda Yönetimsel İş ve İşlemler
Yrd. Doç. Dr. Mustafa Sarıtaş, Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi
7. Bölüm: Okul Yöneticilerinin Yetiştirilmesi ve Atanmaları
Yrd. Doç. Dr. M. Akif Helvacı, Uşak Üniversitesi Eğitim Fakültesi
8. Bölüm: Okul Örgütünü Etkileyen Etkenler
Doç. Dr. Niyazi Can, Erciyes Üniversitesi Eğitim Fakültesi
9. Bölüm: Okullarla İlgili Kurullar ve Kuruluşlar
Fatma Hümeyra Yücel, Ahi Evran Üniversitesi Eğitim Fakültesi
v
İÇİNDEKİLER
Editör/Yazarlar ve Kurumları.................................................................................. v
İçindekiler ................................................................................................................ vi
1. BÖLÜM
YÖNETİM VE OKUL YÖNETİMİ İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR
Kadir Keskinkılıç
(ss: 1-26)
Örgüt.......................................................................................................................... 1
Sistem......................................................................................................................... 2
Açık Sistem........................................................................................................... 3
Yarı Açık Sistem .................................................................................................. 4
Kapalı Sistem ....................................................................................................... 4
Alt Sistem ............................................................................................................. 4
Bir Sistem Olarak Okul ....................................................................................... 5
Yöntem ...................................................................................................................... 6
Yönetici ..................................................................................................................... 7
Eğitim Yönetimi ....................................................................................................... 7
Okul ........................................................................................................................... 7
Okulun Örgüt Özellikleri .................................................................................... 9
Okul Yönetimi ........................................................................................................ 10
Okul Müdürü .......................................................................................................... 10
Okul Kültürü ........................................................................................................... 11
Öğretmen................................................................................................................. 11
Liderlik .................................................................................................................... 12
Liderliğin Güç (Etki) Kaynakları ..................................................................... 16
Güç...................................................................................................................... 16
Yetki ................................................................................................................... 17
Yetki Türleri....................................................................................................... 18
Yetki Devri (Göçerimi)..................................................................................... 18
Yetkinin Patolojileri .......................................................................................... 19
Sorumluluk .............................................................................................................. 20
Güç-Yetki-Sorumluluk...................................................................................... 22
Vizyon...................................................................................................................... 22
Misyon ..................................................................................................................... 24
vi
2. BÖLÜM
TÜRK EĞİTİM SİSTEMİ VE SORUNLARI
Prof. Dr. H. Hüseyin Dilaver
(ss: 27-65)
Giriş ......................................................................................................................... 29
Birinci Kısım
Milli Eğitim Bakanlığı Örgütü
Milli Eğitim Bakanlığı Örgütünün Tarihsel Gelişimi .......................................... 30
Milli Eğitim Bakanlığının Görevleri...................................................................... 31
Milli Eğitim Bakanlığı Örgüt Yapısı ..................................................................... 32
Merkez Örgütü................................................................................................... 33
Bakanlık Makamı............................................................................................... 33
Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı................................................................. 33
Ana Hizmet Birimleri........................................................................................ 33
Danışma ve Denetim Birimleri......................................................................... 34
Sürekli Kurullar ................................................................................................. 35
Taşra Teşkilatı.................................................................................................... 35
Yurt Dışı Teşkilatı ............................................................................................. 36
Bağlı Kuruluşlar ................................................................................................. 37
Milli Eğitim Akademisi ..................................................................................... 37
Yüksek Öğrenim Kredi ve Yurtlar Kurumu Genel Müdürlüğü .................... 37
İkinci Kısım
Türk Milli Eğitim Sistemi
Türk Eğitim Sisteminin Tarihi Gelişimi................................................................ 38
Türk Eğitim Sisteminin Düzenleyen Esaslar........................................................ 45
T.C. Anayasası’nda Eğitim................................................................................ 46
Hükümet Programları ....................................................................................... 46
Kalkınma Planları .............................................................................................. 46
Türk Milli Eğitiminin Genel Amaçları ................................................................. 47
Türk Milli Eğitiminin Özel Amaçları.................................................................... 48
Türk Milli Eğitiminin Temel İlkeleri .................................................................... 48
Ferdin ve Toplumun İhtiyaçları........................................................................ 48
Yöneltme ............................................................................................................ 48
Eğitim Hakkı ...................................................................................................... 49
Fırsat ve İmkan Eşitliği...................................................................................... 49
Süreklilik............................................................................................................. 49
Atatürk İnkilap ve İlkeleri ve Atatürk Milliyetçiliği ....................................... 49
Demokrasi Eğitimi............................................................................................. 49
vii
Laiklik ................................................................................................................. 50
Bilimsellik........................................................................................................... 50
Planlılık............................................................................................................... 50
Karma Eğitim..................................................................................................... 51
Okul İle Ailenin İş Birliği.................................................................................. 51
Her Yerde Eğitim .............................................................................................. 51
Türk Milli Eğitim Sisteminin Genel Yapısı .......................................................... 51
Örgün Eğitim ..................................................................................................... 51
Okul Öncesi Eğitim ........................................................................................... 51
İlköğretim ........................................................................................................... 54
Orta Öğretim...................................................................................................... 55
Yüksek Öğretim................................................................................................. 58
Özel Eğitim ve Rehberlik.................................................................................. 59
Özel Öğretim...................................................................................................... 60
Yaygın Eğitim..................................................................................................... 60
Üçüncü Kısım
Türk Eğitim Sisteminde Sorunları ve Öneriler
Sorunlar ................................................................................................................... 62
Öğretmenler ....................................................................................................... 65
Öneriler .............................................................................................................. 65
Okul Öncesi Eğitim ........................................................................................... 65
İlköğretim ........................................................................................................... 65
Orta Öğretim...................................................................................................... 66
Eğitim Fakültesi ve Öğretim Elemanları ......................................................... 66
3. BÖLÜM
YÖNETİM SÜREÇLERİ
Kadir Keskinkılıç
(ss: 67-115)
Konu Örüntüsü ....................................................................................................... 69
Karar ........................................................................................................................ 69
Karar Aşamaları................................................................................................. 71
Okul Yöneticisinin Karar Verme Sürecindeki Rolü....................................... 73
İç Öğeler ............................................................................................................ 73
Dış Öğeler .......................................................................................................... 73
Yöneticilik ve Karar Verme.............................................................................. 74
Karar Vermede Dikkat Edilmesi Gereken Unsurlar...................................... 74
Okulda Karara Katılma..................................................................................... 75
Karar Verme Sürecini Etkileyen Unsurlar ...................................................... 76
Planlama .................................................................................................................. 77
viii
Planlamanın Gereği ve Önemi.......................................................................... 78
Plan ve Planlama Çeşitleri ................................................................................ 79
Planlamanın Yararları ....................................................................................... 80
Planlama İlkeleri................................................................................................ 81
Planlama Süreci ................................................................................................. 82
Örgütleme ............................................................................................................... 83
Örgütleme Nedir................................................................................................ 83
Örgütleme Nedenleri......................................................................................... 84
Örgütleme Süreci (Organizasyon).................................................................... 85
Kadrolama.......................................................................................................... 86
Donatım.............................................................................................................. 86
Örgütleme Modelleri.............................................................................................. 86
Dikey Örgüt Modeli .......................................................................................... 86
Yatay Örgüt Modeli........................................................................................... 87
Örgütleme Süreci ve Katılma............................................................................ 87
İletişim ..................................................................................................................... 88
İletişim Öğeleri .................................................................................................. 89
Örgütsel İletişim ................................................................................................ 91
İletişim Biçimleri................................................................................................ 92
Örgütsel İletişim Araçları.................................................................................. 93
Yazılı İletişim Araçları ...................................................................................... 93
Sözlü İletişim Araçları....................................................................................... 94
Görsel İletişim Araçları..................................................................................... 94
Sözsüz İletişim.................................................................................................... 94
Okul Müdürü ve İletişim................................................................................... 95
İletişimin Önündeki Engeller ................................................................................ 96
Parazit (Gürültü) ............................................................................................... 96
Stres .................................................................................................................... 96
Eşgüdümleme.......................................................................................................... 99
Eşgüdüm............................................................................................................. 99
Eğitim Eşgüdümleme ........................................................................................ 99
Eşgüdümleme................................................................................................... 100
İşbirliği .............................................................................................................. 101
Eşgüdümleme Öğeleri..................................................................................... 102
Etkili Bir Eşgüdümleme Sağlamanın Yolları ................................................ 103
Eşgüdümleme İlkeleri ..................................................................................... 104
Eşgüdümlemenin Sağladığı Yararlar ............................................................. 105
Eşgüdümleme Süreci ve Katılma.................................................................... 105
Etkileme ................................................................................................................ 106
Etkileme Yolları............................................................................................... 107
Denetim ................................................................................................................. 110
Denetim Kavramı ............................................................................................ 110
Denetimim İşlevi.............................................................................................. 111
ix
Denetimin İlkeleri ........................................................................................... 112
Amaçlılık........................................................................................................... 112
Planlılık............................................................................................................. 112
Süreklilik........................................................................................................... 112
Nesnellik ........................................................................................................... 113
Bütünlük ........................................................................................................... 113
Durumsallık...................................................................................................... 113
Açıklık............................................................................................................... 113
Demokratiklik .................................................................................................. 113
Denetimin Öğeleri, Süreçleri.......................................................................... 114
Durum Belirleme ............................................................................................. 114
Değerlendirme ...................................................................................................... 116
Düzeltme-Geliştirme ....................................................................................... 117
Değerlendirme Süreci ..................................................................................... 118
4. BÖLÜM
YÖNETİM KURUMLARI
Sultan Bilge Keskinkılıç
(ss: 117-137)
Konu Örüntüsü ..................................................................................................... 123
Klasik Yönetim Kuramları................................................................................... 123
Frederik W. Taylor ve Bilimsel İşletmecilik Kuramı ................................... 123
Henri Fayol ve Yönetim Süreçleri................................................................. 125
Max Weber ve Bürokratik Örgüt................................................................... 127
Neo-Klasik Yönetim Kurumları .......................................................................... 130
Elton Mayo ve İnsan İlişkileri Yaklaşımı...................................................... 131
Sistem Yaklaşımı................................................................................................... 132
Post Modern Yönetim Kuramları ....................................................................... 134
Durumsallık Yaklaşımı................................................................................... 135
Yönetimde Kaos Yaklaşımı ........................................................................... 136
Karmaşık Uyarlanan Sistem Kuramı............................................................. 138
Karmaşık Uyarlanan Sistem Özellikleri........................................................ 139
Karmaşık Uyarlanan Sistemlerde Kendi Kendini Örgütleme..................... 140
Toplam Kalite Yönetimi ................................................................................ 141
x
5. BÖLÜM
TÜRK EĞİTİM SİSTEMİ VE SORUNLARI
Yrd. Doç. Dr. M. Akif Helvacı
(ss: 139-164)
Giriş ....................................................................................................................... 145
Okul Yönetiminin Amacı ve Önemi ................................................................... 146
Müdür .............................................................................................................. 148
Müdür Başyardımcısı...................................................................................... 148
Müdür Yardımcısı........................................................................................... 148
Okul Yöneticisinin Nitelikleri.............................................................................. 155
Türkiye’de Eğitim Yöneticilerinin Yetiştirilmesi Uygulamaları....................... 160
Mevzuatlarda Eğitim Yöneticisi Yetiştirmeye İlişkin Hükümler ................ 163
Milli Eğitim Şüralarında Eğitim Yöneticiliği ................................................ 164
Eğitim Yöneticilerinin Atanmaları ..................................................................... 166
6. BÖLÜM
OKULDA YÖNETİMSEL İŞ VE İŞLEMLER
Yrd. Doç. Dr. Mustafa Sarıtaş
(ss: 165-210)
Konu Örüntüşü ..................................................................................................... 173
İşgören Hizmetlerinin Yönetimi ......................................................................... 173
Atama, Yer Değiştirme ve Görevlendirme ................................................... 174
Okulda Göreve Başlayacak İşgören İçin Yapılması Gereken İşler ............. 174
Stajyerlik ve Adaylık İşleri .............................................................................. 176
İşgörenlerin Özlük Hakları ............................................................................. 177
İzinler............................................................................................................... 180
Emeklilik İşlemleri........................................................................................... 181
Sicil İle İlgili İşlemler....................................................................................... 181
Suç İşlenmesi Durumunda Ceza Verilmesi İle İlgili İşlemler...................... 183
Başarının Değerlendirilmesi ve Ödüllendirme.............................................. 184
Şikayet ve Başvuruların Sonuçlandırılması.................................................... 185
Sağlık ve Askerlikle İlgili İşlemler.................................................................. 185
Öğrenci Hizmetlerinin Yönetimi......................................................................... 186
Öğrencilerin Okula Kayıt ve Kabul İşleri ...................................................... 188
Öğrenci Dosyası (Ruhsal Dosya).................................................................... 189
Öğrenci İstatistikleri ........................................................................................ 189
Devamın İzlenmesi .......................................................................................... 190
Hazırlık Çalışmaları......................................................................................... 191
Devamın İzlenmesi ve Devamsızlıkla İlgili İşlemler ..................................... 191
Okul Devam Stratejisi ..................................................................................... 192
xi
Devamsızlıkla İlgili İşlemler ........................................................................... 193
Nakil ve Kayıt Silme İşleri............................................................................... 193
Sağlık İşleri ....................................................................................................... 195
Kimlik, Paso, Askerlik, Kredi ve Burs İşleri .................................................. 196
Sınav ve Sınıf Geçme İşlemleri ....................................................................... 197
Eğitim Hizmetlerinin Yönetimi........................................................................... 200
Rehberlik Hizmetlerinin Yönetimi ................................................................ 201
Okul Müdürü Rehberlik ve Psikolojik Danışma Hizmetlerine İlişkin Görevleri .. 202
Öğrenci Disiplin İşlerinin Yönetimi............................................................... 202
Nöbet Hizmetlerinin Yönetimi....................................................................... 205
Müdür Yardımcılarının Nöbet Görevi........................................................... 206
Öğrencilerin Nöbet Görevi ............................................................................. 206
Öğrencilerin Nöbet Görevi ............................................................................. 206
Eğitici Çalışmalar............................................................................................. 207
Beden Eğitimi ve Spor Çalışmaları ................................................................ 209
Okul-Çevre İlişkilerinin Yönetimi.................................................................. 210
Okul-Aile Birlikleri.......................................................................................... 211
Öğretim Hizmetlerinin Yönetimi........................................................................ 212
Öğretimin Planlanması.................................................................................... 212
Öğretmenler Kurulu ........................................................................................ 212
Öğretim Materyalinin Sağlanması.................................................................. 214
Okul Kütüphanesi............................................................................................ 215
Öğretimin Yapılması ve İzlenmesi ................................................................. 216
Okulda Tutulan Defter ve Dosyalar............................................................... 216
Tutulan Defterler............................................................................................. 216
Tutulan Dosyalar ............................................................................................. 218
7. BÖLÜM
OKUL YÖNETİCİLERİNİN YERLEŞTİRİLMESİ VE ATANMALARI
Yrd. Doç. Dr. M. Akif Helvacı
(ss: 211-239)
Giriş ....................................................................................................................... 225
Eğitim Yönetimi .............................................................................................. 226
Okul Yönetiminin Amacı ve Önemi .............................................................. 229
Müdür .............................................................................................................. 231
Müdür Başyardımcısı....................................................................................... 231
Müdür Yardımcısı............................................................................................ 231
Okul Yöneticisinin Nitelikleri......................................................................... 238
Türkiye’de Eğitim Yöneticilerinin Yetiştirilmesi Uygulamaları.................. 243
Mevzuatlarda Eğitim Yöneticisi Yetiştirmeye İlişkin Hükümler ................ 246
Milli Eğitim Şüralarında Eğitim Yöneticiliği ................................................ 247
Eğitim Yöneticilerinin Atanmaları ..................................................................... 249
xii
8. BÖLÜM
OKUL ÖRGÜTÜ ETKİLEYEN ETKENLER
Doç. Dr. Niyazi Can
(ss: 241-285)
Giriş ....................................................................................................................... 257
Okul işletmesinin Etkenleri ............................................................................ 258
Bir Sistem Olarak Okul ................................................................................... 259
Yöneticiler........................................................................................................ 260
Yöneticilerin Değişim ve Geliştirme Rolü .................................................... 261
Okul Yöneticisinin Liderliği ........................................................................... 264
Okul Yöneticisinin Görevleri ......................................................................... 266
Öğretmenler .......................................................................................................... 267
Öğretmenin Görev ve Rolleri ......................................................................... 267
Etkili ve İdeal öğretmen Nitelikleri................................................................ 268
Öğretmenin Liderliği ve Okulu Etkilemede Önemi ..................................... 271
Öğretmen Liderliği Geliştirmede Yöneticilerin Rolü .................................. 272
Öğrenciler.............................................................................................................. 273
Öğrencilerin Özellikleri................................................................................... 274
Öğrencilerin Temel Sorumlulukları ............................................................... 276
Eğitimci Olmayan Personel ................................................................................. 277
Eğitimci Olmayan Alt Düzey Personelin Gücü.................................................. 278
Mesleksel Örgütler/Baskı Grupları ..................................................................... 279
Öğretmenlik Mesleğinde Örgütlenme ........................................................... 279
Eğitinde Denetim Personeli................................................................................. 283
Ana Babalar .......................................................................................................... 285
Aile Özelliklerinin Etkileri.............................................................................. 286
Politik Yapı ve Eğitim Politikası.......................................................................... 288
Demokrasi Eğitimi ve Demokratik Eğitim .................................................... 289
Politika Oluşturmada Kalkınma Planları....................................................... 291
Orta Vadeli Program (2007-2009).................................................................. 293
Bilgi Toplumu Stratejisi (2006-2010) ............................................................. 294
Uzun Vadeli Gelişme, Temel Amaçlar ve Stratejisi (2001-2023) ................ 294
Yönetimin Yapısı.................................................................................................. 295
İş Piyasası............................................................................................................... 297
Değişime ve Gelişmeler ....................................................................................... 298
xiii
9. BÖLÜM
OKULLARLA İLGİLİ KURULLAR VE KURULUŞLAR
Fatma Hümeyra Yücel
(ss: 287-314)
Kurullar ................................................................................................................. 309
Eğitim Hizmetleri ................................................................................................. 309
Okul İşletmeleri .................................................................................................... 310
Kurullar ................................................................................................................. 310
Öğretmenler Kurulu ........................................................................................ 310
İlköğretimde Öğretmenler Kurulu ................................................................. 310
Ortaöğretimde Öğretmenler Kurulu.............................................................. 311
Şube Öğretmenler Kurulu............................................................................... 313
İlköğretimde Şube Öğretmenler Kurulu........................................................ 313
Ortaöğretimde Sınıf/Şube Öğretmenler Kurulu ........................................... 314
Zümre Öğretmenler Kurulu ........................................................................... 315
İlköğretimde Zümre Öğretmenler Kurulu .................................................... 315
Ortaöğretim Kurumlarında Zümre/Sınıf Zümre Öğretmenler Kurulu ...... 316
Okul Zümre Başkanları Kurulu...................................................................... 317
İlköğretimde Okul Zümre Başkanları Kurulu............................................... 318
Ortaöğretimde Okul Zümre Başkanları Kurulu ........................................... 318
Okul Gelişim Yönetim Ekibi .......................................................................... 319
İlköğretimde Okul Gelişim Yönetim Ekibi ................................................... 319
Ortaöğretimde Kurum Gelişim Yönetim Ekibi ............................................ 320
Öğrenci Davranışlarını Değerlendirme Kurulu ............................................ 321
Okul Öğrenci Meclisleri .................................................................................. 323
Eğitim Hizmetleri ................................................................................................. 324
Okul Rehberlik ve Psikolojik Danışma Servisleri ......................................... 324
Onur Genel Kurulu ......................................................................................... 326
Okul Öğrenci Ödül ve Disiplin Kurulu.......................................................... 327
Öğrenci Kulüpleri ............................................................................................ 328
Okul-Aile Birliği .............................................................................................. 329
Okul Kütüphanesi ve Sınıf Kitaplıkları.......................................................... 331
Öğrencileri Yetiştirme Kursları...................................................................... 332
Okul İşletmeleri .................................................................................................... 333
Okul Kantinleri ................................................................................................ 333
Okul Pansiyonları............................................................................................. 334
xiv
1. Bölüm
Yönetim ve Okul Yönetimi ile
İlgili Temel Kavramlar
Kadir KESKİNKILIÇ
Örgüt
Örgütün basit bir tanımını yapmanın birçok zorlukları vardır. İnsanlar;
okullar, dernekler, kulüpler, şirketler, çeşitli kamu kurumları, siyasi partiler,
hastahaneler gibi çeşitli örgütlerle iç içe yaşarlar. Buna rağmen, bir örgütü
oluşturan unsurları belirlemek için yine de kolay olmamaktadır (Schein,
1976).
Genel olarak örgüt denildiğinde, iki veya daha fazla insanın, ortak bir
amacı gerçekleştirmek için, davranışlarını biçimsel kurallara göre düzenlediği yapı anlaşılmaktadır. Bir örgütte meydana gelen olaylar karşılıklı davranışlardır. Örgütün yapısı bu karışıklı davranışları tanımlar. Örgüt yapısının doğası ve karşılıklı davranışların özel nitelikteki süreçleri, bir örgütten
diğerine değişecektir. Bununla beraber her örgütte bireyler amaçlar için
karşılıklı davranışlarda bulunurlar. Bu karşılıklı davranışların her zaman bir
tip yapı ile tanımlanması mümkündür. Biçimsel örgütler için yapı birinci derecede önemli bir özellik olarak kabul edilir (Hikcs, 1975). Yine biçimsel
örgütlerde yapılan her çeşit çalışmanın eş güdümü ve ilişkilerin düzenlenmesi söz konusudur (Organ ve Hammer, 1982).
Örgüt kavramı iki değişik anlamda kullanılabilir. Birincisi bir yapı, iskelet, önceden planlanmış ilişkiler topluluğu anlamına gelen örgüttür. İkinci
anlamda ise, bu yapının oluşturulması sürecini, bir dizi faaliyeti, örgütlenmeyi ifade eder. Hatta bazen örgüt kavramına bir üçüncü anlamda verilmektedir. Bu anlamda örgüt, toplumdaki diğer varlıklar arasında bir sosyal
sisteme verilen isimdir (Koçel, 1989).
Türk Eğitim Sistemi ve Sorunları
29
2. Bölüm
Türk Eğitim Sistemi ve Sorunları
Prof. Dr. H. Hüseyin DİLAVER
Giriş
“Eğitim Sistemi, ulusun tüm üyelerinin eğitim ihtiyaçlarını karşılamak, eğitim haklarını gerçekleştirmek ve devletin eğitimden beklediği yararları sağlamak
için devletçe kurulan ve ülke düzeyinde yayılan eğitim örgütleri ve okullar bütünüdür.” (Başaran, 2006).
Başaran, bir eğitim sisteminin yapısını, tabandan tavana doğru temel sistem,
üst sistem, temel sistemle üst sistem arasındaki sistemi de aracı üst sistem olarak
isimlendirmektedir.
Buna göre Türk Eğitim Sisteminin yapısı;
Milli Eğitim Bakanlığı merkez örgütü (Üst sistem)
İl ve ilçe milli eğitim müdürlükleri, yurt dışı eğitim örgütü (Aracı üst sistem)
Eğitim hizmetini üreten, okul öncesi, ilköğretim, ortaöğretim okulları, yaygın
eğitim ve hizmetiçi eğitim merkezleri (temel sistem) olarak ele alınmaktadır.
Aşağıda birinci bölümde, Milli Eğitim Bakanlığı örgütünün tarihi gelişimi,
Bakanlığın görevleri ve örgüt yapısı üzerinde durulmuştur.
İkinci bölümde, Türk Eğitim Sisteminin tarihi gelişimi dönemler itibariyle
ele alınmış, Türk Eğitim sistemini düzenleyen esaslar üzerinde ayrı ayrı durularak
Milli Eğitimin Genel ve Özel amaçları ile, temel ilkeler ortaya konmuştur. Temel
sistem olarak da örgün ve yaygın eğitim kurumları ayrıntılı incelenmiştir.
Üçüncü bölümde, Türk Eğitim Sistemindeki sorun ve öneriler ele alınmıştır.
Türk Eğitim Sistemi
30
Birinci Kısım
Millî Eğitim Bakanlığı Örgütü
Millî Eğitim Bakanlığı Örgütünün Tarihsel Gelişimi
Bakanlık düzeyinde ilk eğitim teşkilâtı, Osmanlı Devleti döneminde, 17
Mart 1857 tarihinde Maarif-i Umumiye Nezareti adıyla kurulmuştur. İlk
Eğitim Bakanı Abdurrahman Sami Paşa (1857-1861) ve ilk müsteşar da
Hayrullah Efendidir.
1869’da Maarif-i Umumiye Nizamnamesi (Genel Eğitim Tüzüğü) ile
teşkilat yapılanmasında; merkezde Maarif Nazırının başkanlığında ilmi ve
idari iki devreden oluşan bir Büyük Eğitim Meclisi (Meclis-i Kebir-i Maarif)
oluşturulmuş ve il düzeyinde bu meclisin şubesi ve icra organı olarak bir
maarif müdürünün başkanlığında maarif meclisi kurulmuştur (md. 131-132)
(Ergün ve diğerleri, 2002).
Bakanlık merkez teşkilâtı, 1879 yılında, Meclis-i Kebir-i Maarif, iki daire halinden çıkarılıp beş daire olarak yeniden düzenlenmiştir (Akyüz, 2004).
Bu yapılanmada;
1.
2.
3.
4.
5.
Mekâtib-i Sıbyan (ilkokul),
Mekâtib-i Rüştiye (ortaokul),
Mekâtib-i Âliye (yüksek okul),
Telif ve Tercüme,
Matbaalar (yayın) gibi birimler yer almıştır.
1911 ve 1914’de yeniden gözden geçirilen teşkilat yapısı, II. Meşrutiyet
dönemi sonunda, yeni düzenlemelerle 10 birimden oluşturulmuştur.
Kurtuluş Savaşı yıllarında, İstanbul’da Osmanlı Hükümeti’nin Maarif
Nezareti, Ankara’da ise TBMM Hükümeti’nin Maarif Vekâleti olmak üzere
iki eğitim bakanlığı bulunuyordu. 23 Nisan 1920’de TBMM’nin açılmasının
ardından 2 Mayıs 1920 tarih ve 3 sayılı Kanunla Bakanlar Kurulu kurulmuştur. 11 bakandan oluşan bu yapılanmada “Maarif Vekâleti” de yerini almıştır.
1920 yılında Maarif Vekâleti;
1.
2.
3.
Program Heyeti,
İlk Tedrisat Müdürlüğü,
Orta Tedrisat Müdürlüğü,
38
Türk Eğitim Sistemi
İkinci Kısım
Türk Millî Eğitim Sistemi
Türk Eğitim Sisteminin Tarihi Gelişimi
10. yüzyıldan sonra Türk toplumlarında (Karahanlılar dönemi) ilk kez
planlı, düzenli ve güçlü bir örgün eğitim kurumu olan medreseler ortaya
çıkmış ve kısa zamanda her tarafa yayılmıştır (Akyüz, 2006).
Selçuklularda; örgün eğitim olarak, medreseler, mektepler, yaygın eğitim
olarak da, iş başında ve iş dışında esnafın eğitimiyle uğraşan Ahilik teşkilatı
ile Atabeglik adıyla şehzadeleri yetiştiren önemli kurumlar bulunmaktadır.
Selçuklularda olduğu gibi, Osmanlılarda da eğitim işi devlet işlerinden
ayrı ve vakıflara bağlı bir hizmet olarak yürütülmüştür.
Osmanlılarda (tanzimata kadar); ilköğretim kurumu olarak sıbyan
mektepleri vardı. Hemen hemen her mahallede ve köyde bulunduğu için
halk dilinde mahalle mektepleri adıyla anılırdı. Beş-altı yaşındaki kız ve erkek çocukların okuduğu bu okullar, tanzimattan sonra iptidai, daha sonra
da ilk mektep adını almıştır. Fatih, Eyüp ve Ayasofya medreselerinde sıbyan
mektebi öğretmeni olacaklar için ayrı bir program uygulattırmış ve dersler
arasına o çağda önemli bir yenilik olarak Tartışma Kuralları ve Öğretim Yöntemi’ni koydurmuştur (Akyüz, 2006).
Medreselere, müderris yetiştirme “mülazemet usulü” ile gerçekleştiriliyordu. Bu sistem, atanma sırasını beklemeye ve haklı olduğu bir yere tayine
dayanıyordu. Daha sonra bu uygulama bozulmaya başlamıştır.
Medreseler: Giderleri vakıf gelirlerinden karşılanan medreselere sıbyan
mekteplerinden sonra gidiliyordu. Medreseler orta ve yüksek öğretim kurumları olup, programları medreselerin düzeylerine göre değişiyordu. Bu
dönemde çok yaygın ve güçlü örgün eğitim kurumları haline gelmiştir.
Medreselerde, Fatih ve Kanuni dönemlerinde teşkilat ve derslerle ilgili
önemli yeni düzenlemeler yapılmışsa da, 16. yüzyılın ortalarında bozulmaya
başlamışlardır. Çeşitli dönemlerde yapılan ıslahat çalışmalarına rağmen,
kapatılıncaya kadar kendilerini yenileyememişlerdir.
Enderun adında üst düzey yönetici yetiştiren yedi odadan oluşan özel
bir eğitim kurumu ile bunun dışında şehzadelerin ilköğretimine mahsus
şehzadegan mektebi ile müzik öğrenilen meşkhane açılmıştır.
Türk Eğitim Sistemi
62
Üçüncü Kısım
Türk Eğitim Sisteminde Sorunlar ve Öneriler
Sorunlar
Toplumların sosyal, ekonomik ve siyasal yönden gelişmesinde eğitim yaşamsal bir
öneme sahiptir. Bilginin üretimi, kullanımı ve toplumsal gelişmeye olan etkisi ele
alındığında eğitim, toplumların en öncelikli konularının başındadır. Buradan hareketle birçok soru da kendiliğinden cevap beklemektedir.
Š Türk eğitim sistemin bireyden topluma her alana yaygınlaştırıldı mı?
Š Türk Eğitim sisteminin etkililik ve verimlilik düzeyi istendik seviyelere
geldi mi?
Š Türk Eğitim sisteminde iş görenlerin yetiştirilmesi ve geliştirilmesinde
ne durumdayız?
Š Türk eğitim sistemi bireysel ve toplumsal beklentilere ne derece yanıt
vermektedir?
Š Eğitim sistemi yirmi birinci yüzyılın temel değerlerini öğrencilere aktarabiliyor mu?
Š Toplumların kalkınmasında, toplumsal hareketliliğin sağlanmasında
eğitim yeterli rolü oynayabiliyor mu?
Š Toplumda demokrasi, eşitlik, adalet anlayışının yerleşmesinde eğitimimiz ne derece rol oynamaktadır?
Š Daha iyiye ulaşmak için Türk Eğitim sistemi için gelecek politikalar nelerdir?
Bu sorulara cevap aranmakla birlikte Türk eğitim sisteminin temel sorunlarının başında:
Š Toplumsal katmanlar arasındaki farklı eğitim koşullarının olması ve bu
eşitsizliğin öğrencilere yansıması,
Š Eğitim kurumlarının fiziksel altyapı eksikleri ve
Š Eğitim felsefesindeki sorunlar gelmektedir.
Türk Eğitiminde sağlanan nitel ve nicel gelişmelerin arzu edilen düzeye ulaştığı söylenemez. Eğitimdeki temel göstergelerin OECD ülkelerinin gerisinde
kalması bu sektörde ciddi sorunların yaşandığının belirtilerinden sadece birisidir.
Sık sık yapılan değişiklikler sebebi ile, Türk Milli Eğitiminin sistem olma özelliğini dahi kaybettiği söylenebilir. Bu değişikliklerden en çok etkilenen de ortaöğre-
Yönetim Süreçleri
69
3. Bölüm
Yönetim Süreçleri
Kadir KESKİNKILIÇ
Konu Örüntüsü
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Karar
Planlama
Örgütleme
İletişim
Eşgüdümleme
Etkileme
Denetim
Karar
Yönetim süreçlerinin temelini karar süreci oluşturur. Eylemlerden oluşan yönetimde eylemlerin etkilenmesine sebep temel öğe karardır. Eğer
okul örgütünde değişiklikler yapmak, çatışmaları yönetmek, okul çalışanlarını etkilemek, etkilendirmek, güçlendirmek gibi süreçlere ihtiyaç duyuluyorsa ve bunlar yapılıyorsa karar sürecinin işlediğinden bahsedilebilir.
Örgütlerde bir araya gelen üyelerin ortak hedeflerini gerçekleştirmeleri
için işbirliği ve iyi ilişkiler içinde olmaları gerekmektedir. Bu işbirliği ve ilişkiler sonucunda yöneticiler işgörenlerle birlikte ortak karar almaya yönelimli olurlar. Örgütte bulunmalarından doğan görev bilinci ve sorumluluklar, belli durumlarda ortaya çıkan sorunların çözümü için karar almayı gerektirir. Bazı durumlarda kararı yönetici tek başına verse bile, yine de örgütün amacı çerçevesinde olmak zorundadır.
Yönetim Kuramları
123
4. Bölüm
Yönetim Kurumları
Sultan Bilge KESKİNKILIÇ
Konu Örüntüsü
1.
2.
3.
4.
Klasik Yönetim Kuramları
Neo- klasik Yönetim Kuramları
Sistem Yaklaşımı
Post Modern Yönetim Kuramları
Klasik Yönetim Kuramları
Klasik yönetim kuramları mekanistik anlayış temeline dayanır ve
mekanistik anlayış bilimsel düşüncenin evriminde önemli bir dönüm noktasıdır. Mekanistik anlayışın öncüleri, evrenin matematiksel düzen ilkelerine
göre yapılandığını kabul eden bir gelenekle doğayı muazzam makine olarak
belirleyerek, görüngelerin arkasındaki gizli mekanizmaları açıklamaya çalışmıştır. Her biri belirsizliği ortadan kaldırmaya ve görüngeleri oluşturan
görünmeyen mekanizmalar ile günlük yaşamdaki mekanizmaların tamamıyla benzer olduğunu göstermeye uğraşmıştır (Westfall 1997).
Klasik yönetim kuramlarının ve onun modern uygulamalarının özü, örgütlerin olabildiğince verimli bir biçimde işleyen akılcı sistemler olabileceğini veya olması gerektiğini öne sürmektir. Bu bağlamda klasik kuramcıların
örgütün insani yönlerine nispeten az ilgi göstermeleri anlamlıdır (Morgan
1998).
Frederik W. Taylor ve Bilimsel İşletmecilik Kuramı
1856-1915 yılları arasında Amerika Birleşik Devletlerinde yaşamış olan
Frederick W. Taylor, özel sanayi kurumlarının orta kademelerinde yönetici-
Okul Yöneticilerinin Yetiştirilmesi ve Atanmaları
145
5. Bölüm
Türk Eğitim Sistemi ve Sorunları
Yrd. Doç. Dr. M. Akif HELVACI
Giriş
Toplumsal bir varlık olarak tanımlanan insan için yönetim eylemi, insanlık tarihi kadar eskidir. Bu nedenle yeryüzünde toplumsal yaşantıyla birlikte yönetimin de doğduğu açık bir gerçektir. Eğitim, insan ile yaşam arasında bir köprüdür. Günümüzde ekonomik ve teknolojik gelişmelere paralel
olarak büyük toplumsal değişmeler yaşanmakta ve yaşadığımız çağ “Bilgi
Çağı” olarak adlandırılmaktadır. Bu hızlı gelişme ve değişmeler, okulların
da daha yaratıcı, etkili ve ihtiyaçlara cevap verebilecek nitelikte olmasını gerektirmektedir. Toplumdaki değişme ve gelişme hızına bağlı olarak, insanın
eğitilmesi ve yetiştirilmesi de büyük önem kazanmaktadır.
Ekonomik, toplumsal ve siyasal gelişmenin, eğitim sisteminin fonksiyonlarını gerçekleştirmedeki başarı derecesiyle yakından ilişkilidir. Bu başarının gelişmesi, örgütteki politikalar, amaçlar ve planlar doğrultusunda etkili ve verimli olarak yönetmekten sorumlu olan eğitim yöneticilerinin varlığına ve başarısına bağlıdır. Yönetimle bütünleşmeyen eğitim örgütünün başarılı olması mümkün değildir (Taymaz, 2003).
Nitelikleri gereği örgüt özelliği taşıyan eğitim kurumları, diğer mal,
hizmet ve düşünce üreten örgütler kadar çevredeki değişikliklere uyum sağlayarak kendini yeniden düzenleme gereği duyan hem de çevreyi etkileyen
kurumlardır. Eğitim kurumları, hem girdileri hem de çıktıları yoluyla çevre
ile bağlantılarını, iletişimlerini canlı tutmak, örgütsel değişim kapasitesini
geliştirmek zorundadır; aksi halde amaçlarını yerine getiremezler.
Sosyal-kültürel, siyasal ve ekonomik gelişmelerden etkilenen eğitim kurumlarının amaçları ve yapısı değişmektedir. Eğitimde standartları yükseltme, eğitime yeni kaynaklar bulma ve rutin değişiklikler yapma yeterli görülmemektedir. Yeni gelişen örgüt ve yönetim yaklaşımları da okullarda
Okulda Yönetimsel İş ve İşlemler
173
6. Bölüm
Okulda Yönetimsel İş ve İşlemler
Yrd. Doç. Dr. Mustafa SARITAŞ
Konu Örüntüsü
1.
2.
3.
4.
İşgören Hizmetlerinin Yönetimi
Öğrenci Hizmetlerinin Yönetimi
Eğitim Hizmetlerinin Yönetimi
Öğretim Hizmetlerinin Yönetimi
İşgören Hizmetlerinin Yönetimi
Bir örgütte tanımlanmış bir göreve ilişkin iş ve işlemleri yapmak üzere
görevlendirilmiş çalışanlara işgören denir. Okulların işlerliğine süreklilik
sağlamak üzere görevlendirilmiş tüm çalışanlara ise eğitim işgörenleri denilmektedir. İlk ve orta dereceli okullarda eğitim-öğretim hizmetleri, teknik
hizmetler, genel idari hizmetler ve yardımcı hizmetler sınıfında olmak üzere
dört grup işgören görev yapmaktadır. Ayrıca, yatılı öğrencisi olan pansiyonlu okullarda sağlık hizmetleri sınıfında işgörenler görevlendirilebilir (Kanun
No: 657). İşte, okullarda farklı görevleri yapmak üzere atanan işgörenlere
yönelik olarak göreve başladıkları tarihten emekli oluncaya kadar yapılması
gereken iş ve işlemler dizgesine işgören hizmetleri denir. Eğitim kurumlarında işgörenlere yönelik olarak yerine getirilen hizmetler ana başlıkları ile
aşağıda sıralanmıştır:
1.
Atama, yer değiştirme ve görevlendirme,
2.
Adaylık,
3.
Özlük hakları,
4.
Disiplin ve Sicil,
5.
Sağlık, güvenlik ve askerlik,
6.
İzleme ve denetim.
Okul Yöneticilerinin Yetiştirilmesi ve Atanmaları
225
7. Bölüm
Okul Yöneticilerinin
Yerleştirilmesi ve Atanmaları
Yrd. Doç. Dr. M. Akif HELVACI
Giriş
Toplumsal bir varlık olarak tanımlanan insan için yönetim eylemi, insanlık tarihi kadar eskidir. Bu nedenle yeryüzünde toplumsal yaşantıyla birlikte yönetimin de doğduğu açık bir gerçektir. Eğitim, insan ile yaşam arasında bir köprüdür. Günümüzde ekonomik ve teknolojik gelişmelere paralel
olarak büyük toplumsal değişmeler yaşanmakta ve yaşadığımız çağ “Bilgi
Çağı” olarak adlandırılmaktadır. Bu hızlı gelişme ve değişmeler, okulların
da daha yaratıcı, etkili ve ihtiyaçlara cevap verebilecek nitelikte olmasını gerektirmektedir. Toplumdaki değişme ve gelişme hızına bağlı olarak, insanın
eğitilmesi ve yetiştirilmesi de büyük önem kazanmaktadır.
Ekonomik, toplumsal ve siyasal gelişmenin, eğitim sisteminin fonksiyonlarını gerçekleştirmedeki başarı derecesiyle yakından ilişkilidir. Bu başarının gelişmesi, örgütteki politikalar, amaçlar ve planlar doğrultusunda etkili ve verimli olarak yönetmekten sorumlu olan eğitim yöneticilerinin varlığına ve başarısına bağlıdır. Yönetimle bütünleşmeyen eğitim örgütünün başarılı olması mümkün değildir (Taymaz, 2003).
Nitelikleri gereği örgüt özelliği taşıyan eğitim kurumları, diğer mal,
hizmet ve düşünce üreten örgütler kadar çevredeki değişikliklere uyum sağlayarak kendini yeniden düzenleme gereği duyan hem de çevreyi etkileyen
kurumlardır. Eğitim kurumları, hem girdileri hem de çıktıları yoluyla çevre
ile bağlantılarını, iletişimlerini canlı tutmak, örgütsel değişim kapasitesini
geliştirmek zorundadır; aksi halde amaçlarını yerine getiremezler.
Sosyal-kültürel, siyasal ve ekonomik gelişmelerden etkilenen eğitim kurumlarının amaçları ve yapısı değişmektedir. Eğitimde standartları yükselt-
Okul Örgütünü Etkileyen Etkenler
257
8. Bölüm
Okul Örgütünü Etkileyen
Etkenler
Doç. Dr. Niyazi CAN
GİRİŞ
Eğitim yönetimi, amacı ve işlevi eğitim öğretim olan örgütlerin, yönetimin kavram, kuram ve süreçlerinden yararlanılarak, insan gücü ve insan
gücü dışı kaynakların amaçlara uygun ve eşgüdümlü olarak işletilmesi ve yaşatılması sürecidir. Eğitim yönetiminin uygulama alanlarından birini okullar
oluşturur. Bireylerin, toplumların eğitim öğretimden yararlanma, kendilerini ve çevrelerini tanıyarak, kendileriyle ve çevreleriyle barışık olarak yaşamak ve bir meslek edinmek için gerekli ekonomik desteği sağlama ihtiyaçları vardır. Okullar bu amaçlara katkı sağlayan örgün eğitim kurumlarıdır. Birer örgütsel yapı olarak okul kurumlarının amaçlarına uygun olarak işletilmesi gerekir. Okulları amacına uygun olarak işletmek ve yönetmek okul yönetiminin görevlerindendir.
Toplumun sağlıkla ilgili ihtiyaçları sağlık kurumları, güvenlikle ilgili ihtiyaçları güvenlik kurumları, örgütlenme, sorunlarını anlatma ve paylaşma
ihtiyaçları çeşitli sivil, mesleki örgütlerle karşılandığı gibi okullar da toplumun eğitim ihtiyaçlarını karşılayan toplumsal kurumlardır.
Toplumbilimciler okulu, sosyal bir sistem ve toplumsal bir örgüt olarak
ele alarak çözümlemekte, ona bir takım işlevler yüklemekte ve bazı okul
modellerinden söz etmektedirler.
Örneğin, E. Durkheim okulu; Sosyal kişiliğin kazandırıldığı yer olarak
görmekte, okulda birey, toplumun beklentilerine göre yetiştirilmekte, yani
sosyalleşmektedir.
M. Weber ise okulu; Bireylere bir takım becerilerin kazandırıldığı ve
onların toplumsal yaşamdaki rollere hazırlandıkları bir yer olarak belirterek
okulu, çeşitli rollere sahip bireylerin yer aldığı, belirli kurallara göre oluştu-
Okulla İlgili Kurullar ve Kuruluşlar
307
9. Bölüm
Okullarla İlgili Kurullar ve
Kuruluşlar
Fatma Hümeyra YÜCEL
Bir toplumda sosyal ve ekonomik çevrenin eğitim ve öğretim ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla Kurulan okullar eğitim sistemimizin en temel unsuru olarak görülür. Eğitim sistemi içinde okulların temel işlevi öğrencilerine istenilen davranışları kazandırmak ve çevreyi gerekli biçimde düzenlemektir. Okul örgütünün eğitim sistemi içindeki yeri ve önemi, okulun eğitim
yönetimini meydana getiren bir kuruluş oluşu, sistemin en önemli parçası
bulunuşu ve eğitimi değerlendirebilme araçlarının başında gelişidir
(Küçükahmet, 2003).
Tüm örgütlerde, örgütsel eylemin öncesinde mutlaka bir karar alma
mekanizması bulunur. Örgütte bulunan bireyler, alınan kararlara göre örgütsel eylemde bulunur; kendisinin o örgütte yer alış nedenine göre de sorumluluk alır. Bireyler, örgütsel yapıya katılmakla güç ve etki alarak sorumluluklarını daha etkin bir şekilde kullanma eğiliminde olurlar.
Eğitim örgütlerinin karar alma mekanizmasını etkileyen birçok etmen
bulunmaktadır. Okullarda karar verme sürecine katılımın sağlanması, eğitim örgütlerinin iç ve dış çevreyle etkileşimi açısından önem kazanmaktadır.
Okulda kaynak ve olanaklar mümkün olduğunca ilk önce yaratılıp sonra
kullanılmalı; okul yönetimi ve okul politikalarının geliştirilmesinde demokratik ortamlar sağlanmalıdır.
Eğitim örgütlerinde okullarda alınacak kararları etkileyen iç ve dış etmenleri şu şekilde belirtmek mümkündür (Açıkalın, 1995):
İç Etmenler
Š Öğretmenler
Š Öğrenciler
Download