Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri

More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
UZAKTAN EĞİTİM KAYNAK DOKÜMANI
Eğitim Adı: Milli Eğitim Bakanlığı Onaylı İnternet Tabanlı Eğitici Eğitimi Kursu
İÇERİK
1. PROBLEME DAYALI ÖĞRENME
2. GENİŞ GRUPLAR İÇİN ETKİLEŞİMLİ ÖĞRENME
3.EĞİTİM UYGULAMALARINI DEĞERLENDİRME
4.EĞİTİMİ KOLAYLAŞTIRAN İLETİŞİM BECERİLERİ
 İletişim Engelleri
 Ben dili
 Empati
1. PROBLEME DAYALI ÖĞRENME
Bilinmeyen bir konuda sorun çözme becerisi kazanma için grup çalışması yaparak, aktif
öğrenmeyi sağlayan, küçük grup çalışması, beyin fırtınası, grup tartışması, mini-sunum, ev
ödevi gibi eğitim yöntemlerinin bir kaçının bir arada kullanıldığı bir yaklaşımdır.
Kullanım Yerleri
 Analiz ve sentez yaparak sorun çözme becerisi kazanmada
 Öğrenici merkezli, bağımsız öğrenmede
Üstünlükleri
 Öğrenme sorumluluğu kazandırır
 Mesleki sorumluluk bilinci kazandırır
 Bilgiye ulaşma becerisi kazandırır
 Bilgiyi irdeleme ve kullanma becerisi kazandırır
 Kişilerarası iletişimi güçlendirir
Sınırlılıkları
 Grup çalışması yapılabilecek ortamlar gerektirir.
 Bilgiye ulaşma olanakları eğitim ortamında sağlanmalıdır.
 Geleneksel eğitimle yetişmiş eğiticilerin yalnızca kolaylaştırıcı olmaya uyum göstermesi
güçtür
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri www.moreenstitu.com
Sayfa 1
[email protected]
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
Uygulama Biçimi
 Belirlenen amaç ve öğrenim hedeflerine yönelik bir sorun senaryosu hazırlanır
 Bu senaryo 8-10 kişiden olaşan bir grup öğreniciye sunulur
 Senaryoda yansıtılan olaydaki sorunların belirlenmesi için öğreniciler cesaretlendirilir
 Sorunların nedenleri hakkında hipotezlerin oluşturulması istenir
 Olayla ilgili ayrıntıları öğrenmek için başka hangi bilgilere gerek olduğu belirlenir
 Öğrenilmek istenen bilgiler ek senaryo olarak gruba iletilir.
 Yeni bilgilerle hipotezler gözden geçirilir ve sorun /ların çözümü için neler yapılacağı
hakkında görüş oluşturulur.
 Çözümler için grubun henüz bilmediği, kazanılması gereken bilgiler belirlenir.
 İdeal olan, soruna çözüm oluşturmak için bilgi kazanmaları amacıyla katılımcıların her
birinin bağımsız çalışması için (bir kaç gün) arada zaman verilir. Bir sonraki oturumda
çözüm alternatifleri oluşturan grup üyelerinin uzlaşma ile geçerli çözüm yolları
geliştirmeleri beklenir.
 Grubun bir yöneticisi yoktur. Konuşma ve tartışmaların saygı içinde geçmesi için hakların
gözetilmesi gereği önceden kural olarak grupla paylaşılır.
 Kolaylaştırıcı öğretmenlik yapmadan, gerektiğinde sorular sorarak grubun amaçlardan
ayrılmasını önler ve hakların gözetilmesi için aracı olur
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri www.moreenstitu.com
Sayfa 2
[email protected]
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri www.moreenstitu.com
Merkezli
Çalışması
Küçük Grup PDÖ
Çalışması
Tartışma
Uygulama
Ders Verme
Konfreans
Merkezli
Eğitici
Yönlendirilmi Demonstrasyon
ş
Yapılanmış
Rol Yapma
Vaka
Öğrenici
FARKLI EĞİTİM TEKNİKLERİNDE EĞİTİMCİ VE KATILIMCILARIN KATKISI
Sayfa 3
[email protected]
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
2.GENİŞ GRUPLAR İÇİN ETKİLEŞİMLİ ÖĞRENME
Çok sayıda öğrencinin birden eğitim gördüğü okullarda etkileşimli eğitim tekniklerinin
kullanılması için ortam sağlamak kolay değildir. Bu konuda bir çözüm arayan eğitimcilere yol
gösterebilecek öneriler aşağıda özetlenmiştir.
Geniş gruplar halindeki tıp öğrencilerine etkileşimli öğretim derslerinin planını yaparken
öncelikle bu büyük grup nasıl küçük gruplar haline dönüştürülebilir ve dershanenin
kendisinden doğan sınırlamalarla nasıl başa çıkılabilir sorularının yanıtlarını aramak gerekir.
Diğer bir önemli konu da öğrenicilere bireysel olarak veya grup içinde neler yaptırılmak
istendiğidir. Etkileşimli öğrenmenin amacı, öğrencilere öğrenmelerini destekleyecek bir
etkinlik vererek onları edilgen dinleyici rolünden kurtarmaktır. Etkinliğin yapısı, vermekte
olduğunuz dersin içeriğine ve süresine bağlı olacaktır. Dersiniz sırasında veya dersten sonra
etkinlik yaptırılacaksa bunu önceden haber verin. Öğreniciler kendilerinden bekleneni
anlarlarsa, genellikle bu beklentileri yerine getirmek için çalışırlar. Bu amaçla dersten bir
süre önce konuyla ilgili hazırlık yapabilecekleri bir ödev de verilebilir.
Derse ilgiyi
artırmak için yapılabilecek öğrenici etkinliklerinden
bazıları aşağıda
sıralanmıştır:
Öğrencilerden dersin konusuyla ilgili katıldıkları ve katılmadıkları noktaları belirtmelerini
isteme
Dersi netleştirmeye yarayacak sorular yaratma
Ana noktaların özetini yapma
Diğer öğrenciler için test soruları hazırlama
Yukarıda sayılanların tümü büyük sınıfı küçük gruplara ayrılarak yapılabilir. Ayrıca son üç
öneri için her doğru yanıta puanlar vererek bir yarışma havası da yaratabilirsiniz.
Ders sırasında öğrenicilerden anlattığınız konuyla ilgili örnek vermelerini, önceden
hazırladığınız test sorularını yanıtlamalarını isteyebilirsiniz. Sınıf eğer küçük gruplar halinde
düzenlenirse, gruplardan soruları yanıtlamaları istenebilir. Doğru yanıtlar için puan vererek
ödüllendirmek hem sınıfın enerjisini artırır, hem de ilgiyi canlı tutar. Bu ortamda gürültü
olacağı beklendiğinden sessizlik için çaba harcanmamalı ve bu koşullarda çalışma için uygun
olan ortamlarda yapılmalıdır.
Ders konunuzu anlattıktan sonra pekiştirme amacıyla yapılabilecek küçük grup çalışma
etkinliklerine verilebilecek örnekler ise:
Anlatılan konuyla ilgili tartışılacak ve çözülecek soru sorma.
Küçük gruplara bölerek gruplara sorunun çözümü üzerine ana noktaları büyük kağıtlara veya
saydamlara yazdıkları bir sunum hazırlayabilirler. Zaman kısıtlı olduğunda gruplara
düşüncelerini yönlendirecek bir çalışma kağıdı verilip zaman çok kısıtlı ise her gruba
tartışmaları için çalışma kağıdındaki sorulardan bir tanesini verilebilir.
Grup çalışmalarının sunumlarında dersin süresi yol gösterici olacaktır. Dersin süresi uygunsa
her gruptan bir temsilci görsel malzeme kullanarak kısa bir özet sunabilir. Zaman sorunu
varsa her gruptan bir gönüllü çok kısa bir sunum yapabilir.
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri www.moreenstitu.com
Sayfa 4
[email protected]
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
Sunumdaki ana noktaları vurgulamak için, gruplardan bir tanesinin dersi özetlemesi
istenebilir. Derse başlanmadan önce, dersin sonunda grupların birinden özet yapması
isteneceği öğrencilere haber verilir. Hazırlık için 10 dakika süre verilerek bir grubun sunumu
izlenebilir.
Gruplardaki öğrenciler birbirlerini öğretilen konuyla ilgili kendilerinin veya öğreticinin
hazırladığı sorularla değerlendirilebilir.
Öğrenme ortamında yarışma
Öğrenciler sınıfın iyi idare edileceğine güvendiklerinde, derse katılmaya daha istekli olurlar.
Odadaki otoriteden beklentileri vardır. Bu beklentiler adalet, emniyet ve güvenle ilgilidir.
Arkadaşça bir yarışma ortamı yaratıldığında liderden her gruba adaletli davranması veya
herhangi bir bireyi, grubu yanlış yanıttan dolayı aşağılamaması veya cezalandırmaması
beklenir. Öğretim üyesi ortamı ayarlar, sınıf da onu izler. Eğer yarışma kızışırsa liderin,
oranın bir öğrenme yeri olduğunu ve güvensiz ortamda pek de bir şey öğrenilemeyeceğini
sınıfa hatırlatması gerekir.
Dershanenin koşullarıyla ilgili sınırlamalarla başa çıkma
Dershanede hareket etme rahatlığı yoksa, bu ortam kısıtlıdır. Odanın fiziksel boyutu ve planı
öncelikle göz önünde tutulmalıdır. En önemli belirleyici sorular:
Sıra/sandalyeler yere sabitlenmiş mi?
Öğrencilerin dolaşması ve gruplar oluşturması için yeterli yer var mı?
Bu soruların yanıtları öğrencilerin birbirleriyle ve eğitimciyle ilişkiye girme yapısını ortaya
koyacaktır. Aşağıdaki öneriler özel fiziksel düzenlemeler için yararlı olabilir.
Sandalyeler sabitse altı ile sekizer kişilik gruplar oluşturabilir. Üç ya da dört kişi arkalarındaki
kişileri görebilecek, birlikte çalışabilecek şekilde geriye dönerler.
Sandalyeler hareket ettirilebiliyorsa ve dershane yeterince genişse gruplar verilen görevi
yapmak için küçük daireler oluşturabilirler.
Duruma göre öğrencilerden, verilen görevi yapmaları için küçük gruplar halinde kısa bir süre
ayakta durmaları istenebilir.
Öğrencileri gruplara ayırmada sayı sayma veya her öğrenciye dershaneye girerken bir parça
renkli kağıt verme, sınıf köşelerine toplanma gibi yöntemler kullanılabilir. .
Dershanenin sunduğu her olanaktan yararlanmak gereklidir. Eğer dershanede aynı anda farklı
grupların kullanacağı karatahtalar varsa kullanılır. Böyle bir düzenek yoksa büyük tahta
kağıdı kullanarak çözüm üretilebilir. Dershanenin pencerelerine, duvarlarına bu kağıtları
yapıştırıcı hamurla asmak mümkündür.
Etkili bir sınıf dersi için güçlü, dikkat çekici bir girişle başlama, ana konuya yumuşak bir
geçişle devam etme, eğitmenin ders planının ana hatlarını izlemesi, çeşitli görsel işitsel
araçların kullanılması, öğrenicilerin etkin katılımını sağlama ve sonuçta etkili bir özetle
bitirme uyulması gereken temel kurallardır.
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri www.moreenstitu.com
Sayfa 5
[email protected]
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
3.EĞİTİM UYGULAMALARINI DEĞERLENDİRME
Gerçekleştirilen bir eğitim oturumu, sunum izleyenler ve konuşmacı tarafından
değerlendirilebilir. Etkili bir sunumu değerlendirme için aşağıdaki rehber yol göstericii
olacaktır.
SUNUM BECERISI DEĞERLENDIRME KONTROL LİSTESİ
(Aynı katılımcı için birden fazla gözlem yapılarak, gereksinimlere uygun önerilerle
becerinin gelişimi değerlendirilir)
Geliştirilmesi gerekir: Basmak yapılmadı ya da yanlış uygulandı.
Yeterli: Basamak doğru ve yerinde ancak duraksamalı uygulandı.
Ustalaşmış: Basamak doğru, yerinde ve ustalıkla uygulandı.
Katılımcının Adı Soyadı:…………………………………………...
GÖZLEM SIRASI
BASAMAKLAR
1
2
3
4
1. Etkili bir giriş yapma
2. Giriş bölümünde amacı ve öğrenim hedeflerini
belirtme
3. Bütün gruba soru yöneltme
4. Bireylere soru yöneltme
5. Çeşitli düzeylerde sorular sorma
6. Katılımcıların isimlerini kullanma
7. Olumlu geri bildirimde bulunma
8. Katılımcıların sorularını yanıtlama
9. Eğitici notlarını ve/veya referans el kitabını
kullanma
10. Göz teması kurma
11. Tüm katılımcıların duyabileceği şekilde konuşma
12. Ortamda dolaşma
13. Görsel ve diğer eğitim araçlarını etkili şekilde
hazırlama
14. Eğitim gereçlerini etkili şekilde kullanma
15. Yerinde espriler yapma
16. Zamanı kullanma
17. Etkin bir özet yapma
Katılımcı etkili bir sunum yapmaya:
 Hazır
Eğiticinin Adı Soyadı: ……………………………….
Tarih: __/__/__
İİmzası:
5
 Hazır değil
…………………….
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri www.moreenstitu.com
Sayfa 6
[email protected]
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
EĞİTİM TEKNİKLERİ
KISSADAN HİSSE:
Eğitim amacına
tekniği
yöntem etkili
biçimde
Aşağıdaki
tabloda uygun
bilgi,eğitim
beceri
ya seçilmeli,
da tutumseçilen
bileşenlerini
kazandırmak
için uygun
uygulanmalı,
bunun
için
ortam
sağlanmalı,
eğitimin
sonunda
öğrenmenin
gerçekleşip
olabilecek eğitim ve değerlendirme (sınav) yöntemleri gösterilmiştir. İletişim becerileri
gerçekleşmediğini
sınamak
için uyguniçin
değerlendirme
yöntemi
için rol
yapma, el becerisi
geliştirmek
uygulamanın
etkin kullanılmalıdır.
bir teknik olduğu görülüyor
ancak, her ikisi için de eğticinin önemini vurgulamakta yarar var. Beceri kazanma sırasında
yapıcı geribildirim ve eksiklerin tamamlanması için koçluk yapılması etkinliği sağlamada
en önemli araçtır. Sorun çözmeyi öğrenme becerisi geliştirilmek istendiğinde vaka
çalışmaları ve probleme yönelik öğrenme oturumları düzenlenmelidir. Vurgulanması
gereken başka bir özellik de sunum / konferans türü etkinliklerle ilgilidir; sunum sırasında
çeşitli araçlar (görsel, işitsel vb) kullanılır ve katılımcıların soru sorarak tartışma da
yapabilmesi için zaman ayrılmasıyla etkileri artırılmalıdır. Görsel araç kullanımında,
birlikte açıklama yaparak olabilecek soruları cevaplayan eğitimci yoksa etkisi sınırlı
olacaktır.
Eğitim
bileşeni
Değerlendirme Yöntemi.
Eğitim tekniği
Sunum
****:
Bilgi çok uygun
****
*: uygun değil
Küçük grup Vaka
tartışması sunumu
Rol yapma Uygulama
***
**
**
**
Beceri
**
**
***
***
****
Tutum
*
***
**
****
**
Yazılı sınav, test, sözlü
Yapılandırılmış uygulama sınavı (
gözlem, sözlü)
İş sırasında gözlem
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri www.moreenstitu.com
Sayfa 7
[email protected]
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
KLİNİK UYGULAMA EĞİTİMİNDE YAKLAŞIM
AMAÇ
ÖĞRENME HEDEFLERİ
Beceri eğitiminde yetişkin öğrenme ilkeleriyle
uyumlu yetiştiriciliğin önemini kavramak
Bu oturum sonunda katılımcılar
Yeterliğe dayalı eğitimin (YDE) özelliklerini
tanımlayabilmeli
Etkili bir yetiştiricinin beceri eğitimindeki önemini
açıklayabilmeli
Klinik beceri eğitiminin ilkelerini açıklayabilmeli
İnsancıl eğitim tekniklerini kullanabilmeli
Beceri kazanmada etkili bir demonstrasyonun
önemini söyleyebilmeli.
Yetiştiriciliğin 5 temel ögesini tanımlayabilmeli
YDE’de eğitmenin ve katılımcının sorumluluklarını
ayırdedebilmeli
Bir beceri eğitimi
geliştirebilmeli
Kontrol listesine göre uygulamaları değerlendirip
geribildirim yapabilmeli
Eğitmenlerin seçimi ve eğitimleri için gerekli olan
kriterleri açıklayabilmeli.
GİRİŞ
Bu bölümde, klinik eğitmenlerinin eğitim becerilerini geliştirmek amacıyla, yetişkin öğrenme
ilkelerine göre belirlenmiş bir eğitim yaklaşımı sunulmaktadır. Bu yaklaşım, katılımcı
(interactive), kişilerin mesleki sorumluluklarıyla bağlantılı ve uygulamalı eğitim yapılması
biçiminde özetlenebilir. Böyle bir yaklaşımın uygulandığı, yetişkin öğrenme ilkelerine göre
düzenlenmiş kurslara katılan kişiler;
Eğitim konusuna ilgi duymalı
Bilgi ve becerilerini, böylece mesleki yetkinliklerini geliştirmek istemeli
Kurstaki çalışmalara etkin olarak katılmayı istemelidirler
Eğitimi en iyi şekilde verebilmek için eğitmenlerin uygun eğitim stratejilerini kullanmaları
gerekir. Bu bölümde tanıtılan “uygulamalı” ve “katılımcı” eğitim tekniği Konfiçyus’un
sözüyle çok güzel ifade edilir:
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri www.moreenstitu.com
Sayfa 8
[email protected]
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
“DUYARSAM
UNUTURUM,
YAPARSAM ÖĞRENİRİM”
GÖRÜRSEM
HATIRLARIM,
4.EĞİTİMİ KOLAYLAŞTIRAN İLETİŞİM BECERİLERİ
AMAÇ
ÖĞRENİM HEDEFLERİ
Eğitimi kolaylaştıran iletişim becerilerinin önemini
fark etmek
Bu oturum sonunda katılımcılar:
Sözlü ve sözsüz iletişim becerilerini etkin bir şekilde
kullanabilmeli
Üç sözlü ve üç sözsüz temel beceriyi sayabilmeli
GİRİŞ:
İletişimle eş anlamlı olarak dilimize Fransızca söylenişi ile yerleşen komunikasyon
Latince’deki “communicatio” sözcüğünün karşılığıdır. Kökenindeki “communis” kavramı
birçok kişiye ya da nesneye ait olan ve ortaklaşa yapılan anlamlarını taşımaktadır. İletişimin
onlarca tanımı yapılmıştır. En yalın anlamıyla “iletişim bir kaynakla bir alıcı (iki birey, iki
grup) arasında bilgi, görüş, duygu, haber ve düşünce yani mesaj alış-verişidir”. Alış-veriş
sözcüğünden de anlaşılacağı üzere, iletişimde, bilgi akışının iki yönlü olması gerekir. Aslında
iletişim yalın bir ileti alış-verişinden çok, toplumsal nitelikli bir etkileşim, değiş tokuş ve
paylaşımı içerir.
Etkili bir iletişim sağlamada beden dili önemlidir. Beden dilimiz aşağıda özellikleri sıralanan
göz teması, yüz ifadesi, baş hareketleri, jestler ve vücudun duruşu ile kendini ortaya koyar.
Göz teması : Konuşurken insanların yüzüne bakanlar, bakmayanlardan daha çok hoşa gider.
İnsanlarla onları rahatsız etmeyecek ölçüde, ancak mümkün olduğu kadar çok göz teması
kurulmalıdır.
Yüz ifadesi: Mümkün olduğu kadar sıcak ve dostça tebessüm edip gülümseyerek, yüzle
çevreye olan ilgi yansıtılmalıdır. Enerji dolu olup,donuk ve ifadesiz gözükmekten
kaçınılmalıdır.
Baş hareketleri: Karşısındaki konuşurken sık sık başı hafifçe aşağı yukarı hareket ettirerek
onu dinlediğini, anladığını hissettirme etkili iletişimde özellikle önemlidir. Dinlerken,

Ü.Uzunçarşılı, Eğiticilerin Eğitimi Notları, İTF, Şubat 1998
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri www.moreenstitu.com
Sayfa 9
[email protected]
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
söylenenleri kabul edip etmeme söz konusu değildir, önemli olan konuşana “anlaşıldım”
duygusunu yaşatmadır.
Jestler: Çok aşırıya kaçmadan kullanılmalıdır. Eğitimcilerin elleri cepte tutmak, konuşurken
kolları kavuşturmak ve eller ile ağzı örtmekten kaçınmaları yerinde olur. Açık ve anlaşılır
jestler tercih edilmelidir.
Postür (Beden duruşu): Ayakta duruş dik olmalıdır. Oturma halinde sandalye ve koltuğu tam
olarak doldurarak arkaya yaslanmak, birisiyle konuşurken ona doğru yönlenerek ilgiyi
göstermek uygun olan beden duruşlarıdır.
Beden dili ile çevreye önemli mesajlar iletilebilir. İnsanlar arası iletişimde bireyin duruma
ilişkin değerlendirmelerini taşıyan bu aracılara sözsüz mesajlar denir. Bu mesajlardan
olumsuz iletiler taşıyan bazıları aşağıda sıralanmıştır:
Sandalyenin ucunda oturmak aşırı çekingenliğin ve kendini rahatsız hissetmenin en belirgin
göstergesidir.
İşaret parmağını karşısındakinin yüzüne doğru kaldırarak konuşmak kendini üstün görmeyi ve
saldırganlığı yansıtır.
Karşıdaki insana göre hafif yana dönük oturmak, kendinden yeterince emin olmamayı ve bir
an önce gitmek istemeyi gösterir.
Kalem ya da çakmak gibi şeylerle oynamak asabiyete, iç huzursuzluğuna ya da ilgisizliğe
işaret eder.
Zayıf bir şekilde el sıkmak kendinden emin olmamayı; aşırı sıkmak ise göstermelik bir
kendine güveni çağrıştırır.
Utangaç bir şekilde kapıya yaslanmak kişinin yardıma ihtiyacı olduğunun bir işaretidir.
Sürekli saçlarla ya da yüzde herhangi bir nokta ile oynamak kişinin aşırı mahcup olduğuna
işaret eder.
Ayakları yere sürüyerek ve hafif eğik yürümek dinamik ve enerjik olunmadığını gösterir.
Sürekli elle çeneye destek yapmak söylenmek istenilenin tam olarak bilinmediği anlamına
gelir.
Çantayı ya da evrakları otururken dizlerinin üstünde tutmak kişinin kendine görünmeyen bir
duvar ördüğünü simgeler.
Başka bir insanla konuşurken ellerle onun masasına yaslanmak insanların özel alanlarına
saygı duyulmadığına işaret eder.
Otururken bacakları sandalyeye dolamak kişinin kendini bir şeylere karşı emniyete alması
gerektiğini düşündüğünü gösterir.
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri www.moreenstitu.com
Sayfa 10
[email protected]
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
Mehrebian’a göre, bir mesajın toplam etkisinde
Sözcüklerin payı %7, ses tonu, sesin yükselip alçalmasının payı %38, beden dili, yani sözel
olmayan öğelerin payı %55 tir1.
Eğitim ortamı katılımcı ve eğitmenlerin yoğun bir iletişim içinde olmasını gerektirir. İletişim,
sadece kelimeleri söylemekten ibaret değildir. Etkili bir iletişim sözlü ve sözsüz bir takım
öğeleri içeren iletişim becerileri kullanılarak yapılır.
Sunum sırasında sözlü becerileri kullanmak için, bir eğitmen:
 Etkin bir dinleyici olmalı
 Anlaşılır konuşmalı, konuşma hızını düzenlemeli
 Ses tonunu, vurgusunu, yüksekliğini ayarlamalı
 Açık, sade, net bir anlatım kullanmalı
 Konuları anlamlı bir akış içinde bağlantılı olarak sunmalı
 Gereksiz tekrarlardan kaçınmalı
 Karşısındakinin sözlerini anladığından emin olmak için algıladığını yansıtmalı,
tekrarlamalı
 Katılımcıları soru sormaya cesaretlendirmeli (etkileşimli olmalı)
Sunum sırasında sözsüz becerileri kullanmak için, bir eğitmen:
 Göz teması kurmalı (katılımcıların yüzlerine bakmalı)
 Güler yüzlü olmalı
 Yüzü katılımcılara dönük olmalı
 Söylenenleri dinlediğini mimikleri ile göstermeli
 Beden duruşu açık olmalı, jestlerini uygun şekilde kullanmalı
 Yerinde sallanmak, devamlı kımıldamak ya da elinde bir şey ile oynamaktan kaçınmalı
 Kürsüden hitap yerine katılımcılarla aynı düzeyde durarak konuşmalı
 Toplantılarda oturma düzenini yüzyüze anlaşmayı kolaylaştıracak şekilde dairesel ya da
U biçiminde oluşturmalı
İletişim Engelleri
İnsanlar sorunla karşılaştığında birlikte konuşarak çözmeye çalışırlar. Ancak sorunların
çözümüne değil, bazen artmasına neden olan etkileşim biçimlerinden uzak durulması önerilir.
İletişim engelleri olarak bilinen bu etkileşimler aile içinde, arkadaşlarla ya da öğrencilerle

A. Pease, Beden Dili, Çeviri: Y. Özben, Rota Yayıncılık, İstanbul, 1997

T. Gordon, Etkili Öğretmenlik Eğitimi, Çeviri: E. Aksay, Sistem Yayıncılık, İstanbul. 1998
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri www.moreenstitu.com
Sayfa 11
[email protected]
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
çalışırken kullanıldığında anlaşmak güçleşir. Örneğin, “derste önemli bir konu anlatırken cep
telefonu ile mesaj yazan bir öğrenci olduğunda” öğretmen ne yapmalı? Eğitim ortamında
karşılaşılabilecek bu örnek üzerinde iletişim engellerinin aşağıdaki durumlara neden
olabileceği söylenebilir:
1- Emir vermek, yönlendirmek; “Telefonu derhal kapat ve çantana koy”.
Korku ya da aktif direnç yaratabilir. Kişiyi söylenenin tersini yapmaya yöneltebilir. İsyankar
davranışa ya da misillemeye yol açabilir. Kişiye kendini önemsiz hissettirir.
2- Tehdit etmek, gözdağı vermek; “Telefonu kapatmazsan elinden alırım”.
Korku, boyun eğme, gücenme ya da kızgınlık duygularına neden olabilir. Söylenilen tepkinin
gerçekten meydana gelip gelmeyeceğini denemeye, yani isyana yol açar. Kişi kendine saygı
duyulmadığını düşünebilir.
3- Ahlak dersi vermek; “Bir üniversite öğrencisi derste ne yapılıp yapılmayacağını bilir”.
Zorunluluk ya da suçluluk duygusu yaratır. Kişinin durumunu daha şiddetli savunmasına yol
açabilir (“Kim demiş?”). Kişinin sorumluluk duygusuna güvenilmediği ve değerlerinin
önemli olmadığı hissi verir.
4- Öğüt vermek, çözüm getirmek; “Dersin düzenini bozmaya hakkın yok, yerinde olsam o
telefonu kaldırırdım”.
Bağımlılık ya da direnme duygusu yaratır. Kişinin kendi sorunlarını çözmekten aciz olduğunu
düşündüğümüzü gösterir. Kendi başına düşünüp, çözüm üretmesine ve seçenekleri
denemesine engel olur.
5- Öğretmek, nutuk çekmek, mantık yürütmek; “Telefon dikkat dağıtmak için icad
edilmedi”.
Bıkkınlık ve nefret duygusu yaratır. Çoğunlukla iletişimin kesilmesine yol açar. Kişinin
kendini beceriksiz ve yetersiz hissetmesine neden olur, savunucu tutumları ve karşı koymayı
kışkırtır.
6- Yargılamak, eleştirmek, suçlamak; “ Her derste sorun yaratıyorsun”.
Benlik saygısını zedeleyebilir. Genellikle kişi yargı ve eleştirileri gerçek olarak algılar (“Ben
kötüyüm”) ya da karşılık verir (“Sen de benden mükemmel değilsin”).
7- Ad takmak, alay etmek; “Sınıfın yaramazı olmak zorunda mısın?”.
Kişinin kendisini değersiz hissetmesine, sevilmediği kanısına varmasına yol açabilir.
Genellikle kişiyi karşılık vermeye zorlar.
8- Yorumlamak, analiz etmek; “Bu hareketi dikkat çekmek için yapıyorsun”
Tehdit ve tedirgin edici bir yanı vardır ve başarısızlık duygusu uyandırabilir. Kişi kendini
korumasız, kıstırılmış hisseder. Kendisine inanılmadığı kanısına varabilir. Yanlış anlaşılma
endişesi ile iletişimi keser. Eğer bu yorum doğru ise, kişi bu kadar ortaya çıkarıldığı için
utanabilir.
9- Övmek, iltifat etmek; “Bu yaptığın senin gibi akıllı bir öğrenci ile bağdaşmıyor”.
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri www.moreenstitu.com
Sayfa 12
[email protected]
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
İstenilen davranışı yaptırmak için söylenen ve içtenlikten yoksun bir manevra gibi
algılanabilir. Kişinin kendini algılayışı ile övgü uygun değilse, kişide kaygı ve kızgınlık
yaratabilir. Kişiden beklentimizin çok yüksek olduğu mesajını verir. Alışkanlık yapabilir,
yokluğu eleştiri olarak algılanabilir.
10-Güven vermek, duyguları paylaşmak; “Anlıyorum, alacağın mesaj şu an seni dersten daha
çok ilgilendirdiğine göre önemli olmalı”.
Kişide sorununun yadsındığı ve hafife alındığı hissi uyandırır. Anlaşılamama duygusuna
neden olur. Kızgınlık duygusu uyandırır.
11- Sınamak, sorguya çekmek; “İlgini bütünüyle derse vermedikçe dersi nasıl
anlayacaksın?”.
Korku ya da kaygı duygusu yaratır. Konuşma özgürlüğünü kısıtlar.Yargılamaya dönük olursa
iletişimin kesilmesine neden olur.
12- Önemsememek, konuyu saptırmak, şakacı davranmak; “Arkadaşınız telefondaki çok
önemli mesajı ile ilgilensin, biz dersimize devam edelim”.
Kişiye kendisine saygı gösterilmediği, ilgilenilmediği duygusu yaşatır. Sorunlarının önemsiz,
saçma sapan ve geçersiz olarak algılandığını düşündürür.
Böyle bir sorun ile karşılaşıldığında ne yapılması gerekir? Öncelikle tarafların kendilerini
daha iyi ifade etmeleri, sorunu tanımlamaları ve soruna neden olan durumu kişinin kendi
bakış açısıyla somut olarak görebilmeleri için ortam yaratmak olmalıdır. Hemen bir yargı,
çoğu kez ön yargı ile davranıp değerlendirme yapmak yerine, dinlemeye önem vererek
tarafların birbirlerini ve mesajlarını anlamaya çalışmaları ile iletişim kolaylanacaktır.
BEN DİLİ
Kişiler arası ilişkilerde sorun olduğunda, etkili bir iletişim için SEN DİLİ kullanmak yerine
kendi duygu ve düşüncelerimizi ifade etmemize yarayan özel bir yaklaşım, ben dili
kullanmak gereklidir. Kendimizi BEN DİLİ ile ifade ederken;
 Karşımızdaki kişinin sorun olarak algılanan davranışını
 Bu davranışın bize olan etkisini
 Bu davranışın bizde yarattığı etkileri ya da duyguyu belirtmeliyiz.
Ders sırasında cep telefonuyla mesaj yazan öğrenci örneğinde; öğretmen, “ben ders anlatırken
cep telefonu ile ilgilenmen beni ve anlattıklarımı önemsemediğini düşündürdüğünden
kızıyorum” ya da “ben ders anlatırken cep telefonu ile ilgilendiğinde dikkatim dağılıyor ve
rahatsız oluyorum” sözleri ile BEN DİLİ kullanarak durumu ifade edebilir ve iletişim yolunu
açarak sorunu ortadan kaldırmayı kolaylaştırabilir.
İnsanlar için kendini uygun bir dil ile ifade etmenin yanında karşısındaki kişiyi dinlemek ve
anlamak önemlidir. Dinlemenin daha da önem taşıdığı bazı durumlar vardır:
 Plan yaparken ya da karar verirken diğerlerinin fikir ve sözlerini dikkatle dinleyin.
 Tartışacak ya da eleştirecek iseniz çok iyi ve tam olarak dinleyin.
 Yeni bir fikir ya da kavram ortaya atıldığında dinleyerek öğrenebilirsiniz.
 Yalnız üstleri değil; astları da dinleyerek anlaşma sağlanabilir.
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri www.moreenstitu.com
Sayfa 13
[email protected]
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
Ancak ilgisizlik, düşünsel ya da fiziksel olarak başka şeyler ile ilgilenmek, uzun notlar tutmak
ve söylenilenler üzerinde tekrar tekrar düşünmek etkin dinlemeyi olumsuz etkileyen
faktörlerdir.
EMPATİ
Birinin kendisini karşısındaki kişinin yerine koyarak olaylara onun bakış açısıyla bakması, o
kişinin duygularını ve düşüncelerini doğru olarak anlaması ve hissetmesine “empati” adı
verilir.
 Empatik dinleme;
 Karşıdaki kişiyi anlamak amacıyla kullanılan aktif bir dinlemedir.
 Kişinin ne hissettiğini, dünyayı ve kendini nasıl gördüğünü, sözlerinin hangi deneyim ve
öğrenmeleri yansıttığını anlamaya çalışmaktır.
 Dünyayı karşıdaki kişinin gözü ve yaşantısı ile görmektir.
Empatik dinleme için dört düzey tanımlanmıştır.
 Birinci düzey içeriği yansıtır. Dinleyen duyduğunu kendi sözcükleri ile tekrar söyler.
 İkinci düzey anlamı yansıtır. Dinleyen duyduklarının anlamını kendi sözleri ile ifade eder.
 Üçüncü düzey sadece anlamla yetinmeyerek duyguları da içine alır. Dinleyen konuşanın
sözlerinin arkasındaki duyguyu yansıtır.
 Dördüncü düzeyde dinleyen kendi ifadesi ile hem içeriği, hem anlamı, hem de duyguları
yansıtır. Bu düzeyde, konuşan en iyi şekilde kendini açar.
Empatik dinlemenin önemli ve üstün yönleri vardır :
 Karşınızdaki kişiyi bütün dikkatiniz ile dinlemeniz, ona büyük bir huzur ve güven sağlar.
Böylece kendini, duygu ve düşüncelerini daha rahat ifade eder.
 Sözlerin ardındaki anlama, yani mesajın özüne inmeye olanak sağlar.
 Karşımızdaki kişiyi daha iyi tanımaya olanak verir.

Ü. Dökmen, İletişim Çatışmaları ve Empati, Sistem Yayıncılık, İstanbul, 1997
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri www.moreenstitu.com
Sayfa 14
[email protected]