hallaç`ı inçiten dostun attığı güldür

HALLAÇ’I İNÇİTEN DOSTUN ATTIĞI GÜLDÜR
Perşembe, 02 Mayıs 2013 13:21
“Allah’a kavuşmak için iki rekât namaz da yeter. Ancak, böyle bir namaz için abdesti, insanın
kendi kanı ile almış olması gerekir.” Söz, Hallaç-ı Mansur’a aittir. HallTaç- ı Mansur İslam
tarihinde yüzyıllardan beridir tartışılan bir kişidir. O kimisine göre dinden çıkmış, kimisine göre
de büyük bir İslam âlimidir. Onun birçok taraftarı olduğu gibi ona karşı da olanlarda bir hayli
fazladır. Tıpkı hayatında olduğu gibi.
Hallaç-ı Mansur’un asıl adı Hallaç değildir. Onun tam adı şöyledir: Ebu'l-Muğis Hüseyn b.
Mansur el.Hallac el-Beyzavi. Hallaç, bugünkü İran sınırları içinde, Beyza'ya yakın Tur denilen
yerde h. 244 I m. 857 senesinde dünyaya geldi.” Bazılarının söylediği gibi bu isim ona
mesleğinden dolayı da verilmemiştir. Aslında Mansur’un mesleği hallaç (pamuk atıcı) değildir.
Peki, ona bu isim niçin verilmiştir. Olayın aslı şu şekildedir: Bir gün dostu olan bir hallacın
dükkânında otururken, onu bir işe gönderdi ve “Senin işini de ben görürüm” dedi. Parmağı ile
işaret edince pamuklar, çekirdek ve tozlarından ayrıldı. Bu keramet yayılarak, “Hallaç” ismiyle
meşhur oldu.”
Küçük yaşta tasavvufa giren Mansur’un 3 tane hocası olmuştur. Birinci hocası, Sehl-i
Tüsteri’dir. Bu zat aynı zamanda Kuran ve hadis hocasıdır. İkinci hocası Amr-el Meki’dir. Ondan
tövbenin zaruretini ve manevi hallere itibar etmeme gerektiğini öğrenir. Üçüncü hocası Cüneydi Bağdadi’dir. Asıl hocası Cüneyd- i Bağdadi’dir. 20 yıl hocasının yanında kalır. Hocasından
ayrılan Hallaç kendi yolunu çizer ve diğer sufilerden ayrılır. Her yönüyle diğer sufilerden farklıdır.
Mesela onlar gibi hırka giymiyor, bir bakıma asker elbisesine benzeyen elbise ya da kolsuz
cübbe giyiyordu. Kendi yoluna giden Hallaç irşat görevini yapmak ve fikirlerini yaymak üzere bir
seyahate çıkar. Horasan, Ahvaz, Fars, Irak gibi ülkelere ve şehirlere gider. O sadece İslam
coğrafyasına değil gayri Müslümlere de vaaz etmek üzere seyahatlere çıkmıştır. Hindistan’a
gitmiş ve Kaşmirdeki Hindulara İslamiyet’i anlatmıştır.
1/6
HALLAÇ’I İNÇİTEN DOSTUN ATTIĞI GÜLDÜR
Perşembe, 02 Mayıs 2013 13:21
Onun en meşhur sözü ki kendisi ile özdeşleşen Ene’l Hak’ dır. Yani ben Hakk’ım sözüdür. Bu
sözdür tabiri caizse kıyameti koparan. Bu sözdür onu yüzyıllardır tartışılmakta yapan. Birde o
meşhur işkence ile öldürülmesi. Ona karşı olanlar bu kelimenin zahiri anlamına bakarak ona
düşman kesilirken, taraftarı olanlar ise bu sözün zahiri anlamına göre değerlendirilmemesi
gerektiğini söylemişler ve kendilerine göre ne anlama geldiğini ve ne maksatla söylediğini
açıklamaya çalışılmışlardır. Ar. Gör. Ethem CEBECİOGLU’nun söylediği gibi sadece bu sözün
ne anlama geldiğini araştırmak bile başlı başına bir araştırma konusudur.
Hallaç-ı Mansur, İslam tarihinde eşine ender rastlanacak bir şekilde idam edilen bir İslam
alimidir. Zaten onu önemli kılanlardan biri de bu idam şeklidir. İdam ediliş şekline geçmeden
önce idamının sebeplerine de değinmek gerekir. Hiç şüphesiz en önemli sebep Ene’l Hak
sözüdür. Gerçi bu söz yani Ene’l Hak sözü idamı için sebep gibi gösterilse de asıl bu sözün
idama meşru bir kılıf ayarlama işi olması da kuvvetle muhtemeldir. Bazılarına göre onun
idamındaki asıl sebep siyasidir. Abbasi halifesi Muktedir döneminde ülke kargaşa içindedir.
Özellikle Karmati isyanı ülkeyi kasıp kavurmaktadır. Hallaç, Karmati isyanına destek oldu mu
yoksa onu sevmeyenler tarafından iftiraya mı uğradı bilinmiyor ama Hallaç’ın Karmati isyanına
destek olduğu gerekçesiyle öldürüldüğü de söylenmektedir. Zira Karmatilerin Hallaç’tan çok
etkilendikleri de söylenmektedir. Tabii bu ne kadar doğru bu da başlı başına bir muamma.
Bir diğer sebep de Gulam Halil'in Bağdat sufilerine karşı giriştiği fitne hareketidir. Zira Gulam
Halil’in iftiraları da onun idamına sebep olmuş olabilir. Bilinen bir gerçek ki yüzyıllardan beridir
tekke ve medrese arasında çetin bir mücadele var ve aynı mücadele hale devam etmektedir.
Tekke-Medrese mücadelesinden Hallaç’ta nasibini almıştır. Bu mücadelede Mevlana'nın dediği
gibi, sufilerin bulunduğu kefede daima "kellelerden tepeler" buluna gelmiştir.
2/6
HALLAÇ’I İNÇİTEN DOSTUN ATTIĞI GÜLDÜR
Perşembe, 02 Mayıs 2013 13:21
Onun idamının sebeplerinden biri de manevi haç fikridir. Kendisine ait bir defterde bu konu
geçince inkâr etmez. Olay şöyledir. “Bir insan şer’i hac yapmak isterse, evinin bir odasına
yerleşir. Belirli şartlarla oraya bir mihrap yapar, orada temizlenir (gusül), ihramını giyer, şunları
söyler, şunları yapar böylece namaz kılar, Kur'an'ın şu suresini ezbere okur ve bu odanın
etrafında tavaf yapar, orada şu şekilde tesbihler yapar. Bütün bunları yapan, Mescidi-i Haram
‘da Kâbe’yi tavaf etmiş gibi olur.".
Kadılar tarafından bu husus kendisine sorulduğu zaman, Hallaç inkâr etmez. Ancak kendisinin
bir nasihatte bulunduğunu, bir mecburiyet getirmediğini ve işittiği bir hadisi naklettiğini belirtir.
Birinci kadı Ebu Ömer, bunun üzerine Hallaç’ı zındıklarla suçlayarak idamına karar verir.
Sebepleri ne olursa olsun bütün bu hadiseler göstermektedir ki aslında Hallaç’tan rahatsız olan
devrin yöneticileri ve hakikatlerin zahiri yönü ile ilgilenenler onun idamını istemiş ve kendilerine
göre meşru bir sebepte bulmuşlardır. Yöneticileri bilmem ama olayların ve sözlerin zahiri yönleri
ile ilgilenenler kendilerine göre haklılar. Ve zaten aslından kendisi de bundan dolayı insanlara
kızmaz. O meşhur işkence sahnesi oynanırken perde kapanmadan önceki son sözü de şu
olmuştur:
- Allah’ım; bana senin için bu işkenceyi reva görenlerden rahmetini esirgeme! Senin aşkın
uğruna bana bu işkenceyi yapan ve canımdan ayıran bu kullarını affet affet. Aşkın hürmetine
affet...
3/6
HALLAÇ’I İNÇİTEN DOSTUN ATTIĞI GÜLDÜR
Perşembe, 02 Mayıs 2013 13:21
İşin aslına bakılacak olursa Hallaç-ı Mansur kendisini böyle bir sahneye hazırlamıştır. Üç defa
haçça giden Hallaç üçüncü gidişinde Müslümanların kendisini öldürmesini ister. O hakka vuslat
yolunda kendisini ölü sayarak sürekli olarak kurban edilmesini istiyordu.
Bir gün kendisine; "Sabır nedir?" diye sorduklarında; "Sabır odur ki; iki elini ayağını keserler,
onu köprünün üzerine asarlar ve hatta bundan daha acâib muameleler yaparlar da bir kere âh
etmez." buyurdu.
Kendisine söylediklerinden dolayı tövbe etmesini söylediklerinde. “Ben ilahlık ilan etmedim ki
tövbe edeyim.” der. Kabul etmeyince yıllarca habise atarlar. Ve en sonunda halifenin isteği ile
kadıdan alınan fetvanın uygulanması istenir. Fetva 26 Mart 922 de uygulanır.
Hallaç sonunun nasıl olacağını çok iyi biliyordu. İnsanlığı adım adım bu sahneye hazırlıyordu.
Tabi kendisini de. Belki de Hallaç’ı bu kadar şöhretli yapanda bu idam ediliş sahnesidir ki
gerçekten te inanılmaz bir son perdedir o sahne. Ve Hallaç çok muhteşem oynamıştır o son
sahneyi. Birçok kaynakta bu idam ediliş sahnesi teferruatlı bir şekilde anlatılmaktadır.
Önce yüz kırbaç vururlar ölmediğini görünce kalabalık insan yığınları arasında meydana
4/6
HALLAÇ’I İNÇİTEN DOSTUN ATTIĞI GÜLDÜR
Perşembe, 02 Mayıs 2013 13:21
getirilir. O esnada kalabalık Hallaç ı Mansur’u taşlarlar. Ve şu ilginç olay yaşanır.
“Taşlar... Kan... Kanlar içindeki Mansur... Ses yok. Tebessüm... O esnada bir dost taş yerine
bir gül atar. Bir inilti... Bir inilti ki; yürekler titrer ve sorarlar: - Taş yağmuru altında inlemedin de bir güle karşı ne diye böyle inledin?
- Taş atanlar, halden anlamazlar ki attıkları taşlar bizi incitsin. Ama ya halden anlayanlar, değil
taş gül atsalar dahi o gül incitir, inletir.
Daha sonra burnu kesildi, kamçılandı, dili kesildi, vücudu parçalandı, darağacına asıldı, başı
kesildi ve en sonunda cesedi yakıldı. Külleri Dicle’ye atıldı. Atılan küller de havada (Enelhak)
şeklini aldı. Nehre külleri dökülür dökülmez, nehir hemen kabarmağa başladı. Kabaran Dicle’nin
suları Bağdâd’ı basmak üzereydi ki; bir dostu hırkasını Dicle’ye attı ve Dicle bir müddet sonra
eski normal hâlini aldı. Hallâc-ı Mensûr ( radıyallahü anh ) bu kimseye, şehit edilmeden önce,
“Benim kollarımı, bacaklarımı, başımı kestikten sonra, cesedimi yakıp, külünü Dicle’ye
atacaklar. Korkarım ki, nehir taşıp Bağdat’ı basacak. O zaman hırkamı nehrin kenarına götürüp,
sulara at” buyurmuştu.
5/6
HALLAÇ’I İNÇİTEN DOSTUN ATTIĞI GÜLDÜR
Perşembe, 02 Mayıs 2013 13:21
6/6