Doğaya Meydan Okuma mı? Doğa ile İşbirliği mi?

Doğanın Gizemi
BD AĞUSTOS 2016
Yücel Aksoy
Doğaya Meydan
Okuma mı?
Doğa ile
İşbirliği mi?
GENETİĞİ DEĞİŞTİRİLMİŞ ORGANİZMALAR (2)
G
eçen sayımızda genetiği değiştirilmiş organizmalar (GDO)
konusunu işlemeye başlamış, tanım olarak da “bir canlı
türüne başka bir canlı türünden gen aktarılması ya da mevcut genetik özelliklerin değiştirilmesi suretiyle yeni genetik özellikler kazandırılmasını sağlayan modern biyoteknolojik yöntemlere
gen teknolojisi; gen teknolojisi kullanılarak doğal süreçler ile
edinilmesi mümkün olmayan yeni özellikler kazandırılmış organizmalara da genetiği değiştirilmiş organizmalar (GDO) adı verilir”
demiştik.
GDO’ların yararlı olukları kadar, zararlı olduğunu ileri süren
görüşler de var. Geçen sayımızda aktarmaya başladığımız olumlu
görüşleri, kaldığımız yerden sürdürüyoruz.
129
B
BD AĞUSTOS 2016
ilindiği gibi doymuş yağ
oranı yüksek olan yağlar,
insan bedeninde kolesterol
üretiminden sorumludur. Sağlığımız açısından önemli olan ise
doymuş yağ oranı düşük, doymamış yağ oranı yüksek olanlarıdır.
Ve bunlar kızartma gibi işlemlerde
yüksek sıcaklığa dayanıklıdır. İşte
bu amaçla bolca kullanılan kanola,
soya, ayçiçeği ve yer fıstığı yağlarındaki doymamış yağ asiti düzeyini
daha arttırmak ve dolayısıyla insan
sağlığına daha fazla hizmet etmek
için bu bitkilerin genetiği değiştirilmektedir.
Russet Burbank patatesi
Özellikle ABD’de çok tüketilen
Russet Burbank patateslerinin genetiği ile oynanarak nişasta içeriği
arttırılmış, böylece hem kızartma
sırasında içine daha az yağ çekmesi
hem de pişirme süresinin kısaltılması sağlanmıştır. Bu da zaman ve para
130
tasarrufu demektir.
Bitkilere gen aktarımının bir
amacı da, insan ve hayvanlarda ilaç
olarak kullanılmalarını sağlamaktır.
GDO’lar böylece hem gıda hem de
ilaç olarak etkili olabilecek ürünler
halinde tüketilebilirler. Örneğin
antioksidan içeriği arttırılmış brokoliyi, flavonoidlerce zenginleştirilmiş çayı tüketirken, hiç özel bir
harcamaya ve tedaviye gereksinim
duymadan bağışıklık sistemimizi
güçlendirebileceğiz; Özellikle gelişmekte olan ülkelerde yaygın olarak
görülen hepatit, dizanteri, ishal ve
diğer barsak enfeksiyonları, genetiği
değiştirilmiş birkaç muz yemek
suretiyle önlenebilecek ya da tedavi
edilebilecektir.
Dünyada birçok ülkede birçok
insan, önlenebilir sağlık sorunları
nedeniyle yaşamını kaybetmekte, ya
da sakat kalmakta. Bu hastalıkların
önlenmesinde aşı en etkin tedavi
şeklidir. Ancak, aşıların pahalı
olması, üretiminin zor hatta olanaksızlığı, uygulama şekli, eğitimli
personel gereksinimi, taşınması ve
saklanmasının oluşturduğu zorluklar
ve insanların sosyokültürel yapısı
nedeniyle, pek çok kimse gerektiğinde aşıya ulaşamamaktadır. İşte
bitkilere ya da meyvelere aktarılacak genler vasıtasıyla kolaylıkla ve
çok ucuza aşı elde etmek mümkün
olacaktır. Böylece besinlerin aşı
olarak kullanımı, dünya üzerinde
birçok sorunun kolayca çözümlenmesini sağlayacaktır. Bu yöntemin
bir avantajlı yanı da aşının, ürkütücü iğne (enjeksiyon) yerine ağız
BD AĞUSTOS 2016
yoluyla kolayca
alınabilmesidir.
İnsülinin, ağız yoluyla alabilmesi için
GD besinlerin
bitkilerde insülin üretimini amaçlayan
tedavi amacıyla
çalışmalar yapılıyor.
kullanımına yönelik
çalışmalar yeni olmakla birlikte parlak
bir geleceği olacağı
düşünülmektedir. Örneğin tansiyon düşürücü (antihipertansif)
etkisi olan ovokinin
içeren GD soya,
dünyada milyonlarca
tansiyon hastasının
sorununu çözümleümitle beklediği bir
mek; düşünmesi bile
gıda olacaktır. Digüzel….
yabet hastalarının
Genetiği deçoğunun kulğiştirilmiş miklanmak zorunda
roorganizmalar,
oldukları insülini,
(örneğin bakteri,
iğne (enjeksiyon)
maya ve küfler)
Besin alerjisi toplum sağlığını
olarak değil de ağız
ekmek, bira, peynir,
olumsuz etkileyen önemli
sorunlardan biridir.
yoluyla alabilmesi için
şarap üretiminde, enzim
bitkilerde insülin üretimive gıda katkı maddesi
ni amaçlayan çalışmalar yapılıyor.
olarak kullanılmaktadır. Böylece
İnsan sağlığına hizmet yönünde
mikroganizmalara yeni özellikler
bitki ve meyvelerde yapılan genetikazandırılarak ya da istenmeyen
ği değiştirme çalışmaları dileriz ki
özellikler dışlanarak, endüstriyel
kısa zamanda iyi bir düzeye gelir.
üretime katkı sağlanmakta, kontrol
Çünkü, hastalığı geçirmek için ilaç
dışı gelişmeler de önlenmektedir.
yerine bir meyve kürü yapmak, ne
güzel ve ne kolay bir çözüm; özeloplum sağlığını olumsuz
likle küçük çocuklar için korkutucu
etkileyen önemli sorunlarilaçlar ya da iğneler yerine, hoşdan biri de besin alerjisidir.
landığı bir meyve… İlkokullarda
Özellikle yer fıstığı, yumurta, soya,
uygulanan karma aşı günleri tüm
buğday, fındık, balık, kabuklu deniz
çocukların korkulu rüyasıdır. İğne
canlıları bu grupta yer alır. Besinler
yerine, genetiği değiştirilmiş ve
içindeki alerjiye neden olan proteaşı özelliği kazandırılmış bir tabak
inlerin çıkarılması ya da yapısının
mevsim meyvesi yiyerek bağışıklık değiştirilmesi yönündeki çalışma-
T
131
BD AĞUSTOS 2016
yaklaşık 20 çeşit balığın
daha çabuk ve daha fazla
büyümesini, soğuk koşullara daha dirençli olmasını
sağlamak üzere yine transgen çalışmaları sürdürülmekte. Böylece
daha fazla ağırlık,
Polly adlı ilk genetiği daha çabuk ve daha
değiştirilmiş kuzuya, düşük maliyetli
kazanç sağlanmış
“faktör-9” geni
aktarıldı ve hayvanın olacaktır.
GDO çalışmasütünde bol miktarda larını destekleyen
üretilmesi sağlandı. kuruluşlar oldukça
larla bu sorunun
fazla. Örneğin başta
önlenmesi ya da en
gıda teknolojisi ve gıda uzmanları,
azından azaltılması hedeflenmekgıda işleyicileri, dağıtımcılar, peratedir.
kendeciler, bilim adamları, dünyadaki fakir ve aç insanları savunanlar
ransgen çalışmaları hayve yeşil devrim taraftarları ve kovanlar üzerinde de büyük
nuyla yakından ilgilenen özel sektör
ölçüde sürüyor. Polly adlı
kuruluşları… Bunlar, GDO’ların
ilk genetiği değiştirilmiş kuzuya,
yararlarının sınırsız olduğuna ve
eksikliğinde insanlarda hemofili
GDO’ların, dünyanın önemli tarım,
hastalığına neden olan kan pıhtısağlık ve ekolojik problemlerini
laştırıcı “faktör-9” geni aktarıldı ve
potansiyel olarak çözebileceğine ve
bu proteinin hayvanın sütünde bol
dünya nüfusunun sürekli artması
miktarda üretilmesi sağlandı.
sonucu gerekli olan gıda ve ilacın
Genetiği değiştirilen hayvanlabüyük oranda üretiminde yardımcı
rın beslenme amaçlı kullanımında,
olacağını savunmaktadır.
et ve süt verimliliğinin artırılması,
Buraya kadar, genetiği değiştipeynirin kazein miktarının arttırılması, laktoza duyarlı tüketiciler için rilmiş organizmaların ve ürünlerin
yararlı olduğunu savunanların
laktozsuz süt üretimi sağlanması
ana hedeftir. Bir başka tanımlamay- savlarını aktardık. Halbuki dünyada GDO’lar konusunda olumsuz
la, laktozsuz süt, düşük yağlı süt,
düşük yağlı et, özel proteinli et, özel görüşler de ileri sürülmekte, uygulamaların durdurulması için yoğun
süt üretimi gibi amaçlar güdülmekçalışmalar yapılmaktadır. Bunları da
tedir. Kümes hayvanlarından düşük
gelecek sayımıza bırakalım. •
kolesterollü yumurta elde edilmesi
[email protected]
de ayrı bir çalışma alanıdır. Ayrıca,
T
132