XIX. Yüzyılda Osmanlı Padişahları: II. MAHMUT (1808

XIX. Yüzyılda Osmanlı Padişahları:
II. MAHMUT (1808-1839):
ISLAHATLARI:
Askeri Alanda Islahatları:
• Sekban-ı Cedid Ocağını Alemdar Mustafa kurdu.
Yeniçerilerin ayaklanmasıyla kaldırıldı.
• Eşkinci Ocağı Sekban-ı Cedit Ocağının
kaldırılmasıyla kuruldu.
• Yeniçeri Ocağı kaldırıldı(Vakay-ı Hayriye).
Yerine Asakir-i Manssure-i Muhammediye adlı
yeni bir ordu kuruldu.
• İllerde Redif adıyla gönüllü yedek askeri birlikler
oluşturuldu.
• Harp ve Tıp okulları açıldı.
• Ordunun yönetimine yeni bir şekil verildi.
"Seraskerlik" (Başkomutanlık) makamı kuruldu .
• İlk defa askeri amaçla: nüfus sayımı yapılarak
erkek nüfusu belirlendi (4 milyon erkek - 1831).
• Mızıka-yı Humayun adıyla bando okulu açıldı.
Yönetim Alanında Islahatları:
• 1808 Ayanlarla Sened-i Ittifak imzaladı.
o Sened-i İttifak Padişahların yetkisini
kısıtlayan ilk belgedir.
o Bu belge Osmanlı da demokrasi yolunda
ilk adım olarak kabul edilir.
o Devlet bu belgeyle merkezi otoriteyi
güçlendirmeyi amaçlamıştır.
• Divan kaldırılarak Nazırlıklar (Bakanlıklar)
kuruldu .
o Sadrazamlık, başvekalete, Sadaret
Kethüdalığı, dahiliye nazırlığına (İçişleri
bakanlığı) Reisülküttaplık, hariciye
nezaretine (Dışişleri bakanlığı) çevrildi.
o Maliye ve Evkaf nazırlıkları kuruldu.
• Dirlik kaldırıldı. Memurlara maaş bağlandı.
o Memurların tayin ve terfileri için yeni
esaslar belirlendi.
o Memurlar için rütbe ve nişan esası kabul
edildi.
• Köy ve mahalle muhtarlıkları kuruldu.
• II.Mahmut, kendi resmini yaptırarak devlet
dairelerine astıran ilk padişahtır.
• Müsadere (Devletin vatandaşın malına el
koyması) uygulamasına son vererek miras ve
mülkiyet güvencesi sağlamıştır.
• Danıştay (Dar-ı Şuray-ı Babıali) kuruldu.
• Meclis-i Valay-ı Ahkam-ı Adliye (Kanun yapan
meclis gibi hareket eden kurul) kuruldu.
• İlk düzenli Posta teşkilatı kuruldu.
• İlk düzenli Karantina servisleri kuruldu.
• İlk polis teşkilatı kuruldu.
• Tımar - Zeamet sistemi kaldırıldı.
• İlk yurt gezilerine çıkan padişah oldu.
Eğitim ve Kültür Alanında Islahatları:
• İstanbul da ilköğretim zorunlu hale getirildi.
• Rüştiye (ortaokul) ve İdadi (lise) okulları açıldı.
• Enderun yerine Mektebi-i Maarif-i Adliye (Devlet
Memuru yetiştiren) kuruldu.
• Takvim-i Vaka-yi adlı ilk Türkçe gazete çıkarıldı.
• Eğitim için Avrupa'ya İlk defa öğrenci gönderildi.
o Avrupa'ya gönderilen Öğrenciler,
Fransız İhtilali’nin, özellikle demokrasi
akınından etkilendiler. Böylece
Osmanlı Devleti’nde de aydınların
başlattığı yeni devlet düzeni
tartışmaları başladı.
• Memurlara fes, setre pantolon giyme zorunluluğu
getirildi.
• Resmini devlet dairelerine astırdı (Gavur
Padişah)
• Din ve mezhep özgürlüğü getirildi.
Ekonomik Alanda Islahatları:
• Yerli malı kullanımını özendirdi.
• İstanbul’da Çuha (kumaş) Fabrikası kuruldu.
• Yerli tüccarlara Avrupalı tüccarlarla rekabet
etmeleri için gümrük indirimi getirdi.
ABDÜLMECİT (1839-1861):
ISLAHATLARI
• Tanzimat Fermanı (Gülhane Hatt-ı Hümayunu)
Sadrazam Mustafa Reşit Paşa Gülhane
Parkında okuduğu için bu adı almıştır.
o Avrupalıların Mısır Savaşındaki iyi
niyetlerine karşılık olarak hazırlanmıştır.
o Alt yapısı II. Mahmut tarafından
hazırlanmış onun yenilikleri temel
oluşturmuştur.
o İlk defa bir Osmanlı hükümdarı yasalara
uyacağına dair yemin etti. Kanun
üstünlüğü kabul edildi.
o Osmanlı'da Anayasal ve Parlamenter
Sisteme geçişte atılan ilk adımdır. (Hukuk
Devleti)
o Avrupa Devletlerinin iç işlerimize
karışmasını engellemek için çıkarılmıştır.
o İmparatorluğu dağılmaktan kurtarmak
temel hedeftir.
o Devleti ve toplumu demokrasiye
kavuşturma isteği vardır.
• Tanzimat Fermanının içeriği:
o Azınlıklara can ve mal güvenliği
sağlanacak.
o Herkesten gelirine göre vergi alınacak.
o Mahkemeler açık olarak yapılacak.
o Her vatandaş mal ve mülk sahibi
olabilecek.
o Kanunun üstünlüğü kabul edilecek.
• Islahat Fermanı Tanzimat Fermanının bir
aşaması olarak kabul edilir.
o Avrupalıların Kırım Savaşında yaptıkları
yardıma karşılık olarak
hazırlanmıştır.Avrupa’nın baskısıyla ilan
edilmiştir.
o Islahat Fermanı, yabancıların hazırladığı,
Osmanlıların uyguladığı bir ıslahat
programıdır.
o Tamamıyla azınlıklara yöneliktir.
o Tanzimat Fermanını tamamlar niteliktedir.
• Islahat Fermanının İçeriği:
o Gayri Müslimlere mal mülk edinme hakkı
verilmiştir.
o Azınlıklar devlet memuru olabilecek.(ilk
defa)
o İl Genel Meclisi üyesi olabileceklerdir.
(yönetimde ilk)
o Cizye ve iltizam usulü kaldırıldı.
o Bedelli askerlik kabul edildi.(ilk)
o Gayri Müslimlere mal mülk edinebilecek
şirket, banka ve hastahane
kurabileceklerdi.
o Gayri Müslimlerin şahitliği de kabul
edilecekti.
o Avrupa Devletleri Osmanlı ülkesinde mal
mülk sahibi olabilecekti.
• Dönemin diğer ıslahatları:
o İllerde il genel meclisi uygulaması
başlatıldı.
o Aşar vergisinin iltizam yoluyla değil maliye
memurlarıyla toplanılmasına geçildi.
o Avrupa dan ilk borç alındı
o İlk kağıt para bastırıldı. (kaime)
ABDÜLAZİZ (1861-1876):
• Dar’ül Fünun adıyla ilk üniversite açıldı.(1870)
• İlk defa bir Osmanlı Padişahı yurt dışına geziye
çıktı.
• Abdülaziz’in izniyle Fransızlar Süveyş Kanalını
açtı.
• Osmanlı Donanmasını dünyanın üçüncü büyük
donanması haline geldi.
• Mecelle denilen medeni kanun düzenlendi.
Cevdet P. Başkanlığında.
• Osmanlı ve Ziraat bankaları kuruldu.
• İlk basın kanunu çıkarıldı.
• İlk defa Dar’ül muallimin adıyla öğretmen okulları
açıldı.
• Mülkiye (ortaokul seviyesinde),İdadi ve Sultani
(lise seviyesinde) yeni okullar açıldı.
• İstanbul – Edirne tren yolu işletmeye açıldı.
• Deniz işletmeleri kuruldu.
• Meşrutiyet karşıtı olduğu için donanma
tarafından tahttan indirildi.
V. MURAT (1876-1876):
• Darbe sonrası tahtta çıkarılmış, Delilik belirtileri
gösterdiği için tahttan indirilerek yerine
meşrutiyeti ilan edeceğine söz veren II.
Abdülhamit tahtta çıkarılacaktır.
II. ABDÜLHAMİT (1876-1909):
I. MEŞRUTİYET (23 Aralık 1876)
• Padişah:II.Abdülhamit, ilanda etkili olan grup:
Jön Türkler (Genç Osmanlılar Mithat P. –Ziya P.
–N.Kemal –Şinasi – Hüseyin Avni P.)
• Savundukları düşünce: Osmanlıcılık
• Balkanlarda Rusya'nın da etkisiyle Panslavizm
hareketleri ve ayaklanmaların yaşanması,
imparatorluğun dağılmasında son aşama idi.
Rusya'nın Osmanlı Devleti üzerinde baskı kur-
maya başlaması, İngiltere’nin çıkarlarına aykırıydı. Bu yüzden İngiltere, Balkan bunalımının çözülmesi için İstanbul’da milletlerarası bir konferansın toplanmasını sağladı(Tersane). Bu
konferansa, Osmanlı Devleti. Rusya, İngiltere,
Fransa, Avusturya ve İtalya devletleri katıldı.
• İstanbul (Tersane) Konferansı çalışmalarına
başladığı sırada Meşrutiyet ilan edildi.
• Meşrutiyeti ilan etmeye söz veren Sultan
II.Abdülhamit verdiği sözü yerine getirerek Mithat
ve Sait paşalara bir anayasa hazırlatmış, daha
sonra da Server Paşa başkanlığında bir komisyon oluşturarak Osmanlı Anayasası'na (Kanuni
Esasi'ye) son şeklini verdirmiştir.
• 23 Aralık 1876'da yürürlüğe konan bu
anayasaya göre;
o Yasama yetkisi, Mebuslar ve Ayanlar
meclisine;
o Kanunların yapılmasında son söz sahibi
padişahtı.
o Yürütme yetkisi, Padişah, Sadrazam,
Şeyhülislam ve Bakanlara,
o Yargı yetkisi, Yüce divan ve mahkemelere
(Nizamiye ve Şer'i mahkemelere)
verilmiştir.
o Mebusların sayısı ayanların üç katı
olacak, mebusları halk, ayanları padişah
seçecektir.
• Bu sırada Rusya'nın bazı tavizler istemesi
üzerine, meclis Rusya'ya karşı savaş ilanına
karar vermişti. Bu savaşta (93 Harbi) Osmanlı
Devleti büyük kayıplar vermişti. Bunun üzerine
Sultan II. Abdülhamit mevcut anayasanın
kendisine verdiği yetkiye dayanarak 13 Şubat
1878'de meclisi süresiz tatil etmiştir.
Meşrutiyet'in Getirdiği Yenilikler:
• Osmanlı tarihinde, anayasalı ve meclisli
(parlamenter) yönetime ilk defa Meşrutiyet'le
geçilmiştir.
• Halkın seçimlere ve padişah yanında yönetime
katılması (halka temsil hakkının verilmesi), ilk
kez Meşrutiyet döneminde sağlanmıştır.
• Hükümet, padişaha karşı sorumlu idi. Padişah,
gerekli gördüğünde Meclisi açma ve kapatma
yetkisine sahipti. Meclisin hükümeti denetlemeye
yetkisi yoktu.
II. MEŞRUTİYET (24 Temmuz 1908)
• Padişah: II. Abdülhamit.
• İlanında etkili olan grup: İttihat ve Terakki
• Savunulan düşünce: Türkçülük.
• Avrupa devletlerinin Balkanlar ile yakından
ilgilenmeye başlaması.
• İngiltere – Rusya’nın Reval'de buluşarak
Balkanların geleceğini ele aldılar .Sonuçta
Makedonya bölgesinde ıslahat yapılması
gerektiğini açıkladılar. İngiltere, Rusya’yı
Osmanlı emelleri konusunda serbest bıraktı.
• Bu durum İttihat ve Terakki Cemiyeti liderlerini
telaşlandırdı. Osmanlının bütünlüğünü korumak
içinde meşrutiyetin yeniden ilan edilmesi
gerektiğine karar verdiler.
• II. Meşrutiyetin ilanıyla ortaya çıkan karmaşa
ortamından istifade eden Bulgaristan
bağımsızlığını ilan etti.
• Avusturya Bosna-Hersek'i topraklarına kattığını
ilan etti.
• Girit Meclisi Yunanistan'a bağlanma kararı aldı.
31 Mart Olayı (13 Nisan 1909)
• Mahmut Şevket Paşa komutasındaki "Hareket
Ordusu" isyanı bastırdı (Mustafa Kemal de bu
orduda kurmay başkanı olarak görevli idi).
• 31 Mart Olayı, kişilere karşı değil, sisteme veya
rejime karşı bir harekettir. Yani, amacı Meşruti
sistemden, tekrar padişahın egemen olduğu bir
sisteme geçişi sağlamaktı.
• II. Abdülhamit, Ayan ve Mebusan Meclisi'nin
ortak toplantısında Şeyhülislamın da fetvası
alınarak tahttan indirildi. Yerine V. Mehmet
(Reşat) padişahlığa getirildi.
• Türk siyasi tarihinde sistemi değiştirmeye yönelik
çıkarılan ilk isyan, 31 Mart 0layı'dır. Bu yönüyle,
Cumhuriyet tarihinde yaşanan Şeyh Sait ve
Menemen olayları ile benzerlik gösterir.
• II. Abdülhamit'in tahttan indirilmesiyle, ittihat ve
Terakki yönetimde iyice etkin hale gelmiş, I.
Balkan Savaşı'nın sona erdiği sıralarda da "Babı Ali Baskını" ile yönetimi tamamen ele
geçirmişlerdir.
• 1918 Mondros Ateşkes Antlaşması imzalanmadan önce yönetimden çekilmişlerdir.
Osmanlı Devleti’nde Fikir Akımları:
• Osmanlıcılık : Tanzimat döneminin sonlarına
doğru bazı Osmanlı aydınları Genç Osmanlılar
adıyla bir cemiyet kurdular. Bunların amacı
Fransız İhtilali sonucu yayılan Milliyetçilik
akımının Osmanlı Devleti üzerindeki etkisini
kırmak idi. Bunun için de, dil, din ve ırk farkı
gözetmeden herkesin eşit haklara sahip olmasını
savunuyorlardı.
• İslamcılık (Ümmetçilik) : Jön Türklerin,
Osmanlıcılık fikrine karşı II. Abdülhamit
İslamcılığı savunmuştur. Padişahın bunda iki
amacı vardı:
o Dar anlamda; imparatorluğu korumak ve
devam ettirmek.
o Geniş anlamda; Hilafet çatısı altında
dünya İslam birliğini sağlamak.
• Türkçülük : Meşrutiyet döneminde Türk
ırkının Avrupa'da aşağılanmasına bir tepki olarak
doğdu. Osmanlıcılık ve İslamcılık akımlarının
Osmanlı Devleti'ni kurtarmaya yetmediği
görüldükten sonra özellikle II. Meşrutiyet
döneminde güç kazandı.
o İslamcılık görüşü de Osmanlıcılık görüşü
gibi milliyetçilik akımının güç kazanmasıyla önemini yitirmiştir. Bunun en açık
kanıtı da I. Dünya Savaşı'nda Halifenin cihat çağrısına Müslüman Arapların uymamasıdır.
• Batıcılık: XVIII. Yüzyılda Osmanlı Devleti'nin
bir çok alanda Avrupa'dan geri kaldığı herkes
tarafından kabul edilen bir gerçektir. ilk olarak
askeri alanda başlayan batılılaşma hareketi,
daha sonra devlet ve toplum hayatında da
etkisini gösterdi. Batıcılık II. Meşrutiyet
döneminde bir düşünce akımı halini aldı. Batı'nın
üstünlüğünün bilime dayalı olduğu idi, buna karşı
gelmenin de doğru olmayacağı savunuldu.
Osmanlı Devleti’nde Demokrasi
Haraketleri:
• Sened-i İttifak
• Tanzimat Fermanı
• Islahat Fermanı
• I.Meşrutiyet
• II.Meşrutiyet
XIX.YÜZYILIN SİYASİ OLAYLARI :
• Osmanlı Devleti XVIII. Yy.ın sonlarına kadar
Fransa ile dostça yaşarken Napolyon’un
Mısır’ı işgaliyle bu dostluk bozuldu.
• Fransa’nın saldırganlığı karşısında İngiltere
ve Rusya ile ittifak ilişkileri içine girdi.
• Bundan yararlanan Rusya boğazlardan geçiş
hakkı kazandı.
• III. Selim Fransa ile yeniden dostluk kurarak
Boğazları Rusya’ya yeniden kapadı.
• Bu İngiltere – Rus yakınlaşmasını doğurdu.
• Rusya savaş ilanına bile gerek duymadan
Eflak ve Boğdan’ı işgal etti.
• Rusya Osmanlı Devleti içindeki azınlıkları
destekleyerek ayaklanmalarını sağladı.
• Osmanlı Devleti ayaklanmaları bastırmak için
silaha baş vurdu.
• Rusya ve Avrupa devletleri bunu fırsat bilerek
Osmanlının içişlerine ikide bir karışma
hakkını buldular.
• Her Osmanlı – Rus Savaşı sonunda Balkan
ulusları bir çok haklar elde ettiler.
• Osmanlı kendi iç sorunlarını çözemediğinden
bunu uluslar arası alana taşıdı.
• Osmanlı kapitülasyonlar sayesinde
Avrupa’nın açık pazarı ve ham madde
kaynağı oldu.
• Avrupa’nın etkisiyle hukuk ve yönetim
alanında yenileşmeler yapıldı.
• Yapılan yenileşme hareketlerinin en büyük
amacı Osmanlıyı dağılmaktan kurtarmaktı.
1806-1812 OSMANLI RUS SAVAŞI
• Fransa – Rusya arasında, Osmanlıyı barışa
zorlamak için Tilsit Antlaşması yapıldı.
• Tilsit Antlaşması karşısında Osmanlı –
İngiltere arasında Erfurt Antlaşması yapıldı.
• Rusya’nın ezeli istekleri karşısında Osmanlı
Devleti yenildi.
• Savaş sonunda BÜKREŞ Antlaşması
imzalandı.
• İlk defa Osmanlı Devleti içindeki bir azınlığa
ayrıcalıklar verdi.
1828-1829 OSMANLI RUS SAVAŞI
• Rusların Nevarin’de Osmanlı donanmasını
yakmasıyla başladı.
• Ruslar üç koldan Osmanlıya saldırdı, ve
Osmanlı yenildi.
• Edirne Antlaşması yapıldı.
• Yunanistan bağımsızlığını kazandı.
• Osmanlıdan ayrılan ilk balkan ulusu oldu.
Milliyetçilik hareketleri
Nedenleri:
• Osmanlı Devleti’nin Balkanlarda uzun süren
savaşları
• Osmanlı Devleti’nin adaletsiz yönetimi
• Halktan alınan ağır vergiler
• Yeniçerilerin yasal olmayan davranışları
• Rusya’nın Panslavizm hareketleri
• Milliyetçilik hareketlerinin en önemli nedeni
Fransız Devrimidir.
• Osmanlıya karşı ilk ayaklanan Sırplar
olmuştur.
• Osmanlıdan ilk bağımsızlığını alan
Yunanistan’dır.
MISIR SORUNU ( II. Mahmut Dönemi )
Nedeni:
• Kavalalı M. Ali paşanın Osmanlının kendisine
vaat ettiği Girit, Mora ve Suriye valiliklerini
istemiş olması
• Osmanlı Devleti’nin Kavalalının bu isteklerini
yerine getirmemesi
Sonuçları:
• Osmanlı savaşı kaybetti.
• Kavalalının aşırı istekleri karşısında
Rusya’dan yardım istedi.
• Rusya ile Hünkar iskelesi antlaşması yapıldı.
( 1833 )
• Rusya bu antlaşma ile boğazlardan serbest
geçiş hakkı elde etti.
• Avrupalılar bu antlaşmaya büyük tepki
gösterdi. ( Tarihimiz de boğazlar sorunu bu
olayla başlar. )
• Boğazlar sorunu 1936 Montrö Boğazlar
Sözleşmesiyle çözüme kavuşacaktır.
• Avrupalıların araya girmesi ile Kütahya
Antlaşması yapıldı.
• Kavalalı bu antlaşma ile Mısır valiliğinden
Mısır saltanatlığına ulaştı.
• İngiltere arabuluculuğu karşısında 1838 Balta
Limanı sözleşmesini elde etti. ( En ağır ticari
sözleşme )
KIRIM SAVAŞI (1853-1856)
Nedeni:
• Rusya "Hasta adam" olarak kabul ettiği
Osmanlı Devleti'nin mirasını bir an önce
paylaşmak istiyordu. Amacına ulaşmak için
İngiltere’yle anlaşmak istedi. Fakat İngiltere
Osmanlı'nın toprak bütünlüğünden yana
olduğu için önerileri reddetti. Bunun üzerine
Rusya tek başına harekete geçmiştir.
• Rusya’nın Osmanlı Devleti’ndeki
Ortodoksların haklarını korumaya çalışması
• İngiliz ve Rus menfaatlerinin çatışması
Sonuçları:
• Rusya’nın saldırısı üzerine İngiltere,Fransa
ve Piyemento Osmanlı Devleti’nin yanında
savaşa girdiler.
• Rusya bu ittifaka dayanamadı ve barış istedi.
• Savaş sonrasında Paris Antlaşması yapıldı.
o Rusya’nın Osmanlı üzerindeki istekleri
geçici de olsa durduruldu.
o Rusya’nın Akdeniz’e inmesi engellendi.
o İngiltere sömürge yollarının güvenliğini
sağladı.
o Rusya Panslavizm hareketlerene hız
verdi.
o İngiltere’den ilk borç para alındı.
o Osmanlı Devleti Avrupa Devletlerinin
garantörlüğüne bırakıldı.
1877–1878 OSMANLI – RUS SAVAŞI (93
Harbi)
Nedenleri:
• Rusya’nın ezeli isteklerini yerine getirme
çabası
• Rusya’nın Paris Antlaşması hükümlerini
çiğnemesi
• Avrupa Devletlerinin kendi iç
mücadelelerinden dolayı olaya seyirci
kalmaları.
Sonuçları:
• Savaşın sonunda önce Ayestefanos
Antlaşması sonra da Berlin Antlaşması
yapıldı.
• Sırbistan Romanya ve Karadağ
bağımsızlıklarını kazandı.
• Bulgaristan özerklik elde etti.
• Bosna Hersek’in yönetimi Avusturya’ya
bırakıldı.
• İngilizler koruma amacıyla Kıbrıs’ı işgal etti.
• Fransızlar Tunus’u işgal etti.
• İngilizler Mısır’ı işgal etti.
• Girit ve Ermenistan’da ıslahat yapılmasına
söz verildi. ( Ermenistan için ilk talep )
• Kars, Ardahan, Batum Rusya’ya bırakıldı.
• Osmanlı Devleti’nin XIX. Yy da en çok toprak
kaybettiği antlaşmadır.