T.C. Ege üniversitesi Dişhekimliği Fakültesi Ağız, Diş ve Çene

T.C.
Ege üniversitesi
Dişhekimliği Fakültesi
Ağız, Diş ve Çene
Cerrahisi Anabilim Dalı
SİNÜS LİFTİNG VE KOMPLİKASYONLARI
BİTİRME TEZİ
Stj. Dişhekimi: Tuğrul Bilal DURAN
Danışman Öğretim Üyesi: Prof. Dr. Uğur TEKİN
İZMİR - 2013
İÇİDEKİLER:
1. Giriş………………………………………………………………….................1
2. Sinüs Maksilleris Anatomisi…………………………………………..……..2
2.1. Maksiller Sinüs Sınırları…………………………………………..….….....3
2.2. Maksiller Sinüs İnnervasyonu…………………………………….............4
2.3. Maksiller Sinüsü Beslenyen Yapılar……………………………….......…4
2.4. Sinüs Membranı………………………………………………..……...........4
2.5. Maksiller Sinüs Fizyolojisi……………………………….…………...........5
3. Sinüs Lifting Operasyonlarının Endikasyon ve
Kontraendikasyonları….................................................................................5
3.1. Endikasyonları…………………..………………………….…..…..............6
3.2. Kontraendikasyonları………….…………………………………...............6
3.2.1. Genel kontraendikasyonlar………..…………………...........................6
3.2.2. Lokal kontraendikasyonlar…………………………….........…..............6
4. Operasyon Sürecinde Dikkat Edilecek Tıbbi
Koşullar………………………….....................................................................7
4.1. Anestezi………………………..…………………………………................8
4.2. Medikal risk faktörleri……………………..………………………..............8
4.2.1. Hipertansiyon…………...…………………………………......................9
4.2.2. Koroner hastalık………………………………………….......................10
4.2.3. Kardiyak aritmi…………………………………………..........................11
4.2.4. Vasküler kalp hastalığı…………………………………….....................11
4.2.5. Tiroid hastalıkları…………………………………………......................14
4.2.6.Diabet………………………………………………………......................14
4.2.7. Adrenal bozukluklar…………………………...……….........................15
4.2.8. İmmun sistem hastalıkları ve ilgili durumlar…………….....................16
4.2.9. Sigara ve alkol kullanımı………………………………….....................17
5. Sinüs Lifting Operasyonu………………………………….….……......…....17
5.1. Planlama ………………………………………….....................................18
5.2. Operasyonda Kullanılan Aletler ve Greftler……….................................19
5.2.1 Operasyonda Kullanılan Aletler............................................................19
5.2.1.1 İnternal Sinüs Lifting Cerrahisinde Kullanılan Aletler.........................20
5.2.1.2 Eksternal Sinüs Lifting Cerrahisinde Kullanılan Aletler......................21
5.2.2 Operasyonda Kullanılan Greftler..........................................................21
5.3. Operasyon Teknikleri………………………………...………….................23
5.3.1 İnternal Sinüs Lifting.............................................................................23
5.3.2 Eksternal Sinüs Lifting..........................................................................26
6. Sinüs Lifting Komplikasyonları…………………………………….........…...30
6.1 Hasta Faktörüne Bağlı Komplikasyonlar ve Alınması Gereken
Önlemler........................................................................................................30
6.2 Schneider Membranı Perforasyonu ve Tedavisi…………………..…......32
6.3 İntaoperatif Kanamada Alınması Gereken Önlemler..............................37
6.4 İmplantların Sinüse İtilmesi ve Tedavisi..................................................38
6.5 Enfeksiyona Bağlı Komplikasyonlar ve Tedavisi.....................................38
7. Sonuç……….......………………………………………………….….............41
8. Kaynaklar………………………………………………………………............43
9. Özgeçmiş……………………………………………………………................50
ÖNSÖZ
“ Sinüs Lifting ve Komplikasyonları” konulu bitirme tez çalışmamın
gerçekleşmesine olanak tanıyan ve desteğini ve yardımlarını benden
esirgemeyen sayın hocam Prof.Dr. Uğur Tekin’e ve bugüne kadar beni
yetiştiren, destekleyen ve bana her zaman güvenen aileme teşekkür ederim.
İZMİR – 2013
Stj.Dişhekimi
Tuğrul Bilal DURAN
T.C.
Ege Üniversitesi
Diş Hekimliği Fakültesi
Ağız-Diş ve Çene Radyolojisi
Anabilim Dalı
ÜÇÜNCÜ MOLAR DİŞLERİN POZİSYONLARI İLE İLGİLİ
RADYOGRAFİK ÇALIŞMA
BİTİRME TEZİ
Stj. Diş Hekimi Merve KAR
Danışman Öğretim Üyesi: Prof. Dr. Hülya ÇANKAYA
İZMİR-2013
T.C.
Ege Üniversitesi
Diş Hekimliği Fakültesi
Ağız-Diş ve Çene Radyolojisi
Anabilim Dalı
ÜÇÜNCÜ MOLAR DİŞLERİN POZİSYONLARI İLE İLGİLİ
RADYOGRAFİK ÇALIŞMA
BİTİRME TEZİ
Stj. Diş Hekimi Merve KAR
Danışman Öğretim Üyesi: Prof. Dr. Hülya ÇANKAYA
İZMİR-2013
ÖNSÖZ
Çalışmalarım süresince benden değerli yardımlarını esirgemeyen sevgili hocam
Sayın Prof. Dr. Hülya ÇANKAYA’ya ve sevgili aileme teşekkürlerimi sunarım.
İZMİR/2013
Stj. Diş Hekimi Merve KAR
İÇİNDEKİLER
1.GİRİŞ
1
2.GENEL BİLGİLER
2
2-1.Üçüncü Molar Dişlerin Oluşum ve Sürme Zamanları
2
2-2.Gömük Diş Nedir?
2
2-3.Gömüklük Sebepleri
3
2-4.Gömük Dişlerin Sebep Olduğu Komplikasyonlar
4
2-5.Gömük 3. Molar Dişlerin Çekim Endikasyonları
6
2-6.Gömük 3.Molar Dişlerin Klasifikasyon Sistemleri
7
2-6-1.İkinci Molar Distali-Ramus Ön Kenarı Arası Mesafeye Göre
8
2-6-2. Komşu Diş ile Vertikal İlişkilerine Göre
8
2-6-3. Angulasyona Göre
9
3.MATERYAL VE METOD
16
4.BULGULAR
18
5.TARTIŞMA
25
6.SONUÇ
28
7.ÖZET
29
8.KAYNAKLAR
30
9.ÖZGEÇMİŞ
33
1.GİRİŞ
Gömük dişler; sürme zamanları gelmesine rağmen çeşitli sebeplerle okluzal
seviyeye ulaşamamış dişlerdir.İnsan çenelerinde gömüklük prevalansı en yüksek olan
dişler mandibular 3.molar dişlerdir.Mandibular 3. molarları maksiller 3. molar ve
maksiller kanin dişler takip eder.(1)
Üçüncü molar dişlerin gömük kalmasının birçok sebebi vardır.Bunlar;
-
Sürmeleri için yeterli yer olmaması,
-
İskeletsel büyümenin hızı,
-
Dentisyonun distal erüpsiyonu,
-
Kondillerin vertikal yönde büyümeleri,
-
Kuron boylarının büyüklükleri,,
-
3.molarların geç maturasyonudur.(2)
Bu gibi sebeplerden dolayı gömük kalan üçüncü molar dişler çeneler bölgesinde
birçok probleme yol açabilirler.En çok görülen şikayetlerin başında ağrı ve şişlik
gelmektedir.Ağrı ve şişliğin dışında komşuluğundaki ikinci molar dişte kök
rezorbsiyonlarına,
karieslere,
periodontal problemlere yol açabilirler.Hatta
temporomandibuler eklemde disfonksiyonlara, fasiyal ağrılara neden olabildikleri
gibi mandibula kırığı riskini de artırırlar.Buna karşın ağız ortamına kapalı kaldıkları
sürece hiçbir semptom vermeden varlıklarını sürdürebilirler.
2.GENEL BİLGİLER
2.1-Üçüncü Molar Dişlerin Oluşum ve Sürme Zamanları
Üçüncü molar dişlerin tomurcukları 6 yaşından itibaren radyografide görünür
hale
gelmeye
başlar.(3)Kalsifikasyonlarının
başlaması
7-10
yaşlarına,
kök
gelişimlerinin tamamlanması ise 18-25 yaşlarına denk gelir.(4,5) 3. molar dişlere ait
jermler 14-16 yaşlarında hala radyografilerde görülemiyor ise agenezi olarak kabul
edilir.(1)
2.2-Gömük Diş Nedir?
Gömük dişler; sürme zamanları geçmiş olmasına rağmen dentisyonda yerini
alamamış, çene kemiği içerisinde değişik pozisyonlarda gömülü kalmış olan
dişlerdir.Tamamen kemik içerisinde gömülü kalabildikleri gibi kemiği rezorbe
etmeyi başarıp, yer darlığı ve mukozanın sertliği gibi sebeplerle sadece mukoza
retansiyonlu olarak da gömük kalabilirler. Gömük dişlerle ilgili yapılan çalışmalar,
insan çenelerinde en çok mandibular 3.molar dişlerin, daha sonra sırasıyla maksiller
3. molar ve maksiller kanin dişlerin gömük kaldığını göstermiştir.(Tablo:1)(1)
Tablo:1 Dişlerin gömüklük sıklıkları
Maksiller(%) Mandibular (%) 1. ve 2. keser dişler 0.12 0.07 Kanin dişler 0.80 0.12 1. ve 2. premolar dişler 0.23 0.38 1. ve 2. molar dişler 0.05 - 3. molar dişler 15.5 82.58 2.3-Gömüklük Sebepleri
3. molar dişlerin gömük kalmasında birçok etken mevcuttur.
Bunların başında sürmeleri için alveoler arkta yeterli yer olmaması
gelir.Kondillerin vertikal yönde büyümeleri, iskeletsel büyüme ile 3.molarların
oluşum, gelişim hızları arasındaki orantısızlık ve dentisyonun distale erüpsiyonu
3.molar dişlerin sürmeleri için gereken mesafenin sağlanamamasına sebep olur.Üst
3.molar dişlere kıyasla, sayılan bu etkenler, alt 3.molar dişlerin gömük kalmalarında
daha büyük rol oynarlar.3.molar dişlerin kuron boyları, büyüklükleri ve
oluşumlarının ve erüpsiyonlarının diğer dişlere göre geç olması da gömük
kalmalarına sebep olmaktadır.(2)
Sayılan bu fizyolojik etkenlerin dışında ektopi ve sürme yollarındaki kist, tümör
gibi patolojik oluşumların yaptığı obstrüksiyonlar da 3.molar dişlerin gömük
kalmalarına
sebep
olabilir.Bazı
sendromların(cleidocranial dysostozis,
endokrin
akondroplazi,
bozuklukların
hidrosefali,
ve
vb.) da
gömüklüğe sebep olduğu bilinmektedir.(6)
2.4-Gömük Dişlerin Sebep Olduğu Komplikasyonlar
Gömük dişler yıllarca hiçbir semptom vermeden gömülü kalabildikleri gibi bir
takım komplikasyonlara da neden olabilmektedirler.Bunlar:
-
Perikoronitis,
-
Gömük dişte veya komşuluğundaki dişte karies,
-
Komşuluğundaki dişte periodontal problemler,
-
Komşuluğundaki dişte kök rezorbsiyonları,
-
Ortodontik problemler,
-
Enfeksiyon odağı,
-
Mandibuler fraktür riski,
- Kist, tümör oluşumu, foliküler büyüme,
- TME disfonksiyonu ve fasial ağrılardır. (1,7)
Oluşabilecek komplikasyonların en sık gözleneni perikoronitistir.Perikoronitis
tablosu, hastada, ağrı ve şişlik oluşmasına sebep olur.Knutsson ve arkadaşları(8)
inceledikleri vakaların %64 ünde perikoronite rastlamışlardır.
Komşuluktaki ikinci molar dişte ve tam süremeyen 3. molar dişte aproksimal
çürük oluşma riski vardır.2. molar dişlerde karies görülme sıklığı ortalama %12.6
iken gömük veya yarı gömük dişlerde karies görülme sıklığı %5.3’tür.(8) Özellikle
yarım mukoza retansiyonlu 3. molar dişlerde ve 3. molar diş mezioanguler veya
vertikal konumda gömük kaldığında temas ettiği 7 numaralı dişte retansiyon alanları
oluştuğundan, gömüklüğe bağlı çürük görülme riski ortaya çıkar.
Komşuluktaki ikinci molar dişte en sık görülen patoloji ise 5mm’den fazla
kemik kaybıdır.(9) Görülebilecek diğer bir patoloji de distal periodontal doku
kaybıdır.Blakey ve arkadaşları(10) 254 vakayı inceleyerek yaptıkları çalışmada
periodontal sondalamada 5mm’den fazla saptanan periodontal ataşman kaybının
oranını %25 olarak saptamışlardır.
Bir diğer patoloji komşu ikinci molar dişte görülen kök rezorbsiyonlarıdır.
Nitzen ve arkadaşları(11) radyografilerini inceledikleri 199 vakada 3.molar dişlere
komşu 2.molar dişlerde %7.5 oranında kök rezorbsiyonu saptamışlardır.Sewerin ve
von Wowern(12) ise 34 diş hekimliği öğrencisinin dahil olduğu araştırmalarında 55
adet mandibuler 3.molar dişi 4 sene boyunca takip etmişler fakat hiç kök
rezorbsiyonu ile karşılaşmamışlardır.
Çene bölgesine alınan bir darbede çene kemiği içerisinde tamamen gömük bir
3.molar dişin varlığı oluşabilecek kırığın lokalizasyonunda etkilidir.Gömük bir diş
mevcut değilse kırık genellikle simfiz ve kondil bölgesinde izlenirken(5), gömük
yirmi yaş dişinin varlığında simfiz ve angulus bölgesinde parçalı kırıklar
görülmektedir(13).
Gömük 3. molar dişlerin kendilerinden veya foliküllerinden kaynaklı kistik ve
tümöral oluşumlar saptanmıştır.Knutsson ve Rohlin’e göre(8) yumuşak doku
retansiyonlu gömük 3.molar dişlerde, kemik retansiyonlu gömük 3.molar dişlere
oranla daha fazla kistik ve tümöral oluşum gözlenmektedir.Gömük 3.molar dişin
folikülünün radyografik incelemede genişlemiş olarak görülmesi dişin çevresindeki
dokularda bir patoloji olduğunu gösterir.Perikoronal aralığın periapikal film için
2mm, OPG için 2.5 mmlik genişliği patoloji olarak kabul edilir.(8)
2-5.Gömük 3. Molar Dişlerin Çekim Endikasyonları
Çene kemiği içerisinde tamamen gömük kalmış yirmi yaş dişleri hiç semptom
vermeden yıllarca sessiz kalabildikleri gibi birçok farklı probleme de yol açabilirler.
Bu problemler
perikoronitis, komşu dişte kariesler ve kök rezorbsiyonları,
gömük dişin folikül boşluğunda kist oluşması, gömük dişin enfeksiyon odağı olması,
nedeni belli olmayan yüz ağrıları, kist ameliyatları sırasında bölgede sürmemiş dişin
var olması, patolojik gelişim ile mandibuler kırık riski ve protetik tedavinin seyrini
ve protetik restorasyonun ömrünü etkilemeleri şeklinde özetlenebilir.(6)
Çekim kararı verilirken hastanın şikayetinin olup olmamasının yanı sıra
dişhekiminin yapacağı klinik ve radyografik incelemelerde, dişin oral ve sistemik
sağlık üzerinde risk oluşturup oluşturmaması da göz önüne alınır.Bunların yanında
hastanın yaşı göz önüne alınmalı, dişin gömüklük derecesi ve anguler pozisyonu
incelenmelidir.Çekim kararı, özellikle kadınlarda, 24 yaş öncesinde verildiğinde
gelişen postoperatif komplikasyonlar ve riskler 24 yaş sonrasına oranla daha az
görülmektedir.(14)
Gömük
3.molar
dişlerin
çekimi
esnasında
ve
postoperatif
dönemde
komplikasyonlar oluşabilir.Bu komplikasyonlar cerrahi tekniğe, sterilizasyon
şartlarına bağlı oluşabilirken, hastanın sistemik durumu, ağız hijyeni, yara yeri
bakımı da oldukça etkilidir.
3. molar diş çekimine bağlı oluşabilecek komplikasyonlar; inferior alveoler sinir
hasarı, mental sinir hasarına bağlı geçici labial anestezi, osteitis(dry socket),
hemorajiler, dentoalveolar fraktür, komşu dişte hasarlar, TME hasarı, enfeksiyon,
mandibula kırığı,..vb.(8)
2.6-Gömülü 3.molar Dişlerin Klasifikasyon Sistemleri
Gömük 3. molar dişlerin görülme sıklıkları, sebep oldukları patolojiler ve çekim
teknikleri birçok araştırmaya konu olmuştur.Yapılan bu araştırmalar esnasında
sıklıkla 3 adet sınıflama sistemi kullanılmıştır.Birinci sınıflama 2.molar dişin distal
kenarı ile ramusun ön kenarı arasında ölçülen mesafeye göre, ikinci sınıflama komşu
diş ile vertikal ilişkilerine göre, üçüncü sınıflama ise 3. molar dişlerin angulasyonuna
göre yapılmıştır.Birinci ve ikinci sınıflama Pell-Gregory Sınıflaması, üçüncü
sınıflama Winter Sınıflaması olarak bilinir.(15)
2.6.1-İkinci Molar Distali-Ramus Ön Kenarı Arası Mesafeye Göre
İkinci molar dişin distal sınırı ile ramusun ön kenarı arasındaki mesafe dikkate
alınarak sınıflama yapılmıştır.Bu sınıflamaya göre;
- Class I : İkinci molar dişin distali ile ramus ön kenarı arası mesafe, gömük
3.molar dişin mezio-distal genişliği kadardır.(şekil:1)
- Class II : İkinci molar dişin distali ile ramus ön kenarı arası mesafe, gömük 3.
molar dişin mezio-distal genişliğinden daha dardır.(şekil:2)
- Class III : İkinci molar dişin distali ile ramus ön kenarı arasında mesafe
yoktur.(şekil:3)
2-6-2.Komşu Diş ile Vertikal İlişkilerine Göre
Bu sınıflama, 3.molar dişin, vertikal olarak, 2.molar diş ile ilişkisini ortaya
koymaktadır.Bu sınıflamaya göre iki diş 3 farklı durumda bulunabilir;
- Class A : 3.molar dişin kuronu ile 2. molar dişin kuronu vertikal olarak aynı
seviyededir.İki diş kuron-kuron temasındadır.(şekil:4)
- Class B : 3.molar dişin kuronu vertikal olarak 2.molar dişin kuronundan daha
aşağıda bir seviyededir.İki diş kuron-kole temasındadır.(şekil:5)
- Class C : 3. molar dişin kuronu vertikal olarak 2.molar dişin kuronundan
oldukça aşağıda bir seviyededir.İki diş kuron-kök temasındadır.(şekil:6)
2.6.3-Angulasyonuna Göre 3. Molar Dişler
Bu sınıflama, normal pozisyondaki bir 2.molar dişe göre gömük veya yarı
gömük 3.molar dişin açısı göz önüne alınarak yapılmıştır.Buna göre 3.molar dişler
çene kemikleri içerisinde birçok farklı pozisyonda yerleşebilirler.
- Mezioanguler pozisyon : 3.molar diş, kuronu mezialde, kökü distalde yer
alacak şekilde konumlanmıştır.(Şekil:7)
-
Vertikal pozisyon : 3. molar diş, 2.molar dişe paralel olacak şekilde vertikal
bir pozisyondadır.(Şekil:8)
- Distoanguler pozisyon : 3. molar diş kuronu distalde, kökü mezialde yer
alacak şekilde konumlanmıştır.(Şekil:9)
- Horizontal pozisyon : 3.molar diş, çene kemiği içerisinde yere paralele yakın
bir konumdadır.(Şekil:10)
- Atipik pozisyon : Sınıflamadaki diğer pozisyonların dışında, olağan dışı
pozisyonda konumlanmış 3. molar dişlerdir.(Şekil:11)
Şekil:1
Şekil:2
Şekil:3
Şekil:4
Şekil:5
Şekil:6
Şekil:7
Şekil:8
Şekil:9
Şekil:10
Şekil:11
Biz de 3. molar dişlerin gömüklük sıklığı ve pozisyonlarını saptamayı
amaçladığımız
sınıflandırdık.
çalışmamızda
gömük
dişleri
angulasyon
derecelerine
göre
3.MATERYAL ve METOD
Bu çalışma, Ege Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Ağız, Diş ve Çene
Radyolojisi Anabilim Dalı kliniğine Nisan 2012-Şubat 2013 tarihleri arasında çeşitli
nedenlerle
başvuran
82
kadın,
68
erkek,
toplam
150
hastadan
alınan
OPG’ler(KODAK 9000 Extraoral Imaging System) incelenerek yapıldı.
Hasta seçiminde yaş aralığının 20-45 olmasına özen gösterildi ve yirmi yaş
dişlerinin
çekilip
çekilmediğini
hatırlamayan
hastalar
çalışmaya
dahil
edilmedi.Hastalar yapılacak çalışma konusunda bilgilendirildi, çalışmaya katılmayı
kabul etmeyen hastalar ve hamile kadın hastalar çalşmaya dahil edilmedi.
İncelenen 150 adet filmde 3. molar dişin varlığı incelendi ve pozisyonları,
angulasyonlarına
göre
sınıflandırılarak,
aşağıdaki
form
kullanılarak
kaydedildi.(Tablo:2)
- Mezioanguler pozisyon : 3.molar diş, kuronu mezialde, kökü distalde yer
alacak şekilde konumlanmıştır.
-
Vertikal pozisyon : 3. molar diş, 2.molar dişe paralel olacak şekilde vertikal
bir pozisyondadır.
- Distoanguler pozisyon : 3. molar diş kuronu distalde, kökü mezialde yer
alacak şekilde konumlanmıştır.
- Horizontal pozisyon : 3.molar diş, çene kemiği içerisinde yere paralele yakın
bir konumdadır.
- Atipik pozisyon : Sınıflamadaki diğer pozisyonların dışında, olağan dışı
pozisyonda konumlanmış 3. molar dişlerdir.
Tablo:2 Çalışmamızda kullanılan form
Ad- Soyad
Yaş
Cinsiyet
18
18
28
28
38
38
48
48
D
P
D
P
D
P
D
P
Tablo-2’de dişlerin, FDI numaralandırma sistemine göre, numaralarının altında
yer alan ‘D’ harfi dişlerin çene kemikleri içindeki varlıklarının ve gömüklük
derecelerinin(Gömük, Yarı Gömük, Sürmüş, Malpoze, Çekilmiş, Agenezi)
belirtileceği
sütunu,
pozisyonlarının(Vertikal,
‘P’
harfi
Mezioanguler,
belirtileceği sütunu göstermektedir.
ise
gömük
ve
Distoanguler,
yarı
gömük
dişlerin
Horizontal,
Atipik)
4.BULGULAR
Çalışmamıza katılan yaşları 18-45 arasında olan toplam 150 hastanın
68’i(%45.33 ) erkek, 82’si(%54.66) kadındır.
Bu hastalardan alınan ortopantomograflar incelendiğinde
toplam 516 adet
3.molar dişin varlığı gözlendi.Hastalardan alınan anamnezlere göre 50 adet 3.molar
dişin çeşitli sebeplerle çekildiği, 34 adet 3. molar dişin ise agenezisi saptandı.
Radyografide saptanan 516 adet dişin sürme dereceleri incelendiğinde
195’inin(%37.79) gömük, 118’inin(%22.86) yarı retansiyonlu, 205’inin(%39.72) ise
tam sürmüş olduğu gözlendi.
205 adet tam sürmüş 3. molar dişin 82’sinin(%15.89) malpoze pozisyonda, geri
kalan 123’ünün(%23.83) normal okluzal düzlemde yer aldığı belirlendi.
İncelenen populasyonun toplamında 2 adet rudimenter 3. molar diş ve 1 adet
distomolar diş saptandı.
Alınan ortopantomogramlarda yarım ve tam gömüklüğü gözlenen 313 adet
3.molar dişin pozisyonları değerlendirildiğinde; tam gömük 3. molar dişlerin %48.71
oranında vertikal, %26,66 oranında mezioanguler, %15.38 oranında distoanguler ve
%9.23 oranında horizontal pozisyonda; yarı gömük 3. molar dişlerin ise %61.04
oranında vertikal, %17.8 oranında mezioanguler, %13.53 oranında horizontal ve
%7.63 oranında distoanguler pozisyonda yerleştiği gözlendi.(Tablo:3)
Çalışmaya dahil edilen hastalar yaş gruplarına göre sınıflandırıldı.(Tablo:4)1825 yaş aralığı 1. grup, 26-35 yaş aralığı 2. grup, 36-45 yaş aralığı ise 3. grup olarak
belirlendi.Çalışmamıza katılan kadın hastalarda 3. molar dişlerin vertikal konumda
gömüklük yüzdeleri birinci grup için %23.97, ikinci grup için %4.67, üçüncü grup
için 1.16; mezioanguler konumda gömüklük yüzdeleri birinci grup için %11.69,
ikinci grup için %1.75, üçüncü grup için % 1.16; horizontal konumda gömüklük
yüzdeleri birinci grup için %2.33, ikinci grup için %1.75, üçüncü grup için %1.16;
distoanguler konumda gömüklük yüzdeleri ise birinci grup için %7.01, ikinci grup
için %2.92, üçüncü grup için %0.58 olarak saptandı. Kadın populasyonunda yarı
gömük 3. molar dişlerin
birinci grup için %11.11’inin vertikal,
%1.75 ‘inin
mezioanguler, %2.33‘ünün horizontal, %2.92’sinin distoanguler; ikinci grup için
%9.94’ünün vertikal, %2.92’sinin mezioanguler, %0.58’inin horizontal ; üçüncü
grup için %1.75’inin vertikal ve %0.58’inin distoanguler pozisyonda yerleştikleri
belirlendi.Kadın hastalarda 26-35 yaş arası distoanguler, 36-45 yaş arasında ise
mezioanguler ve horizontal pozisyonda yarı gömük 3. molar diş gözlenmedi.
Çalışmamıza katılan erkek populasyonunda 3. molar dişlerin vertikal konumda
gömüklük yüzdeleri birinci grup için %16.66, ikinci grup için %9.33, üçüncü grup
için %2; mezioanguler konumda gömüklük yüzdeleri birinci grup için %8.66, ikinci
grup için %3.33, üçüncü grup için %1.33; horizontal konumda gömüklük yüzdeleri
birinci grup için %4.66, ikinci grup için %2.66; distoanguler konumda gömüklük
yüzdeleri ise birinci grup için %4, ikinci grup için %2.66, üçüncü grup için
%2’dir.Aynı erkek populasyonunda yarı gömük 3. molar dişlerin birinci grup için
%13.33’ünün
vertikal,
%3.33’ünün
mezioanguler,
%5.33’ünün
horizontal,
%0.66’sının distoanguler; ikinci grup için %9.33’ünün vertikal, %3.33’ünün
mezioanguler, %1.33’ünün horizontal, %1.33’ünün distoanguler; üçüncü grup için
%3.33’ünün vertikal, %0.66’sının mezioanguler ve %0.66’sının horizontal
pozisyonda bulunduğu saptandı.Erkek hastalarda 36-45 yaş arasında horizontal
pozisyonda gömük 3. molar diş ve distoanguler pozisyonda yarı gömük 3. molar diş
gözlenmedi.
Tablo:3 Gömük ve yarı gömük 3. molar dişlerin angulasyonlarına göre görülme
sıklıkları
Gömük 3. molar
Yarı retansiyonlu 3. molarlar
(N)
%
(N)
%
Vertikal
95
48.73
72
61.04
Mezioanguler
52
26.66
21
17.80
Distoanguler
30
15.38
9
7.63
Horizontal
18
9.23
16
13.53
Atipik
0
0
0
0
195
100
118
100
Toplam
Tablo:4 Gömük ve yarı gömük 3. molar dişlerin pozisyonlarının cinsiyete göre
görülme sıklıkları
Kadın
18-25
26-35
36-45
Erkek
gömük
yarı gömük
gömük
yarı gömük
vertikal
%23.97
%11.11
%16.66 %13.33 mezioanguler
%11.69
%1.75
%8.66 %3.33 horizontal
%2.33
%2.33
%4.66 %5.33 distoanguler
%7.01
%2.92
%4 %0.66 vertikal
%4.67
%9.94
%9.33 %9.33 mezioanguler
%1.75
%2.92
%3.33 %3.33 horizontal
%1.75
%0.58
%2.66 %1.33 distoanguler
%2.92
-
%2.66 %1.33 vertikal
%1.16
%1.75
%2 %3.33 mezioanguler
%1.16
-
%1.33 %0.66 horizontal
%1.16
-
- %0.66 distoanguler
%0.58
%0.58
%2 - Hastaaların klinik
k muayenesiinde 13 hasttada perikorronitis, 2 haastada komşu ikinci
molar dişin distalinde derin periodonttal cep oluşumu
gözlendi.(R
Resim:3)
mede ise 5 hastada kist oluşumu(Resim:4,5)), 3 hastadaa komşu
Radyograffik incelem
dişin distaal kökünde kök
k rezorbssiyonu saptaandı. (Resim
m:6
Resim 1: K
Komşu ikincci molar dişşte karies
Resim:2 K
Komşu ikincci molar dişşte karies
Ressim:3 Perio
odontal cep,, ikinci molaar dişin disttal yüzünde kemik kayb
bı
Resim::4 48numarralı dişte kistik lezyon / Distomolaar diş
Resim:5 448 numaralı dişte kistik
k lezyon
Resim:6
R
İkiinci molar dişte
d
kök rezzorbsiyonu
5.TARTIŞMA
Gömük dişler; sürme zamanları geçmiş olmasına rağmen dentisyonda yerini
alamamış, çene kemiği içerisinde değişik pozisyonlarda mukoza ve/veya kemik
retansiyonlu olarak tam veya yarı gömülü kalmış olan dişlerdir.
Gömük dişlerle ilgili yapılan çalışmalarda , insan çenelerinde en sık mandibular
3.molar dişlerin, daha sonra sırasıyla maksiller 3. molar ve maksiller kanin dişlerin
gömük kaldığı gösterilmiştir. (1)
Akarslan ve Kocabay(2) yaşları 20 ile 25 arasında değişen 167 erkek, 175 kadın
toplam 342 hasta üzerinde yaptıkları çalışmada 684 adet 3.molar dişi
incelemiştir.Çalışmanın sonuçlarına göre 352 adet(%51.5) gömük, 280 adet(%40.9)
yarı gömük ve 52 adet(%7.6) tam sürmüş 3.molar diş saptamıştır.Tam gömük
dişlerin %65.34’ünün vertikal, %18.46’sının mezioanguler, %17.61’inin horizontal,
%14.03’ünün distoanguler ve %0.5’inin atipik pozisyonda; yarı gömük dişlerin ise
%50.71’inin mezioanguler, %33.57’sinin horizontal, %13.21’inin vertikal ve
%3.21’inin distoanguler pozisyonda olduğunu belirlemiştir.Polat ve arkadaşları(8)
çalışmalarında yaşları 18 ile 60 arasında değişen 1086 kadın, 828 erkek toplam 1914
hastanın ortopantomogramlarını incelemiştir.3050 adet 3. molar dişin gömüklük
pozisyonlarını inceleyerek %34.62 oranında vertikal, %28.95 oranında mesioanguler,
%18.32 oranında horizontal, %2.75 oranında distoanguler ve %0.5 oranına atipik
pozisyonda gömüklük saptamışlardır.Almendros-Marquès ve arkadaşları(15) yaşları
16-64 arasında olan, 78 erkek ve 87 kadın toplam 165 hasta üzerinde yaptıkları
çalışmada %47.9 oranında vertikal, %20.5 oranında mesioanguler, %15.8 oranında
distoanguler, %12.4 oranında horizontal ve %3.5 oranında atipik pozisyonda bulunan
gömük ve yarı gömük 3. molar diş gözlemlemiştir.Çalışmamızın sonuçları
incelendiğinde gömük kalmış 3.molar dişlerde en sık karşılaşılan pozisyonun vertikal
konum olduğu gözlenmiştir, bu anlamda çalışmamızın sonuçları bu araştıcıların
sonuçlarıyla uyumludur.
Aynı araştırıcılar çalışmalarında gömük 3.molar dişlerin 2.sıklıkta gözlendiği
pozisyonun mezioanguler pozisyon olduğunu bildirmişlerdir. Bizim çalışmamızda
diğer araştırıcıların çalışmalarıyla uyumlu olarak mezioanguler pozisyon 2. sıklıktaki
pozisyondur.
Çelikoğlu ve arkadaşları(16) 351 hasta üzerinde yaptıkları çalışmada bizim
çalışmamızla uyumsuz olmakla birlikte 3.molar dişlerin en sık gömük kaldıkları
pozisyonu %50`lik bir oranla mesioanguler pozisyon olarak saptamıştır.
Akarslan
ve
Kocabay(2)
inceledikleri
hastaları
cinsiyete
göre
değerlendirdiklerinde 3. molar dişlerin kadın hastalarda %41.07’sinin vertikal,
%29.46’sının mezioanguler, %22.61’inin horizontal, %6.84’ünün distoanguler; erkek
hastalarda ise %37.06’sının vertikal, %31.03’ünün mezioanguler, %22.98’inin
horizontal
ve
%8.33’ünün
distoanguler
pozisyonda
gömük
kaldıklarını
saptamışlardır.Bu çalışmanın sonucuna göre kadın ve erkek hastalarda 3. molar
dişlerin gömüklük pozisyonlarının yüzdelerine göre sıralamaları aynıdır.Kadın ve
erkek populasyonunda en sık vertikal, daha sonra mezioanguler pozisyonun
gözlendiği bildirilmiştir.Bizim çalışmamızda da kadınlarda ve erkeklerde gömüklük
pozisyonlarının yüzdelerine göre sıralamaları bu çalışma ile uyum içerisindedir.
Yaptığımız çalışmamızda diğer çalışmalarla uyumlu olarak 3. molar dişlerin en
sık gömük kaldıkları pozisyonun vertikal, ikinci en sık pozisyonun mezioanguler
olarak saptadık.Bizim çalışmamızda mezioanguler pozisyonu sırasıyla distoanguler
ve horizontal pozisyon takip ederken, yapılan diğer çalışmalarda sıralama
distoanguler,horizontal olarak belirtilmiştir.(2,8)
Çalışmamızda, diğer çalışmalarla uyumlu olarak 3. molar dişlerin gömüklük
pozisyonları arasında son sırayı atipik pozisyon almaktadır. Araştırmamızda 3. molar
dişlerin atipik pozisyonu oranını %0 olarak saptanmıştır ve bu sonuçlar
Akarslan(%0,29) ve Polat(%0.59) ın sonuçları ile uyumludur.
6.SONUÇ
Ege Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Ağız-Diş ve Çene Radyolojisi
Anabilim Dalı`na çeşitli nedenlerle başvuran 82 kadın, 68 erkek hastanın
ortopantomogramları üzerinde yaptığımız çalışmada 3. molar dişlerin gömüklük
sıklıklarını ve pozisyonlarını inceledik.
3.
molar
dişlerin
gömüklük
sıklığı
ve
pozisyonlarını
incelediğimiz
çalışmamızdan elde ettiğimiz sonuçlara göre; 3. molar dişlerin gömük kalma oranı
%37.79, yarı gömük kalma oranı ise %22.86`dır.Gömük dişlerin %48.7’i vertikal,
%26.66’sı mezioanguler, %15.38’i distoanguler ve %9.23’ü horizontal pozisyonda
bulunmaktadır.Yarı gömük dişlerin ise %61.04’ü vertikal, % 17.8’i mezioanguler,
%13.53’ü horizontal ve %7.63’ü distoanguler pozisyondadır. Gömük ve yarı gömük
3. molar dişlerin en sık vertikal pozisyonda, ikinci sıklıkla mezioanguler pozisyonda
yerleşmektedir.
Hastalarımızı yaşlarına ve cinsiyetlerine göre grupladığımızda 3. molarların en
sık gömük ve yarı gömük kaldıkları yaş aralığı 18-25’tir.En az gömük ve yarı gömük
3.molar diş gözlenen yaş aralığı ise 36-45’dir ve kadın ve erkek hastalarda benzer
sonuçlar elde edilmiştir.
7.ÖZET
Gömük dişler; sürme zamanları gelmesine rağmen çeşitli sebeplerle okluzal
seviyeye ulaşamamış dişlerdir.İnsan çenelerinde gömüklük prevalansı en yüksek olan
dişler mandibular 3.molar dişlerdir ve yarı gömük ya da tam gömük pozisyonda olan
bu dişler yıllarca hiçbir semptom vermeden gömülü kalabildikleri gibi enfeksiyon,
kist oluşumu, komşu dişte çürük, periodontal problemler, ortodontik problemler ve
benzeri komplikasyonlara da neden olabilmeleri nedeniyle hastanın yaşam kalitesini
bozmaktadırlar.
Biz de fakültemize başvuran ve 3. molar dişleri radyografik olarak izlenen
hastalarda
tam ve yarı gömük durumdaki dişleri ve bunların pozisyonlarını
saptamayı amaçladık.
Elde ettiğimiz verilere göre 3. molar dişlerin gömük kalma oranlarının yaklaşık
olarak %60 gibi oldukça yüksek bir değerde olduğunu ve en sık gömük kaldıkları
pozisyonun
vertikal pozisyon olduğunu saptadık. Çalışmamızda 5 hastada kist
oluşumu, 3 hastada kök rezorbsiyonu, 2 hastada periodontal problem, 13 hastada
enfeksiyon saptadık.Bu komplikasyonların hastanın sağlığı ve yaşam kalitesini
olumsuz etkilemesi kaçınılmaz bir sonuç olup; özellikle 18 yaşın üzerindeki
bireylerde klinik ve radyolojik muayene sırasında 3.molar dişler ile ilgili ayrıntılı
inceleme yapılması gerekliliğini ortaya koymaktadır.
8.KAYNAKLAR
1. Jens O. Andreasen, Jens K. Petersen, Daniel M. Laskin: Textbook and Color Atlas
of Tooth İmpactions:Diagnosis, Treatment, Prevention. 1997
2. Akarslan ZZ, Kocabay C: Assessment of Associated Symptoms, Pathologies,
Positions and Angulations of Bilateral Occuring Mandibuler Third Molars; is There
Any similarity?. Oral Surg. Oral Med. Oral Pathol. Oral Radiol Endod 2009, 108(3)
s: 26-32
3. James R.Hupp, Edward Ellis III, Myron R. Tucker: Contemporary Oral and
Maksillofacial Surgery. 2008
4. Doğan A, Doğan O.M: Dental Morfoloji ANKARA. 1999, s: 137-154
5. A. Thangavelu, R. Yoganandha, A.Vaidyanathan: İmpact of İmpacted Mandibuler
Third Molars in Mandibular Angle and Condyler Fractures. Int. J. Oral Maxillofac.
Surg. 2010, 39, s: 136-139
6. Meral G, Saysel M, Ökten S: The Surgical Removal of Third Molars; Patient
Profile and Preoperative Parametres. Hacettepe Dişhekimliği Fakültesi Dergisi 2005,
cilt:29, sayı: 4, s: 56-61
7. Herrman F. Sailer, Gion F Pajarola: Diş Hekimliği Renkli Atlası-Ağız Cerrahisi
8. Knutsson K, Rohlin M: Pathoses Asociated with Mandibular Third Molars
Subjected to Removal. Oral Surg Oral MEd Oral Pathol Oral Radiol Endod 1996, 82,
s:10- 7
9. Chu FC ,Li TK, Lui VK, et al.: Prevalance of İmpacted Teeth and Associated
Pathologies- a Radiographic Study of the Hong Kong Chinese Population. Hong
Kong Med J. 2003, Jun; 9(3) s: 158-63
10. Blakey GH, Jacks MT, Offenbacher S, et al.: Progression of Periodontal Disease
in the Second/Third Molar Region in Subjects with Asymptomatic Third Molars. J.
Oral Maxillofac. Surg. 2006, 64, s: 189-93
11. Nitzen D, Keren T, Marmary Y: Does an İmpacted Tooth Cause Root Resorption
of the Adjacent One?. Oral Surg. Oral Med. Oral Pathol. 1981 Mar, 51(3) s: 221-4
12. Sewerin I, von Wowern N: A Radiographic Four-Year Follow-up Study of
Asymptomatic Mandibular Third Molars in Young Adults. Int. Dent. J. 1990, 40
s:24-30
13. Duan DH, Zhang Y: Does the Presence of Mandibular Third Molars İncrease the
Risk of Angle Fracture and Simultaneosly Decrease the Risk of Condyler Fracture? .
Int. J. Oral. Maxilofac. Surg 2008, 37, s: 25-28
14. Polat H.B., Özan F., Kara İ.ve ark.: Prevalance of Commonly Found Pathoses
Associated with Mandibular İmpacted 3. Molars Based on Panaromic Radiographs in
Turkish Population. Oral Surg Oral Med Oral Pathol Oral Radiol Endod 2008, 105
s:e41-e47
15. Almendros-Marquès N, Berini-Aytès L, Gay-Escoda C: Influence of Lower
Third Molar Position on the Incidence of Preoperative Complications. Oral Surg Oral
Med Oral Pathol Oral Radiol Endod 2006, 102 s: 725-32
16. Çelikoğlu M, Miloğlu Ö, Kazancı F: Frequency of Agenesis, İmpaction,
Angulation and Related Pathologic Changes of Third Molar Teeth in Orthodontic
Patients. Journal of Oral and Maxillofacial Surgery May:2010. Volume:68;990-995
9.ÖZGEÇMİŞ
1990 yılında İzmir`de doğdum. İlköğrenimime Amasya/Merzifon Gazi
İlköğretim Okulu`nda başladım, Balıkesir/Merkez Fevzi Çakmak İlköğretim
Okulu`nda tamamladım. 2004 yılında kaydolduğum Fatma-Emin Kutvar Anadolu
Lisesi`ni 2008 yılında bitirdim. Aynı yıl Ege Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi`ni
kazandım.