Dr. İbrahim PADIR
advertisement
DÜNYADA VE TÜRKİYE’DE ANNE ÖLÜMLERİ Dr. İbrahim PADIR İstanbul, 2015 Kavramlar ve Tanımlar Gebeliğe bağlı ölüm, bir kadının gebelik süresince, doğumda ya da gebeliğin sonlanmasından sonraki 42 gün içinde herhangi bir nedenle ölmesi Anne ölümü, bir kadının gebelik süresince, doğumda ya da gebeliğin sonlanmasından sonraki 42 gün içinde, gebeliğin süresine ve yerine bakılmaksızın, gebelik durumunun ya da gebelik sürecinin şiddetlendirdiği bir nedenden kaynaklanan kadın ölümü (DSÖve ICD-10 tanımları) Anne Ölümleri • Gelişmekte olan ülkelerde doğurganlık çağındaki kadınlar arasında gebelik, doğum ve lohusalık sırasında meydana gelen ölümler doğurganlığın önemli komplikasyonları • Dünyada her yıl 289,000 anne ölümünün gerçekleştiği tahmin edilmekte (DSÖ, 2014). • Bu ölümlerin sadece % 1’i gelişmiş ülkelerde, %95’i Afrika ve Asya ülkelerinde meydana gelmekte 3 Gebeliğe Bağlı Ölümler Doğrudan nedenler Dolaylı nedenler Tesadüfi nedenler Anne Ölümleri Gebelikle birlikte ortaya çıkan Önceden var olan veya gebelik sırasında fizyolojik ve psikolojik durumlara ortaya çıkan ve bu dönemde meydana gelen Kadının gebe olmasa bile ölümüne neden olabilecek doğrudan bağlı olan nedenler.olaylar: fizyolojik değişimlerin şiddetlendirdiği nedenler: Trafik kazası, zehirlenmeler Kanama, sepsis, eklampsi ve emboli Şeker hastalığı, HIV/AIDS, anemi, kalp en belirgin olan doğrudan anne rahatsızlığı, intihar gibi ölümü nedenleri Göstergeler Gebeliğe bağlı ölüm oranı: 100,000 canlı doğumda gebelik, doğum ve lohusalık dönemindeki tüm ölümlerin sayısı GBÖO=(gebeliğe bağlı ölümlerin sayısı/canlı doğumların sayısı)*100,000 Gebeliğe bağlı ölüm hızı: Doğurganlık çağındaki 100,000 kadında gebeliğe bağlı ölümlerin sayısı AGBÖH=(gebeliğe bağlı ölümlerin sayısı/doğurganlık çağındaki kadınların sayısı)*100,000 Yaşam boyu gebeliğe bağlı ölüm riski: Bir kadının doğurganlık çağının sonuna kadar gebeliğe bağlı bir nedenden dolayı ölme riski Yaşam boyu risk = (1–(1–GBÖH))35 Göstergeler Anne ölüm oranı: 100,000 canlı doğumda anne ölümlerinin sayısı AÖO=(anne ölümlerinin sayısı/canlı doğumların sayısı)*100,000 Anne ölüm hızı: Doğurganlık çağındaki 100,000 kadında anne ölümlerinin sayısı AÖH=(anne ölümlerinin sayısı/doğurganlık çağındaki kadınların sayısı)*100,000 Yaşam boyu anne ölüm riski: Bir kadının doğurganlık çağının sonuna kadar doğrudan ya da dolaylı nedenler ile ölme riski Yaşam boyu risk = (1–(1–AÖH))35 Birleşmiş Milletler Bin Yıl Kalkınma Hedefleri - 2015 Anne ve Bebek Sağlığı 2015 Hedefleri Hedef: Çocuk ölümünü azaltmak 1990-2015 yılları arasında beş yaş altı ölüm oranını üçte iki • azaltmak • Beş yaş altı ölüm oranı bebek ölüm oranı • Kızamığa karşı bağışıklık kazandırılan 1 yaş çocuk oranı Hedef: Anne sağlığını geliştirmek 1990-2015 yılları arasında anne ölüm oranını dörtte üç azaltmak • • Anne ölüm oranı • Deneyimli sağlık personeliyle gerçekleşen doğum oranı 2015 hedeflerine ulaşmak mümkün gözükmüyor. Anne ölümleri devam etmekte. Şu anda yaklaşık 60 kadın ve 1500 bebek daha öldü. Ekonomik ve yapısal yetersizliklerin dışında politik irade eksikliği de hedeflere ulaşılamamasında önemli rol oynamakta. Türkiye’de Durum – Yüzbin canlı doğumda 208 Türkiye Nüfus Araştırması (1974-75) – Yüzbin canlı doğumda 132 Türkiye Nüfus Araştırması (1989) – Yüzbin canlı doğumda 49 Anne Ölümleri ve Nedenleri Araştırması (1997-1998) – Yüzbin canlı doğumda 38.3 Çalışması (2004-2006) Türkiye Ulusal Anne Ölümleri Türkiye'de Maternal Mortalitenin Yıllar İçinde Değişimi 100bin canlı doğumda MMR 80 70 60 50 40 30 20 10 0 1985 1990 1995 2000 2005 2010 Yıllar • Yıllık ortalama düşüş = %5.8 • 20 yıllık azalma oranında dünya 21incisi T. C. Sağlık Bakanlığı, 2012 2015 Anne Ölüm Oranları (Yüzbinde) T. C. Sağlık Bakanlığı, 2015 Dünyada ve Türkiye’de Anne Ölüm Oranları 1000 920,0 900 800 700 600 500 400,0 400 240,0 300 200 100 0 130,0 55,0 24,0 38,3 28,5 Avrupa Kuzey Afrika Sahra-Altı Afrika Asya Latin Amerika Dünya Türkiye (GBÖO) Türkiye (AÖO) KOÇ,İ - 2006 Dünyada ve Türkiye’de Yaşam Boyu Anne Ölüm Riski 3000 2500 2,400 2000 1,536 1500 1,142 1000 500 210 0 16 94 160 74 Avrupa Kuzey Afrika Sahra-Altı Afrika Asya Latin Amerika Dünya Türkiye (GBÖO) Türkiye (AÖO) KOÇ,İ - 2006 Gebeliğe Bağlı Ölüm Oranları 56.7 16.9 68.3 21.7 48.1 12.4 35.9 34.7 93.3 31.7 55.5 45.4 UAÖÇ, 2005 Anne Ölüm Oranları 11.0 26.8 68.3 21.7 42.1 68.3 7.4 31.5 25.1 11.9 36.9 38.9 UAÖÇ, 2005 Gebeliğe Bağlı Ölümlerde Yaşam Boyu Risk 925 3,180 1,367 883 2,549 4,168 1,548 1,254 322 1,157 502 536 UAÖÇ, 2005 Anne Ölümlerinde Yaşam Boyu Risk 1,956 4,876 1,560 883 2,549 6,947 1,764 1,737 439 3,067 755 626 UAÖÇ, 2005 2005-2014 Yılları Doğrudan Anne Ölüm Nedenleri (%) 30 26 2005 2014 25 20 19 18 14 15 10 8 8 5 5 7 0 Kanama Eklampsi Emboli Doğrudan Enfeksiyon T. C. Sağlık Bakanlığı, 2015 2005-2014 Yılları Dolaylı Anne Ölüm Nedenleri (%) 30 2005 25 25 2014 20 15 10 10 9 5 5 1 0 Kardiyovasküler Dolaylı Enfeksiyon 0,5 Serebrovasküler T. C. Sağlık Bakanlığı, 2015 Gebeliğe Bağlı Ölümlerin Nedenleri UAÖÇ, 2005 (%) Anne Ölümlerinin Nedenleri (%) UAÖÇ, 2005 Doğrudan Nedenler ile Meydana Gelen Anne Ölümleri (%) UAÖÇ, 2005 Dolaylı Nedenler ile Meydana Gelen Anne Ölümleri (%) UAÖÇ, 2005 Tesadüfi Nedenler ile Meydana Gelen Anne Ölümleri (%) UAÖÇ, 2005 Gebeliğe Bağlı Ölümlerin Gerçekleştiği Dönemler Ölümün Gerçekleştiği Yer (%) UAÖÇ, 2005 Biyo-medikal Risk Faktörleri • Yaş <18 • Yaş >34 • Parite >4 • Kronik hastalıklar • Dolaşım sistemi hastalıkları • Endokrin ve metabolik hastalıklar • Anemi • Obezite • Sigara içme Bir kadın birden çok biyo-medikal riske sahip olabilir. UAÖÇ, 2005 Anne Ölümlerinin Biyo-medikal Risk Faktörlerine Göre Dağılımı UAÖÇ, 2005 Biyo-medikal Risk Faktörlerinin Dağılımı 50,0 45,0 40,0 35,0 30,0 28,7 28,4 26,4 23,9 25,0 20,0 15,0 10,0 5,0 13,3 13,0 4,8 5,5 5,0 6,9 2,7 1,7 2,0 3,7 2,3 1,4 0,0 Gebeliğe Bağlı Ölümler Yaş<18 ve yaş>34 Kronik hipertansif hastalıklar Endokrin ve metabolik hastalıklar Obezite Anne Ölümleri Parite>4 Dolaşım sistemi hastalıkları Anemi Sigara içme UAÖÇ, 2005 Gebeliğe Bağlı Ölümlerde ve Anne Ölümlerinde Önlenebilir Faktörler 100 90 80 70 60 50 46,3 51,8 59,1 63,6 61,6 49,3 40 30 20 10 0 Gebeliğe bağlı ölümler Kent Anne ölümleri Kır Türkiye UAÖÇ, 2005 Anne Ölümlerinde Önlenebilir Faktörlerin Dağılımı UAÖÇ, 2005 Anne Ölümlerinde Hane Halkı / Toplumsal Faktörler (%58.8) UAÖÇ, 2005 Anne Ölümlerinde Sağlık Personeli İle İlgili Faktörler (%22.2) UAÖÇ, 2005 Anne Ölümlerinde Sağlık Hizmeti ile İlgili Faktörler (%3.4) UAÖÇ, 2005 Anne Ölümleri • Anne ölümlerinin boyutu sağlık hizmetlerinin sağlanması ve kalitesi bakımından çok yönlü bir kalkınma göstergesi • Anne ölümü göstergeleri, uluslararası kuruluşlar tarafından önem verilen göstergeler • Ancak pek çok ülkede bu konuda tam, doğru ve ayrıntılı bilgi yok • Göreceli olarak az görülen anne ölümlerinin, örneklem araştırmaları gibi geleneksel yöntemlerle saptanması çok güç 37 • Teşekkür ederim.
