PowerPoint Sunusu - Erzurum Teknik Üniversitesi

TEMEL LABORATUVAR GÜVENLİĞİ VE TEMİZLİK

Hayvan deneylerinin yapıldığı merkezler kurulurken bir takım standartları yerine
getirme zorunluluğu vardır. Böyle bir merkezin kurulması için sağlanması
gereken minimum koşullar;
1.
Hayvan üretim, stok, araştırma, operasyon, reaminasyon, karantina, sterilasyon
odaları ve bu odaların gerektirdiği alet, malzeme, ekipman ve yem depoları gibi
fiziksel altyapı olanakları nitelik ve nicelik yönünden yeterli düzeyde olmalıdır.
2.
Deney hayvanları yeterli sayıda olmalı, uygun ırk ve türler bulundurulmalıdır.
3.
Çevre koşulları ve üretim yöntemleri, tür ve ırklara göre veteriner hekim
kontrolünde sağlanmalıdır.

Deney hayvanları merkezinde sağlıklı çalışma ve araştırmaların yapılabilmesi
için öngörülen prensipler:
1- Deney hayvanlarının patojen viral, bakteriyel ve paraziter etkenler taşıyıp
taşımadığını saptayacak izlem altyapısı bulunmalı.
2- Üretilen deney hayvanlarının soy kütüğü tutulmalı.
3- Araştırmacılara verilecek hayvanların başka bir çalışmada kullanılmadığı
garanti edilmeli.
4- Araştırma sürecinde olası ek deney hayvanı gereksinimini karşılayacak üretim
altyapısı bulunmalı.
5- Deney hayvanları konusunda deneyimli bir sağlık ekibi bulunmalı.
6- Deney hayvanları kullanımı konusunda kuramsal ve uygulamalı eğitim
verebilecek yeterli mekan ve ekibi olmalı.

Deney hayvanlarının bulunduğu binalar işlevsel olmalı, yeterli birimleri
bılunmalı.

Deney hayvanları merkezinde bulunması gereken alt birimler:
-
Damızlık hayvan ve üretim bölümü
-
Stok ve deneysel amaçlı hayvan bölümü
-
Karantina bölümü
-
Çalışanlar için ayrılacak bölümler
-
Yem-altlık ve ekipman için depolama odaları
-
Sterilizasyon-dezenfeksiyon ünitesi, temizlik-bakım destek alanları
-
Laboratuvarlar
-
Ameliyathaneler, girişim ve hazırlık odaları
-
Otopsi-nekropsi odaları
-
Diğer alanlar (teknik donanım deposu, jeneratör, vb.)

Laboratuvar temizliği: Deney hayvanları yetiştiriciliğinde temizlik çok önemli
bir rol oynar.

Hijyeni sağlamak ve kontaminasyonu önlemek için öngörülen prensipler:
a)
Binalar yabani veya hastalık taşıyabilecek hayvanların içeri girmesine izin
vermeyecek şekilde yapılmalı.
b)
Bina içerisinde tek yönlü akım sistemi sağlanmalı, kirli ve temiz alanlar izole
olmalı.
c)
Bina giriş ve çıkışları hastalık girişini ve karşılıklı bulaşma riskini en aza
indirgeyecek şekilde planlanmalı.
d)
Sterilizasyon ekipmanları için gerekli oda ve mekanlar sağlanmalı.
e)
Zemin uygun ve etkili yüzey dezenfektanlar ile temizlenmeli.
f)
Bina içerisinde yeterli havalandırma, hava filtrasyonu sağlanmalı.
g)
Kemirici bariyerler konulmalı.
h)
Binanın tüm giriş ve çıkışında uçucu böcekler için önlem alınmalı.
i)
Çalışanlar gerekli talimatlara uymalı
j)
Korunma amacıyla personelin 6 ayda bir portör muayenesi ve sağlık kontrolleri
yapılmalı.

Deney hayvanları merkezinde bulunması gereken ekipmanlar
A)
Sabit Ekipmanlar
1.
Sterilizasyon sistemleri
a.
Yüksek vakumlu otoklavlar
b.
Kuru sterilizatörler
2. Daldırma tankları
3. Yıkama ve sulama sistemleri
a.
Su arıtma ve yumuşatma sistemleri
b.
Kafes-raf yıkayıcı makineler
c.
Şişe yıkayıcı-doldurucular
d.
Otomatik sulama araçları
4. Sabit kafes rafları
5. Yem dağıtıcı ve atık uzaklaştırıcı sistemler
6. Katı atık uzaklaştırma sistemleri
7.Yakma sistemleri
8.Vektör kontrol ekipmanları
B) Hareketli Ekipmanlar
1.
Kafesler ve tekerlekli kafes rafları
2.
Tekerlekli yem ve kafes taşıyıcıları
3.
Sulama sistemleri
a.
Su şişeleri
b.
Şişe taşıma araçlar
4. Kemirici bariyerleri
5. İzolatör ve diğer yerel bariyer sistemleri
a.
Filtreli kafesler, raf sıraları ve kübik taşıyıcı sistemler
b.
Isı, em ve partikül kontrollü ortamlar
c.
İzolatör sistemler

Çevresel Koşullar

Deney hayvanlarında homeostatik dengenin korunması çok önemlidir. Çevre
koşullarındaki değişiklikler bu dengeyi bozarak fizyolojik ve davranışsal
değişikliğe neden olabilir.
A.
Işık: Laboratuvar hayvanları odalarına gün ışığının girmesi ısı değişikliğine yol
açtığından istenilmez.

Laboratuvar ve deney hayvanı odalarının aydınlatılması için ısı yaymayan
lambalar kullanılmalı.

Deney hayvanı odalarının aydınlık/karanlık periyotları otomatik zaman
ayarlayıcılar ile yapılmalı.

Koridorlarda ve deney hayvanı odalarındaki ışık şiddeti ayarlanabilir olmalı.

Işık kontrolü hayvanların ihtiyaçları ve personelin deney hayvanı odalarındaki
çalışma koşulları dikkate alınarak ayarlanmalıdır.
B. Gürültü: Deney hayvanlarının bulunduğu ortamlardaki gürültü, duyarlı tür ve
soylarda nöbetlere neden olabilir. Özellikle laktasyon dönemindeki hayvanlar
gürültüye daha duyarlıdır.

Küçük rodentlerin yetiştirildiği odalardaki ses seviyesi 85dB’yi geçmemelidir.

Deney hayvanı odalarının içinde ya da yakınlarında telefon, tv, radyo gibi
aletler bulundurulmamalı.

Personel odaları ve ses yapıcı aletlerin bulunduğu odalar deney hayvanlarının
bulunduğu odalardan uzak olmalı.

Gürültüye duyarlı hayvanlar daha az duyarlı hayvanlarla bir arada
yetiştirilmemeli.

Deney hayvanlarının bakımını yapan teknisyenler ses yapmamalı.
C. Sıcaklık ve Bağıl Nem: Çevresel sıcaklık ya da hayvanın termoregülatör
sistemini bozan sıcaklık değişimleri araştırma sonuçlarını değiştirebilir. Sıcaklı
değişirse; deney hayvanlarının metabolik hızı, yem ve su tüketimi değişir,
mikroorganizmaların üreyebilmesi için zemin oluşturur, amonyak artışına bağlı
olarak solunum yolu hastalıklarına sebep olur, laktasyon ve gebelik gibi endojen
olarak kontrol edilen fonksiyonları etkiler. Uyulması gereken prensipler:

Laboratuvarın ısıtma ve nem sistemleri, farklı hayvan türlerinin farklı sıcaklık
ve nem ihtiyaçlarını karşılayabilecek yeterlilikte ve her odanın sıcaklığı ve
nemi ayrı olarak kontrol edilebilmeli ve ayarlanabilmeli.

Isıtma ve nem sistemleri merkezi olmalı, gürültüsüz çalışmalı, sıcaklık ve nem
oranları oda düzeyinde günlük kontrol edilmeli.

Sıcaklık ve nem değişimleri günlük olarak kaydedilmeli.

Laboratuvar hayvanları için kabul edilebilir ne aralığı %45-65’dir. (ortalama
%55)

Laboratuvar hayvanları binalarındaki farklı amaçlar için kullanılan odalarda
ortalanma sıcaklık 21±3°C olmalı.
D. Havalandırma: Laboratuvar hayvanları binalarındaki uygun hava dolaşımını
sağlamak için genellikle havalandırma sistemlerinden yararlanılır. Uyulması
gereken prensipler:

Havalandırma sisteminin amacı; ortama temiz hava sağlamak, her türlü koku,
toksik gaz, toz ve enfeksiyon ajanını ortamdan uzaklaştırmak, aşırı ısı ve nem
oluşumunu önlemektir. Bu nedenle havalandırma sistemi, tüm bu özellikleri
sağlayabilecek kapasitede olmalı.

Havalandırma sistemi, havayı mevsim şartlarına ısıtmalı ya da soğutmalı ve
türlere özgü optimum ısı aralıklarında olmalı.

Dışarıdan aldığı veya verdiği havayı filtre edebilmeli.

Bir odadaki hava değişiminin 15-20/saat olması gerekir. Havalandırma
tamamen dış ortam havası ile yapılmalı.

Havalandırma sistemi gerektiğinde devreye girecek bir güç kaynağı ile
desteklenmeli.

Havalandırma sırasında mikroorganizmaların giriş ve çıkışını engelleyecek
önlemler alınmalı.

Oluşan gazların düzenli ölçümleri yapılmalı, belirli değerleri geçmemesi
sağlanmalı.

Havalandırma sisteminin seçiminde önemli olan noktalar;
a.
Binaya konacak hayvanların türü ve sayısı
b.
Binanın bulunduğu iklim koşulları sonucunda bina içinde gerek duyulan
koşullar
c.
İhtiyaç duyulan iyileştirilmiş hava miktarı
d.
Binadaki ısı yükü, aletlerden ya da diğer odalardan kaynaklanan pasif sıcaklık,
iklim koşullarına ve mevsime bağlı kazanç, binanın izolasyon değerleri
e.
En uygun enerji kaynağı
f.
Ekipman seçimi ve bunlara gereken alan için ısı kazancı ya da kaybının dikkate
alınması gerekir.

Atıklar ve Atık Yönetimi
Laboratuvar ve Tıbbi Atıkların İmhası

Laboratuvar atıkları evsel atıklardan ayrı toplanmalı ve ilgili personele teslim
edilmeli.

Oluşan atıkların, «Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği» ile ilgili mevzuata
göre izole, bertaraf ve tahliyesi yapılmalı.

Tıbbi atıklar plastik kırmızı torbalarda toplanarak ağzı sıkıca kapatılmalı,
geçici toplama konteynırına konulmalı.

İğne uçları ve diğer kesici malzemeler, direk torbaya konulmamalı, kılıfları
takılmadan bir şişeye konulup ağzı sıkıca kapatılıp daha sonra torbaya
atılmalı.

Tek kullanımlık atık torbaları kullanılmalı, konteynırlar düzenli olarak
dezenfekte edilmeli.

Tehlikeli atıklar tesisten uzaklaştırılmadan önce sterilizasyon ya da diğer
uygun yöntemlerle güvenilir hale getirilmeli.

Tıbbi atık sorumlusu gerekil tedbirleri almalı.

Atıklar taşınırken etrafın kirletilmemesine dikkat edilmeli.

Tıbbi atılar geçici evsel konteynırına konulmamalı.

Atıklar tesis içinde biriktirilmeden oldukça hızlı bertaraf edilmeli.

Laboratuvardaki hayvan kadavraları ve diğer kontaminasyonlu materyaller
üzerinde tıbbi atık yazan kırmızı torbalara konularak ağzı bağlanmalı ve
görevli personel gelinceye kadar buzdolabında saklanmalı.