Tupüun fîtjte Yu imi erinin Gelişimi elerinde TKY elerde MRP II

VE
ı/a
ASI AYLIK YAYIN ORGANI
Tupüun fîtjte Yu
imi
erinin Gelişimi
elerinde TKY
elerde MRP II
^
ss
LUbltA-LLcrL-
• Dökme dilimli kazamyla en az 20 yıl
hiç sorun çıkarmaz. • Bağımsız ısınma ve
konfor sağlar. • Mikrokompüter sistemi,
iç ortam sıcaklığını dış ortamdaki
değişimlere göre ayarlar. • On ısıtmalı
brülör, yakıtı yüksek verimle yakarak yüksek
tasarruf sağlar. • Her bütçeye uygun 79
ayrı modeli vardır. • Demirdöküm Panel
Radyatörlerle yüksek uyumludur.
• Yüksek ısıl güce sahiptir, yakıttan tasarruf sağlar. • Dünyanın en gelişmiş yüzey kaplamc
teknolojisiyle boyandığından, korozyona, darbelere ve her türlü kimyasal etkiye karş
dayanıklıdır. • Az yer kaplar, şık ve dekoratiftir. • 13 bar basınç altında teste tab
tutulmaktadır. • Montajı pratiktir. • Zeminden beslemeli sistemlere de uygun zengin seçenekler
ile 5 yıl garantilidir.
• Dökme dilimli kazamyla en az 20 yıl hiç sorun çıkarmaz. • Bağımsız ısınma ve konforl
sağlar. • Mikrokompüter sistemi, iç ortam sıcaklığını dış ortamdaki değişikliklere göre!
ayarlar. • On ısıtmalı brülör, yakıtı yüksek verimle yakarak yüksek tasarruf sağlar.
• Her bütçeye uygun 79 ayrı modeli vardır. • Demirdöküm panel radyatörlerle yüksek
uyumludur.
!
• Kat kaloriferi ve şofben olarak görev
yapar. • Bağımsız ısınma sağlar. • Yer
kaplamaz, duvara asılır. • Pilotlu veya
elktronik ateşlemeli, bacalı ve hermetik
tipleri mevcuttur. • Doğalgaz veya LPG ile
çalışır. • Her türlü gaz, su, elektrik ve
basınç emniyeti vardır. • Çok uzun
ömürlüdür, sessiz çalışır, yüksek verimlidir.
• 1 yıl garantilidir.
Koç
• Dökme dilimli kazamyla en az 20 yıl hiç sorun çıkarmaz. • Bağımsız ısınma ve konfor
sağlar. • Mikrokompüter sistemi, iç ortam sıcaklığını dış ortamdaki değişikliklere göre
ayarlar. • Ön ısıtmalı brülör, yakıtı yüksek verimle yakarak yüksek tasarruf sağlar. • Her
bütçeye uygun 79 ayrı modeli vardır. • Demirdöküm panel radyatörlerle yüksek uyumludur.
iteli ısıftua sisfemlerini biz yapıyoruz" diyecek
:ULı£
iyür. Çünkü yüksek teknolojimiz ve bilgimilö
byan daha üstün sözlerle ifade edilmsl
DG Kat Kaloriferi
>tomatik ateşlemelidir. • 5 ayn emniyet
emi vardır. • Şık ve dekoratiftir.
'oğalgaz veya LPG ile çalışır. • Baca
soru ile donatılmıştır. • Uzun ömürlüdür.
• Yüksek ısıl güce sahiptir, yakıttan tasarruf sağlar. • Dünyanın
en gelişmiş yüzey kaplama teknolojisiyle boyandığından,
korozyona,iRf^3rb^^e $e her türlü kimycfjaf etkiye karşı
dayanıklıdır. • Az yer kaplar, şık ve dekoratiftir, • 1 3 bar
basınç altında teste tabi tutulmaktadır. »Montajı pratiktir.
• Zeminden beslemeli sistemlere de uygun zengin seçenekleri
İle 5 yıl garantilidir.
'aşanıian ortamı kontrollü olarak ısıtır. • Gereksiz yakıt tüketimini önler,
arruf sağlar. • Otomatik ateşleme sistemiyle bir düğmeye basarak, mavi
vli, tam emniyetli ısınma konforu sağlar. • Bacalı ve Hermetik modelleri
vcuttur. • Sağlam ve uzun Ömürlüdür. • Ayarlı termostatlı, basınç ayarlıdır.
ti
TE GÜVENCE BELGESİ
TÜKETİCİ
D A N I Ş M A
S E R V İ S İ
0 800 261 1950
• saat 0 800 261 1951
ÜCRETSİZDİR
\l
• Yüksek verimli, uzun ömürlüdür.
• Üflemeli olduğu için düzenli yanar,
sessiz çalışır, havayı kirletmez. • Hava
ile yakıtı en uygun oranda karıştırır.
• İçi tuğlalı, döküm gövdelidir. Isıyı uzun süre
muhafaza eder. • Önden ve üstten doldurmalıdır.
• Yüksek verimlidir. • Uzun süre sönmeden yanar.
• Çift cidariı modellerin yüzeyleri çift ka* emayedir.
D> DemirDöküm
İ N S A N
C
N
H E R Y E R D E
Türk Demir Döküm Fabrikaları A.Ş. Pazarlama ve Satış Grubu: Camlıca Is Merkezi, B2 Blok Unalan Mahallesi, Ayazma
Cccaesi
Kuçtk Camlıca 8 H 9 0 UskuclarJstonbul
Te:
02 i 6' 3 I 5 55
I 5-3 I 5 13 57 Faks
{0216) 3 1 7 66 99
A d a n a Blg. Satış Ma1.: Zıyapaşa Bulvarı Ser Ap- No, VI t- Adara, Tel (0322) 459 30 96 • 97 - 98 A n k a r a Blg. Satış Ma 1 .:
izmir Cad Koc Hcn 25/3 Yernsehir-Ankarti Tel (0312)425 O ?0 - 22 - Bursa Blg. Satıf M d . : Yalovrj Yolu 5 Km, Bursa
'e! :0224i 257 3o 10 (7 Hat), izmir Blg. Satı> Md.: 1200/3 iokak f-1 Yenişehir • izmir. Tel, (0232} 458 56 58 Somsun Blg.
Satış M d . : Uiugazı Mah. İstiklal Cad Cem Apt 32/A Sarv.un Tel 103621 435 10 52 internet: demirdokum.com.tr
Birleşik Oksijen Sanayi A.Ş.
ARGOSHIEI
Gaz siparişi verirken, beklentilerinizin yeterince
karşılandığından emin misiniz ?
! Daha teiniz bir kaynak elde edilebilir mi ?
! Daha sağlam bir kaynak yapılabilir mi ?
! Daha az sıçrama sağlanabilir mi ?
;
w
•
! Enerjiden tasarruf edilebilir mi ?
! Kaynak telinden tasarruf edilebilir mi ?
! Daha iyi nttfitziyet sağlanabilir mi ?
•
•
! İhtiyaç duyulduğunda uzman kadro ile sor|
çözümleniyor mu ?
\
Mükemmel
Nüfuziy.t
En İyi
Islatmf
Eğer çalıştığınız firma yukarıdaki sorulara evet diyemiyorsa, evet diyı
firma ile çalışmaya başlamanın zamanı değil mi ?
Birleşik Oksijen Sanay A.Ş. Merkez Tel: 0(212) 274 0» 60 Gebze Tel: 0(262) 751 01 00
Bfiyttkdere caddesi 145/1 Aygaz Han Zincirlikuyıı - İSTANBUL 80300
Tortu Fİ
yonu
Organik Maoffli Giderimi
Dezen]
',
on
jfl
Yum
syon
Demin
"
11
P
1
i .'!
Al.ırko, hıj-l.t <jeltseıt su h.ı/ıri.ım.t teknolojisinde <)ilndemı, diniye £U.»vı
OSMONICS'ABD Iırm.ı-.ı ılı* hirlıktt- ıslıyor
(ji-rı-k'.fimn'nı/ı -..ipliyor,
Ti".»-..!!!!!!^ vey.ı proâ* 'sııJiz.' i t t i )
.ı/ı* o/<l ı o/um tırelıyor v<-
.f-t«ınıt>ıli ktıfityor.
Kıirdıuiu -.ı .temin dt- du/< iıh ol.tr.ık periyodik kontrol ve l>,ıVıiıît)^i y.ıpıyoı.
AUırko; -î.i yıllık hınktım, rleneyınn ve tı/nı.irı|)()i ıh- -»ırler ıt.ıtt < ,ın> iy(»ı,
konfor t e k ı ı o l o ı r . ı n e adın* veren ın.ırk.ı olıııaniiı ktu.ıtu.ını Uı-.ıyıkr
!
Su Hazırlama Sistemleri
71 ALARKO
KONFOR TEKNOLOJİSİ
î
âkı ti fi
MKAPASITB 13.8- 21.4„*/Dak.
takına
BASINÇ 7.5• 10- 13bar
GÜÇ75.132KW.
A ANA
°
'
™. 0322 332 90 41 PbX.
Fax.0322 332 96 63
İSTANBUL Tel. 0212 2720628
273 1720
26644 30
Fax. 021? 266 52 51
ANKARA Tel. âsi > 4181601
417 7684
Fax.c.V2 418 16 01
İZMİR
Tel. 0232 463 75 39
Fax. 0232 463 85 23
»HESMANN
MÜHENDİSİfMAKİNA
KASIM 1997 • Sayı : 454
NOVEMBER 1997 • No : 454
İÇİNDEKİLER • CONTENTS
TEKNİK YAZILAR
İLAN SAYFALARI DİZİNİ
14
REENGINEERING; TOPLAM KALİTE YÖNETİMİ İLE İLİŞKİSİ VE TÜRK
ENDÜSTRİSİ İÇİN UYGULANABİLİRLİĞİ / Bu çalışmada Reengineerıng'ın kısaca tanıtılması ve Toplam Kalite Yönetimi ile ilişkisinin sorgulanması amaçlanmıştır.
B.O.S.
Reengineering; İts Relation With Total Ouality Management and its Applicability
for Turkish Industry
ALARKO
Erhan KÜÇÜKSÜLEYMANOĞLU
SARMAK
22
İZOCAM-
ÜRETİM SİSTEMLERİNİN GELİŞİMİ/ Bu makalede, üretim sistemlerinin de
gişen koşullar içinde nasıl bir değişim gösterdikleri araştırılmıştır.
DOĞUŞ VANA-
Evolution of Manufactuhng Systems
DOĞUŞ VANA-
Adil BAYKASOĞLU
VİBRATEK
—54
MAKDOS
-57
ENELMAK
-59
AFEKS
-60
KANTHAL
-61
YILMAZ REDÜKTÖR-
-62
ANTEL
-63
PETNİZ
-64
34
OTEL İŞLETMELERİNDE TOPLAM KALİTE YÖNETİMİ VE KALİTE
KONTROL ÇEMBERLERİ / Toplam kalite yönetimi anlayışının işletmelerde uygulanabilmesi \e belirlenen hedeflere ulaşılabilmesınde en önemli araçlardan biri kalite kontrol çemberleridir.
Total Ouality Management and Ouality Control Cireles in Hotel Operations
Hülya BAĞIRAN
47
TOPLAM TESİS YÖNETİMİ / Tesislerde toplam kalitenin sağlanması açısından,
tesis yönetim ihtiyaçları ve uygulamaları ana hususlarıyla bu makalede açıklanmaktadır.
DEMİRDÖKÜM
— —
—27
The Total Facility Management
Mesut ÖZTÜRK
DEMİRDÖKÜM
Ön iç Kapak
AYIN DOSYALARI
S.T.F.A.
Arka iç Kapak
8
10
12
17
28
YENİ ÜRÜNLER
ODA'DAN HABERLER
BAŞKENTTEN HABERLER
BİLGİSAYAR DÜNYASI
BİR GÖRÜŞ
32
43
51
55
ÇALIŞMA GÜVENLİĞİ
YÖNETİM VE KALİTE
GEÇMİŞE BAKIŞ
SEMİNER-KURS-SEMP. HAB.
ARCTECH
Arka Kapak
Yayım Koşullan : Yazılar daktilo ile iki satır aralıkta iki kopya yazılmış olarak, 70-100 sözcükten oluşan Türkçe ve İngilizce özeti, yazı başlığının İngilizcesi, yazarın kısa özgeçmişi, adreslen ve telefon numaraları ile birlikte Dergi Yönetim Yeri Adresi'ne gönderilmelidir.
• Yazılar 12 daktilo sayfasını (yaklaşık 3000 sözcük) geçmemelidir. (12 daktilo sayfasını aşan yazıların 2 bölüm halinde birbirini izleyen sayılarda yayımlanabileceği düşünülerek bölümlere ayrılmış olarak gönderilmesi gerekir.
• Yazılarda kullanılan fotoğraflar net ve temiz olmalı, şekiller aydınger veya beyaz kağıda çini mürekkebi ile çizilmelidir.
• Yazılarda SI birimleri kullanılmalı, yazıların sonuna yararlanılan kaynakça eklenmelidir.
• Özgün ve derleme yazılardaki görüşler yazarına, çevirilerden doğacak sorumluluk ise çevirene aittir.
• Yazılar başka bir sürekli yayın organında yayımlanmış olmamalı, herhangibir toplantıda tebliğ olarak sunulmuş veya sunulacak ise
bu açık olarak belirtilmelidir.
• Dergide yayımlanan yazılara bir dergi sayfası için, özgün ve derleme yazılarda 700.000.-TL., çeviri yazılarda 450.000.-TL. net ödeme
yapılır.
• Dergideki yazılardan kaynak gösterilmek koşuluyla alıntı yapılabilir.
Yazıların Değerlendirilmesi: Dergiye gönderilecek yazılar öncelikle Yayın Kurulu tarafından ön elemeden geçirilmekte daha sonra kurulun belirlediği uzmanlar tarafından değerlendirilmektedir. Uzmanların yaptığı değerlendirme sonuçları yazara da iletilecek, uzmanların
önerdiği ve Yayın Kurulu'nun uygun gördüğü düzeltmelerin yapılması yazardan istenecektir. Bu düzeltmelerin yazar tarafından yapılması
durumunda yazı yayınlanabilecektir.
MÜHENDIS^FMAKINA
TMMOB
MAKİNA MÜHENDİSLERİ ODASI
AYLIK YAYIN ORGANI
Değerli Okuyucularımız;
KASIM / November 1997
Cilt / Vol : 38 Sayı / No : 454
Yönetim Yeri - Head Office
Sümer Sokak 36/1-A
Demirtepe - ANKARA
Tel: (0-312) 231 31 59
Fax: (0-312) 231 31 65
MMO Adına Sahibi
Publisher
Mehmet SOĞANCI
Sorumlu Yazı İşleri Müdürü
Managing Editör
Emin KORAMAZ
Yayın Kurulu - Publishing Board
Melih ŞAHIN
Anıl KAREL
Devrim Erinç ASLAN
Utku TÜZÜNER
Engin AYKOL
Katkıda Bulunanlar
Members-at-Large
MMO izmir, Bursa ve içel Şube
Yayın Sekreteri
Publishing Coordinator
Nilgün KARAKÜÇÜK
Teknik Sorumlu
Technical Manager
Mehmet AYDIN
İlan Sorumlusu
Advertising Representative
Ayten YILDIZ
Nuray ÖZER (istanbul)
Komisyon İlişkileri
Redactor
Şehnaz KAPLAN
Dizgi
Type Setting
Ali Rıza FALCIOĞLU (MMO)
Baskı
Printed by
Özkan Matbaacılık
Tel (0-312) 229 59 74
TMMOB Makina Mühendisleri Yayın Organı olan Mühendis ve Makina Dergisi
TMMOB'ye bağlı Odaların üyelerine, mühendislik eğitimi yapan öğrenci, araştırma
ve öğretim görevlilerine yıllık abone bedeli
-özel sayılar dahil- karşılığında gönderilmektedir. Dergimize abone olabilmek ve
daha detaylı bilgi alabilmek için yukarıda
verilmiş olan adresimize başvurabilir ya da
telefon ve faksla bilgi alabilirsiniz.
alite kavramı son yıllarda pek çok alanda olduğu gibi
sanayinin gündeminde de önemli bir yer tutmakta. Günümüzün zorlu rekabet koşullarında firmalar, sistemlerinin kusursuz bir biçimde işlediğini göstermek amacıyla kalite yönetim standartlarına bağlı olduklarını gösteren belgeler almaya çalışmakta. Ülkemizde kaliteye önem verildiğinin bir diğer göstergesi de son iki yıldır Avrupa'da kalite
ödüllerini Türk firmalarının alıyor olması.
Kısaca amaca uygunluk ve kullanımda güvenlik şeklinde tanımlanan kalitenin standartları belirlenerek değişik
kalite sistemleri geliştirilmiştir. ISO 9000 kalite standartları serisi Türk Standartları Enstitüsü, tarafından TS-ISO
9000 adıyla tam olarak çevrilmekte. Kuruluşun yapısı,
kaynaklar, sorumluluklar prosedürler ve prosesler göz önüne alınarak kurulan kalite sistemleri kaliteye önem verildiğini, istenilen kalite ihtiyaçlarının karşılanabileceğini
kanıtlamasının yanında maliyetlerin azalmasına yardımcı
olarak kaynakların verimli kullanımıyla kazancın artmasını sağlamaktadır.
Oda'mız tarafından H'ncisi düzenlenen Ölçümbilim
Kongresi'nde kalite konusu ile ilgili oturumlarda uzman,
kişi, kurum ve kuruluşlarca çalışmalar, uygulamalar hakkında bildiriler sunulmuştur. Kongre sonuç bilgirgesini
Oda'dan haberler bölümünde bulabilirsiniz.
Bu sayımızdaki diğer yazıları da ilgiyle okuyacağınızı
umarak mutluluklar diliyoruz.
K
Saygılarımızla
Mühendis ve Makina
Yayın Kurulu
3 mükemmel
urun,
3 mükemmel
çozum !
İzocam Prefabrik Klima Kanalı, kûma gürültüsünü önler, m
izolasyonuyla çalışma performansını artırır.
I Z OCa m
Klima
LevhaSI ,
ısı
ve ses
izolasyonu amacıyla kullanılır.
Havanın akışı sırasında ortaya çıkacak gürültüyü yutar, tesisatın sessiz çalışmasını sağlar.
Klima
ŞllteSI,
ısı
izolasyonunu
sağlamak
amacıyla
kullanılır.
Zamanla buhar yoğuşması ve izolasyonun bozulması tehlikesine karşı kesin güvence sağlar.
İZOCAM
jıîL
o
İZOCAM TİCARET VE SANAYİ A.S. DANIŞMA MERKEZLERİ • İSTANBUL Tel (212) 275 72 22 (8 hat) Faks (212) 266 97 69 • ANKARA Tel (3 12) 4 ] 8 66 67 - 4 18 30 32
Faks I3I2J 425 05 15 • İZMİR Tel {232} 484 57 85 -484 31 78 Faks (232) 489 00 52 ' ADANA Tel (322) 352 29 80 f o b (322) 352 02 54 ' BURSA Tel (224) 253 95 35 Faks
(224) 255 60 13 'ELAZIĞ Tel (424) 218 66 00 Faks (424/233 19 96 • ANTALYA Tel (242) 241 19 50 Faks (242) 242 39 84 • GAZİANTEP Tel (342) 233 97 00 Faks (342) 233 97 00
YENİ
Hazırlayan : Nilgün KARAKÜÇÜK
MMO Genel Merkezi
ÜRÜNLER
EVE DÖNÜŞ YOLU
Rus uzay istasyonu MİR'de meydana gelen krizden sonra Amerika'nın yakında yapımına başlanacak uluslararası uzay istasyonunda
kullanılmak üzere bir acil kurtarma aracına gerek duyması kaçınılmazdı. Bu iş için ilk aday test uçuşlarına başlanan X-38 mürettebat
dönüş aracı ve bunun otomatik paraşüt iniş sistemi. Araç, herhangi
bir hastalık ya da kaza nedeniyle görevlerini yapamaz hale gelen en
fazla altı astronotu çabuk ve güvenlik olarak dünyaya getirecek şekilde tasarlanmış.
www.dfrc.nasa.gov/ projets/X38
KALKıŞA HAZıR
Şimdiye değin dört koltuklu hafif bir uçakla uçmanın tek yolu en son birleştirme teknolojisini kullanarak kendi kendine inşaa etmekti. Şimdi hafta sonu havacıları ve uçuş okulları kompozit malzemeden yapılmış hazır yapım uçaklar alabilecek. Herhangi bir aksaklık durumunda acil paraşüt sistemi uçağı güvenli olarak yere indiriyor. Cirrus Design şirketi
tarafından yapılan SR20 159.000$'dan satılacak. Ön üretim versiyonu
geçen sonbaharda uçuruldu.
© Presle
© Fiberler fırın
O Fiberler
ekran üzerine içinde katı bir b r önform kalıplanır
onforma ısıtılır
püskürtülür
Benzin moturu
'%mmm1k \
Güç ayırıcı
cihaz
Yavaşlatıcı
dişli
Dönüştürücü
Elektrik
jeneratörü
TUTUMLU YAKıT MUSLUĞU
Benzindeki enerjiyi kullanmanın en verimli yolu
nedir? Şimdi, ultra verimli benzin moturu ile
enerji dengeli elektrik sürüş sisteminin birleştirilmesiyle tüketiciler teknolojinin avantajlarından yararlanabilecek. Toyota'daki mühendisler
mekanizması basit ve diğer hibrit teknolojilerle
karşılaştırıldığında hem fonksiyonel hem de
göreceli olarak daha az maliyetli. Son baharda
Japonya'da tanıtımı yapılan sistem orta büyüklükteki bir yolcu arabasını yaklaşık 70 mpg'e
ulaştırıyor.
www.toyota.com/sitemap
O Fan ile
parça soğutulur
M-
© Sekiz ana parça "Fun Car" ı
oluşturur
ÜRETIMDE YENI BIR
DEVRIM MI?
Yüksek dayanımlı kompozitler arabaların
daha hafif, dayanıklı ve korozif etkilere dayanıklı olmasını sağlıyor. Ancak dezavantajı üretim işleminin çok uzun sürmesiydi.
Şimdi, Fun Car şirketi düşük maliyetli yüksek dayanımlı otomotiv yapıları için ön gerilimli fiberlerin yüksek
dayanımlı polimerlerle birleşmesinden oluşan yüksek hızlı metot
geliştirdi. Bu teknoloji gelecekte arabaların üretiminde köklü bir
değişiklik yapabilir.
ELEKTRIKLE KıSA
YOLCULUKLAR
Bombordier'in yeni elektrikli
arabası bu tür arabalara yeni bir görünüş getiriyor. Ultra basit bir tasarıma sahip olan aracın, düşük hız limitlerinin uygulandığı yollarda yakın bölgeler arasında ulaşımı sağlaması amaçlanmış. Basit bir mekanik tasarımı olan araç hız ve mesafe olarak sınırlı çalışıyor.
Bu olumuz niteliklere rağmen gözalıcı bir sitili ve 6999 $ olan çok uygun bir fiyatı
var. www.bombardier.com
Popüler Science Dergisi'nden çevrilmiştir.
Mühendis ve Makina - Cilt : 38 Sayı : 454 • 8
YENİ
ÜRÜNLER
DAHA GÜVENLI BIR LAMBA
Lavvrence Berkeley Ulusal Laboratuvarı'nın enerji departmanı
tarafından geliştirilen CFL (Kompakt Floresant Lamba) popüler
halojen lambalara göre daha parlak verimli ve daha emniyetli.
1000°F sıcaklıkta yanan halojen lambalar ABD'de en az 100
yangına ve 10 kişinin ölümüne yol açtı. Fotoğraftaki tasarıma
bağlı kalınarak Cool Brite 4000'nin fiyatı 70 $ ile 150 $ arasında değişiyor.
www.161.com
YENI BIR ZEPLIN
Hindenburg felaketinden 60 yıl sonra yeni bir zeplin eylül ayında ba
şarıyla uçuruldu. Daha çevik hareket etmesi için yürütme sistemi
yenilenen zeplin, helikopter gibi iniş-kalkış yapıyor. Korban-fiber
kompozitleri ve alüminyum alaşımından oluşan dış iskelet
ağırlığı öncekilerin yarısına indirilirken, yapım maliyetini
de belirgin miktarda azaltıyor.
ÇIFTE ALARM
Evinizin tavanı sergi alanına mı benzemeye başladı? First Alert cihazı ailenizi korumak için karbon
monoksit ve dumana karşı alarm vererek iki işi ye-
•>'' Afert
*•!
rine getirebiliyor. Alet,
karbon monoksit ve duman için ayrı ses tonunda alarm veriyor ve aydınlatılmış değişik iki
ikondan oluşuyor. 9
Voltluk pille çalışan First
Alert'in ederi 50 $ civarında. www.firstalert.com
PEDALLAYARAK ÇALıŞTıRıN
Bisiklet ile motor arasındaki etkileşimin benzersiz dağılımıyla, Charger elektrikle çalışan bisiklet ile mükemmeliğe yeni bir boyut getiriyor. Aerovironment ve GT Bisikletleri tarafından
geliştirilen Charger'da valf ya da açma-kapama düğmesi bulunmuyor. Motor, sadece pedallanmaya başlandığında devreye giriyor. Bu ayrım sayesinde Charger motorlu araç değil, bisiklet olarak belirleniyor. Böylece özel ehliyete gerek olmuyor. Motor ünitesi kolayca sökülelek şarj edilebiliyor. Fiyatı 1495 $ ile 1695 $ arasında değişiyor.
www.charger.com
9 • Mühendis ve Makina - Cilt : 38 Sayı : 454
ODA'DAN
HABERLER
II. ULUSAL ÖLÇÜMBİLİM KONGRESİ
SONUÇ BİLDİRGESİ
I
I. Ulusal Ölçümbilim Kongresi 23-24 Ekim 1997 tarihinde Eskişehir'de gerçekleştirildi. Kongreyi yaklaşık 200 kişi izlemiş olup, Bilimsel Metroloji, Endüstriyel Metroloji, Kalite ve Metroloji ilişkisi konu başlıkları altında 21 tebliğ ve 35 poster sunulmuştur. Bu sunuşlarda metroloji, kalibrasyon, test, akreditasyon, gümrük birliğinden doğan hak ve yükümlülüklerimiz, Avrupa Birliğinde düzenlenmiş ve düzenlenmemiş alanda
işaretlendirme, UME'nin yaptığı bilimsel çalışmalar,
yurtdışında gösterdiği başarılar, verdiği hizmetlerle ikincil seviye laboratuvarlar için ürettiği cihazlar ve ikincil
seviye laboratuvarların yaptıkları çalışmalar, verdikleri
hizmetlerle TKS akreditasyonuna sahip olabilmek için
yaptıkları ve kazandıkları deneyimler işlenmiştir.
Kongrenin birinci gününde gerçekleştirilen, MMO
temsilcisinin yönettiği, TMMOB- UME- TSE ve İSO
temsilcilerinin katıldığı Panelde "Gümrük Birliği
Uyum Yasaları Çerçevesinde Türkiye Akreditasyon
Konseyinin Oluşumu" konusu işlenmiş, Avrupa ve dünyadaki oluşumlar değerlendirilerek, laboratuvar, sistem, ürün/hizmet ve personel belgelendirmeleri konusunda nasıl bir akreditasyon sistemi kurulması gerektiğinin cevabı araştırılmıştır. Ülkemizde AB ülkeleri tarafından tanmırlığı olan Ulusal bir Akreditasyon Konseyi ve buna uygun alt kuruluşlar oluşturulamadığı için
üreticilerin bu hizmetleri Gümrük Birliği Anlaşması
uyarınca AB ülkelerinden çok yüksek fiyatlarla satın almak zorunda kaldıkları, aksi halde topluluk ülkeleri tarafından standardizasyon, ölçüm, kalibraj, kalite, akreditasyon test ve belgelendirme konusunda konulan teknik engelleri aşamadıkları, bunun da maliyetleri dolayısiyle rekabet edilebilirliği olumsuz yönde etkilediği
vurgulanmış, ilgili tüm kurum, kuruluş ve taraflar arası gerekli konsensüsün sağlanarak, özerk, bağımsız, tanınır bir ulusal Akreditasyon Konseyinin oluşturulması doğrultusunda gerekli tüm teknik ve hukuksal düzenlemelerin ivedilikle tamamlanması gerektiği görüşü
dile getirilmiştir.
Kongreye paralel olarak düzenlenen sergiye 7 kuruluş katılmıştır. Kalibrasyon, eğitim ve diğer hizmetlerle ilgili olarak düzenlenen sergi katılımcılardan büyük
bir ilgi görmüş ve kuruluşlar arasındaki iletişimin gelişmesinde önemli bir rol oynamaya başlamıştır.
Başarılı bir şekilde organize edilen kongre ve sergiye
gösterilen ilginin büyüklüğü gelecek kongreye ümitle
bakılmasına neden olmuştur.
V. OTOMOTİV VE YAN SANAYİİ
SEMPOZYUMU SONUÇ BİLDİRGESİ
-8 Kasım 1997 tarihleri arasında Hotel Almira-Bursa'da düzenlenen V. Otomotiv ve Yan Sanayi Sempozyumu ana teması GÜMRÜK BİRLİĞİ İÇİNDE
OTOMOTİV ve YAN SANAYİİ olarak belirlenmiştir.
7
10 • Mühendis ve Makina - Cilt : 38 Sayı : 454
Hazırlayan : Nilgün KARAKÜÇÜK
MMO Genel Merkezi.
Bu perspektiften bakılarak oluşturulan sempozyum
programı içerisinde aşağıda yer alan konu başlıklarında
14 adet bildiri sunulmuştur. Sempozyum konu başlıkları
• Otomotiv Sektörü île İlgili Mevzuat Ve Hukuksal
Süreçler
• Otomotiv İthalatı Ve İthalatın Denetlenmesine İlişkin Uygulamalar
• Sektörün Rekabet Gücü Ve Rekabetin Unsurları
• Gümrük Birliği İle Entegrasyon, Olasılıklar, Sonuçlar
• Otomotiv Ve Yan Sanayii Ve KOBİ'ler Ve Gelişme
Beklentileri
Sempozyum daha önce yapılanlarda da olduğu gibi
sektörde yer alan tüm tarafların görüşlerinin ve beklentilerinin tartışıldığı bir platform olma özelliğini taşımıştır. Gümrük Birliği ile entegrasyon ülkemiz için oldukça önemli bir dönüşüm momentini işaret etmektedir. Bu kararla birlikte ülkemizdeki tüm sektörler bu
süreçteki değişikliklerden derinden etkilenecektir. Ayrıca Otomotiv ve Yan Sanayii açısından olguya bakıldığında otomotiv sanayiinin etkilenmesi daha köklü ve
kapsamlı olacaktır. Sempozyumda sunulan tebliğler bu
noktada konuyu enine boyuna irdelemiştir. Sempozyumdan çıkan en somut sonuç ise iki temel noktada
toplanabilir. Bunlardan birincisi bu günkü durumun belirlenmesi, ikincisi ise sektörün potansiyel yapısı ve geleceğinin belirlenmesidir.
Bugünkü durumu belirlerken ilk söylenmesi gereken şey ise 1996 yılında ülkemizde kurulu kapasitenin
% 36'sının kullanılabildiğidir. Diğer bir ifade ile otomotiv sektörü %64'lük bir atıl kapasiteye sahiptir. Otomobil üretiminde 1996 yılında 5 firma ile 580.000 adet/yıl
olan kapasitenin devam eden yeni yatırımların da devreye girmesi ile 7 firma ve 780.000 adet/yıl kapasiteye
ulaşacağı kesindir. 1993 yılındaki "yerli" otomobil satış
rakamı 1996 yılında yarıya inmiştir. Bedelsiz ithalat kararnamesi ile sektörde zaten bulunmayan istikrar iyiden iyiye kaybolmuşur. Sektördeki belirsizlik sektörün
işçi devir hızını yükseltmekte kimi dönemlerde binli
sayılarda işçi işten çıkarılmaktadır. Bu noktada tarafımızdan belirlenebilecek önemli bir nokta ise konuya taraf olan sendikalardan hiç birisinin çağrılı oldukları halde sempozyuma katılmamış olduklarıdır. Aynı biçimde
tek tek çağrılan parti il örgütlerinin de hiç birisi sempozyumu izlememiştir. Gelir dağılımındaki adaletsizlik
nedeniyle alım gücünün olumsuz etkilenmesi sonucu
ortaya çıkmıştır. Global olarak ise sektörde üretim yapan kuruluşların üretim ölçekleri yetersizdir. Bu ölçekte üretim yapıldığı sürece rekabet gücünün sağlanamayacağı bizzat sektörün temsilcileri tarafından ifade edilmiştir.
İkinci olarak saptanan ise otomotiv sanayiinin ülkenin gelişme potansiyeli bulunan en öncelikli sektör olduğu yönünde oluşan görüştür. Sempozyum katılımcıları sektörün yeterli teknolojik birikimi ve yetişmiş insan gücü ve de AR-GE faaliyet potansiyelinin bulunduğunda;
ODA'DAN
HABERLER
Ana sanayii yan sanayii entegrasyonu ile fabrika dübirçok kuruluşu kapsaması, araç-gereç ve personel
zeyindeki fiziksel yatırımların yeterli olduğu konusunda,
yönünden eksikliklerin bulunması ve pek çok
Sektörde, özellikle ana sanayııde toplam kalite anlaproblemi ve sorunu beraberinde getirmektedir,
yışına bağlı uygulamaların yerleşmiş olduğunda;
bunun için de; yaygın ve örgün eğitimle toplum
Sektöre ilişkin bir master planının olmayışının ulusal
eğitilmelidir.
bir otomofıv politikası olamaması sonucunu doğurduğu
2.2. Yazılı ve görsel basın kullanılarak yangın konusu
konusunda zımni bir anlaşma içerisinde olmuşlardır.
ile ilgili eğitici filmler hazırlanarak halk eğitilmeSektörün ülkedeki lokomotif sektör olabilmesi için,
lidir.
iç pazarda istikrar sağlayıcı önlemlerin alınabilmesi
için, ivedilikle bir OTOMOTİV MASTER PLANI hazır- 2.3. Yangında kullanılacak personele, sistemli ve günün teknolojik gelişmelerini de dikkate alarak
lanmalıdır. Verilen tüm teşviklerde mevcut potansiyehizmet içi eğitim verilmelidir.
lin kullanılmasına yönelik değerlendirilmeler esas alınmalıdır.
2.4. Plancılar ve uygulayıcılar eğitilmelidir.
/. ULUSAL YANGIN SEMPOZYUMU
SONUÇ BİLDİRGESİ
ünümüzde bilim ve teknolojideki önemli gelişmelerle birlikte yangın güvenliği ve yangınla
mücadelede farklı riskler ortaya çıkmakta, bunun sonucu değişik yöntemler geliştirilmektedir.
Yangın çıkışının etkili tedbirlerle önlenebilmesi, çıkan yangınların en kısa sürede söndürülebilmesi ve
böylece can ve mal kaybının en aza indirilmesi hedeflenmektedir.
Hu amaçla TMMOB Makina Mühendisleri Odası
adına İçel Şubesi tarafından 30 Ekim-01 Kasım 1997 tarihleri arasında Mersin'de gerçekleştirilen "ULUSAL
YANGIN Sempozyumu ve Sergisi-Panel'inde sunulan
tebliğler ve panel tartışmaları sonucu aşadığıdaki sonuç
bildirisi ortaya çıkmıştır.
G
2.5.
Koruyucular-bekçiler ve kapıcılar yangına ilk müdahalede ve haberleşmede önemli rol oynamaktadırlar, bunun içindir ki kapıcılar da eğitime alınmalıdır.
2.6.
Yangın malzemesi üretici firmaları,- ürün kalitesi,
satış sonrası hizmetler, hizmet kalitesi ve servis
hizmetleri yönünden eğitilmeleri hedeflenmelidir.
2.7.
Medya yangınlar konusunda eğitilmelidir.
2.8.
Yangın güvenliğinin sağlanmasında okul öncesi
eğitim uygulamasına başlanmalıdır.
2.9.
Üniversitelerde yangın mühendisliği ve yüksek
okullarının açılması sağlanmalıdır.
2.10. Yangın Eğitim merkezi kurulmalıdır.
2.11. Eğitim ilkokuldan başlayarak bir müfredat pn>gramı dahilinde ders olarak okutulmasına geçilmelidir.
1. Yasalar ve Uygulama
3. Altyapı - Araç ve Koordinasyon
Bugün ülkemizde yangın mevzuatı ile ilgili olarak;
25 adet Kanun, 16 adet Tüzük, 33 adet Yönetmelik ve 7 3.1. Sistemden kaynaklanan yangınla ilgili sorunların
çözülebilmesi toplumda yangınla ilgili toplumsal
adet Talimat bulunmaktadır.
kültürün oluşturulması hedeflenmelidir.
1. ]. Mevcut kanun, tüzük, yönetmelik ve talimatlar
taranarak gereksiz ve birbirine ters düşenler ayık- 3.2. Yangınla planların uygulanması ve hayata geçirilmesi için alt yapının oluşturulması hedeflenmelilanarak Ulusal Yangın Önleme ve Yangınla Mücadir.
dele Yönetmeliği çıkarılmalıdır.
1.2. Sivil Savunma Müdürlüğü, itfaiye teşkilatı, ilgili 3.3. Yangın mevzuatı taranarak yangınla ilgili merkezi bir teşkilat kurulmalıdır.
sivil toplum örgütleri, ilgili kurum ve kuruluşlar,
TMMOB ile Üniversitelerin içerisinde yer aldığı 3.4. Kurulacak bu merkezi teşkilat bünyesinde yangın
fonu oluşturulmalıdır, yangın araç-gereci ve malyangınla mücadele enstitüsü kurulmalıdır, bu
zemeleri son teknoloji ile donatılarak bu fondan
enstitünün aldığı kararların yaptırım gücü olmalıkarşılanmalıdır.
dır.
itfaiyecilere her 5 yılda bir 1 yıl yıpranma payı ve- 3.5. Yangın güvenlik sistemleri sürekli test edilerek
çalışır durumda olmaları sağlanmalıdır.
rilmelidir.
1.4. İtfaiyecilerin sosyal hakları ve ekonomik durum- 3.6. Şehir itfaiyesinin kullanması için kurulan sistemler sürekli bakımlı halde her an kullanmaya hazır
ları diğer kurum ve kuruluşlara bağlı olmadan yehalde bulundurulmalıdır.
niden düzenlenmelidir.
3.7. Yapılarda,- standartlama, şartnamelere uygun mal1.5. Yangın Sigortası kurulmalıdır.
zeme ve tesisatın kullanılması, kullanılan malzemenin üretici firma tarafından bakım ve kontro2. Eğitim
lünün yapılması sağlanmalıdır.
2.1. Yangın konusunun çok geniş ve kapsamlı olması,
1.3.
M ü h e n d i s ve M a k i n a - Cilt : 38 Sayı : 454 » 1 1
BAŞKENTTEN
Hazırlayan : Şehnaz KAPLAN
MMO Genel Merkezi
HABERLER
YÖK'ün öngördüğü değişikliği rektörler de destekliyor
'Kalite kontrol üniversitede'
ükseköğretim Kurulu (YÖK) bir taraftan Yükseköğretim Yasası'nda köklü
değişiklik için hazırlanırker, bir yandan da
üniversitelerde kamu
kaynaklarının israfını
önlemek amacıyla eğitim-öğretim ve araştırma çalışmalarının denetimini öngören düzenlemelere gidiyor. Araştırma çalışmalarında verimsizliği ortaya çıkan
bölümlerin araştırma
ödeneği kesilecek, başarısızlığını gidermeyen programlarda kapatılacak.
YÖK, yeni düzenlemelerin sağlıklı işlemişi
için değişik üniversitelerde görevli öğretim
elemanlarına Amerika,
İngiltere, Fransa ve Hollanda üniversitelerinde
uygulanan modelleri de
araştırttı. Kamu kaynaklarının verimli kullanılıp
kullanılmadığını belirlemek, üniversiteler arasında eğitim ve araştırma yönünden rekabeti
artırmak amacıyla yeni
düzenlemeyi gerekli bulan YÖK'e, rektörler de
destek veriyor.
Değişik üniversitelerden alanlarında uzman
kişilerden seçilecek top- mün araştırma ödeneği
lam 14 kişilik "Yükse- kesilecek.
köğretim Kalite Güven•
Bölümler ders
ce Kurulu" üniversitele- programlarının tasarıri "Araştırma" ve "Eği- mı, organizasyonu, öğtim-öğretim" açısından renci
değerlendirme
ayrı ayrı değerlendire- yöntemi, öğrenci gelişicek. Öngörülen sistem mini izlenmesi,öğrenim
şöyle işleyecek :
kaynaklarının yeterli
•
Yükseköğretim olup olmadığı, üniversiKalite Güvence Kurulu, tenin iç kalite güvence
üniversitelerde "Araş- kurulunun çalışması,
tırma" faaliyetlerini 4 öğrenci destekleme ve
yılda bir 1 ile 5 arasın- kılavuzluk hizmetleri
da
değerlendirecek. gibi 6 ayrı konuda 1 'den
Denetimde 1 alan bö- 4'e kadar değerlendirilümler, bir yıl sonra ye- lecek. Değerlendirmede
niden denetime alına- hangi alanda zayıf not
cak. Değişiklik olmadı- alınmışsa onlar bir yıl
ğı belirlenirse o bölü- sonra yeniden değerlendirilecek. Başarısızlık
devam ederse bölüm kaYeni Yüzyıl Gazetesi, 1997
patılacak.
Yükseköğretim Kalite
Değerlendirme Kurulu,
her üniversite ile ilgili
arıştırmaların sonuçları: Ticratte Teknik Düzenlemeler layacağı bildirildi.
Tebliğle yerli sanayinin ucuz ve kali- nı yayınlayacak. Böyle've Standardizasyon Rejimi" kararı yönetmelik ve tebliği 1988 yılının Ocak tesiz ithalat karşısında haksız rekabete ce öğrenciler okul terciuğramasının önleneceği, ithalat ihracat hi yaparken üniversiteayında yayınlanacak.
Yeni d üzenlemeye göre; uluslararası işlemlerinde şeffaflık sağlanacağı ve bü- nin başarı durumunu da
gözeti m faal i yeti eri nde bul unacak fi rina- rokratik engellerin kaldırılmasının amaç- öğrenmiş olacak.
lara 'Uluslararası Gözetim Şirketi' statü- landığı kaydedildi.
Üniversitelerin yeni
Açıklamada; çekirdeksiz kuru üzüm ve
sü verilmesi ve faaliyetlerinin izlenmesi;
dış ticarette teknik düzenlemeler ve stan- yemeklik zeytinyağında önceden uygu- düzenlemeçerçevesinde
dardizasyon rejimi kararı hükümleri çer- lanmaya başlanan 'Ticari Kalite Dene- yarış içine girecekleri,
tim Yeterlilik Belgesi 'nin diğer kontro- kaynakları daha verimli
çevesinde gerçekleştirileck.
Dış Ticaret MUsteşarlığı'ndan yapılan le tabi ürünler içinde yaygınlaştırılacağı kullanacakları görüşünaçıklamaya göre; uluslararı gözetim şir- vurgulandı. Ayrıca gümrük işlemlerinde de birleşen üniversite
ketlerinin yapacakları gözetim ve dene- kolaylık sağlamak üzere, mevzuat uya- çevreleri, "Bu durumtimlerin, gerek ihraç ürünlerinin dış piya- rınca kontrole tabi ürünlerin detaylandı- dan büyük ölçüde rahatsada rekabet gücünün artırılmasında, ge- rılmasında ve gümrük tarife pozisyonla- sızlık duyacak arkadaşrekse uluslararası normlara uygun ve ka- rının 12'li bazdalisteleredahil edilmesine lar da çıkacak, bunu göliteli ürün ithalinde önemli katkılar sağ- karar verildi.
ğüslemeye hazırız" dediler.
Y
Dış ticarette teknik düzenleme 1998'de
Dünya Gazetesi, 1997
(O
2
• Gaziantep'te standart ve kalite, seçmeli ders oldu
STANDART ve kalite konuları Gaziantep'deki okulların seçmeli ders programlarına girdi. Okullarda söz konusu konuların seçmeli ders olarak verilmesini sevindirici bulduklarını söyleyen TSE Gaziantep Bölge Müdürü Ahmet Önde, bu eğitimin bölgeye faydalı olacağını kaydetti. Gaziantep'in bir
sanayi şehri olmasına rağmen, halen kalite bölgesi alan firma sayısının üretim yapan firma sayısına oranla çok geride kaldığına dikkati çeken Önde,
"Sanayiciler halen ben bilirim anlayışında. Çoğunda profesyonel ruh yok.
Halen atölyecilikruhuyla iş yapıyor. Bu çok yanlış, sanayiciler bu zihniyetten kurtulmalıdır. Yani işi ehline bırakmalılar. Böylece kaliteli üretim ve firmaların rekabet şansı da artar" dedi.
Dünya Gazetesi, 1997
12 • Mühendis ve Makina - Cilt : 38 Sayı : 454
• Kaliteli üretim için ortak hareket
KAYSERİ'de bazı kurum ve kuruluşlar, kaliteli üretimi teşvik amacıyla ortak
hareket etme kararı aldılar. Erciyes Kalite Derneği Başkanı Mazhar Gündoğ, bazı oda, kurum ve kuruluşlara gelecek yıl
ortak panel, toplantı, seminerler düzenleyeceklerini, bülten çıkarıp, eğitim çalışması ve kalitenin ödüllendirilmesi gibi
faliyetlerde bulunacaklarını bildirdi.
Dünya Gazetesi, 1997
BAŞKENTTEN
HABERLER
TSE'den ISO
ISO-9000'e büyük ilgi
9000 uyarısı
T
SE, birçok firmanın
uluslararası kabul görmüş TSE EN ISO 9000 kalite belgesini almak için uğraş
verirken, bazı firmaların da
para karşılığı, bazı yurtdışı
belgelendirme kuruluşlarından kalite belgesi aldığını
bildirdi.
TSE yetkilileri, firmaların
para karşılığı da olsa, yurtdışından belge almaya iten nedeni, "TSE'nin verdiği belgenin bazı ülkelerde geçmediği şeklindeki yanlış duyuru" olduğunu açıklıyorlar.
TSE Kalite Müdürü Kürşat
Cezmi Özcan, kalite belgesini çok daha uygun fiyatlarla
temin etmenin mümkün olduöunu belirterek "Para kar-
şılığı bazı yurtdışı kuruluşlardan alınan belgenin yetersiz olduğunu anlayan firmalar, buna ek olarak bir de
TSE'nin verdiği kalite belgesini almak için başvuruyorlar" dedi. Kürşat Cezmi Özcan, bazı yurtdışı firma temsilcilerinin Türkiye'ye gelerek, oldukça yüklü öviz karşılğı belge verdiğini belirlediklerine ve bu sırada da inceledikleri firmaların teknolojilerini görme ve araştırma
imkanı elde ettiklerine dikkati çekti. Bu tip incelemelerin
teknoloji hizrsızlığına da yol
açabileceğini belirten Özcan,
"Bu kuruluşlara karşı sanayicilerimizin duyarlı olması
gerekiyor" dedi.
Dünya Gazetesi, 1997
Mersin'de Kalite Geliştirme
Hizmet Merkezi
K
OSGEB
Hizmetlerinin bölge sanayicilerine sunulması amacı ile
Mersin'de "KOSGEB
Danışmanlık ve Kalite
Geliştirme Hizmet Merkezinin
kurulacağı
belirtildi. Mersin KOSGEB temsilcisi Mahmut Pişirici, KOSGEB'in, işletmelerin
toplam kalite bilincinin
geliştirilmesi, işletme
içi sorunların çalışanların ortak katkısı ile çözülmesi, danışmanlık
hizmetlerinin sürükliliğinin ve akışkanlığının
sağlanması, işletmelerin malzeme seçimi, tasarım, üretim metodları
ve üretim esnasında
karşılaştıkları sorunları
çözmek üzere yurt ça-
pında hizmet merkezlerini kurduğunusöyledi.
Mersin'de 1988 yılında faaliyete geçecek
olan "Danışmanlık ve
Kalite Geliştirme Hizmet Merkezi" ile ilgili
bilgi
veren
Mersin
KOSGEB
Temsilcisi
Mahmut Pişirici şöyle
konuştu. "Sanayicilerimizin karşılaştıkları veya karşılaşabilecekleri
tüm sorunlar zaman
kaybı olmadan uluslararası standartlarda çözüme kavuşturulmuş olacaktır. Bugün ülkenin
her ilinden KOSGEB'in
kurulması için inanılmaz baskılar gelmektedir. KOSGEB Merkezlerinin kurulması için
bölgeler büyük bir yarış
içindedirler.
Dünya Gazetesi, 1997
Ş
irketlerin ürün ve hizmet dalında kaliteye verdiği önemi
belgeleyen "ISO-9000 Kalite Güvence Sistemleri"ne
olan ilgi her geçen gün artarken, Türk Standartları F.nstitüsü'nden 30 Kasım 1997 itibariyle belge alan firma sayısı
607'ye ulaştı. 2 Ocak 1997 tarihinden bu yana kalite güvence sistemi belgesi verdiklerini söyleyenTürk Standartları Enstitüsü yetkilileri, önümüzdeki yıllarda belgeye olan ilginin daha da artacağını belirttiler. Yabancı kuruluşlardan ISO-9000
belgesi alan Türk firmalarının sayısının Kasını 1997 son uitibariyle 200'ü aştığını belirten TSE Yetkilileri, ülkemizdeki
bazı firmaların yurtdışındaki belgelendirme kuruluşlarından
ISO-9000 belgesi almalarının sebebinin, tamamen ticari ilişkilere ve müşteri isteklerine bağlı olduğunu belirttiler. 1996
yılı rakamlarına göre kalite güvence sistemi belgesine. Avrupa'da 92 bin 610, Uzakdoğu'da 9 bin 240 kuruluş sahip
bulunuyor. Dünyada en çok S1O-9000 belgesine sahip ülke
ise 52 bin 591 ile İngiltere.
Dünya Gazetesi Özel Ek, 1997
Artık üründe sağlık, güvence
ve koruma için : CE
Tüketici artık aldığı*üründe sağlık, 'güvence ve
koruma için önce CE işaretlemesi arayacak. CE
işaretlemesi sadece hu kalite belgesi değil, söz
konusu KruTji^i K £u-'enlik ve tüketicinin
' korunma,-, K. T ><,.:, ,..^ _ki] teni batın alındığının
1
g ü v e n c e s i VIIÖC;: '••>.'• c ıIM; Avrupa Birliği ile
j yaptığı G u m ı u K b i r l i ğ i A magması ç e r ç e v e s i n d e
j geçiş d ö n e m i n i n s o n u n d a s a d e c e y u r t d ı ş ı n a ihraç
i edilecek mallarda değil, yurt içinde piyasaya arz
edilecek mallarda da CE işaretlemesini kullanmak
zorunlu hale gelecek. Avrupa Birliği içinde CE
işareti ile ilgili getirilen düzenlemeler Türkiye
açısından 2001 yılında yürürlüğe girecek
Dünya Gazetesi Özel Ek, 1997
TSE, kairtesiz yangın söndürücülerine savaş açtı
SE Samsun Temsilciliği, Sam- de hizmet yeterlilik belgesi almak
sun ve Sinop'ta TSE belgesiz zorundaolduklarını söyleyen Muskorsan yangın söndürücülere karşı tafa Karaman, şöyle devam etti:
mücadele başlattı. Kanun ve yönet- "Ayrıca her yangın söndürme cihameliklere göre TSE Belgesiz yan- zı bütün yangın türleri için geçerli
gın söndürücülerin bulundurulma- değildir. Her alanda uygun söndüsı, dolum ve bakımının yapılması- rücülerin seçilmesi gerekmektedir.
Sıvı ve gaz yakıtların yanma tehlinın yasak olduğu belirtildi.
Yangın söndürme cihazlarının kesi olduğu alanlarda BC tipi, katı
dolum ve bakımını yapan firmala- atıkların bulunduğu yerlerde ise
rın Sanayi ve Ticaret Bakanlı- ABC tipi yangın söndürücülerin
ğı 'ndan yeterlilik belgesi, TSE'den kullanılması gerekmektedir."
T
Dünya Gazetesi, 1997
Mühendis ve Makina - Cilt : 38 Sayı : 454 • 13
MAKALE
Teknik
REENGINEERING; TOPLAM KALİTE YÖNETİMİ İLE İLİŞKİSİ
VE TÜRK ENDÜSTRİSİ İÇİN UYGULANABİLİRLİĞİ
Erhan KÜÇÜKŞÜLEYMANOĞLU*
Ö Z E T
GIRIŞ
O'lerin başından itibaren çoğu Japon olan rakip şirketlerin düşük fiyatlı, kaliteli ve çeşidi yüksek ürünlerle pazara girmeleriyle birlikte ABD ve batı ülkelerinde müşteri tatmininin zorlaşması rakebeti yıkıcı boyutlara ulaştırırken, bu düşmanca rekabet
içindeki şirketler de gözlerini Japon rakiplerine çevirdiler.
ikinci Dünya Savaşından yenik çıkan Japonlar Amerikalı bilim
adamlarının öğretileriyle kalite geliştirme ve maliyet azaltma çalışmalarını hızlandırarak süreçlerin verimini artırmaya önem vermişler ve organizasyonları iş süreçlerine göre yapılandırmalardı. Bu yeni anlayış ta Toplam Kalite Yönetimi, Yalın Yönetim gibi çeşitli
teknikleri yaratmıştı.
Batıda iş süreçlerini müşteri ihtiyaçlarından başlayarak analiz
eden süreç odaklı yönetim yaklaşımlarını benimsemeye başlayan
şirketlerin bir çoğunun rakipleri karşısında gerek duydukları hızlı
gelişme temposunu yakalayamaması, başta ABD olmak üzere batı
ülkelerinde yine bir süreç odaklı yaklaşım tekniği olan ve günümüzde boston Consulting Group, Ernst & Young, Gemini Consulting,
McKinsey, Andersen Consulting gibi pek çok önemli danışmanlık
kuruluşunun repertuarına girmiş bulunan Business Process Reengineering kavramını ortaya çıkardı.
8
9O'lann başında ABD'de ortaya çıkan
Reengineering yaklaşımı, giderek artan bir
oranda yönetim dünyasının gündemini meşgul etmektedir. Bu çalışmada Reengineering'in kısaca tanıtılması ve Toplam Kalite
Yönetimi ile ilişkisinin sorgulanması amaçlanmış, bir yandan da Türk Endüstrisinin
bugünkü durumunda Reengineering'e ne ölçüde ihtiyaç duyduğu ve ne ölçüde uygulanabilir olduğu konusu incelenmiştir.
A
T
Reengineering approach, which has been
discussede since early nineties, is being more popular nowadays in the agenda of management world. in this study, it is aimed to
submit a brief introduction to reengineering
and a comparision with TQM. The necessity
to Reengineering and Üs applicability in the
existing situation of Turkish Industry is also
studied.
REENGINEERING
Hammer ve Champy Reengineering'i "maliyet, kalite, hizmet ve
hız gibi çağımızın en önemli performans ölçülerinde çarpıcı geliştirmeler yapmak amacıyla iş süreçlerinin temelden yeniden düşünülmesi ve radikal bir şekilde yeniden tasarlanmasıdır" diye tanımlarken, Manganelli ve Klein "bir örgütteki iş akışlarını ve üretkenliği
optimize etmek için stratejik ve katma değer yaratan süreçler ile
bunları destekleyen sistem, politika ve örgütsel yapıların hızlı ve radikal yeniden tasarımı" olarak tanımlamışlardır.
Reengineering'in tanımında dört anahtar sözcük vardır,a) Temel: Reengineering'de şirketler ve işleyiş tarzları için en temel soru olan "neden?" sorusunu sorarak işlerin neden yapıldığını
ve neden bu şekilde yapıldığını sorgulamak ve bunların altında yatan kural ve varsayımları gözden geçirmek gereklidir.
b) Radikal: Reengineering'de işin iyileştirilmesi değil yeniden
icad edilmesi gereklidir. Dolayısıyla işlerin köküne inilmeli ve iş
yapmanın yeni yollan radikal bir şekilde tasarlanmalıdır.
c) Çarpıcı: Reengineering'de amaç marjinal iyileştirmeler sağlamak değil çarpıcı gelişmeler sağlamak, sıçrama gerçekleştirmektir.
d) Süreç: Süreç; bir ya da birden fazla girdiye çeşitli işlemlerin
uygulanmasıyla müşteri için değer yaratacak bir çıktının yaratıldığı
faaliyetler toplamıdır, Reengineering de işlerin süreçlere göre yapılandırılmasını ve yönetilmesini öngörmektedir.
* Dr., TOFAŞ Montaj Üretim Mühendisi
14 • Mühendis ve Makina - Cilt : 38 Sayı : 454
MAKALE
Reengineering'ın yararları açıksa da başarılması o derece kolay değildir. Reengineering'i başarıyla uygulayarak;
kavramdan üretime geçme süresini 70 haftadan 38 haftaya indiren Kodak, prototip geliştirme süresini 53 günden 5
güne indiren AT&CT Power Systems, parça sayısında %64
azalma sağlayan Milcom Communications, tedarik süresini 55 günden 13 güne indiren Motorola gibi pek çok ku. ruluşun yanında başarısız olan firmalar da vardır.
TOPLAM KALITE YÖNETIMI ILE İLIŞKISI
Teknik
ni bir yönetim paradigması olarak sunulması, kamuoyunun endüstri disiplini genelde bilmemesi, ayrıca endüstri mühendislerinin de mesleklerini çoğunlukla yeterli
düzeyde uygulamaması ile açıklanabilir.) Oysa bir kısım
yönetim danışmanları bu yaklaşımları Toplam Kalite'den farklı, hatta onun anti-tezi olarak sunuyorlar.
Yönetim Bilimi/İşletme literatüründe de yer alan bu
gibi savları yadırgamamak, Toplam Kalite ile kalite
tekniklerini birbirine karıştıranların bu tür hataları
yapmalarına şaşmamak gerekir."
Gerçekten de bir yönetim felsefesi olmaktan çok
modern yönetim yapısına daha hızlı ulaşmak için bir
araç olarak kabul edilmesi gereken Reenginccringi TKY
ile kıyaslamaktansa TKY felsefesi içinde ele almak daha
doğru olacaktır. Dolayısıyla firmalar Reengineering'e
TKY'nin bir alternatifi olarak yaklaşıp aşamalı iyileşme
felsefesini tamamen reddetmek yerine, genel yapılarını
ve çalışma biçimlerini bir bütün olarak ele alıp Reengineering ile değiştirdikten sonra yine aşamalı ve sürekli
iyileştirme çalışmalarına devam etmek zorundadırlar.
Thomas A. Stewafd, yazdığı makalede Reengıneering'i vücutta istenmeyen kıllara sebep olan güçlü bir
ilaca benzetmiştir. Böylece güçlü bir ilaçla tedavi edilen hastanın da yine bakım altında tutulması ve bu yan
etkilerin daha hafit ilaçlarla uzun süreli bir tedavi ile
yok edilmesi gerekliliği kaçınılmazdır.
Unutmamak gereklidir ki pek çok küçük iyileşme
biraraya geldiğinde de bu, nihai oluşuma büyük değişiklikler olarak yansıyacaktır. Küçük ve aşamalı iyileştirmelerle yaşanan değişimlerin teknik olarak radikal değişimlere oranla daha az riskli olduğu ve aşamalı iyileştirmelere karşı gösterilen sosyal direncin de yine radikal değişimlerle karşılaştırıldığında çok daha düşük seviyede olacağı gözönüne alındığında, bütün bu risklere
rağmen, kuruluşların Reengineering uygulamasından
faydalanmak istemeleri rakipleri karşısında çarpıcı bir
sıçrama ihtiyacı duymalarından kaynaklanmaktadır.
Süreç odaklı yönetim yaklaşımını dünyanın gündemine sunan ve pek çok batılı firma tarafından uygulanmaya çalışılan Toplam Kalite Yönetimi ile yine süreç
odaklı bir yaklaşım olarak önerilen reengineering arasındaki bağlantı için günümüzde farklı görüşler öne sürülmektedir. Yönetim dünyasında Reengineering'in
TKY'ne ulaşmanın bir yolu olabileceğini savunanlar olduğu gibi, temelde farklı bir anlayış getirdiğini savunanlar da vardır.
M. Hammer ve J. Champy,- Reengineering'in TKY
gibi süreç odaklı olan yönetim yaklaşımlarıyla bazı ortak özellikler taşımakla birlikte, temelde farklılıklar
içerdiğini savunurlar. Onlara göre her iki yaklaşımda da
müşteri gereksinimlerinden başlayarak geriye doğru süreçlerin işleyiş tarzı analiz edilmekte ancak TKY Japonların "Kaizen" olarak ifade ettikleri aşamalı ve sürekli
iyileştirme yöntemleriyle iyileştirme yapmayı hedefleyerek mevcut süreçler içinde çalışmakta, oysa Reengineering ise mevcut süreçleri geliştirerek değil, tamamen kaldırıp yerine yenilerini koyarak sıçrama yani
çarpıcı iyileşme yapmayı amaçlamaktadır.
Jeffrey N. Lowenthal de TKY'nin mevcut prosesler
üzerinde küçük ve yıllar boyu sürecek iyileştirmeler
içerdiğini buna karşın, Reengineering'in organizayonlardaki işlerin kalbine inerek hızlı ve çarpıcı gelişmeler
amaçladığını belirterek iki yaklaşımın farklı olduğunu
savunmaktadır.
TÜRK ENDÜSTRISI İÇIN REENGINEERING
Bunun yanında reengineering ile TKY'nin arada ele
alınması gerektiğini savunanlar da az değildir,- Thomas
Türkiye'de firmaların içinde bulunduğu durum batıA. Stewart bir makalesinde Reengineering'in TKY ya da
diğer benzeri yaklaşımların yerini alamayacağını, an- daki rakiplerine göre oldukça önemli farklılıklar göstercak onlara üzerinde çalışabilecekleri yeni konular ver- mektedir. Küçük ölçekli işletmelerin tamamına yakını
diğini yazarken, Reengineering'in TKY'den bağımsız ve orta ölçekli işletmelerin büyük çoğunluğu henüz
bir yaklaşım olmadığı ve TKY'nin bir uygulama alanı otokratik yönetim tarzıyla yönetilmekte ve insan unolduğu mesajını vermek istemiştir. Ve aynı makalede surunun önemini kavramış olmaktan uzak, işbölümü
Andersen Consulting'den Billi Stottard'm şu sözlerine prensipleriyle kurulan organizasyon yapılarını sürdüryer verilmiştir: "sürekli iyileştirme ortamı ya da TKY mektedir. Buna karşın kurumsallaşmış büyük firmaların çoğu ise süreç yaklaşımının ve Tam Zamanında
olmadan Reengineering uygulayamazsınız."
Keki R. Bhote, "Reengineering The Total Quality Üretim, Yalın Üretim gibi modern anlayışların etkisiyManagement Process" seminerinde, TKY'nin mevcut le organizasyon yapılarını değiştirmeye çalışmakta ansüreçlerin iyileştirilmesini amaçladığını, Reengine- cak fonksiyonel departmanlaşmanm bürokratikleşmiş
ering uygulanan TKY'nin mevcut süreçleri yenileriyle yapısından uzaklaşmakta güçlük çekmektedir.
Dünya ekonomisinin globalleşmesiyle, artık kendideğiştireceğini belirtirken yine Reengineering'e TKY
lerinden daha güçlü ya da daha avantajlı rakipleriyle reçerçevesi içinde bir araç olarak yaklaşmıştır.
Reengineering'in TKY'ne alternatif olarak gösteril- kabet etmek zorunda kalan Türk firmalarının katetmesine karşı çıkanlardan biri de Türkiye'de yönetim mek zorunda oldukları aşama rakiplerine oranla çok
dünyasının önde gelen isimlerinden olan Prof. Dr. İbra- daha kısa zamanda ve büyük çapta olmalıdır. İşte bu
him Kavrakoğlu'dur. Kavrakoğlu Reengineering'i şöyle aşamada hedeflenen hız, esnek üretim ve kalitesi seviyesini yakalayabilmek ve gerçek anlamda süreç odaklı
değerlendirmektir:
"Son yıllarda Business Process Reengineering başlığı yönetim yapısını oluşturarak dünya ekonomisine engile tanıtılan yaklaşım, aslında tipik bir endüstri mühen- tegre olabilmek için Türk Endüstrisinin Reenginedisliği uygulamasıdır. (Konunun yeni bir buluş ya da ye- ering'den yararlanma ihtiyacı doğmaktadır. Türkiye'de Mühendis ve Makina - Cilt : 38 Sayı : 454 • 15
MAKALE
ki TKY uygulamalarının bir kısmında hedeflenen başarı seviyesine ulaşılmasını geciktiren iç faktörlerin elimine edilebilmesi Reengineering'le mümkün olabilecek, başarılı Reengineering uygulamalarının sonucunda
firmalar üretkenlik ve verimliliklerini artırabileceklerdir. Özellikle büyük endüsttriyel firmalar, sahip oldukları batı seviyesine yakın teknolojileriyle bu değişim
için oldukça şanslıdırlar. Ayrıca mutlaka üst yönetim
tarafından sahiplenilmesi ve yukarıdan aşağıya doğru
yürümesi gereken bir proje olduğundan, başta büyük
firmalar olmak üzere profesyonel yönetim kadrolarına
sahip olan firmalar Reengineering'de başarı şansına daha yakın olacaklardır.
Ancak firmaların çapı ne kadar büyükse Reengineering uygulamasmda karşılaşacakları zorluk da odenli
büyük olacaktır. Birbirlerini kesen karmaşık süreçlerin
çokluğu, süreçlerin tamamen yeni bir bakış açısıyla görülebilmesini ve yeni süreç görüntüsünün eski alışkanlıklardan tamamen soyutlanarak tasarlanmasını zorlaştıracaktır. Bu da büyük firmaların objektif değerlendirme için danışman firmalara ihtiyaç duymalarını gerektirecektir. Oysa küçük firmalar bu açıdan bakıldığında
daha şanslı görülmektedirler. Reengineering'in tamamen kendi kaynaklarıyla yürütülmesi orta ve küçük ölçekli firmalar için daha kolay olacaktır.
ODTÜ-SEM tarafından düzenlenen seminerde konu
edilen RapidRe metodolojisi Reengineering yetki ve sorumluluğunun bir danışman firmayla paylaşılması yerine kurum içinde oluşturulacak bir takım tarafmdan
yürütülmesi için tasarlanmıştır. Beş adımlı RapidRe
metodolojisinin uygulanması kısaca şöyledir,Birinci adımda, üst yönetimde Reengineering'in gerekliliği ve hedefleri üzerinde konsensusa varılması ve değişimin planlanması amaçlanır, reengineering takımının
kurulması ve eğitilmesi de bu aşamada gerçekleştirilir.
ikinci adım müşteri odaklı bir süreç modelinin geliştirilmesidir. Değer yaratan stratejik süreçler belirlenerek Reengineering uygulaması için öncelikler çıkartılır.
Üçüncü adım süreç vizyonunun oluşturulmasıdır.
Süreçler analiz edilir ve radikal değişim için her sürecin
vizyonu oluşturulur. Farklı süreçler için farklı çalışma
ekipleri kurulması gerekebilir.
Dördüncü adımda, belirlenen süreç vizyonları için
bir yandan yeni sürecin teknik boyutları tasarlanarak
gereken teknoloji ve standartlar belirlenirken diğer
yandan sosyal yapı tasarlanarak insan kaynakları organize edilir.
Beşinci ve son adım, sürecin daha önce tasarlanan
teknolojik ve sosyal yapıyla uygulamaya konulmasıdır.
Süreçlerin hayata geçirilmesi aşamasında sürekli gözden
geçirme ile, bir önceki adımda yer alan teknik ve sosyal
tasarım için geri besleme oluşturulması gereklidir .
Reengineering uygulanmasında firmaların önlerine
çıkabilecek engellere karşı son derece duyarlı olmaları
ve projelerini yönlendirirken bunları göz ardı etmemeleri gerekmektedir. Yönetimin kararsızlığı, eğitim eksikliği, bireysel çalışma alışkanlıkları ve özellikle liderlik ve örgütsel iletişimi yönlendirme konusundaki eksiklikten kaynaklanan pasif direniş ve huzursuzluk gibi iç faktörlerin yanı sıra ekonomideki istikrarsızlık,
toplumun sosyokültürel yapısının etkileri, yüksek işsizlikten kaynaklanan iş güvencesi eksikliği, ana sanayii ile yan sanayii arasında teknoloji ve bilgi alanındaki
16 • Mühendis ve Makina - Cilt : 38 Sayı : 454
Teknik
güç dengesizliği gibi dış faktörler de Reengineering uygulamasında karşılaşılabilecek güçlükleri artıracaktır.
Reengineering uygulamasında başarısız olan ABD
firmaları incelendiğinde yapılan hataların genellikle
şunlar olduğu görülmektedir; üst yönetimin konsensüsünün korunamaması, kenetlenmiş bir liderliğin sağlanamaması, tantanalı ve yanlış tanımlanmış bir faaliyetle başlanması, çok geç başlanması, uygulamak yerine
planlamaya çok zaman harcanması, yetersiz bir sorumlu ve deneyimsiz bir rehber seçilmesi, teknolojiye yeterince odaklanılmaması, gerçekçi olmayan planlar oluşturulması, organizasyon yapısının olduğu gibi sürmesine izin verilmesi, şüphecilik ve çıkarcılığını engellenmemesi, her fikre kulak asılması, politik gündem ve çatışmalara yeterince dikkat edilmemesi.
SONUÇ
Tamamen iyileşme vadeden Reengineering çok güçlü bir ilaç olmakla birlikte yan etkileri de çok acı verici
olabilir. Başarmak için en önemli koşul üst yönetimin
bu yan etkilere karşı hazırlıklı olması ve kararlı tutumu, aynı zamanda da örgütsel dinamikleri kontrol edebilmesi ve değişim için yönlendirebilmesidir. Reengineering'in bir organizasyonun göze alabileceği en zor faaliyet olduğu asla unutulmamalı ve tüm prosesi başından
sonuna görüp yorumlayacak yetki ve yeterlikte kişiler
tarafından yürütülmeli, genel müdür ya da yönetim kurulu başkanının sorumluluğunda olmalıdır. Yönetimin
bakış açısı değişmediği takdirde, Reengineering kendi
izi üzerinde son bulacaktır. Özellikle Türkiye'de Japonya'daki ya da batıdaki gibi genel yaklaşımları içeren yönetim karakteristiklerinden söz etmek yanıltıcıdır.
Türk firmalarmda yönetim anlayışı firmadan firmaya
ve sektörler arasmda büyük değişiklikler gösterebilmektedir. Türk firmalarının batıdaki gelişme sürecini tam
anlamıyla yaşamadan bu sıçramayı gerçekleştirebilmeleri, içinde bulundukları koşulları en gerçekçi şekilde
değerlendirip dezavantajları için gerekli panzehirleri
oluşturabilmeleriyle mümkün olacaktır. Vadedilen topraklara ulaşabilmek için Türk firmaları kendi yollarını,
kendi koşullarını değerlendirerek çizmek zorundadır.
KAYNAKÇA
1. Hammer, M.; Champy, J.; Değişim Mühendisliği; Çev: GÜL, S. ,•
Sabah Kitapları; 1993.
2. Çilingir, Prof. Dr. C; Sayın, Doç. Dr. E; Kurumsal Yeniden Yapılanma Seminer Notları; ODTÜ-SEM; 1995.
3. Sungur, H.; Değişim Mühendisliği; Endüstri Mühendisliği Dergisi; Cilt 6 Sayı 5, 1995; s: 15-22.
4 Kavrakoğlu, Prof. Dr. 1.; Toplam Kalite Yönetim/2; Kalder Yayınları; 1994.
5. Değişim Rüzgarları; Siemens Diyalog Dergisi; Ağustos 96.
6. Biçer, Doç. Dr. I.H.; Sungur, H.r Değişim Mühendisliği Yaklaşımının Türkiye Şartlarında Uygulanabilirliği Üzerine Bir Modelleme Çalışması; 5. Ulusal Kalite Kongresi; 13-14. 11. 1996; İstanbul
7. Hammer, M.; Reengineerig Work: Don't Automate, Obliterate,Harward Business Review ; July-August 1990; s: 104-112.
8. Hammer, M., Stanton, S.; Reengineering Revolution; 1995.
9. Steward, T.A.; Reengineering- The Hot New Managing Tool; Fortune; 23.08.1993; s: 41-48.
10. Bothe, K.R.; s: Reengineering The Total Quality Management Seminar Notes; 11.1995; istanbul.
11 Lowenthal, JN.; Reengineering The Organızation: A Step by Step
Approach To Corporate Revitalization; Quality Progress; February 1994; s: 61-63.
12. Leach, L.P.; TQM, Reengineering And The Edge Of Chaos; Quality Progress; February 1996, s: 85-90.
13. De Domartin, A.; Reengineering For Success; Sixth Renault
Symposium, 29-30. 10. 1996; Paris.
ı BİLGİSAYAR ı
Hazırlayan : Aylın TOPAKOÜLU
TREYSANA.Ş.
DÜNYASI
ile Atalet Momenti Hesabı
ve Bııtoıı Yaratma
AUTOCAD
ilgili.
satırına gelecek olan seçeneklerden "join" komutunu seçip, resmin tamamını seçin ve "enter" tuşu veya "sağ fare" tuşu ile komutu
bitirin. Bundan böyle resminizi
oluşturan çizgiler tek bir nesne
olarak tanınacaktır. Artık kesiti
region olarak tanımlayabiliriz. Bunun için komut satırına "region"
yazın ve kesit resminizi seçin. Au-
AutoCad Text Şcreen (AutoCad
metin penceresi)'açılacak ve Şekil
3'teki bilgiler verilecektir.
Rurada verilen bilgileri bir metin dosyası haline getirerek raporlarınızda veya herhangi bir başka
program içinde veri olarak kullanabilirsiniz. Bunun için Şekil ,-S'teki
AutoCad metin penceresinde görüldüğü gibi verilen hesap sonuçla-
Kesit resmini iki boyutlu olarak çizin. Çizdiğiniz kesitin tamamen kapalı olması gerekmektedir
(Şekil 1).
Bu kesitin fiziksel özelliklerini
görebilmek için öncelikle "region"
olarak tanımlamamız gerekir. Eğer
resminizi "polyline" olarak çizmediyseniz, "pedit" komutunu yazıp,
herhangi bir çizgiyi seçin. AutoCad
bu çizgiyi bir "polyline" haline getirip getirmeyeceğini soracaktır.
"Y" harfi ile bu çizginin polyline
haline gelmesini sağlayın. Komut
toCad "loop extracted, 1 region
created" iletisini verecektir.
Bu kesitin fiziksel özelliklerini görebilmek
için komut satırına massprop
yazabilir veya
Şekil 2'de gösterilen butonu
kullanabilirsiniz.
Bu komuttan sonra kesitinizi
seçerek komutu tamamlayınız.
rının altında çıkan "wrıte to a file?
<N>:" sorusuna "y" tuşu ile olumlu yanıt vermeniz gerekmektedir.
Açılacak olan diyalog kutusunda,
yaratılacak olan metin dosyasının
yerini ve adını belirtiniz. AutoCad,
".mpr" uzantılı bir metin dosyası
oluşturacak ve fiziksel özellikleri
buraya yazacaktır. Bu dosyayı herhangi bir editör programı ile açabileceğiniz gibi, bir kelime işlem
programının (örneğin "Word" gibi)
içine de ekleyebilirsiniz. Bu ekleme için "word" programının "ekle
u yazımızda sizlere AutoCad
programının bazı az bilinen
fakat biz mühendisler için
çok yararlı olan noktalarının bahsedeceğiz. Bu konulardan ilki karmaşık kesitlerin ağırlık merkezi,
çevresi, alanı, atalet momenti, kesit mukavemet momenti gibi fiziksel özelliklerinin hesaplanmasıyla
B
Mühendis ve Makina - Cilt : 38 Sayı : 454 • 17
BİLGİSAYAR
DÜNYASI
;•>: cm, r.n ? r./..«t
Ti F O T O TM S
: 828. 5 3 9 8
: 171 .7O8O
O.OOOO - 5O.OOOO
: X
Y
O.OOOO - 2 3 . 0 0 0 0
23.7793
Centroid
: X
12.7O83
170953.3910
Moments of inertia
?c
Y
678150.8104
262085.1761
Product of inertia
: XY
Radii of gyration
: X
: 14.3642
Y
: 28.6O92
Principal moments and X-Y directions about centroid :
I
: 36352.4212 along [O.9977 O.O674]
• 210440.8471 along [-O.O674 O.9977]
J
Write to a file ? <N>:y
Area
Perimeter
Bounding box
Şekil 4
18 • M ü h e n d i s ve M a k i n a - Cilt : 38 Sayı : 454
•ı BİLGİSAYAR •
DÜNYASI
Şekil 5
cnı i n s
Mas s
Volume
Bounding box : X:
Y:
Z:
: X:
Centroid
Y:
Z:
Moments of inertia
Y.
Z:
Products of inertia:
YZ:
ZX:
Radii of gyration :
Y:
Z:
Principal moments
I:
J:
K:
-
7263 .0478
7263 .0478
O.OOOO — 41 . 8 2 8 4
- 1 3 .OOOO - 1 3 . 0 0 0 0
1 3 .OOOO — 1 3 OOOO
18.5 1 12
O.OOOO
O.OOOO
:
X:
304887.3632
4079245.9142
4079245.9142
XY:
O.OOOO
O.OOOO
O.OOOO
X: 6.479O
23 .6990
23 699O
and X-Y-Z directions abotıt centroid :
304887.3632 along [ 1 .OOOO O.OOOO O.OOOO]
1590464.7556 along |O.OOOO 1 .OOOO O.OOOO |
1590464.7556 along | O.OOOO O.OOOO l.OOOO]
Şekil 6
Mühendis ve Makina - Cilt : 38 Sayı : 454
19
m BİLGİSAYAR •
DÜNYASI
Kendi. Bu t o n u r,u Kencia n
Yap
•
Bil
••
•VJ — *• *
c
—
<•% i j
... t
••
•I
SZS3DSSS3H
C o m ITI a ıı d sa ve
Current d r a w i ıı g name set to C:\rl3\com
C o m m a ıı d
Şekil 7
•;• '-. a ", -. . J. .-,*..*[ y^
; » i ••«: : ; | »~«JF^cTa^TT^"
j ( T R I M M o d e ) Current f i l l e t radius : 2O OOO
|Pol y l i n e / R a d ı us/Tri m / < S e l e c t first o b j e c t s >
\C o m in a n d
MODEl T'LE :a»3
Şekil 8
20* Mühendis ve Makina - Cilt : 38 Sayı : 454
•
•1
1 .t »; - I i ut
mmmm
.J
•"-
•'••'••
•••
BİLGİSAYARI
DÜNYASI
Şekil 9
(insert)" komutunu kullanmalısınız (Şekil 4).
Aynı işlemleri katı model (solid)
olarak çizdiğiniz parçalar için de yapabilirsiniz (Şekil 5).
Bu durumda AutoCad her üç eksen için de ayrı ayn moment hesaplarını yapacaktır (Şekil 6).
BUTON YARATMA
Birden fazla komutu bir arada
kullanabileceğimiz butonlar yaratabiliriz. Bunun için farenin sağ tuşuyla butonlann bulunduğu bölgeye
tıklayınız. Şekil 7'de görülen "toolbars" diyalog kutusu açılacaktır. Bu
kutuda yer alan "custom" buton kategorisini seçiniz (Şekil 8).
Farenin sol tuşu ile boş butonu tutarak yukarıdaki diğer botunların arasına sürükleyiniz. Butonu yerleştirdikten sonra, boş
butonun üzerine farenizin sağ tuşu ile tıklayınız. Açılacak olan
diyalog kutusundaki ilk bölüme
butonun adını, ikinci bölüme ise
butonla ilgili kısa açıklama yazabilirsiniz (Şekil 8). "macro" bölümüne ise, bir arada kullanacağınız komut ve parametreleri aralarında boşluk bırakarak sırasıyla
yazınız. Aradaki bir boşluk, komut satırındaki "enter" işlemine
karşılık gelir.
Son olarak yarattığınız butonun üzerine resim yapabilir veya
hazır resimlerden birisini seçebilirsiniz (Şekil 9!.
Örneğimizde radyıısu 20 hırım
olarak ayarlayıp "fillet" komutunu
çalıştıran bir makro yazdık (( n nek
"fillet r 20 fıllet"!
Lütfen
ÜYE ÖDENTİLERİMİZİ
zamanında yatıralım
Mühendis ve Makina - Cıi*. : 38 Savı 45 : • 21
MAKALE
Teknik
ÜRETİM SİSTEMLERİNİN GELİŞİMİ
Adil BAYKASOĞLU*
GIRIŞ
Ö Z E T
" htiyaçların, proseslerin ve ürünlerin devamlı değişmesi ile birlikte,
üretim ortamları her geçen gün daha da kompleks bir hale geliyor.
Bu üretim ortamları dinamik veya turbulent ortamlar olarak da
isimlendirilebilir ve genellikle aşağıdaki özelliklere sahiptirler [1];
* Değişken talep
* Değişken işleme ve ayarlama zamanları
* Kısmi veya tamamen belirsiz talep
*Ürün yelpazesinde sürekli değişiklik
* Değişken üretim sıraları
* Ürün dizaynında sürekli değişiklikler
Tüm bu değişimlere kısa sürede uyum gösterip verimliliği ve
karlılığı istenilen seviyede tutabilmek için üretim sistemlerinin tasarımlarında zamana bağlı olarak değişiklikler olagelmektedir. Büyük işletmelerle anlaşarak onların birçok ürünlerini üreten küçük
ve orta ölçekli işletmeler değişimlerden en çok etkilenenlerdir. Bu
işletmelerde çok değişik tip ve miktardaki ürünler az sayıdaki çok
yönlü ekipman ile üretilmektedir. Dinamik ortam içerisinde çalışan
bu işletmelerin rekabete devam edebilmeleri için; üretim sistemlerinin değişikliklere çok kısa sürede tepki verebilecek şekilde dizayn
edilmesi, gelecekleri ve kârlılıkları için hayati önem arz eder.
Makalenin bundan sonraki kısımlarında, mevcut üretim sistemlerinin dinamik şartlara uygunluğu, avantajlı ve dezavantajlı tarafları tartışılarak yeni bir yöntem olan sanal gerçek üretim hücreleri ile
dinamik hücresel üretim sistemi açıklanmıştır.
I
Bu makalede, üretim sistemlerinin
değişen koşullar içerisinde nasıl bir değişim
gösterdikleri araştırılmış ve günümüzde
dinamik çevre koşulları diye
isimlendirdiğimiz (değişken talep, ürün yelpazesinin sürekli değişimi ve tasarım
değişikliği vb.) şartlara uyum gösterebilmesi
için geliştirilen yeni sistemler sistematik
olarak incelenmiş ve tartışılmıştır.
İn thispaper, evolution of manufacturing
systems under changing environments is
investigated. Also a systematic analysis of
newly developed systems for adapting suci
environments which are nowadays named as
dynamic environments (variable demand,
frecruent changes of prouct mix and product
design ete.) is discussed.
ÜRETIM SISTEMLERININ GELIŞIMI
Ürün çeşitliliğinin ve rekabetin az talebin fazla olduğu günlerde,
akış tipi üretim geliştirildi. Bu üretim tipinde, makinalar işlerin takip edeceği sıralara göre dizilir, dolayısıyla yerleşim planlaması kolaydır (Şekil 1).
Belirli tipteki standartlaştırılmış ürünler çok büyük miktarlarda
üretilir. Bu tip üretimin bazı büyük avantajları vardır; - Birim zamanda yüksek üretim miktarı, - Düşük üretim içi stok, - Düşük
Şekil 1. Akış Tipi Üretim Yerleşimi
üretim zamanı, -Düşük üretim içi malzeme taşıma maliyeti, -Genellikle kalifiye eleman gereksinimi yoktur, -Birim üretim için daha az alana gereksinim, -Üretim çizelgelemesi ve kontrolü oldukça
kolaydır [2,3,4]. Tüm bu avantajlarına rağmen, aşağıda sıralanan
önemli dezavantajlarından dolayı, akış tipi üretim dinamik şartlar
* Dr., Nottiliglıam Üniversitesi
22 • Mühendis ve Makina - Cilt : 38 Sayı : 454
Teknik
MAKALE
Şekil 2. Proses Tıpı Üretim
: Değişken şartlara
•karsi cok esnek
tasarım değişiklikleri, akış tipi üretimin tüm avantajlarına rağmen
uygulanabilirliğini azaltmış ve bu
gibi durumlara daha uygun olan
proses tipi üretim uygulanmaya
başlanmıştır. Bu tip üretimde benzer tipdeki makina ve ekipmanlar
fonksiyonlarına göre bölümlere ayrılır. Ürünler işlem sıralarına göre
bölümden bölüme hareket ederler
(Şekil 2).
Çok değişik tipdeki ürünler düşük miktarlarda üretilir. Yerleşim
planlaması kompleks bir problemdir ve bu problemi çözmek için bir
çok yöntem geliştirilmiştir. Hu tip
üretimin belirgin avantajları şöyle
sıralanibilir [2,3,4],- - Tasarını, proses ve üretim miktarı değişikliklerine karşı esneklik gösterir, Arıza
durumlarında üretimin devam ettirilebilmesi kolaydır zira aynı bölümde genelde birden fazla aynı tıp
makina mevcuttur. Bu iki özelliği
proses tipi üretimi kompleks
dinamik ortamlar için iyi bir
alternatif gibi gösterse de, bazı
Akis Tipi Üretim
önemli dezavantajlarının da
düşünülmesi gerekmektedir, Üretim ıçı malzeme tasıma
maliyeti yüksektir, -Birim za^Değişken şartlara karsi
mandaki üretim miktarı dü•esnek degıl
şüktür, -Üretim içi stoklar
yüksektir, Üretimin çizelgeDeğişken şartlara karsı az
lenmesı ve kontrolü oldukça
esnek
kompleksdir, -Genellikle kalifiye elemana ihtiyaç vardır.
Kısaca izah edilen bu iki
Bilgisayar Tek.
üretim organizasyonunu hücSotlw<ıre Muh. Tek
resel üretim sistemleri takıp
etmişdir. Takip eden bölümlerde de açrklanacağı ürere bu
Üretim Teknolojisi
sisteminde birçok durumdaki
Kontrol Sistem Tek
düşük performansı üretim sistemlerindeki evrimi hücresel
üretimin devamı niteliğindeki
sanal gerçek hücresel sistemler ve dinamik hücresel sistemler şeklinde devam etme
eğilimine sokmuştur. Şekil 3
de bu gelişim süreci bu şema
yardımı ile gösterilmiştir.
KLASIK HÜCRESEL ÜRETIM
SISTEMLERI
için iyi bir alternatif olamamaktadır; - Tasarım, proses
ve üretim miktarı değişikliklerine karşı esneklik değildir, Arızalar, işçi eksikliği ve benzeri durumlar çoğu zaman üretimin tamamen durmasına neden olabilir.
Zaman içerisinde ürün çeşitliliğindeki artış, müşteri tatmini için ve başka sebeplerle meydana gelen ürün
Yukarıdaki açıklamalardan
da anlaşılabileceği gibi akış tipi üetimin dezavantajları
ile proses tipi üretimin avantajları arasında benzerlikler
mevcuttur. Proses tipi üretimin dezavantajlarını ortadan
kaldırıp değişik tipteki ürünü belirli miktarlarda düşük
maliyette üretebilmek için hücresel üretim fikri ortaya
atılmıştır. Bu tip üretimde, üretim kaynaklan belirli
Mühendis ve Makina - Cilt : 38 Sayı : 454 • 23
MAKALE
Teknik
Ş-s.
Şekil 4 Hücresel üretim sistemi
ürün ailelerini üretebilecek şekilde gruplandırılır [5,6,7].
İdeal bir hücrede ürünlerin akışı, akış tipi üretim sistemini andırır (Şekil 4).
Hücresel üretimin akış ve proses tipi üretim sistemlerinin birçok avantajlarına sahip olduğu araştırmacılar
tarafından teorik olarak ispatlanmış ve endüstriyel uy-
rım metodu geliştirilmiş ve halen geliştirilmektedir [8,9,10,11,12]. Bu metodların hiçbirisinde
dinamik şartlar düşünülmemiş ve birçok varsayımlar yapılarak statik şartlara uygun tasarım
metodları geliştirilmiştir. Bunun sonucunda zaman içerisinde hücresel üretim sisteminin performansında düşüş olur ve bu sistemin performasmı artırmak için zaman içerisinde ilk tasarımdan sapılarak hücrelerin yeniden dizayn edilmesi gerekir. Bu işlem beraberinde yeni sorunları getirir ve üretim maliyetini olumsuz yönde etkiler. Dinamik koşulların klasik hücresel üretim sistemlerine etkisi Şekil1 5 de gösterilmiştir.
Henüz tam olarak uygulama alanına girmemiş olsa da, dinamik şartları göz önüne alan
yeni çalışmalar yapılmaya başlandı [13, 14, 15,
16, 17, 18, 19]. Kısıtlı sayıda çalışma olmasına
rağmen bu yeni yaklaşım 'sanal gerçek hücrelerle yeniden şekillendirilebilir fabrika' olarak
isimlendirilmekdedir. Bu yeni yaklaşım aşağıda açıklanmıştır.
SANAL GERÇEK HÜCRESEL ÜRETIM SISTEMI
Sanal gerçek hücre fikri ilk olarak McLean, Bloom
ve Hopp [13] tarafından oluşturuldu ve tartışıldı. Sanal gerçek bir hücre üretim kayYENI TASARIM
naklarının (makina vb.) klasik üretim hücrelerinde olduğu gibi fiziksel olarak gruplandırılması olarak tanımlanmamıştır. Bu
tip hücreler fabrika kontrol bilgisayarlarında bilgi dosyaları olarak tanımlanmıştır.
TM» değişimler
I nın tip, talep,
Dolayısıyla gruplandırma fiziksel olarak
miktarında değişiktik
değil de mantıksal olarak yapılmaktadır.
Cizelgeleme ve
I asarimda değişiklik
Gelen talebe göre oluşturulan bir ünün aileKontrol
si bir grup üretim kaynağına gereksinim
duyduğu an işin önemine ve mevcut duruStandart hücre
muna göre ana kontrollör tarafından bir satasarımından sapma
nal hücre kontrolörü oluşturulur ve gerekli
kaynakların kontrolü bu kontrolöre verilir.
Kaynakların atanması işlemi, ürünlerin takip edeceği yörünge göz önüne alınarak,
mevcut yerleşimde malzeme taşıma mesaisletme kurallarının
gevşetilmesi'
fesini en azlayan kaynaklar atanarak yapıŞekil 5 Dinamik koşulların hücresel üretim sistemine etkisi
lır. Bütün gerekli kaynaklar sanal hücre
kontrollörüne verildiği an üretim başlar.
Üretim
esnasında
daha fazla ihtiyaç duyulmayan kaygulamalardan alman sonuçlarda bu tezi doğrulamıştır
nakların
kontrolü
ana kontrollöre devredilir. Tüm bu
[8,9,10,11,12]. Araştırmacıların da belirttiği gibi, eğer
işlemler
Şekil'
6
da
tarif edilmiştir. Şekil' 7 ise herhandeğişik tipteki birçok ürün düşük veya orta miktarlargi
bir
zamanda
hücre
oluşumu gösterilmiştir. Şekil
da üretilecek ve ürün tipinde, miktarında çok az mik7'den
de
anlaşılacağı
gibi
sanal gerçek hücrelerde kaytarlarda değişiklikler olacağı tahmin ediliyorsa hücresel
naklar
hücreler
arasında
paylaşılabilir,
bir hücre başka
üretim sistemi en iyi alternatif olarak gösterilebilir. Fabir
hücrenin
içerisinde
yer
alabilir.
Sanal
gerçek hücre
kat ürün tiplerinde, ürün tasarımlarında ve talepte önemli oranlarda değişiklikler olması, başka bir deyişle üretim terminolojisi J. Drolet, C.L. Moodie, B. Montreuil [18]
hücrelerinin dizayn yöntemleri ve hücresel üretimin de detaylı olarak anlatılmıştır. Sanal gerçek hücrelerin
avantajlarından faydalanılması tamamen cevaplandırıl- mevcut sistemlere uygulanması için mevcut sistemlemış sorular değildir. Statik şartlar altında (sabit veya be- rin tamamen bilgisayarla kontrol edilmesi ve çok esnek
lirli talep vb.) dahi üretim hücrelerinin tasarımı oldukça malzeme taşıma sistemlerinin bulunması gerekli gökompleks bir problem olarak tanımlanmış ve birçok tasa- rünmektedir, günümüzün birçok esnek üretim sistemi24 • Mühendis ve Makina - Cilt : 38 Sayı : 454
Teknik
MAKALE
Fabrika
Kontrolörü
Havuz
Hücre
DURUM!
Avare fabrika, butun makinalar
fabrika kontrolörünün kontrolünde,
sanal gerçek (S.G.) hücre yok.
S.G.
Hücre 2
S.G.
Hücre 1
DURUM 2
Talebe göre 2 S.G. hücre oluşturuldu
2 hücre de Taslama makinasi istiyor,
Öncelik 1 nolu S.G. hücre nin.
DURUM 3
ilgili makinalarin kontrolü S.G. lere veriliyor,
Taslamanın kontrolü 1 nolu S.G. ye veriliyor
veriliyor. \ nolu hücre ise başlıyor.
Fabrika
Kontrolörü I
S.G.
Hücre 1
A I\ 1
DURUM 4
1 nolu hücrenin isi bitiyor taslamanın
kontrolü Fabrika kontrolörü taralından 2
nolu hücreye veriliyor ve 2 nolu hücre
ise başlıyor.
DURUM 5
1 nolu hücre isini bitiriyor ve
kontrol sisteminden cikariliyor.
DURUM 6
2 nolu hücrede isini bitiriyor ve kontrol
sisteminden cikariliyor, Fabrika ilk
duruma donuvor.
Şekil 6 Sanal gerçek hücrelerin oluşturulma aşamaların grafiksel olarak basitleşmiş bir çizimi
bileceğini göstermişler ve yaptıkları deneylerle bu tip
bir sistemin değişken koşullar içindeki avantajını belirtimişlerdir. Sanal gerçek hücresel üretim için önerilen
yerleşim planlaması ise klasik hücresel sistemlerdekinden farklıdır. Bu sistemler için 'Dağınık Yerleşim Planlaması' diye isimlendirilen bir yaklaşım
ilk olarak B. Montreuil ve U. Venkatadri
[21] tarafından önerilmiştir. Bu yerleşim
planlamasının
objektifi şu şekilde tarif
S. O. HUCRF. 2
edilebilir; 'Fabrika içerisinde birbirine
benzer kaynaklar arasındaki mesafeyi
maksimize, birbirine benzerliği az olan
kaynaklar arasındaki mesafeyi ise minimize etmek.' Bu şekilde bir ürün değişiminde her türlü kaynağa en az mesafeyi katederek ulaşmak mümkün olacaktır. Bu ise
malzeme taşıma maliyetini en aza indirecektir. Yazar tarafından bu objektifi kullanarak bir yerleşim planlaması modeli gef S.O.H0CRK4 1
liştirilmektedir.
ni bu tip bir yöntemle kontrol etmenin mümkün ve
avantajlı olduğu bir kaç öncü çalışma ile ispat edilmiştir [18,20].
V.R. Kannan, S. Ghosh [20]yaptıkları çalışmalarda
sanal gerçek hücrelerin klasik sistemlere de uygulana-
r --• r. - T.T -.-. - T j
I • S O IIUCR1-3 :
I
f-S, üfe_
U-».*.--,-.™-.-.* - - - . ' -. J
Şekil 7 Biir t anında sanal gerçek hücre oluşumu
DINAMIK HÜCRESEL ÜRETIM SISTEMI
,
Bu yöntemin temel prensipleri sanal
gerçek hücresel üretimin prensipleri ile
aynıdır. Fakat bu yöntemde, kaynakların
tamamının veya bir kısmının hareket ettirilebileceği veya bunun maliyetinin önemsiz olduğu varsayımı yapılarak, sanal gerçek hücre oluşturulduğu anda kaynakların
Mühendis ve Makina - Cilt : 38 Sayı : 454 • 25
MAKALE
Teknik
Şekil 8 Dinamik olarak yerleşimin değişmesi.
fiziksel olarak birbirine yakın hale getirilmesi düşünülmüştür. Bu işlem Şekil 8 de bir grafik yardımı ile izah
edilmiştir, ilk durumda, mevcut yerleşime göre sanal
gerçek hücreler oluşturulmuş, daha sonra bir maliyet
fonksiyonunun eniyilecek şekilde kaynakların yeri değiştirilip birbirine yakın hale getirilmiştir. M. Rheault,
J.R. Drolet, G. Abdulnour [22] bu problemi sıfır bir tamsayılı programlama yöntem ile kısa süre önce modellemişlerdir. Yazarlar modellerini şu şekilde tarif etmişlerdir:
minH(CG k 2 *X k z )
Epk, * Dtl)
p t
k z
kısıtlar;
Vz
I " k x k z < uz
L
kz
= 1
Vk
Vz, Vvv, VE p k l > 0
M(X,
X
kz
x l z <:
SONUÇ
Bu makalede üretim sistemlerinin zaman içinde gelişimi ve dinamik koşullar diye isimlendirilen belirsiz
talep, kısa süreli tasarım değişiklikleri, ürün yelpazesinin kısa süreli değişimi gibi durumundaki performansları tartışıldı. Diğer üretim sistemlerine nazaran daha
1 avantajlı olduğu bilenen hücresel üretim sistemlerinin
dinamik koşullar içerisinde de avantajlarını devam ettirebilmeleri için geliştirilen sanal gerçek hücresel üretim ile dinamik hücresel üretim sistemleri tanıtıldı. Bu
yeni uygulamaların yapılan ilk test çalışmalarında di2 namik koşullara mevcut sistemlerden daha iyi uyum
gösterdikleri ve verimlerinin daha yüksek olduğu bazı
araştırmacılar tarafından gösterildi. Bu yeni sistemlerin en büyük dezavantajı ise kontrol edilmelerin zor olo ması ve bunun için üretim sisteminin tamemen veya
kısmen bilgisayar kontrolüne geçirilmesi olarak görülmektedir. Fakat geleceğin üretim sistemlerinin tamamen bilgisayar kontrolüne geçebileceği ve bu teknolojinin büyük bir hızla ilerlediği düşünülürse, bu dezavantajın yakın gelecekte problem olmayacağı düşünülebilir.
Vz,
Yukarıdaki model de; Xkz: 1 eğer kaynak k bölge z
ye atanmışsa, diğer durumlarda 0. Dkl: kaynak k'yı içeren bölge ile kaynak l'in bulunduğu bölge arasındaki
mesafe. CGkz: Kaynakların yerdeğiştirme maliyeti.
CMpkl: Bölgeler arası malzeme taşıma maliyeti. Epkl:
Yerdeğiştirilen kaynak çifti. Bu parametreler ile tanımlanan eniyileme fonksiyonun birinci kısmı yeni düzenleme maliyetini, ikinci kısmı ise malzeme taşıma maliyetini ifade etmektedir. Eniyileme fonksiyonun birinci kısıtlaması, her bölge için gerekli olan toplam kaynak alanının (Uk) mevcut bölge alanının (Uk) aşmamasını kontrol eder. tkinci kısıtlama herbir kaynağın yanlızca bir bölgeye atandığını kontrol eder. Üçüncü kısıt26 • Mühendis ve Makina - Cilt: 38 Sayı : 454
lama problemi tamsayılı programlamaya çevirir. M çok
büyük bir sayıyı ifade eder. dzw bölge z ile bölge w arasındaki mesafeyi gösterir.
KAYNAKÇA
1. M. Rheault, J.R. Drolet, G. Abdulnour, Physically reconfigurable virtual cells: A dynamic model for a highly dynamic environment. Comp. & Ind. Engng., (1995) 19, pp. 221-225
2. A. ihsan Sönmez, Production Plant Design, University of Gaziantep Pub., (1991).
3. D.R. Şule, Manufacturing Facilities: Location, Planning, and
Design 2nd Ed., PSW Pub. Co., (1994)
4. T.C. Chang, R.A Wysk, H.P. Wang, Computer,Aided Manufacturing, Prentice Hail, (1991)
5. G. Spur, Celi concepts for flexible automated manufacturing,
Journal of Manufacturing Systems, (1986) 5, pp. 171-179
6. C. Cheng, C. Goh, A. Lee, A two-stage procedure for designing a group technology system, Int. J. Opr. & Prod. Management, (1995) 15, pp. 41-50.
Teknik
MAKALE
7. C.H. Cheng, A. Kumar, J. Motwani, A comparative examination of selected cellular manufacturing clustering algorithms,
Int. Opr. & Prod. Management, (1995) 15, pp. 86-97.
Model-Based manfacturing integratıon: A paradıgm for virtual manufacturing systems engineering, Computers & Ind.
Engng., (1994) 27. pp. 357-360.
8. S.W. Hadley, Finding part machine families using graph partitioning techiniques, Int. J. Prod. Res., (1996) 34, pp. 18211839.
16. D.H. Liles, B.L. Huff, A computer based production archıtecture suitable for driving a reconfigurable manufacturing system, Comp. & Ind. Engng., (1990) 19, pp. 1-5
9. B.R. Saker, C.V. Balan, Celi formation with operation times
of jobs for even distribution of vvorkloads, Int, J. Prod. Res.,
(1996)34, pp. 1447-1468.
17. F. Kimura, Product and process modelling as a kernel tor virtual manufacturing environments, Annals of the, ÇIRP
(1993)42, pp. 147-150.
10. C. Chu Manufacturing celi formation by competitive learning, Int, J. Prod. Res., (1993) 31. pp. 829-843.
18. J. Drolet, C.L. Moodie, B. Montreuil, Scheduling factorics of
the future, J.of Mechamcal VVorking Technology, (1989) 20,
pp. 183-194.
11. C.Ham, I. Han, Multiobjective cluster analysis for part family formations, Journal of Manufcturing Systems, (1989) 5,
pp. 223-229.
12. D.C. Kerr, J. Balakrishnan, Manufacturing celi formation
using spreadsheets, Int, J. Opr. & Prod. Management, (1996)
16, pp. 60-73.
13. C.R. McLean, H.M. Bloom, T.H. Hopp, The virtual celi, Information Control Problems in Manufacturing Technology,
(1982), pp. 207-216.
14. P. Raulefs, The virtual factory, 13 th World Computer congress, IFIP, (1994) 2, PP. 18-38.
15. CM. Parks, D.A. Koonce, L.C.Rabelo, R.P. Juda, J.A. Sauter,
19. S. Nahavandi, C. Preece, A virtual manufacturing environment with an element of reality, Factory 2000 Advanced Factory Automation, (1994), pp. 624-629.
20. V.R. Karınan, S. Ghosh, Celluar manufacaturıng using virtual cells, Int. J. Opr. & Prod. Management, (1996) 16, pp. 99112.
21. B. Montreuil, U. Venkatadri, Scattered layout of intelligent
job shops operating in a volatüe environment, (1991), Üniversite Laval, Quebec, Canada, VVorking paper.
22. M. RheaultJ.R. Drolet, G. Abdulnour, Dynamıc cellular
manfacturing system, Comp. &. Ind. Engng., (1996) 17, pp.
143-146.
DERİ FABRİKALARI İÇİN
OTOMATİK ÖLÇME VANASI
(AUTOMATIC METERING VALVE)
ÖZELLİKLERİ:
Ayarlanan su hacmini geçirdikten
sonra otomotik olarak kapatır.
Türbin tip su sayacı + % 2
hassasiyetine! edir.
İlave ekipmanla, On - Off veya basınç
regülasyon işlemi yapabilir.
Herhangi bir enerji kaynağı gerektirmeden
sistem basıncı ile çalışır.
İç akış düzenleyici ile hassas ölçüm için,
vanadan önce önce ve sonra akışı
düzenleyici boru uzantılarına ihtiyaç yoktur.
İsteğe bağlı, kompüterize kontrol sisteminin
çalışması için, uzaktan elektriksel okuma ve
uzaktan kumanda imkanı vardır.
Çalışma Basıncı: 16 Kg/cm2
Çalışma Sıcaklığı: Max. 80°C
Ölçüler: 1 1/2",2",3",4",6",8"
Bağlantılar: 1 1/2" - 2" Vida Dişli 3"- 8" Flanşlı
DERİ YIKAMA MAKİNALARI
DOĞUŞ VANA LTD. ŞTI.
ĞUŞ
Merkez : 1202/1 Sok. No: 26/A-B Yenişehir- İZMİR
Tel : 0.232. 433 59 43 - 459 94 29- 433 60 11 Fax : 0.232. 458 08 96
Fabrika : Atatürk Organize Sanayi Bölgesi 1OOOO Sokak Çiğli - İZMİR
Tel : 0.232. 376 85 80 -81 Fax : 0.232.376 85 82
Mühendis ve Makina - Cilt : 38 Sayı : 454 • 27
BİR
GÖRÜŞ
KAİİTI YA DA NİTELİK
(İnsanımız İçin Bir Rehber)
i&MfşSğ%
fin avifcı Bir Görüj
köyrni:ıU'. Dr. İ/tır
SERİM'in Kalite ya
da Nitelik bıislık/ı
çalınmasını
\axmhxoruz.
ş anlamlı bu kelimeden ilk bakışta
şu manalar algılanır: iyi veya kötü
olma durumu. Karakteristik durum. Bir şeyde üstünlük, mükemmeliyet. Kaliteli olmak ya da kaliteye sahip
olmak. Toplumsal, sivil, hukuki vs. koşul; vatandaşın, belediye reisinin, hukukçunun kalitesi gibi. Böyle bir işlevi yapmadaki iyi, üstün nitelik. Kalite adamı,doğuştan asil.
Yukarıda belirtilen geniş anlamlı tanımlardan ayrı olarak sınai, ticari, ekonomik yönlerden mesleki sayılabilecek
özel kalite kompozisyon tarifleri de yapılmıştır:
E
Kalite Ekibi (işletme iktisadı) :
Çeşitli sorunlara ve özellikle işletme
tarafından piyasaya sürülen ürünlerin niteliğini iyileştirme (kalite yükeltme) meselesine çözüm bulmak amacıyla oluşturulan grup.
Kalite Endisi (makina sanayii) ya da tolerans kalitesi endisi:
Bir ürünün boyutsal duyarlık derecesi,- toleransın genliğini belirten bir sayı
ile gösterilir (boyutlar, yüzey pürüzlüğü
gibi). Örnek olarak çok duyarlı kalite 5
veya 6, duyarlı kalite 7, olağan kalite 8,
kaba kalite 9 veya 10 olarak belirlenebilir.
Kalite taş (satianç oyunu) satrançta vezir
yada kaleye verilen ad :
Kalite çarpanı (faktörü) (saatçilik) Bir
rezonatörün (osilatör) enerjisi ile titreşimleri söndürmek için gerekli enerji
arasındaki oran (yüksek bir kalite çarpanı saatin daha duyarlı olmasını sağlar. Bu
çarpanın değeri, kol saatlerinde sarmal
balans için 100 ile 300 arasında, 32
kHz'lik bir diyapozon kuvarsta yak- Kalitenin Öğeleri
laşık 100 000 dolaTasarım
yındadır).
Ticari kalite belgesi :
Yetkili bir makam tarafından verilen ve bir malın
(yada bir hizmetin)
kendine özgü ve
28 • Mühendis ve Makina - Cilt : 38 Sayı : 454
- Malzeme(ler)
- Üretim teknolojisi
belirli bazı nitelikleri taşıdığını belirten
ve onaylayan belge.
Kalite kontrolörü (nitelik denetçisi) :
Bir ürünün niteliklerini ve yasaların
ve/veya KHK, tüzük, genelge ve diğer hukuki düzenlemelerin öngördüğü standartlara uygunluğunu saptayan kişi veya
kuruluş.
Kalite cetveli :
Alıcılar için, satıcının satmakla görevli olduğu ürünün özellikleri ve nitelikleri hakkında açık ve seçik ve çoğu
kez karşılaştırmalı bilgi vermek amacıyla düzenlenmiş satış listesi.
Sanayide, işletmecilikte herhangi
ürün veya hizmet için belirlenen (genellikle) teknik şartnameler (spesifikasyon)
söz konusu ürünün teknik, teknolojik
özellik ve genelliklerini, yani kaliteyi, en
iyi tarif ve tasvir eden ve aynı zamanda
bilgi kaynağı olan belgelerdir. Yukarıda
geçenlerden başka kaliteye ilişkin birçok
özel terimler de mevcuttur.
İnsan hayatı görüş noktasından kalite, gerek tabiaatta (hava, su, flora, fauna)
ilk yaratılıştaki özellikleriyle; gerekse
dış etkilerden: sanayiden, doğal afetlerden, medeni imkan ve vasıtalar yüzünden oluşabilen değişim ve başkalaşmayı
da içeren oldukça geniş kapsamlı bir kavramdır. Biyolojik hayatın sürmesinde
çok önemli olan su kalitesi, hava, toprak
kaliteleri biosfer sağlığı, doğa dengesi
yönlerinden tıbbm, biyolojinin, biyokimyanın, fizik biliminin ve ziraatçiliğin ilgi
alanlarına girer.
Endüstri terminolojisinde ise kalite
şu ana unsur ve alt öğelerin dokusunu
oluşturduğu karmaşık bir (sonuç) yapıdır:
Alt öğeler ve girdiler
Mühendislik, estetik-sanatsallık, işlevsellik
Kavramsal, ekonomik, ticari, biyolojik,
ergonomik yaklaşımlar
Malzemelerin üretim, kalitesi, tasarımın
kalitesine dayalı oriyantasyon.
'Prosesler 'Üretim imkan ve araçları * Üretimde işçilik-otomasyon
Tasarım-ürün kalitesi (teknik, teknolojik
standart, ölçütler).
GÖRÜŞ
Sonuçta bir ürünün niteliği kullanış
kolaylığı, rahatlığı, güvenliği oluşu makul (uzunlukta) ömrü içerisinde işlevlerinde ve diğer özelliklerinde bozulma olmayışını da ifade eder. Rekabet anlayışı
ve piyasa ekonomisi şartlarında bir ürünün tüketiciye intikal maliyetinin yanında ürünün kullanım sürecinde işletme
masrafların çağdaş koşullarda karşılanabilir (affordable) olması da önemli bir kalite elemanıdır.
Kalitenin tüketici / kullanıcı yönünden önem arzeden tekno-ekonomik dokuz hususunu şöyle sıralamak mümkündür :
* Fonksiyonel oluşu (işlevsel özellikler,
performanslar)
* Kullanım kolaylığı
* Kullanım ömrü (ekonimik ömrü)
* işletmede bakım, onarım parça, servis
kolaylık ve imkanları
* İşletme masraflarının düzeyi
* Sağlık ve ergonomi yönünden kıyaslama
* Estetik, hacım, boyutlar, vs. özellikler
* Güvenilirlik
* Can güvenliği ve emniyet
Gelişen dünyada sınai ürünlerin nitelikleri, giderek daha çok inceleme ve
araştırma geliştirmeye dayanmak nedeniyle iyileşmekte, yükselmektedir. Bu
olgu, serbest piyasa ekonomisinin temel
direklerinden biri olan "rekabet edebilme gücü'nün dikte ettirdiği kaçınılmaz
bir oluşum ve süreçtir. Gerek malzeme
bilimi ve teknolojilerinin, gerekse bilgisayarla güçlendirilmiş tasarım ve üretim sistemlerinin temelinde fizik bilimi
yatar. Araştırma-geliştirme işlevinin aslında fizik ve türevi olan bilim ve teknolojilerin gelişmesine bağlı olduğunu
iyi kavramak, hazmetmek mecburiyetindeyiz!
Şu halde kalitenin zihinsel (spritüel)
özünü şöyle ifade edebiliriz:
Tabanda İhtiyaç-Düşünce-İmkan üçgeni olmak üzere, sırasıyla ve mütekabilen, Tasarım-Ar. Gel- Üretim üçgeni
üstte olan bir üçgen pirizma kaliteyi ortaya çıkarır. Bu pirizmanm altında ise
bilim-teknoloji adlı değirmen taşı vardır.
Sanayi ve ticaret, tıp, biyoloji alanları-
nı da içeren sosyo-ekonomik yapı içerisinde kalite şu üç ana gurupta mevzu bahistir :
• insanlar
• Ürünler
• Hizmetler (için düşünülebilir)
Kalite bir bakıma genelin içerisinde
seçkinlik, üstünlük gibi kavramları da
kapsar. Yine de kalitenin genel bir tanımını vermek gerekirse, içinde bulunulan zamanda, uluslararası çağdaş bilimteknolojiler ve kültürler gözönüne alındığında, genel olarak söz konusu ürün
veya hizmetin insanlarca tatmin edici,
makul maliyette ve yeterli ömür de ve
kabule değer bulunması ile uygun
ve/veya tercih edilir olması anlamına
gelir.
Ülkemizde ürünler ve hizmetler için
kalite incelemesi ve değerlendirmesi
yaparak istenilen,belirlenen performans ve sınır değerlerini sağlayanlara
yeterlilik belgesi veren milli kuruluş
Türk Standartlar Ünstitüsü (TSE) olup
ürünler için 'kalite belgesi'; hizmetler
için 'hizmet yeterlik belgesi' vermektedir.
Kalite kavramı sanayi ile ilişkili
olarak ele alındığında aşağıda başlıcaları verilen kavram ve ifadelerin yer aldığı bir bölge oluşturur: Muayene ve
kalite kontrolü, kalite kontrolünün tanımı, kalite kontrol gerekenleri, kalitenin standartları, kalite kontrolünün
yararları (artan üretim, birim maliyet
düşüşü, işçi moralinde artış, daha iyi
kalite), kalite kontrolünde organizasyon, kalite kontrol zinciri (kal kon. felsefesi, kal. std.larmın tesisi, kalite analizi, proses kontrolü, kal. kont.için
muayene).
Kalite kontrol gerekleri başlıca altı
unsurdan meydana gelir. Bunlardan en
önemlisi belirli, net olarak tanımlanmış
ve anlaşılabilir 'kalite standartları'dır.
Bunlar teknik resim ve planlar, mühendislik şartnameleri veya sanayi standartları biçiminde mutlaka yazılı olurlar.
Kalite kontrolünün tarifi Kalite
kontrolü bir imal usulünde uygulanan
'mayene' 'analiz' ve 'eylem (aksiyon)'
sistemidir; öyle ki halen üretilmekte
olan bir malın küçük bir bölümünü muayene ederek, arzu edilen kalite düzeyine erişmek ve onu idame ettirmek için
işlem üzerinde gerekli eylemi belirle-
Kalite bir bakıma
genelin içerisinde
seçkinlik, üstünlük
gibi kavramları da
kapsar. Yine de kalitenin genel bir tanımını vermek gerekirse, içinde bulunulan zamanda,
uluslararası çağdaş
bilim-teknolojiler
rler gözöiûclığında,
Mühendis ve Makina - Cilt : 38 Sayı : 454 • 29
GÖRÜŞ
Kalite
standardı
üretilecek malın,
piyasa şartlarının,
yatırım-üretim politikasının, mevcut
teknolojik imkan ve
vasıtaların, beyin
ve iş gücünün ve
girdi malzemelerin
mek üzere onun kalitesinin bir analizi
yapılabilir.
Kalite kontrol zincirinin en önemi
halkalarından biri de 'kalite analizi'dir.
K.a. deneylere dayalı analiz metodu
olup, kalite analizi laboratuarı kalite
kontrolü departammın zorunlu bir ekidir. Bu laboratuarın işlevi müşterin
beklenen kullanışında olduğu biçimde
ürünü test etmektir. Bu testler, hızlandırılmış ömür testlerini ve ürünün
mümkün kötüye kullanımı veya arazide söz konusu olabilecek anormal koşullar altındaki testleri içermelidir.
Testleriyle yapılmalıdır ki ürün tasarımındaki veya kullanılan malzemelerdeki mümkün zayıflıkları ortaya çıkarsın. (Ref. 2).
Modern anlamda kalite, dünya pazarlarında müşteri bulabilecek özellikleri
ve rekabet gücü olan mal veya hizmet
düzeyidir ve bu zamanla değişir. Yüksek
imalat sayılarında üretilecek ürünler (beyaz eşya, otomobl vb.) göreceli olarak daha yüksek düzeyde arge. ve malzeme incelemeleri sonunda, özellikle yeni ürün
(model, tip...) biçiminde üretici tarafından belirlenen daha yüksek veya iyileştirilmiş nitelikte imal edilirler. Bazı hallerde çok özel ya da lüks ürünlerde kalite oldukça yüksek tutulur; ama bu da
ürün fiyatlarını çok daha yükseltir. Hatta batı markalar için prestij yarışması süregelir.
Kalite standardı üretilecek malın, piyasa şartlarının, yatırım-üretim politikasının, mevcut teknolojik imkan ve vasıtaların, beyin ve iş gücünün ve girdi
malzemelerin hepsinin oluşturduğu bir
kompleks fonksiyona göre üretici firma
tarafından belirlenir. Eski tecrübeler ve
ar.-ge ile elde edilen yenilik ve iyileştirmeler giderek kalite standartının yükselmesine neden olur. Bazen isim yapmış firmalar ticari tanıtmalıklarının bir
yerine şöyle açıklama koyarlar: < firmamız ürün özelliklerinde geliştirme yönünde değişiklik yapma hakkını saklı
tutar>.
1980'li yıllarda otomotiv sanayiinden
başlayarak, soğutucu ve diğer bazı ürün
sanayii alanlarında OCED ülkeleri 90'lı
yılların başmdan beri hava kirlenmesini
azaltıcı ve atmosferin ozon tabakasının
daha fazla tahribini önleyici teknolojik
değişimlere yöneldiler Japonya 1989'dan
30 • Mühendis ve Makina - Cilt : 38 Sayı : 454
bu yana süper benzinin kullanımını kaldırdı.
TÜRKIYE'DE KALITE
Ülkemizde kalite bilincinin ve kavramının derinleşmesi birinci derecede
müşterinin (tüketicinin) bilgi ve eğitim ortalama düzeyinin yükselmesine
bağlı olmakla birlikte amme hizmeti
veren kamusal ve özel kuruluşların
(TSE, STB'lığı Kalite Kontrol ve Tüketici Sorunları Genel müdürlükleri, Kalite Derneği, tüketici dernekleri...) sürekli çalışma ve gayretleri bu yolda
önemli ilerlemeler kaydedilmesi i e yol
açmıştır. Uluslararası Standart Organizasyonun (ISO) kalite sistem yönetimi
ve güvencesi (teminat) için belirlediği
9000 serisi standartları, kaliteyle ilgili, kalite güvencesi, kaliteli ürün, üretim için gerekli teknolojik imkanlar
gibi meseleleri disipline etmiştir. TSE
de bunları aynen kabul etmiş ve yayımlamıştır: TS 9000, 9001, 9002,
9003, 9004 ve EN29000 (uygunluk tesbiti).
Temmuz 1997 itibariyle sanayimizin büyük firmaları başta olmak üzere,
1990'dan bu yana 541 kuruluş TS-ISO
9000 kalite güvence belgesi almışlardır. (Ref. 4). Ancak bu yeterli olmayıp,
2000'lere girerken kalite belgesi almış
firma sayısının 5000'lere erişmesi milli bir hedef alınmalıdır. Bu bağlamda,
önceki aşamalarında aktif görevler aldığım küçük ve orta büyüklükteki sanayi işletmelerinin geliştirilmesi, desteklenmesi amacıyla kurulmuş olan
(Küsgem, Küsget'den sonra), KOSGEB'in şimdiye kadarki iyi niyetli çalışmalarını fevkalade genişletmesi ve
hızlandırması acil bir uygulama olmalıdır!
Dünya piyasalarına mal ihraç edebilmenin başlıca iki karakteristiği fiyat ve
(belgelenmiş) kalitedir. Ülkemizde sınai,
ticari işletmelerimizin ihracat gücünü artırabilmeleri 'verimlilik, kalite ve rekabet gücü üçgeni'nin başarısına bağlıdır.
(Ref. 5)
İşletmede iyi tasarlanmış, yeterli
donatılmış ve iyi işletilen kalite sistemi, sac ayağının diğer iki ayağını da
dik ve sağlam tutacağını kimse yadsıyamaz!
BİR
GÖRÜŞ
Kalite düzeyi ve güvencesi yanında işletmenin işgücü ve global verimliliği,
maliyet, uzun vadeli satış ve genişleme
politikasının ve tüketiciye intikal (optimal) maliyetinin de belirlenmesi ve sürdürülmesi hep kaliteli yönetici ve çalışanlarla mümkündür.
MÜHENDIS VE KALITE
Endüstri işletmelerinin hemen tümünde yürütülen üretim faaliyetleriyle; ilgili ürün, proses, dağıtım, satış
sonrası servislerin hepsi ancak ve ancak teknik, teknolojik bilgi ve deneyimle gerçekleşitirilebilen işlevleri içerirler. Bunlar ise mühendislerin işleridir!
Ürün imalat teknolojisi ile imalatçı teşkilat yapısının oldukça karmaşık
oluşundan ötürü kalite felsefesi, kalite
sistemi ve teknolojisi, imalatçılar tarafından daha ilmi bir şekilde incelenmiş ve yönetim metodu haline getirilmiştir. 'Toplam kalite yönetimi'
(TQM) diye adlandırılan bu
sistem, düşünce tarzında bir devrim olarak
kabul görmektedir.
II. Dünya Harbinden sonra Japonya'da oluşan bu
felsefeyi mühendislerle
bilim
adamları başlatmışlardır. Sonradan
Kalite çemberi' faaliyetleriyle teknisyen ve
işçilerin önemli katkılarını
sağlamışlardır. Bu suretle 'Çapraz
Fonk7siyon Yönetim' tarzını oturtmuşlardır.
SONUÇ VE ÖNERILER
düşmektedir!
Son bir dikkat çekmeyi, istemiyerek, yapmak zorunda kaldım ki o da şudur:
Yiyip içtiğimiz gıdalara önce halkımız ve fakat aynı zamanda üretici firmalarımız yeterince, hatta bazen hiç
dikkat etmiyorlar. Oysa ki son zamanlarda, insanlarımızın, yerel yönetimlerin sorumluluklarını bırakarak ciddiyetsiz, gelişigüzel yerleşimlere izin vermeleri ve diğer pek çok sebepten içme
sularımız ne acıdır ki kirlenmiş, nitritlenmiş, hatta ölümcül hastalıklara neden olabilecek derecede bozulmuştur.
Bu sularla yapılan ekmek ve yiyecekleri
tüketmek durumunda kalan insanların
kaliteden söz etmeğe hakları olabilir
mi?
Kalitenin eldesinde
en temel gerek olan
insanın eğitim ve
yetişmesine en büyük önemi ve tahsisleri vermek şart-
KAYNAKÇA
1. Engineering Statistics And Quality Control
Burr.
2. Quality Control Joseph Manuele. Industnal
Engineering Handbook Maynard.
3. ISO 9000 Standartları, Toplam Kalite ve Belgelendirme. Yaşar Bayraktar.
MPM Ankara, Aralık
1993.
4. Standartlar : ISO
90001er Kalite güvencesi, kalite kontrolü, kalite sistemi,
kalite sistemi kaydı.
EN 29000: uygunluk tesbiti.
5. Verimlilik Çağında Rekabet Gücü.
Prof Dr. Nusret Ekin. Milliyet 30.7. 1997.
tır! Kalite felsefe ve
politikalarımızı
ciddi hiçimde gözden g&çirmeli ve
iyileştffcneliyiz!
6. Katileye Rağbet Artıyor. Ateş 28.7.1997.
7. Questions and Answers on Quality the ISO
9000 Standart Serıes, Quality System Registratıon, and Related Issues NISTIR 4721 Maureen Breitenberg U.S. Department of Commerce.
Kalitenin eldesinde en temel gerek
olan insanın eğitim ve yetişmesine en 8. Kur'an-ı Kerim |Nisa 4 / 58) Allah, size
emanetleri ehli olanlara vermenizi
embüyük önemi ve tahsisleri vermek şartreder'.
tır!
Kalite felsefe ve politikalarımızı ciddi 9. Türkiye'nin Ekonomik Gelişmesi İçin
Mühendis-Küçük Sanayi Köprüsü. Mübiçimde gözden geçirmeli ve iyileştirmehendis ve Makina Temmuz 1996. Dr. îlter
liyiz!
Serim.
Dünyada modern sanayi toplumuna
entegre olmamızın birinci gerek şartı TS
9000 standartları ve TQM'ın yerleşmeleDr. îlter SERÎM
ri, başka kimseye değil, mühendisimize
Mühendis ve Makina - Cilt : 38 Sayı : 454 • 31
ÇALIŞMA
GÜVENLİĞİ
Hazırlayan : Orhan SEZEROĞLU
ATAŞ-Mersin, Kıdemli İş Güvenliği Müh.
ik Yönden İrdelenmesi
tmelere
GIRIŞ
oplam Kalite ilkelerini uygulamış çağdaş işletmelerde, İŞ GÜVENLİĞİ KAVRAMI, KALİTE VE
VERİMLİLİK ilkeleriyle birlikte, o işletmeyi başarıya götüren üçlü saç ayağını oluşturmaktadır. Dolayısıyla, çağdaş anlamıyla iş güvenliği çalışanların, işletmenin güvenliğinin sağlanmasmda katkıda bulunur
ayrıca üretimi, verimliliği ve kaliteyi olumlu yönde etkiler.
Şüphesiz, hiçbir çalışan ve işveren işyerinde iş kazasının olmasını istemez, iş kazası sonunda, en büyük zarara kazazede uğrar. Çünkü acıyı çeken, canı
yanan odur... Ancak, iş kazaları sonucunda, yaralanma, can, manevi kayıpların yanında büyük iş gücü ve
ekonomik maddi kayıplar da olmaktadır, ilk bakışda
bu maddi kayıplar önemsiz gibi gözükür, işin derine
inip incelendiğinde, tablo hiç ilk göründüğü gibi değildir.
iş kazaları sonucunda meydana gelen maddi/manevi zararlar (giderler) iki ana grupta toplanır.
T
Görünen (Doğrudan) Giderler,
Görünmeyen (Dolaylı) Giderler,
GÖRÜNEN
(DOĞRUDAN) GIDERLER
iş kazası sonucunda, yaralanma, ölüm gibi canla
ilgili ve malzeme, teçhizat, makina gibi malla ilgili
tüm giderler, doğrudan zararları içermektedir. Sözkonusu zararlar, aşağıda alt başlıklar altında çıkarılmıştır:
GÖRÜNMEYEN
(DOLAYLı) GIDERLER
iş kazası sonucunda bu zarar ilk anda anlaşılmaz.
Ancak, zaman içerisinde maddi ve manevi yükümlülükler nedeniyle işyerinde ve toplum içerisinde etkilerini gösterir ki, bu tip zararlar görünmeyen zararlar
olarak tanımlanır.Ülkemizde maalesef, bu konuda çok
sağlıklı istatistikler olmamakla birlikte, Dolaylı (görünmeyen) giderler, doğrudan (görünen) giderlerin yaklaşık 4-10 misli kadardır. Bu rakam, iş kazalarının ilk
bakışda görünmeyen maliyetinin ne kadar büyük olduğunu gösterir. Görünmeyen (dolaylı) dört ana grupta
toplanır. Bunlar;
/ Kaybolan iş günü,
/ Kaybolan iş gücü,
/ Üretim kayıpları,
/ Toplumun uğradığı zararlardır.
/ Kaybolan iş günü: iş kazası nedeniyle çalışanın zamanını üretim dışmda harcamak zorunda kalmasından kaynaklanmaktadır. Örneğin, ülkemizde 19631993 yılları arasında iş kazası sonucu gelen gün kayıpları, bu süre içerisinde grevler nedeniyle oluşan
gün kayıplarından 2.5 misli fazladır.
/ Kaybolan tş gücü
• Kazaya uğrayan çalışanın ve arkadaşlarının etki
altında kalarak bir süre çalışamaması,
• Şirket personelinin, Amirlerin kaza araştırma/ Tedavi giderleri,
sı/soruşturması, olay yerinde keşif yapılması, toplantılar yapılması, raporların hazırlanması yazışma• ilk Yardım giderleri,
lar, tazminat başvuruları ile ilgili çalışmalarından
• Doktor ve hastane giderleri,
dolayı iş gücü kaybı,
• ilaç giderleri
• Kazanın gerektirdiği yeni düzenlemelerin (çalış• Diğer Tedavi Giderleri ve cenaze masraflarıdır.
ma/vardiye/mesai programı) yapılması için amirlerin harcadığı süre,
/ Mahkeme giderleri,
• Kazanın gerektirdiği fazla mesai,
/ Tazminat giderleri,
• Kaza nedeniyle makinelerin geçici de olsa çalış/ Sigorta primleri,
maması,
• Yeni çalışanın işi öğrenme süresi,
/ Makina, teçhizat ve malzeme hasan giderleridir.
32 • Mühendis ve Makina - Cilt : 38 Sayı : 454
ÇALIŞMA
GÜVENLİĞİ
• Şirket tepe yöneticilerinin, olay tanıklarının,
Amirlerin, Hükümet Yetkilileri ile (Polis, Jandarma, Hakim, Savcı, Müfettiş, diğer Hükümet Yetkilileri) olayın keşfine katılması, ifade vermesi, mahkemeye gitmesiyle, resmi yazışmalara harcadığı zamandır.
/ Üretim Kayıpları
meydana gelen, ışgörmezlikle sonuçlanan bir iş kazasında, görünen yaklaşık 300$ lık masrafa karşılık, görünmeyen yaklaşık 1.400$lık masraf meydana gelmiştir. Yani, toplam masrafın, % 82'si görünmeyen, masraf
olup bu olayda işgören, yaklaşık 20 takvim günü işinden geri kalmıştır. İşgörenin kırılan bir kaburga kemiği, işletmenin, toplam, l,700$lık masrafına neden olmuştur.
• İşin durduğu süre içerisinde üretim yapılamaması,
1992 yılında meydana gelen aşağıdaki iş kazalarında
• Makine ve teçhizatda meydana gelen hasar sonu- işverenler yalnız tazminat (görünür/doğrudan gider) olacunda üretimin azalması
rak aşağıdaki masrafları yapmıştır:
• Kaza sırasında hammadde kaybı,
Bir parmağını kaybeden otoyol işgörenine yaklaşık
• Kaza araştırma/soruşturması sırasında meydana
7500$,
gelen üretim kaybı,
• Elektrik çarpılması sonucu, bir kolunu ve bir bacağı• Kazaya uğrayan çalışanın işe dönmesi sıranı kaybeden işgörene yaklaşık 25,000 $, yalsında verimdeki düşmeden 1
nız tazminat ödemişlerdir.
yıplar,
Bu rakamlara görünen/gö• Firmanın ve yöneticile
rünmeyen
diğer masraf karinin şöhret kayıpları,
lemleri ilave edildiğinde
• Bağlantısı, anlaştoplamın ne kadar büyük
ması yapılan malın
olacağı çok açıktır.
zamanında
teslim
Ülkelerin ekonomik
edilememesi nedeseviyeleri ve durumlaniyle şirketin maddi „
rına göre iş kazalarının
(tazminat) ve manemaliyetleri değişmekvi (verdiği sözü tutedir. Örneğin, ABD'de
tamaması) gibi kaiş görmezlikle sonuçlayıplardır.
nan bir iş kazasının maliyeti ortalama 7,000 $
/ Toplumun uğradığı zave ölümle sonuçlanan bir
rarlar
iş kazasının maliyeti ise ortalama
800,000-1,200,000 $
• Kazaya uğrayan kişinin
arasında
değişmektedir.
çalışamaması nedeniyle tükeSonuç olarak, işletmelerde "İş katici durumuna düşmesi, dolayısıyzalarını
önlemek,
hem insancıl, hem de dala madden ve manen yıkılması.
• Tedavi süresince kazazedenin ailesinin huzur- ha ucuzdur."
suzluğu,
• Kazadan çevrenin psikolojik olarak etkilenmesidir.
SONUÇ
KAYNAKÇA
PETROL İŞ iş Yerlerinde Tükenen Yaşam. PETROL tŞ Araştırma 10.1986.
Accıdent Preventıon Manual For Industnal Operatıons (Admımstratıon & Programs) National Safety Councıl 8th Edıtıon.
Yukarıdaki bilgiler ışığında, iş kazalarının görünATAŞ Study, "True Cost Of An Accıdent To The Company"
meyen maliyeti, tıpkı bir aysbergin (buzdağının), suyun
HsseSectıon, 1997.
altındaki görünmeyen kısmı gibidir. Buzdağı posteri
İşçi Sağlığı ve tş Güvenliğinin Ekonomik Boyutu Tekclioğlu
4.
yazımıza eklenmiştir. Ancak, bu konuda çok sağlıklı
Mahmut, Mühendis ve Makina, Aralık, 1994, Cilt 35, Sayı 419
örnekler vermek kolay değildir. Bu olayın en başta geMakale.
len nedeni, görünen giderler kuruluşların muhasebe
Ülkemizde işcı Sağlığı ve İş Güvenliği, Türkiye İşveren Senkayıtlarından kolaylıkla çıkarılabilinir. Ancak, göründikaları Konfederasyonu Yayım
meyen (dolaylı) maliyetleri saptamak o kadar kolay değildir. Örneğin, 1997 yılında, ülkemizde bir fabrikada
Mühendis ve Makina - Cilt : 38 Sayı : 454 • 33
MAKALE
Teknik
OTEL İŞLETMELERİNDE TOPLAM KALİTE YÖNETİMİ VE
KALİTE KONTROL ÇEMBERLERİ
Hülya BAĞIRAN*
Ö Z E T
ALTERNATIF BIR YÖNETIM TKY
alite muayene ile başlayan kalitenin evrimi, önleme ve istatistik yöntemlerin ağırlık kazandığı kalite kontrol dönemine
geçiş yapmıştır. Bu dönemi önleme ve ISO 9000 Kalite Güvence Standartlarının önem kazandığı aşama izlemektedir. Bu dönemde kalitenin belgelendirilmesi ve faaliyetlerin belirli prosedürlere bağlı olarak sürdürülmesi büyük önem kazanmıştır. Bu evrimin
günümüz kalite anlayışını ifade eden son kısmı müşteri odaklılık,
sürekli gelişim ve yönetim geliştirme gibi ilkelere dayalı olarak
"Toplam Kalite Yönetimi"dir.
Toplam Kalite yaklaşımı, sadece üretilen ürün ve hizmetlerin değil, bir bütün olarak yönetimin kalitesini ve verimliliğini artırmayı
amaçlamaktadır. Bu yaklaşımla, tüm işlerin verimli ve bilimsel olmalarını sağlamak, müşterinin mevcut ve gelecekte doğacak bir iş
anlayışı ve yönetim tarzı söz konusudur (Özgen, 1997; 84). Toplam
kalite yönetimi, işletmedeki tüm fonksiyonların ve süreçlerin kalitesi anlayışına dayanır. Toplam kalite yönetimi, organizasyon yapısındaki tüm birimler arası etkileşimi dikkate alan bir sistem yaklaşımıdır (RossJ. E, 1994:2).
Tamamen tüketicilerin tatminine yönelik olarak işleyen, tüketici tatminini her şeyin üstünde tutan ve tüketici tarafından belirlenen kaliteyi tüm faaliyetlerin yürütülmesinde temel kabul eden bir
yönetim anlayışı olarak toplam kalite yönetiminin temel görüşleri
kısaca şu şekilde özetlenebilir:
• Toplam kalite yönetimi, sürekli gelişme ve değişim felsefesini
esas alır.
• Müşteri istekleri ve gereksinimleri işletmenin amacı olarak görülür.
• Toplam kalite yönetiminde müşteri sadece ürünü satm alan kişi
(dış müşteri) değildir. İşletme içinde çalışan her birey yada departman birer içi müşteridir ve her müşteri kendinden bir sonraki alıcıyı yani müşteriyi tatmin etmek zorundadır.
• Toplam kalite yönetiminde, geleneksel yönetimlerden farklı bir
"kalite-verimlilik-maliyet- kar" yaklaşımı izlenir. Yüksek kaliteli, düşük maliyetli ve uygun fiyatlarla mal ve hizmetlerin tüketiciye sunulması bu yolla pazar payı ve karlılığın artırılması temel alınır.
• Toplam kalite yönetimi tüm çalışanların katılımını gerektirir.
Tam katılımın sağlanması için üst ve orta yönetiminin katılımı
ve liderliği gereklidir, işletmede çalışan tüm bireylerin bir amacı
ve düşüncesi vardır. Yöneticilerin görevi, tüm çalışanları ortak
amaç ve çabada birleştirecek güven ve ortamı sağlamaktır. Bu
yolla tüm departmanların uyum içinde çalışması sağlanır ve çalışanların yaratıcılığından yararlanılır.
K
Toplam kalite yönetimi anlayışının işletmelerde uygulanabilmesi ve belirlenen hedeflere ulaşılabilmesinde en önemli araçlardan biri kalite kontrol çemberleridir. Motivasyonun artırılması, işletme verimliliğinin
arttırılması ve kalitenin yükselmesi gibi yararlar sağlayan kalite kontrol çemberlerinin
otel işletmelerinde uygulanması özellikle
önem taşımaktadır. Hizmet sektörü içinde
bulunan otel işletmelerinde hizmet kalitesi
doğrudan hizmeti sunan personele bağlıdır.
Bu nedenle çalışanların bu sürece katılımını
sağlayacak kalite kontrol çemberlerinin tesis
edilmesi ve işletilmesi zorunludur.
One of the most important means to achieve the stated objectives and to apply the
Total Quality Management concept in organisations is the "Quality Control Circles." it
is important to apply quality control circles
which provides the benefits of increasing
motivation, productivity o the organisation
and quality, in hotel operations. Service quality in hotel operation which is a service industry, is directly related wiht the staff providing services. in essence, v/orkers must be
participated in this process through the quality control circles.
* Arş. Gör, D.E.Ö. Sosyal Bilimler Enstitüsü Turizm İşletmeciliği Anabilim Dalı
34 • Mühendis ve Makina - Cilt : 38 Sayı : 454
MAKALE
• Önce insan anlayışını ve birey kalitesini geliştirmeyi esas alan bir yönetim anlayışı kabul edilir. Bu
amaçla çalışanların motive edilmesi, yönlendirilmesi, bilgi ve beceri düzeylerini yükseltici eğitim programlarının düzenlenmesi, rotasyon, iş zenginleştirme gibi insan faktörünü geliştiren ve onların ön
planda tutulduğunu gösteren sistemlerin geliştirilmesi yönetimin temel görevleri arasındadır.
• Toplam kalite yönetiminde takım çalışması ve işbirliği esastır. Başarı tüm çalışanlara aittir.
• Toplam kalite yönetimi uygulamalarında süreklilik
esastır.
Dünya çapında artan rekabet koşulları, dünya ülkelerini sosyal ve ekonomik alanda birbirlerine bağımlılıkları, ulaşım ve iletişimdeki teknolojik yenilikler işletmeleri uluslararası birer işletme olmaya zorlamaktadır. Son yıllarda tüketicilerin eğilimlerindeki değişiklikler de "kalite arayışı" yönündedir. Dünya çapındaki
bu genel değişiklikler turizm sektörü içinde geçerlidir.
Yeni turistik destinasyonların yarattığı rekabet, turistik tüketicilerin seyahat tercihlerindeki değişiklikler
ve en önemlisi daha iyi bir kalite/fiyat dengesi isteği,
turizm sektörünü ve konaklama işletmelerini daha kaliteli mal ve hizmetler sunarak rekabet avantajı sağlamaya zorlamaktadır.
Kalite günümüzde rekabeti destekleyen ve geliştiren temel bir strateji şekline dönüştürülmüştür. Toplam kalite yönetimine ait temel teknik ve yöntemlerin
birçoğu önce endüstri alanında kullanılmışsa da, diğer
sektörlerde de benzer çalışmalara başlanmıştır. Günümüzde hizmet sektörü hızla büyümekte ve gelişmiş ülkelerde üretim sektöründen daha önemli bir yere sahip
olmaktadır. Bu gelişmeler sonucu, toplam kalite yönetimi yaklaşımının, sistemlerinin ve prosedürlerinin sayıca artan hizmet işletmelerine ve turizm işletmelerine
de uygulanabilirliği konusu gündeme gelmiştir.
HIZMET KALITESI VE
OTEL İŞLETMELERINDEKI KALITE
Hizmet kalitesi "hizmet sunan bir işletmenin tüketicilerin isteklerini karşılayabilme yeteneği" yada "tüketicilerin hizmet sunan işletmeden beklentileri yada
istekleri ile hizmeti kullanmaları sonucu ortaya çıkan
gerçek algılama arasındaki fark" olarak tanımlanabilir.
Hizmet kalitesi başka bir tanımda "tüketicinin tatmin
edilmesi" olarak anılmaktadır (Leblanc, 1992; 11). Tüketicinin tatmin edilmesi kavramı tüketici beklentileri ile gerçek deneyimi arasındaki uyum derecesi olarak
ifade edilebilir (Ross, G.F., 1994; 273). Hizmet kalitesinin algılanması beklentiler ve gerçekleşen algılama arasındaki dereceden faydalanarak yorumlanır. Eğer tüketicinin beklentileri algılanmasından daha yüksek seviyede ise hizmet kalitesi algılaması düşük düzeyli olacaktır. Eğer algılama beklentileri karşılıyor yada aşıyorsa bu durumda hizmet kalitesi algılaması yüksek düzeyli olacaktır (Fick, 1991; 2).
Teknik
Hizmet kalitesinin bileşenlerini iki gruba ayırmak
mümkündür (Peters, 1993,67):
• Statik Bileşen
• Dinamik Bileşen
Statik bileşenler bir uçak yolcusunun uçağın hatasız
ve sorunsuz uçmasını beklemesi ada otel müşterisinin
resepsiyonda belgelerinin eksiksiz doldurulmasını beklemesidir. Statik bileşenler sistematik bir hale getirilebilir ancak kalitenin yaratılmasında bu yeterli değildir.
Ancak statik kalite de meydana gelecek olumsuzluklar
kaliteyi de olumsuz etkiler. Örneğin uçağın rotasında
ve arızasız uçması kaliteyi yaratmaz ancak çıkabilecek
herhangi bir teknik arıza kalite algılamasında büyük
bir olumsuzluk yaratır. Dinamik bileşenler bir uçak
yolcusunu yada otel müşterisinin rutin beklentilerinin
çok dışındadır. Örneğin, uçak konuğuna hostesin yaklaşarak çocuklarının rahat ve iyi durumda olup olmadıklarını sorması yada otel resepsiyonistinin konuğu
anımsayarak adı ile hitap etmesi hizmet kalitesinin dinamik bileşenidir. Dinamik bileşenin ortaya konması
hizmet işletmesi personelinin bu konuda eğitilmesini
gerektirir. Kalite çemberleri, sürekli gelişme ve hizmet
kalitesinin ölçümlenmesi amacı ile yapılacak çalışmalar bu konuda işletmelerin başarılı olmalarına yardımcı olacaktır.
Turizm sektörü içinde yer alan otel işletmeleri sektörün doğasında bulunan bir çok özelliği taşımaktadırlar. Bu özellikler otel işletmelerinde üretilen turistik
mal ve hizmetlerin diğer sektörlerde meydana getirilen
ürünlerden farklı olması sonucunu doğurmaktadır.
Otel işletmelerinde üretilen turistik mal ve hizmetlerin özellikleri şu şekilde sıralanabilir (Witt, 1994; 419):
• Hizmet süreci sonunda soyut çıktılar oluşturulur,
• Turistik mal ve hizmetler dayanıksızdır; stoklanamazlar ancak üretim anında tüketilirler,
• Turistik mal ve hizmet üretim süreci boyunca yüksek tüketici ilişkisi söz konusudur,
• Turistik mal ve hizmet üretim sürecine müşterinin
de katılımı,
• Otel işletmeleri emek-yoğundur.
Sayılan bu özellikler nedeni ile, genel olarak otel işletmelerinde toplam kalite yönetiminin uygulanmasının güç olduğu yönünde bir yaklaşım vardır. Ancak aynı zamanda sektörde toplam kalite bir zorunluluktur.
Otelcilik sektöründe toplam kalite yönetimine olan ihtiyacın nedenlerini aşağıdaki gibi gruplandırmak mümkündür.
• Uluslararası rekabet içerisinde yer alan bir otel işletmesinin, birçok işletme arasından tercih edilmesi,
turistik tüketicilerin bu işletmeye tekrar gelmesi
yada başka kişilere önermesi, bu tüketicilerin bu işletmeye tekrar gelmesi yada başka kişilere önermesi, bu tüketicilerin memnuniyetine bağlıdır. Müşteri memnuniyetini sağlamanın en etkin yolu da toplam kalite yönetimini gerçekleştirmektedir.
Otel işletmelerinde fiziki özellikler ve hizmet özellikleri birbirini tamamlayan ancak tamamen farklıMühendis ve Makina - Cilt : 38 Sayı : 454 • 35
MAKALE
olan kavramlardır. Müşteri açısından birbirine çok
benzeyen fiziki özelliklerin (tesislerin) arasındaki
fark ise hizmet kalitesidir (Özbaşar, 1995; 8).
• Turistik ürün birden fazla işletme tarafından üretildiğinden, turizm işletmeleri ve diğer sektörler arasında koordinasyona ihtiyaç duyulur. Konaklama,
yeme-içme, ulaşım, eğlence, sportif ve kültürel faaliyetler farklı tedarikçiler tarafından üretilebileceği
gibi bir tek işletme tarafından da üretilebilmektedir.
Bu durumda bu faaliyetlere ilişkin her işletme yada
işletme içinde bu faaliyetleri yerine getiren departmanlar birbirlerinin tedarikçisi durumundadırlar.
Müşteri tatmini ise bu hizmetler bütününün kalitesine bağlıdır. Toplam kalite yönetimi işletme içindeki süreçler arası ilişkileri göz önüne alan bir anlayış olması yanında işletmeyi çevreleyen diğer süreçler arasındaki ilişkileri de değerlendiren bir anlayıştır.
• Otel işletmelerinde sunulan mal yada hizmetin bir
zaman boyutu vardır. Müşterinin talep ettiği yer ve
zamanda mal ve hizmetler üretilir ve aynı zamanda
tüketilir. Bu nedenle toplam kalite yönetiminin "hataların oluşmadan önlenmesi" ilkesi, otel işletmelerinin yararına işleyen bir zorunluluktur. Kaldı ki, tatil psikolojisi içinde bulunan müşterilerin hatalar
karşısındaki tutumlarını önceden belirleyebilmek
de güçtür. Sürekli konaklama yerinin dışında, iş ve
sosyal hayatla ilgili problemlerden uzaklaşarak dinlenme, eğlenme yada kültürel amaçla tatil yapmak
isteyen turistik tüketicilerin, böyle bir ortamda hatalara karşı hoşgörülü olmaları beklenemez. Bu nedenle, turizm olayında müşteri tatmini zorunludur
ve toplam kalite yönetimi kaçınılmazdır.
• Otel işletmelerinde sunulan mal ve hizmetlerin daha önce anılan karakteristik özellikleri; üretilen mal
ve hizmetlerin soyut niteliği, tüketimi zorunlu olmayan mal ve hizmetler sınıfında yer almaları,
ürünlerin çeşitliliği pazarlamayı güçleştirmekte ve
dolayısı ile otel işletmelerine yönelik talebi olumsuz yönde etkilemektedir. Bu olumsuz etkileri gidermek için de dünyaca kabul görmüş kurallar, kriterler ve standartlara uygun olarak hizmet kalitesini iyileştirmek ve farklılaştırmak zorunlu olmaktadır. Bu standartlar, turistik tüketici için bir güven
unsuru olduğu gibi tanıtma ve reklam faaliyetlerinin inandırıcılığını da artırmakta, turistik ürünü
kullanan tüketicilerin tatmini sağlamaktadır.
YÖNETIME KATıLıM VE
KALITE KONTROL ÇEMBERLERI
Yönetim kavramının gelişmesiyle birlikte işletmelerde performans ve verimliliğin arttırılması amacına
yönelik farklı yaklaşımlar da ortaya çıkmıştır. Bu yaklaşımların en etkin biçimlerinden biri, toplam kalite
yönetimi kültürü içinde işleyen kalite kontrol çemberleridir, kalite kontrol çemberleri düşüncesi, çalışanla36 • Mühendis ve Makina - Cilt : 38 Sayı : 454
Teknik
rın kendi iş alanlarına ve yardıma dayanan iş ortamının
yaratılmasına kişisel katılımlarını geliştirmek amacına
dayalıdır.
Kalite Kontrol Çemberleri; benzer işler ile uğraşan
sayıları 5-10 kişi arasında değişen alt-düzey çalışanlardan oluşan, gönüllülük ilkesine dayalı olarak, iş saatleri dışında yada çalışma saatleri içinde düzenli olarak
toplanan, eğitilmiş bir lider başkanlığında iş ile ilgili
problemleri özel teknikler yardımı ile tartışma, çözüm
önerileri yaratma, bu önerileri üst yönetime sunma ve
uygulamaları kontrol etme amacında olan çalışma
gruplarıdır. Kalite kontrol çemberleri yaklaşımı Tokyo
Üniversitesi'nde Dr. Kaoru îshikawa'nın önderliğinde
1961 yılında ortaya atılmıştır. îlk çemberler Mayıs
1962'de JUSE (Japon Bilim Adamları ve Mühendisleri
Birliği) kayıtlarına geçmiştir. Japon yöneticiler II. Dünya savaşı sonrası mal ve hizmetlerinin düşük kaliteli
olarak nitelendirilmesi nedeni ile kalite ve kalite kontrol çemberleri konuları üzerinde yoğunlaşmışlardır. Bu
amaçla JUSE üst düzey, orta düzey ve alt düzey çalışanlara yönelik eğitim programları hazırlamış ve uygulamıştır.
İşletmelerde zamanla, tamamen gönüllülük ilkesine
bağlı olarak, kalite, maliyet, iş güvenliği, eşgüdüm, verimlilik, moral vb. sorunlara çözüm aramak amacıyla,
genellikle iş saatleri dışında bir araya gelerek çalışmalarını sürdüren küçük gruplar oluşmaya başlamıştır.
Böylece "Jishu Kanri", "kalite çevrimi" adı verilen sorun
çözme kümeleri uygulama alanına girmiştir. JUSE, kümeler arası bilgi alışverişini sağlamak ve başarılı kümeleri ödüllendirmek amacıyla her yıl ülke çapında toplantılar düzenlemektedir (Dicle, 1995; 154).
Ustabaşı, formen ve hat yöneticilerinin kalite kontrol tekniklerine uyumunu arttırmak, eğitimi kolaylaştırmak ve yaygınlık kazandırmak amacıyla 1962 Nisan
ayında, Statistical Quality Control dergisinin yayın komitesi "Genba-To-QC" isimli ek bir dergi yayınlamaya
karar vermiştir. Aylık olarak yayınlanması planlanan
bu derginin atölye seviyesindeki çalışanlara hitap edecek nitelikte olmasına özen gösterilmiştir. Bu dergi daha sonra "Formenler için Kalite Kontrol (FQC)" olarak
adlandırılmıştır. Derginin en büyük özelliği, ilk kez
"Kalite Kontrol Çemberleri" olarak adlandırılmıştır.
Derginin en büyük özelliği, ilk kez "kalite Kontrol
Çemberleri" olarak isimlendirilen küçük çalışma gruplarından bahsetmesidir (Hart, 1991; 36).
1967 yılında Juran'nın "Kalite Kontrol Çemberi Olayı" başlıklı makalesi büyük bir ilgi uyandırmış ve kalite kontrol çemberlerinin batı ülkeleri tarafmdan tanın1
masını sağlamıştır. ABD de ilk kalite kontrol çembere leri 1974 yılında Lockheed Missiles'de uygulanmış ve
1970 sonlan ile 1980'lerde hızla yaygınlaşmıştır (Gray,
1993; 41). ABD'de kalite kontrol çemberlerinin yaygınlaştırılması amacı ile birçok organizasyon oluşturulmuştur. Uluslararası Kalite Çemberleri Örgütü (IAQG),
kalite kontrol çemberleri faaliyetlerinin batıda etkin
bir şekilde yürütülebilmesi için merkezi ABD'de olmak
MAKALE
üzere kurulmuştur. Ayrıca Amerika Kalite Kontrol Birliği (ASQC|, kalite kontrol çemberlerinin ülkede tanıtılması için çeşitli çalışmalar yapmıştır. Avrupa ülkeleri içinde kalite kontrol çemberleri uygulamalarında,
Fransa ilk sırayı almaktadır. Fransa'da demiryolları, belediyeler, polis vb. örgütler de dahil olmak üzere çeşitli
sektörlerde çember faaliyetleri sürdürülmektedir. Kalite kontrol çemberleri konusunda Avrupa ülkeleri ile ilgili ortak bir organizasyon mevcut olup bu ülkelerin
hepsi "Avrupa Kalite Çemberleri Yürütme Komitesi"
içinde toplanmıştır (Efil, 1994; 14).
Kalite kontrol çemberleri ile ilgili olarak, diğer ülkelerdeki gibi ülkemizde ülke düzeyinde herhangi bir örgüt yoktur, işletmeler, kalite kontrol çemberlerini uygulamak için çeşitli uzmanların danışmanlığını gereksinmektedirler. Ülkemizde kalite kontrol çemberleri
ile ilgili çalışmalar 1980 yılında başlamıştır ve 1983 yılından itibaren büyük işletmelerin bir kısmı yabancı
uzmanların yardımıyla bu sistemi uygulamışlardır. Ülkemizde ulusal bir çember örgütünün olmaması nedeni ile kaç işletmede çember faaliyetlerinin sürdürüldüğü ve çember adedi hakkında bilimsel ve objektif bilgi
almak mümkün değildir.
Kalite kontrol çemberleri işletmede kaliteye ilişkin
çalışmaların yönetimin belirlediği hedeflere yönlendirilmesinde en etkin araçlardan biridir. Otel işletmesinde çalışanların kaliteye ilişkin faaliyetlere katılımı ve
bu çalışmaları benimsemeleri kalite kontrol çemberleri yardımı ile çok daha kolay sağlanabilir.
KALITE KONTROL ÇEMBERLERININ AMAÇLARı
Çalışma ortamının iyileştirilmesi yolu ile katılımcı
yönetimi uygulamaya koyma ve bu şekilde temel olarak kalitenin arttırılması verimliliğin yükseltilmesini
hedefleyen kalite kontrol çemberlerinin amaçları şu şekilde sıralanabilir (Gözlü, 1993; 38) :
• Çalışanların gerek kendisini ve gerekse başkalarım
geliştirmesi,
• Yüksek verim ve kalite bilincinin yerleşmesi,
• Departmanlar ve kişiler arası iletişimin, işbirliği ve
ekip çalışmasının gelişmesi
• Problem getirme yerine çözüm getirme alışkanlığının kazanılması,
• Çalışanlarda yaratıcılığın arttırılması,
• Çalışanların motivasyonunun yükseltilmesi,
• Fikir ve görüşlerin uygulanmasına olanak sağlanması.
Bu amaçların yanında;
• Hataları azaltmak ve kaliteyi geliştirmek,
• Sorun önleme yaklaşımını artırmak,
• işletme içi iletişimi geliştirmek,
• Liderlik yeteneklerini geliştirmek,
• Daha büyük bir iş güvenliği bilinci yaratmak,
gibi amaçlar da sayılabilir. Belirtilen bu amaçlar ile ger-
Teknik
çekleştirilecek hedefler şu şekilde sıralanabilir (Pekdemir, 1992; 12):
• Kalitenin geliştirilmesi
• Verimin artırılması
• Maliyetlerin düşürülmesi
• Tasarruf sağlanması
• işlerin daha kısa sürede yapılması
• Kârlılığın artırılması
• Hataları önleyerek müşteri tatmini sağlanması
• Yerel ve uluslararası pazarlarda rekabet gücünün artırılması
Görüldüğü gibi kalite kontrol çemberleri uygulamaları hem çalışanlara hem de işletmeye yarar sağlamak
temelleri üzerinde kuruludur.
PSEUDA-FAMıLY İDEOLOJISI VE KKÇ
Bir işletmenin yada endüstrinin rekabet gücü onun
sağlayacağı maliyet yada fiyat avantajından kaynaklanmaktadır. Bu temel olarak üretilen mal ve hizmetlerin
zamanında dağıtımı, pazarlama ve satış sonrası hizmetleri de kapsayan kaliteye bağlıdır. Japon işletmeler iş
sürecini basitleştirerek ve bu süreçte kullanılabilecek
daha düşük maliyetli ve basit ekipmanlar kullanarak
bunu gerçekleştirmişlerdir (VVatanabe, 1991; 60). Japon
yönetim sisteminin temeli iş süreçlerinin basitleştirilmesi ve temel olarak insana yatırım yapılması esasları
üzerine kurulmuştur.
insan kaynakları yönetiminde geleneksel Japon anlayışı, temeli paternel yönetim olan "sahte aile" (pseudo,family ideology) yaklaşımı üzerine oturmuştur. Bu
anlayış, işletmelerde çalışanların mükemmel bir ortamda takım çalışması ve işbirliği ihtiyaçlarını vurgulamaktadır. Bir çok Japon işletmesi bu anlayışı destekleyen çeşitli strateji ve yöntemler geliştirmişlerdir.
Bunlardan en bilineni "sürekli işçi" yada "hayat boyu işçi" (permanent or lifetime employment) olarak adlandırılanıdır. Japon işletmelerine çalışanların katılımı işletme ve çalışanların amaçlarının entegre edilmesi anlayışına dayanmaktadır. Bağlılık, sorumlulukların gruplara
delege edilmesi ile teşvik edilmektedir. Ancak sorumlulukların dağıtımı sadece görevlerin dağıtımı olarak
değil aynı zamanda bu görevlerin gerçekleştirilmesinde
kullanılabilecek araç ve yöntemlerin de dağıtımı olarak
gerçekleştirilmektedir. Çalışma sürecinin oluşturulmasında motivasyonun çalışanların direkt katılımı ile desteklenmesi işletmenin en alt seviyelerinde dahi kalite
kontrol çemberlerinin tanıması ve benimsenmesi için
önemli bir hızlandırıcı etki yapmaktadır. Kalite kontrol
çemberi çalışmaları formal olmayan ve katılımcıların
işe ait sorunların belirlenmesi ve çözümüne gayret ettikleri çalışma gruplarıdır (Jam, 1990; 73-76).
Japon yöneticiler çalışanlarla informal biçimde ve
işle ilgili olmayan konularda konuşmak için dikkate
değer miktarda bir zaman ayırırlar, işletmeler çalışanlarına maddi olmayan bir çok yardımda bulunmaktadırlar. Bu yardımların büyük kısmı çalışanların ailelerine
Mühendis ve Makina - Cilt : 38 Sayı : 454 • 37
MAKALE
yöneliktir. Bu yardımlar çalışanlarla işyerini birbirine
yaklaştırmakta ve gerek karar verme gerekse öğrenme
sürecinde birlikte hareket etme isteğini yükseltmektedir. Çalışanlarla yönetim arasında kurulan bu açık iletişim sorumlulukların paylaşımı atmosferini yaratmaktadır. Hayat boyu işçilik anlayışı istikrarlı ve güvenli bir iş çevresi sağlamakta ve bu verimliliği arttırmaktadır, iş sürecinin basitleştirilmesi ve çalışanlara
karşı yoğun ilgi temelleri üzerine kurulu olan Japon yönetim Felsefesinin bir başka uygulanış biçimi toplam
kalite yönetimidir. Japon Yönetim Felsefesinin karşılığı olan Toplam Kalite Yönetimi de benzer ilkelere dayanmaktadır. Ancak toplam kalite yönetiminde hayat
boyu işçilik ve personele gösterilen her konudaki yoğun ilgi biraz daha hafifletilmiştir. Yine işçiliğin uzun
süreli olması ve çalışanların işletme ve işe ait sorunlarını çözmede yoğun destek anlayışını içeren bu sistemin temel felsefesi kalitenin tüm çalışanların katılım
ile yaratılabileceğidir.
Kalite kontrol çemberleri toplam kalite yönetiminin ayrılmaz bir parçasmı oluştururken toplam kalite
yönetimi de kalite kontrol çemberlerinin teknik alt-yapısmı oluşturmaktadır. Diğer bir ifade ile, toplam kalite yönetim kalite kontrol çemberleri olmadan tamamlanamaz ve kalite kontrol çemberleri de toplam kalite
yönetimi anlayışı olmaksızın sürdürülemez.
Yukarıda kısaca özetlenmeye çalışılan toplam kalite yönetimi anlayışının temel görüş ve amaçları kalite
kontrol çemberleri için gerekli yönetsel alt,yapıyı sunarken aynı zamanda kalite kontrol çemberlerinin
amaçları ve ilkeleri ile de özdeşleşmektedir. Kalite
kontrol çemberlerinin oluşturulacağı bir otel işletmesinde temel felsefe, gelişim ve değişime dayalı, çalışanların yetenek ve bilgilerini artırmayı amaçlayan katılımcı bir yönetim olmalıdır. Kalite kontrol çemberleri
faaliyetlerine başlamanın bir nedeni işletmede toplam
kalite yönetiminin uygulanıyor olmasıdır. Bu nedenle
bazı işletmelerde önce toplam kalite yönetimi uygulamalarına başlandığı ve daha sonra kalite kontrol çemberleri faaliyetlerinin uygulamaya konulduğu görülmektedir. Bunun yanı sıra bazı işletmeler de ise önce
kalite kontrol çemberleri faaliyetlerine başlandığı daha
sonra toplam kalite yönetimine geçildiği görülmektedir. Her ne şekilde olursa olsun bu faaliyetler toplam
kalite yönetimi ile birleştirilemez ise uzun süre başarılı olamazlar.
Otel işletmelerinde toplam kalite yönetiminin başarısında insan faktörü önemli bir yere sahiptir. Toplam
kalite yönetiminde belirlenen amaçlara ulaşılması ve
gerekli faaliyetlerin yerine getirilmesi; toplam kalite
yönetimi anlayışını kabul eden, sürekli olarak kendini
geliştirme ve karşılıklı gelişme amacında olan, mal ve
hizmet kalitesinin bilincinde, katılımcı, yaratıcı düşüncelerini açıklamaktan çekinmeyen, sürekli eğitimin gerekliliğine inanan, yetenekli çalışanların varlığını gerektirmektedir. Bu nedenle kalite kontrol çemberleri, bir otel işletmesinde toplam kalite yönetimi anla38 • Mühendis ve Makina - Cilt : 38 Sayı : 454
Teknik
yışı ve kültürünün oluşturulmasında, personelin sürekli eğitimi ve geliştirilmesinde, takım ruhu ve işbirliğinin geliştirilmesinde, tüm çalışanların katılımının sağlanmasında önemli bir araç olarak kullanılmaktadır.
OTEL İŞLETMELERINDE KKÇ'NIN
OLUŞTURULMASıNA YÖNELIK ORGANIZASYON
Kalite kontrol çemberlerinden yukarıda sözü edilen
faydaların sağlanabilmesi etkin bir çember organizasyonun oluşturulması, kalite faaliyetlerinin planlanması,
personelin eğitimi, yönetimin desteği gibi faktörlere
bağlıdır. Bu amaçla öncelikle yönetimin onayını almış,
bilimsel işleyen bir kalite kontrol çemberi organizasyon yapısının oluşturulması zorunludur.
Aşağıdaki şekilde, elde edilen deneyimler sonucu,
orta ve büyük ölçekli işletmeler için en uygun organizasyon yapısı görülmektedir.
KOORDİNASYON
DEPARTMANI
Departman
komitesi/
Yönlendirme
komitesi
Kaynak : Udpa, 1992; 73.
Şekil 1. Kalite kontrol çemberlerinin organizasyon yapısı
Ancak, kalite kontrol çemberleri olarak adlandırılan
uygulamalar otel işletmelerinin organizasyon yapısı ve
personel nitelikleri göz önüne alınarak işletme yapısına
uyarlanmalıdır. Bundan amaç, uygulamanın işletmede
kolayca benimsenmesi ve anlama düzeyinin yüksek tutulabilmesidir.
Ülkemizdeki orta ve büyük ölçekli otel işletmeleri
dikkate alındığında çember organizasyonunun basitleştirilmiş olması gereklidir. Çünkü, hizmet işletmelerinde ve çalışanların konu hakkmdaki bilgileri kompleks
bir organizasyon yapısının işletilmesine imkan vermeyecektir. Bu nedenle Şekil l'de görülen model basitleştirilerek otel işletmelerine uyarlanmalıdır.
Sözgelimi, bir otel işletmesinde rehber ve koordinatörün fonksiyonları bir kişide birleştirilebilir. Koordinatör; çember üyeleri ve yeni oluşturulan çemberler
MAKALE
Teknik
için eğitim programları düzenler, oluşturulan çemberleri kaydeder, üye sayıları kayıtlarını, yönetime sunuşların frekansını vb. kayıtları tutar, kalite kontrol çemberlerinin performansım değerlendirmek için normlar
geliştirir ve koordine eder, çember faaliyetlerini bültenlerde ve dergilerde tanıtır, çemberlerin ilgi alanına giren konularda konuşmalar yapacak yabancı konuşmacıları davet eder ve çember faaliyetlerinin bir departmanda başlayarak yavaş yavaş yaygınlaştırılması için,
yeterli düzeyde motivasyon sağlanmasında ve çember
faaliyetlerini tanıtılmasında, yönlendirme komitesine
yardımcı olur. Sözü edilen görevler rehberin görevleri
ile birleştirilebilir.
Bunun yanı sıra, Şekil l'deki geniş organizasyon yapısında yer almasına rağmen otel işletmelerinde kurulacak bir çember organizasyon yapısında departman komitesi bulunmayabilir. Çünkü, departman komitesi
yönlendirme komitesine benzer fonksiyonlara sahiptir.
Ancak departman düzeyinde çalışır. Organizasyon yapısının daha etkin işletilebilmesi amacı ile departman
komitesinin görevleri yönlendirme komitesine yüklenebilir, diğer bir deyişle, sözgelimi kat hizmetleri müdür ve kat asistanlarının oluşturacağı departman komitesi tesis edilmeyerek bu görevler yönlendrme komitesi tarafından yerine getirilebilir.
Bu sadeleştirilmiş yapı ile çalışmaların pilot bölgelerde başlaması, başarı sağlandıkça ve benimsendikçe
tüm işletmeye yayılması sağlanabilir. Bu anlayıştan hareketle otel işletmelerinde kalite kontrol çemberlerinin
yürütülmesi için oluşturulacak bir organizasyon yapısı
aşağıdaki gibi olabilir:
çemberler görülmektedir.
Kalite kontrol çemberleri genel olarak beş kişiden
on kişiye kadar oluşturulan gönüllüler, lider ve onlara
problemlerin analiz edilmesi ile istatistik teknikler
hakkında eğitim veren rehberden oluşmaktadır. Bu küçük gruplar, liderin öncülüğünde, düzenli toplantılar
aracılığı ile işe ilişkin sorunların tanımlanmasına ve
bunlara ilişkin çözüm önerilerinin üretilmesine çalışmaktadırlar. Üretilen çözüm önerileri daha sonra kabul
etme, düzenleme ya da reddetme yetkisine sahip olan
üst yönetime sunulmaktadır. (Barrıck, 1992; 73)
Kalite çemberlerinin organizasyon yapısı, farklı işletmelerde ve farklı ülkelerde kendine has yapılarına
göre düzenlenir. Ancak sonuçta kalite çemberleri işletmenin genel yönetimi ile bütünleştirilmeli ve kalite
çemberlerinin yapısı ayrılmış bir varlık gibi görülmemelidir. Her departman kalite çemberlerinin başarısında kendisini sorumlu hissetmeli ve kalite çemberleri
tek bir fonksiyona mal edilmemelidir. Bu yapıldığı taktirde, kalite çemberleri hareketleri yalnızca bir "çember" ve "atanmış bir departman" olarak değerlendirilmeye başlanır. Böyle bir durum kalite çemberlerine dolaylı katılımı ve desteği engeller. Kalite kontrol çemberleri, fonksiyonlarına bakılmaksızın her departman
içinde işletilmelidir.
Kalite kontrol çemberlerine yakın ve sürekli iş ilişkisi içinde olan çalışanlar devamlı üye olmaktadırlar.
Bu üyelik gönüllülük esasına dayalı olarak gerçekleşir.
Küçük grup niteliğinin korunması amacı ile üye sayısının on ikiyi geçmemesine özen gösterilir.
Çemberlerin belirli bir kişiliğinin olması için çeşitli semboller (flama, amblem) kullanılır. Her çemOtel Üst Yönetimi
berin bir lideri bulunur.
Lider, departman şefi olaYönlendirme Komitesi
bileceği gibi, üyeler ara( Departman Müdürleri )
sında, belirli süreler için
seçilen bir çalışan da olabilir. Rehberin görevi ise,
Onbüro
Muhasebe
Teknik Servis
Yiyecek-lçecek
çemberlerin
oluşması
(Rehber)
(Rehber)
(Rehber)
(Rehber)
aşamasından başlamak
üzere, gruba yol göstericilik yapmak, sorun çözme
Lider
Lider
Lider
Lider
ve karar verme sürecinde
1
üyelerin gerek duyduklaÇember
Çember
rı teknik ve mühendislik
Çember
Çember
Üyeleri
bilgileri
sağlamaktır
Üveleri
Üveleri
Üveleri
(Dicle, 1995; 155).
Şekil 2. Orta ve büyük ölçekli otel işletmelerinde çember organizasyonu
Etkin bir çember organizasyonunun bileşenleYukarıdaki şekilde orta veya büyük ölçekli bir otel rinin nitelik ve görevleri şu biçimde sıralanabilir:
işletmesinin farklı departmanlarında oluşturulan çemberlere ilişkin basitleştirilmiş bir organizasyon yapısı • Üye Olmayanlar
Bir otel işletmesinde yada departmanda çalışanların
yer almaktadır. Şekil 2'deki organizasyon yapısında,
her departmanda bir çemberin faaliyet gösterdiği varsa- tümü başlangıçta kalite çemberlerine katılım için göyımı ile, departman yöneticilerinden oluşan rehberlere nüllü olmazlar, ancak, kalite çemberlerinin başarısı
bağlı olarak bir lider önderliğinde faaliyet gösteren için üye olmayanların da önemi büyüktür. Başlangıçta
Mühendis ve Makina - Cilt: 38 Sayı : 454 • 39
MAKALE
katılmamayı tercih eden bireyler bilgilendirilmeli,
çember faaliyetlerine katılmaları için isteklendirilmelidirler ve aynı zamanda kalite çemberleri tarafından üst
yönetime ve ara departman yöneticilerine düzenli olarak yapılan sunuşlara zaman zaman katılmaları sağlanmalıdır. Bu yolla, üye olmayanlar çember faaliyetlerine
katılmaları için isteklendirilmelidirler ve ayna zamanda kalite çemberleri tarafmdan üst yönetime ve ara departman yöneticilerine düzenli olarak yapılan sunuşlara zaman zaman katılmaları sağlanmalıdır. Bu yolla,
üye olmayanlar çember faaliyetlerine katılma konusunda olumsuz olan fikirlerini değiştirirler ve daha sonra çemberlere katılır yada yeni çemberler oluştururlar.
Çember üyelerinin sayısındaki doğal artışı gerçekleştirmenin değişik yolları olabilir ancak üye ve üye olmayanlar arasında bir çatışma yaratılarak bu artış gerçekleştirilemez.
• Çember Üyeleri
Kalite kontrol çemberlerine formal üyeliğin en etkin şekli, üyeliğin departman şefinden aşağı kademede
yer alan çalışanlarla sınırlandırılması biçimindedir.
Sözgelimi kat hizmetleri departmanında oluşturulmuş
bir çemberin üyeleri; kat görevlileri, meydan görevlileri ve kat asistanlarından oluşturulabilir. Bunun gibi
sözgelimi yiyecek-içecek departmanında faaliyet gösteren bir çemberin üyeleri ise şef garson, garsonlar, ve komilerden meydana gelecektir. İyi eğitim görmüş, hiyerarşi içinde üst düzeyde bulunan ve yönetici olan bir kişi üye olarak bir çembere katıldığında, liderlik rolü doğal olarak bu kişi tarafından alınacaktır. Yöneticilerin
ve yönetim ile ilgili diğer kişilerin yapması gereken
çemberlerin ihtiyacı kadar rehberlik ve destek sağlamaktır. Ancak bunu arka plandan ve çember üyesi olmadan yapmalıdırlar.
Gönüllü olarak çember faaliyetlerine katılan tüm
çalışanlar, çember faaliyetlerine etkin olarak katılmak,
bu faaliyetler kapsammda sorumluluklarını yerine getirmek, çember toplantılarına düzenli olarak katılmak,
çemberler tarafından düzenlenen üst yönetime sunuş
toplantılarında rol almak, kalite kontrol çemberi bilincinin yaygınlaştırılmasına katkıda bulunmak gibi görevler üstlenirler (Fabi, 1992; 25).
• Lider / Vekil lider
Çember çalışanlarının gerçekleştirilmesi amacıyla
genellikle tek lider seçilmektedir. Ancak, personel arasında devamsızlıklar nedeni ile, çember liderinin olmadığı durumlarda kalite kontrol çemberleri faaliyetlerinin yürütülmesinde aksamalar ortaya çıkmaktadır. Vekil lider, lider mevcut olmasa da çember toplantılarını
ve diğer faaliyetlerinin kesintisiz olarak sürdürülmesini sağlamak görevini üstlenmektedir. Lider, çember
üyeleri tarafından seçilir. Teknik ve yönetim konularında eğitim alarak liderlik vasıfları gelişmiş bir yöneticinin liderliğinde çember faaliyetlerine başlamak daha
kolay olacağından, en azmdan başlangıç aşamasında,
40 • Mühendis ve Makina - Cilt : 38 Sayı : 454
Teknik
çalışanlar kendi hiyerarşik yöneticilerini lider olarak
seçmelidirler. Sözgelimi kat hizmetleri departmanında
oluşturulan bir çember, başlangıçta katlar şefi liderliğinde faaliyetlerine başlayabileceği gibi, yiyecek-içecek
departmanında faaliyet gösteren bir çember restoran şefi liderliğinde faaliyetlerine başlayabilir. Daha sonra
çember üyeleri deneyim kazandıkça kat görevlilerinden
bir tanesi yada bir şef garson lider olarak seçilebilir.
Lider çember toplantılarını organize etmek, toplantı süresince disiplini sağlamak, tüm üyelerin katılımını artırıcı yöntemler bulmak ve onaylamak, toplantı
tutanaklarını düzenlemek, problem çözüm sürecini
planlamak, görev dağılımını yapmak, üst yönetime sunuşları organize etmek, gibi görevler üstlenir (Barra,
1983, s. 78). Grup faaliyetlerini fiili olarak yöneten liderin rolü çok önemlidir, lider, tıpkı rehber gibi, problem
çözme tekniklerinin yanısıra, davranış bilimleri, liderlik, grup dinamiğ gibi konularda da eğitim almış olmalıdır.
• Rehber
İşletmedeki tüm çemberler bir rehbere bağlı olarak
faaliyetlerini sürdürebilecekleri gibi birkaç rehber de
görev yapabilir. Sözgelimi; yiyecek-içecek müdürü,
muhasebe müdürü, önbüro müdürü gibi departman yöneticileri bulundukları departmandaki çemberlere rehber olarak atanabilirler. Yönlendirme komitesi tarafından seçilen rehber, çember eğitimini vermek, çember
faaliyetlerinin başarılı olarak yürütülmesinde çember
üyelerine ve lidere yardımcı olmak, üst yönetime işletmedeki çember faaliyetleri hakkında bilgi vermek,
çemberlerin yönetime sunuş hazırlık aşamalarında yardımcı olmak ve sunuş toplantılarına katılmak gibi görevler üstlenir. Rehber, kalite kontrol çemberlerinin
bulunduğu departmanların amiri ve yönetim tarafından
atanan kişidir.
Bazı ülkelerde, işletme dışından bir kişi rehber olarak getirilmektedir. Ancak, bu durum birtakım sakıncalar doğurabilir. Rehber, ancak kalite çemberleri üyeleri tarafından tanmdığı ve saygı gördüğü bir ortamda
görevlerini etkin olarak yerine getirebilir ve bu durum
işletme dışından bir yabancı için geçerli değildir. Rehber, kalite kontrol çemberlerinin önerilerini geciktirmeksizin kendi kendine karar verme otoritesine sahip
olan ve hiyerarşik yapıdaki üst düzey pozisyonundan
yararlanarak bu önerilerin derhal uygulanmasını sağlayabilen bir kişi olmalıdır. Bunun da ötesinde, rehber,
üst yönetimin kalite kontrol çemberleri düşüncesine
katılım ve desteğinin canlı bir örneğidir ve kıdemli bir
kişi rehber olarak görevlendirilir ise yönetimin desteği
sağlanabilir.
• Yönlendirme komitesi
Yönlendirme komitesi, çember uygulamalarının
başlangıç aşamasmda faaliyetlerin planlaması, rehberin
seçimi ve kalite kontrol çemberi kavramının tanıtılması görevlerini üstlenir. Yönlendirme komitesinde, işlet-
Teknik
MAKALE
menin departman yöneticileri üye olarak ve en üst işletme yöneticisi ise komite başkanı olarak görev yapar.
Bu komitenin üyeleri arasında, otel işletmesinin çeşitli
departmanlarında oluşturulan çemberlerin liderleri, yine bu çemberlerin rehberleri, önbüro, yiyecek-içecek,
teknik hizmetler, muhasebe ve diğer departmanların
şefleri, personel bölümünden davranış bilimleri vb.
alanlarda eğitim görmüş uzmanlar bulunmalıdır. Yönlendirme komitesi aylık olarak toplantılar düzenler ve
çember faaliyetlerine ilişkin raporları değerlendirir. Bunun dışında yeni çember başvurularının değerlendirilmesi ve yeni çemberlerin oluşturulması yada oluşturulmamasına ilişkin kararların verilmesi görevlerini de
üstlenir. Komitenin amacı destek sağlama yolu ile tüm
çalışanların katılımını ve motivasyonunu artırmaktır.
Yönlendirme komitesinin 7-8 kişiden oluşması en uygun durumdur. Yönlendirme komitesinde görev alacak
üye sayısı 15'i geçmemelidir.
• Üst Yönetim
Yönetimin en üst kademelerinde olmalarından dolayı, bazı büyük işletmelerin müdürleri, kalite çemberlerinin formal yapısından bulunmazlar. Ancak, işletmede
kalite kontrol çemberlerinin uygulanmasında çok
önemli role sahiptirler. Üst yönetimin en önemli görevleri; düzenli toplantılar, bülten mesajları vb. faaliyetler
ile kalite kontrol çemberleri faaliyetlerine desteğini
açıkça belirtmek, kalite politikasını ilan etmek ve tüm
personele iletmek, çember faaliyetlerinin ihtiyacı olan
kaynakların sağlanması ve kullanımı ile ilgili gerekli
onayları vermek, işletmedeki çalışanlar için örnek bir
kişi olarak davranışlarını yönlendirmek, kalite kontrol
çemberlerinin yönetime sunuş toplantılarına katılmak,
çemberler ile ilgili işletme dışı konferans ve toplantılarda yer almaktır (Juse, 1985; 199).
SONUÇ VE ÖNERILER
Kalite kontrol tekniklerini kullanarak işletmede kişisel ve karşılıklı gelişme, kontrol ve geliştirme faaliyetlerini yerine getiren kalite kontrol çemberi, katılımın sağlanması ve toplam kalite yönetiminin uygulanmasında en etkin araçlardan biridir. Özellikle insana
yatırım yapmayı ve insan aracılığı ile kalite gelişimini
öngören bu yaklaşım hizmet işletmeleri için büyük
önem taşımaktadır. Otel işletmelerinde tüm hizmetlerin insanlar tarafından üretildiği ve yine insanlar ile turistik tüketicilere sunulduğu göz önüne alınırsa kalite
kontrol çemberi uygulamalarının kaçınılmaz olduğu
açıkça görülebilecektir.
Kalite kontrol çemberi uygulamalarının gerekli faydayı sağlayabilmesi çalışmalara ait fayda,maliyet analizlerinin yapılmasına da bağlıdır. Kalite kontrol çemberi uygulamalarının yaratacağı maliyetler titizlikle belirlenmeli ve belirli dönemlerde çalışmalarla sağlanan
maliyet tasarruf ile ortaya çıkan maliyetler karşılaştırılmalıdır. Yapılacak analizlerle kalite kontrol çemberi
uygulamalrmın maliyetlerinin düşürülmesine gayret
edilmelidir.
Otel işletmelerinde kalite kontrol çemberlen çalışmalarının sürdürülmesi amacı ile oluşturulacak organizasyon yapısının da çalışmaların başarısına büyük etkisi olacağından, ideal bir yapı yerine otel işletmesinin
insan ve malzeme kaynakları ile uyumlu bir yapının
oluşturulmasına çalışılmalıdır.
Otel işletmelerinde kalite kontrol çemberi uygulamalarına ilişkin olarak üzerinde dikkatle durulması gereken bir başka nokta: çalışmaların başlatılması aşamasıdır. Kalite kontrol çemberi uygulamalarının başlangıç
projesi çok iyi yapılmalı ve temel eğitimler çalışanların
bu anlayışı benimsemelerini kolaylaştırıcı olmalıdır.
Liderlerin eğitimi üzerinde özellikle durulmalıdır. Ayrıca, ilk toplantılar ve ilk sunuş gerek çalışmalara karşı
isteği çok etkileyeceğinden ve gerekse katılımcı çalışanların özgüvenleri üzerinde önemli etki yapacağından büyük önem taşımaktadır. Bu nedenle her aşama
en küçük ayrıntısına kadar incelenmelidir. Kalite kontrol çemberi uygulamalarının başlatılması ve sürecin
ilerlemesi bir sonuç anlamı taşımamalıdır. Çalışmalar
sürerken bir çok faktör bu çalışmaları olumlu yada
olumsuz etkileycektir. Orgnazisyon yapısı içinde bu
görevi üstlenen bir yetkili kalite kontrol çemberi çalışmalarını etkileyen faktörleri belirlemek için gerekli çalışmaları yapmalı ve bunları ortaya koymalıdır. Yapılan
çalışma sonucunda belirlenen faktörlerden kontrol edilebilenler ele alınarak çalışmaların etkinliğini artırmak
için yeni stratejiler üretilmelidir.
Kalite kontrol çemberi uygulamalarında kritik noktalardan biri de: sorun çözme teknikleri konusunda katılımcılara verilecek eğitim ve bu tekniklerin kullanımıdır. Çember üyeleri bu teknikleri bilmeli daha ötesi
otel işletmelerinde karşılaştıkları sorunlara uygulayabilmelidir. Bu niteliklerin üyelere kazandırılması yoğun bir eğitimi gerekli kılmaktadır. Üyelerin bu teknikleri uygulayabilmekteki başarıları çember çalışmalarının başarısını belirleyecektir.
Kalite kontrol çemberlerinin işleyiş sürecine ilişkin
önemli noktalardan biri diğeri de çemberler arasındaki
rekabettir. Bu, özellikle koordine edilmesi gereken bir
konudur. Çalışmalardaki rekabet daha çok kooperasyon mantığına dayalı olmalı ve çemberler arası bilgi
alışverişi sağlanmalıdır. Otel işletmesinde altın, gümüş
ve bronz çember uygulamaları yapılarak bu yaratıcı rekabet teşvik edilmelidir.
KAYNAKÇA
1. Barra, Ralph, Putting Quality Circles To Work, McGraw Hill
Book Company, U.S.A., 1983.
2. Barrick, Murray R., Ralph A. Alexander, "Estimating The Benefits Of A Quality Circle Inversion", Journal Of Organization Behavior, Vol: 13, 1992.
3. Deal, Luisa "Facilator: Team Coachand Consultant" ASQC
49 th Annual Congress Proceedings, May 22-25, Ohıo, 1995.
Mühendis ve Makina - Cilt : 38 Sayı : 454 • 41
MAKALE
Teknik
4. Dicle, Ülkü, "Kalite Çevrimleri (QCC): Sorun Çözmede Grup
Yaklaşımı", Verimlilik Dergisi, MPM Yayınları:320 Ankara,
1995.
5. Efil, ismail, Yönetimde Kalite Kontrol Çemberleri ve Uygulamadan Örnekler, uludağ Üniversitesi Basımevi, Bursa, 1994.
6. Fabi, Bruno, "Contingency Factors in Quality Circles: A Reviewof Emprical Evidence", International Journal of Quality
& Reliability Management, Vol: 9, No:2, 1992.
7. Fick, Gavin R., J., R. Brent Ritche, "Measuring Service Quality in Travel And Tourism Industry", Journal Of Travel Research, Vol: 30, No:2, Fall-1991.
8. Gözlü, Sıtkı, "Quality Crcles in the Turkish Establishment"s
Computers And Industrial Engineering, Vol: 25, No: 1-4, Great Britain, 1993.
9. Gray, George R., "Quality Circles: An Update", SAM Advaced
Mangement Journal", Vol: 58, No: 2 Spring 1993.
10. Hart Marilyn K., "Quality Control Training for Manufacturing", Production and Inventory Management Journal, Vol:
32, No: 3, Third Quarter 1991.
11. Jain, Hem C, "Human Resource management in Selected Japanese Firms, Their Foreign Subsidiaries and Locally Owned
Counterparts", International Labour Review, Vol: 129, No: 1,
1990.
12. Juse Quality Circles Headquarters, How to Oparete QC Circle Activities, Published by Juse, Japan, 1985.
13. Leblanc, Gaston, "Factors Affecting Costumer Evaluation Of
Service Quality in Travel Agencies: An Investigation Of Cos-
tumer Perceptions", Journal Of Travel Research, Vol: 30, No:
4, Spring-1992.
14. Özgen Hüseyin, Halil Savaş, "Verimlilik ve Kalite Arasındaki
ilişkinin TKY Anlayışı Açısından Analizi", Standart Dergisi,
Şubat 1997.
15. Özbaşar, Sera, "Turizm Endüstrisinde Kazanmanın Anahtarı
Toplam Kalite Yönetimi", Önce Kalite Dergisi, Sayı: 11, Nisan 1995.
16. Pekdemir, Işıl, "JIT ve Kalite Çemberleri", istanbul Sanayi
Odası Dergisi, 1992.
17. Peters, John, "Business Policy in Action", Management Decision, Vol: 35, No: 6, 1993.
18. Ross, Joel E., Total Quality Management, Second Edition, Kogan Page Ltd., London, 1994.
19. Ross, Glenn F., "Service Quality Ideals Among Hospitality Industry Employees", Tourism Management, Vol: 15, No: 4,
1994. 273.
20. Udpa, S.R. Quality Circles (Progress Through Participation),
McGraw-Hill Publishing, New Delhi, 1992.
21. Watanabe, Susumu, "The Japanese Quality Control Circle :
Why it Works", International Labour Review, Vol: 130, No: 1,
1991.
22. Witt C. A., A. P. Muhlemann, "The Implementation of Total
Ouality Management in Tourism: Some Guidelines", Tourism Management, Vol: 15, No: 6, Buttervvord Heinemann
Ltd. 1994.
POMPA İSTASYONUNUZDA
SU KOÇU DARBESİ PROBLEMİNİZMİ VAR?
6.0M/V, ...! ÇEKVALFİN PATLAMASI!..
Su koçu darbelerini
önleme vanası
ÎPOMPA TEMELİNİN ZARAR GÖRMESİ!...
KOÇ DARBESİ
(BASINÇ ŞOKU)
Pompa istasyonlarında pompanın çalıştırılması ve durdurulması ile elektrik
kesilmesi neticesinde meydana gelen "Su Koçu DARBELERİNİ" önler.
Sistemi ani basınç değişimlerinden korur.
Sistemde "HAVA KAZANINA" eş değer görev yapar.
LÜTFEN BİZİ ARAYINIZ...
DOĞUŞ VANA LTD. ŞTİ.
Merkez : 1202/1 Sok. No: 26/A-B Yenişehir- İZMİR
Tel : 0.232. 433 59 43 - 459 94 29- 433 60 11 Fax : 0.232. 458 08 96
Fabrika : Atatürk Organize Sanayi Bölgesi 10OOO Sokak Çiğli - İZMİR
Tel : 0.232. 376 85 80 -81 Fax : 0.232.376 85 82
42 • Mühendis ve Makina - Ciit : 38 Sayı : 454
'YÖNETİM VE ı
Hazırlayan
KALİTE
Bahadır ÖZKÖK
ARTEMA
İşletmelerde MRP-II Uygulamaları
on yıllardaki teknolojik gelişmeler üretim yöntemi alternatiflerini arttırmış ve değişen piyasa koşullarında tüketici odaklı hızlı, esnek ve çeşitli
üretim yapmayı zorunlu kılmıştır. Seri ve hızlı üretimin temel noktaları, kaynakların zamanında temini ve
etkin kullanımı, etkin planlama ve üretilen ürünlerin
hızla pazara dağıtılmasıdır. Bu, aynı zamanda kısıtlı
üretim kaynaklarının daha verimli kullanılması gerekliliğini ortaya çıkarmıştır. Artan üretim ve satış maliyetlerini azaltmak ve hızlı ve kaliteli üretim yapmak
temel hedef olmuştur. Bütün hu çalışmaların yapılabilmesi, şirket içindeki koordinasyonun ve doğru ve hızlı
veri akışının sağlanması ile doğrudan ilgilidir. Bu sorunların çözümü de yine gelişen bilgisayar teknolojilerinde ortaya çıkmıştır.
Biz bu çalışmada, son zamanlarda gerek üretim, gerekse hizmet sektörlerinde ismi sık duyulan ve kuruluşların çalışmalarında önemini gittikçe arttıran MRPII sistemlerini incelemeyi amaçladık. Halen kuruluş
aşamasında proje ekibinde yer aldığımız MRP-II paket
programını temel olarak edindiğimiz bilgileri sizlerle
paylaşmak istedik. Bildirimizin birinci bölümünü, genel olarak MRP-II'nin tanımına ve uygulamadaki
avantajları ve dezavantajları ile kurulma aşamasında
önemli gördüğümüz noktaları incelemeye ayırdık.
İkinci bölümde tüm MRP uygulamalarında ortaya çıkan ve sistemin temelini oluşturan bilgisayar destekli
malzeme ihtiyaç planlaması fonksiyonunu ve çalışma
şeklini, üçüncü bölümde ise klasik MRP (materials requirement planning) yönteminden farklı olarak MRPII (mamıfactuiing resources planning,) yaklaşımının
temelini oluşturan yönetime destek fonksiyonlarından
biri olan "müşteri sipariş yönetimi"ni ve bu uygulamadaki "söz verilebilir miktar" fonksiyonunu incelemeye çalıştık.
S
MRP-II
NEDIR?
Günümüz koşullarında değişen dünya şartları ve
buna paralel olarak artan müşteri istekleri, üreticileri hızlı ve esnek üretim yapmaya, satış kanallarını ve
hizmet ağlarını genişletmeye ve maliyetlerini düşürerek rakiplerine üstünlük sağlamaya mecbur kılmaktadır. Gelişen teknolojinin getirdiği ek maliyetler, eldeki kısıtlı üretim kaynaklarının daha verimli
ve etkin kullanılması ve yönetim kademesinde hızlı
karar verilip uygulanması gerekliliğini ortaya çıkarmıştır.
MRP-II sistemleri müşteri hizmetlerinin arttırılması, stokların minimize edilmesi, üretim ve dağıtım kaynaklarının maksimum etkinlik ve verimlilikte kullanılması için geliştirelen entegre yönetim bilişim sistemleridir.
Sipariş alınmasından, kosolidc edilip üretim planının oluşturulmasına, malzeme gereksinimlerinin saptamasına, stok kontrolü ve satmalma siparişlerinin
açılmasına, iş emirlerinin açılıp takibine, ürün ve malzeme stokların tutulmasına, maliyetlerin hesaplanmasına, muhasebe kayıtlarının yaratılmasına, üretim/satış analizlerine kadar birçok işlevlerin sistemli bir şekilde yerine getirilmesi için kullanılır.
MRP-II'yi uygulamaya başlayan birçok kuruluş bu
sistemden çarpıcı yararlar sağlanmasına rağmen birçokları da ya orta seviyede yarar görmüşler ya da hiç
yarar görememişlerdir. Bu konudaki bilgi birikimi arttıkça uyarlama çalışmaları da daha başarılı olmaya
başlamıştır. Başarısızlığın temelinde programın yapısından çok uyariama ve kurma aşamasında uygulanan
yöntem ve yaklaşımların yattığını düşünüyoruz. Buradaki üç ana sebep yöneticilerden tam destek alınmaması, yetersiz eğitim, düzensiz ve güncel olmayan verilerdir.
Bu noktada önerilebilecek bir yöntem şu olabilir.
MRP-II programının uyarlaması aşamasında iki ayrı
grup oluşturulur :
Yürütme komitesi : Üst yönetimden oluşur. Projeyle ilgili stratejik karar desteği verir, proje grubunu denetler.
Yürütme komitesi : Üst yönetimden oluşur. Projeyle ilgili stratejik karar desteği verir, proje grubunu denetler.
Proje grubu : Kuruluşun organizasyonuna, üretim
şekli ve yapısına uygun MRP-II yazılımının seçilmesinden ve sistemin uyarlanması ve kurulmasından doğrudan sorumludur. Grup üyeleri kuruluşun üretim, planlama, endüstri mühendisliği, satmalma, pazarlama, bilgi işlem ve muhasebe fonksiyonlarını yürüten bölümlerinden oluşturulabilir.
MRP-II programlarının kolaylıkları aşağıdaki şekilde sıralanabilir.
• Hazır programlardır. Alınıp, kuruluş koşullarına
uyarlandıktan hemen sonra kullanılabilirler.
• Branşlaştıkları dalda dünya çapında geçerlilik kazanmış prensiplere göre hazırlanmışlardır.
•
Genellikle kuruluşlara özgü, ancak kısıtlı sayıda
fonksiyon veya raporlar için değişikliğe olanak veren yapıya sahiptirler.
• Entegre bilgi yapılarına sahiptirler. Şirketlerin oluşan bütün bilgilerinin aynı ortamda girilip saklanmasına, ve böylelikle bilginin tek elden üretilip herkes tarafından kolaylıkla ulaşılmasına fırsat sağlarlar.
Mühendis ve Makina - Cilt : 38 Sayı . 454 • 43
ı YÖNETİM VE
KALİTE
•
Kurulmaları sırasında mevcut süreçlerin iyileştirilMRP-II sistemlerinin kuruluşlara katkıları ise şu
mesine fırsat verirler.
ana başlıklar altında verilebilir.
• Daha çok kriterle daha kısa zamanda analize olanak • Sistem değişiklik gereksinimlerine açıktır. Sistemde
verirler.
tanımlı parametreler üzerinde (ürün ağaçları, rotalar,
kapasite büyüklükleri, üretim merkezleri, planlama
• Etkin ve zamanında satınalmaya olanak verirler.
politikaları, vb.) değişiklikler yapılabilir.
• Etkin stok takibi ve üretim planlamasına olanak ve• Değişikliklerin yapılabilmesi kararların daha sık ve
rirler.
çabuk revize edilmesine olanak verir.
• Kullanılacak bilgi alanlarının belirli olması ve etkin
form tasarımı ile veri giriş zamanlarmda azalma sağ- • Mümkün olduğunca az emek harcayarak gerçek zamanlı, gereksinimlere ve sistem kısıtlarına uygun
larlar.
programlar yapmaya olanak verir.
• Kuruluş çapında sağlıklı otomasyona olanak verir• Kurulu kapasitenin etkin kullanımına olanak verir.
ler.
Tanımlanan iş merkezleri bazında iş yüklerine göre
çizelgeleme yapmak mümkündür.
MRP-II programlarının zayıf yönleri ise aşağıdaki gibi özetlenebilir.
• Politikalar sistemde tanımlandığından hazırlanan
planların gerçekleşme oranı yüksektir. Üretim çev• Programın mevcut süreçlere uyumu zordur. Süreçler
rim süreleri azaltılabilir.
programa göre yeniden oluşturulur.
• Kuruluştaki bazı fonksiyonlar paket kap amında bu- • Alternatif operasyonlar programlara dahil edilebilir
Fason üretim kararları sistemde tanımlanabilir ve
lunmayabilir.
izlenebilir.
• Paketteki mevcut fonksiyonlar (eğer bu fonksiyonlarla ilgili değişiklikler yapmaya izin veren ek fonk- • Doğru ve hızlı veri akışı ile malzeme gereksinimleri
planlaması etkin şekilde yapılır. Bu, hammadde ve
siyonlar yoksa) kuruluşun istekleri yönünde kolayyarı ürün stoklarının azaltılmasına olanak sağlar.
lıkla değiştirilemezler. Programları değiştirip/değiştirmeme hakkı yazılım şirketine aittir.
• Etkin malzeme ve üretim planlaması yan sanayilerle ilişkide destek sağlar.
• Paketin alınmasından sonra eğitim ve uyarlama çalışmaları için süreye ihtiyaç vardır.
• Verilerin sistemde sürekli güncellenmesi ile üretim
Daha önce de belirttiğimiz gibi MRP-II sistemive stok değerlerinin sağlıklı şekilde izlenmesine olanin etkili şekilde kullanılabilmesi, programın yapınak verilir.
sından çok kurulma aşamasındaki kararlara ve
MRP'nin kullandığı verilerin sağlıklı tanımlanması- • Planlama faaliyetine baz oluşturan sipariş ve satış
bilgilerinin sistemde yer alması ile etkin satış ve tana bağlıdır.
lep yönetimi yapılabilir. Sistem siparişlerin sadece
Sistemde tanımlanması gereken master bilgiler aşaplanlanmasını değil dağıtım altyapısını ve stok değiğıdaki tablada verilmiştir.
şikliklerini de izlemeye olanak verir.
Ürünler
Malzemeler
Üretim reçeteleri (ürün ağaçları)
Rotalar
Kapasite bilgileri
Müşteriler
Üretim merkezleri
Kullanıcı
yetkileri
Satıcılar
Muhasebe bilgileri
Satınalma
politikaları
Stok politikaları
» Sistemden iş merkezleri ve malzeme, yarı ürün ve
ürün detayında analizler çıkarılabilir ve bu analizler
ile planlama ve yönetim fonksiyonlarına destek verilir.
» Benzer analizler tedarikçiler, satıcılar ve gerekirse
çalışanlar detayında çıkarılabilir.
» Üretimin hızlı izlenmesi ve etkin veri akışı doğrultusunda gerçekçi üretim maliyetlerine ulaşılır. Bu,
gerçekçi ürün fiyatlandırması için destek sağlar.
• Kalite kontrol faaliyetleri sistem dahilinde yürütülür; ıskarta oranları ve hata yüzdeleri sistemde izlenebilir.
• Sistemde gerek tedarikçiler, gerek üretim süreci ve
gerekse satışlar ile ilgili analizler sürekli çıkarılarak
performansların izlenmesinde yönetime destek hizSatıs
1
• ... j ^ i M İ t e , . , , - ,«w^^-..-, •••-•*• -'
meti sağlanır.
Depolar
44 • Mühendis ve Makina - Cilt : 38 Sayı : 454
I YÖNETİM VE
KALİTE
MALZEME İHTIYAÇ PLANLAMASı (MRP)
lamalar içeriyorsa ana düzey malzeme ihtiyaçları bu uygulamalardan alınabilir.
MRP'nin Çalıştırılması : Planlama çalışması her
stok malzemesinin stok dengesini son üründen başlayarak ürün ağacının en alt kalemine kadar kurar. Eğer gereksinim, açık sipariş ve işemirleri de gözönünde bulundurularak, stokta mevcut olan ve stoğa girmesi planlanan miktarların toplamından büyükse MRP bu malzeme için bir sipariş planlar. Planlı sipariş, MRP'nin gereksinim duyulan malzeme için gerekli olduğu tarihte
stokta bulunacak şekilde oluşturduğu sipariş ya da
işemri önerisidir. Planlı siparişin miktarı stok değerini,
en az, gereksinimi karşılayacak miktara ulaştıracak kadardır.
Bilgisayar destekli malzeme ihtiyaç planlaması, üretim yönetiminin en etkili araçlarından biridir. Sistemdeki bütün hammadde, malzeme, yarı ürün ve ürünlerin envanter dengesinin bilgisayar tarafından izlenmesi
ve kontrolü, elle yapılan izlemelerden çok daha hızlı ve
doğrudur. Bu sistemde tanımlanan parametreler çerçevesinde hızlı ve doğru şekilde üretilen bilgiler, işletmelerde planlama fonksiyonunun yönetilmesinde etkin
şekilde kullanılırlar.
Hiçbir iki-bilgisayar destekli malzeme planlaması
sistemi, genelde birbirinin aynı terimleri, deyimleri ve
jargonu kullanmalarına rağmen birbirine benzer şekilde
çalışmaz. Bu açıdan bakıldığında bir MRP yazılımını
kurmak ve işletmek için gerekli ilk husus, önceki sis- Sipariş miktarı + Stok miktarı > Gereksinim miktarı
temlerle ilgili bilgilerin unutularak tamamen yeni MRP
—> Sipariş tarihi < Gereksinim tarihi - Sipariş önsüresi
sistemine odaklanılmasıdır.
MRP süreci üç temel işlevden oluşur :
• Ana düzey malzeme ihtiyaçlarının ana düzey malzeme çizelgesi üzerinde tanımlanması.
• MRP'nin çalıştırılarak bileşen malzemelerin planlı
siparişlerinin oluşturulması,
• Planlı siparişlerin işemri ya da satmalına talebi olarak açılması.
Burada önemli olan nokta malzemeye ait üretimle
ilgili verilerin doğru tanımlanmasıdır. MRP gereksinim
miktarını hesaplarken önceden belirlenen sabit sipariş
miktarlarını ya da her yazılımda farklılık gösterebilecek
miktar belirleme politika kodları ve ayrı miktar belirleme yöntemlerini kullanır. Yine MRP'nin işemri ya da
siparişini yerleştireceği günü belirlemek için üretim ya
da satınalma önsürelerinin doğru tanımlanması gerekmektedir. Bütün bu parametreleri belirlerken kendi üretim sisteminizi iyi tanımalı ve bunları ona göre belirlemelisiniz.
Gereksinimlerin Belirlenmesi : MRP, hammaddelerin ve bileşen parçaların üretilmesi ya da satınalınması gereken zamanı ve miktarı belirler. Bu plan, ana
düzey malzemelerin ürün ağaçlarında bulunan tüm
parçalar için gereklidir. İhtiyaç planı ana düzey malzeme çizelgesine göre oluşturulur. Ana düzey malzeme çizelgesinde nihai ürünlerden ne zaman ve ne
miktarda ihtiyaç olduğu belirlenir. Daha sonra MRP
ürün ağaçlarını (reçeteler) ve bu ağaçlarda yer alan
hammadde ve bileşen parçaların master bilgilerini inceleyerek gerekli parçalar için planlı siparişleri oluşturur.
Yapılması gereken ilk iş, ana malzeme çizelgesinde
hangi ana düzey malzemelerin bulunacağına karar vermektir. İhtiyacı bilgisayar dışında dışarıdan gelen talep
olarak tanımlanabilen son ürünler ya da yedek parçalar
ana düzey malzemelerdir. MRP programı "tahmin uygulamaları" ya da "müşteri sipariş yönetimi" gibi uygu-
MÜŞTERI SIPARIŞ YÖNETIMI
Hemen hemen tüm MRP-II programları müşteri sipariş modülleri içerir. Müşteri sipariş yönetimi uygulamaları üretimi tamamlanıp ya da satınalmıp ambara giren ürüne ait siparişlerin alınıp bunların müşteriye
ulaştırılmasına kadarki operasyonların hızlı ve kolay
gerçekleştirilmesine yardımcı olur. Müşteri siparişindeki ürünün ambarda yoksa üretilmesi için MRP'ye
ana düzey malzeme gereksinimi olarak aktarılması ve
fabrika çıkış tarihinin belirlenmesi, ambarda varsa siparişin sevkiyat işlemlerinin gerçekleştirilmesi, satınalan mala ait faturaların sisteme girilmesi ve satış analizlerinin yapılması bu uygulama tarafından gerçekleştirilir.
Kuruluşların pazarlama ve üretim bölümleri arasındaki sipariş bağlantısı genellikle problemli olur. Gelen
müşteri siparişlerinin karşılanması ve bunlara fabrika
çıkış tcrminlerinm verilmesi ise eğer sistem dahilinde
işletilen bir "müşteri sipariş yönetimi" fonksiyonu
yoksa karışık bir sipariş formu akış süreci oluşturur.
Alman sipariş bir forma kaydedilir, bu form fabrikaya
veya merkez depolara gönderilir. İstenen miktar eğer
depolarda mevcut ise buradan karşılanır yoksa üretilmesi için fabrikaların üretim planlama bölümlerine
gönderilir ve işleme girer. Bu işlem, bilginin dolaştığı
noktalar gözönüne alındığında, uzun ve hayata açık bir
sürece yol açabilir.
Siparişler ile üretim merkezleri arasında oluşan bu
akış sürecini kolaylaştırmak ve günümüz koşullarında
müşterilere en hızlı ve doğru şekilde istenen hizmeti
verebilmek için bilgisayar destekli müşteri sipariş yönetimi fonksiyonları kullanılmaktadır. Biz bu bölümde
bu işin bir bilgisayar programı ile nasıl daha hızlı ve etkili yapıldığını göstermek istedik. Bu bölüm yapı olarak
Mapics XA programındaki yöntemi göstermekle beraber tüm MRP-II uygulamalarında buna benzer bir yapının olduğunu söylemekte yarar görüyoruz.
Mühendis ve Makina - Cilt : 38 Sayı : 454 • 45
ı YÖNETİM VE •
KALİTE
TARİH
SVM
10/10/97
55
15/10/97
55
21/10/97
367
31/10/97
367
03/11/97
367
08/11/97
376
BEKLENEN
GİRİŞLER
370
30
3
373
840
6
nüne alarak hesaplanmıştır.
10/10/97 tarihinden önceki
stok değeri sıfırdır. Bundan
sonra gelecek bir sipariş
eğer 55'ten küçükse sistem
fabrika çıkış temini olarak
en erken 10/10/97 tarihini
verecektir. Eğer sipariş miktarı 55 ile 367 arasında ise
temin en erken 21/10/97,
367'den büyükse yine en erken 08/11/97 tarihinde olacaktır.
367
6
0
KAYNAKÇA
KAPANIŞ
STOĞU
400
345
843
TALEP
GELECEKTE
KARŞILANMAMIŞ
TALEPLER
75
325
20
55
20
0
400
33
Söz Verilebilir Miktar fonkisoyunu bir ürün için
fabrika çıkış tarihi hesaplar. Bu hesaplama stokta
ürün bulunmadığı durumlarda geçerlidir. Söz verilecek tarihi hesaplarken sistem, talep SVM ufkunu araştırır. Eğer talep gelecekte fabrikanın ambarına girecek
ürün miktarından büyükse sistem bu talebi hafızada
saklayarak, ileride oluşacak üretimden girişlerden
karşılar.
Sistemin SVM ufku üç yıla kadar olabilir. Sistem
SVM'yi aşağıdaki hareketler oluşacağı durumda hesaplar.
1. Computer Based Production and Inventory Control, Spencer B.
Smith, 1989, Prentice Hail.
2. Prism Yazılım Dokümanları, Marcam.
3. 7th Annual CİM Confcrence Book, 1993, Gartner Group.
4. Mapıcs Yazılımı Dokümanları, Marcam.
U> M AKI NAL AR I
• Birikimli malzeme tedarik zaman çiti
KULLANMA ve BAKIM
EL
KİTABI
• Talep zaman çiti
• Son müşteri siparişi
• Envanter sıfıra düştüğü zaman
• Son açık sipariş (üretim işemri ya da satınalma siparişi)
• Son kesin planlı sipariş
Bir ürünle ilgili yukarıdaki bilgilerden biri değiştiğinde SVM ufkunun uzunluğu da değişir.
Sistem SVM'yi üç adımda hesaplar.
1. Gelecekteki hergün için öngörülen kapanış stoğunu
hesaplar.
2. Gelecekteki hergün için karşılanmış talebi hesaplar.
3. Hergün için SVM'yi hesaplar.
Sistem talep, stoğa beklenen girişler, dönem kapanış
stoğu gerekli başlangıç stoğu gelecekteki karşılanmamış talep değerlerini kullanarak SVM'yi hesaplar. Yukarıdaki örnekte sistem SVM, gelecekteki kapanış stoğu
ve gelecekteki karşılanmamış talep alanlarını beklenen
girişler ve kesinleşmiş talepleri gözönüne alarak hesaplamıştır.
Yukarıdaki örnekte sistem SVM, gelecekteki kapanış stoğu ve gelecekteki karşılanmamış talep alanlarını beklenen girişler ve kesinleşmiş talepleri gözö46 • Mühendis ve Makina - Cilt : 38 Sayı : 454
\U
W:*
Öğrenci-Üye : 700.000'
'-j S4.000.000 T W
İDdı Varın No-19<
Teknik
MAKALE
TOPLAM TESİS YÖNETİMİ
Mesut OZTURK*
Ö Z E T
Tesis Yönetimi 1980'lerde baş gösteren
enerji sıkıntısının ardından merkezi kontrol
sistemleri kapsamında sağlanarak ele alınmış ve Toplam Kalite Yönelimi içinde Toplam Tesis Yönetimi unsuru hayata geçirilmiştir. Bir otomobil üretim tesisinde, örneğin üretim planlaması ve izleme normal
HMS çevre faktörleri kontrolü ile yapılandırılabilir. Örneğin araç başına ısıtma, havalandırma ve klima sistemleri giderleri ürünün
son maliyeti açısından gerekli yönelim raporlamasıyla çıkabilmektedir. Bundan dolayı yönetimin ve planlama seviyesinin öncelikli gerçeği veri tarihçelerini toplamak, işleme sokmak ve kullanılabilir formana veriler
oluşturmaktadır. Tesis yönetimi planlaması
tesisin ihtiyaçlarına fenerjı yönetimi, bakım
yönetimi, yatırım planlaması yönetimi, güvenlik yönetimi açısından) yönetim ve işletme personelinin gereksinimlerine dayanarak
oluşturulmaktadır. Tesislerde toplam kalitenin sağlanması açısından, tesis yönetim ihtiyaçları ve uygulamaları ana hususlarıyla bu
makalede açıklanmaktadır.
Facilities Management, introdueed with
energy crisis in the late 1980s, broadened the
scope of central control within the range of
Total Quality Management to inelude the
management of a total facility. in an automotive mamıfacturing plant, for example,
produetion scheduling and monitoring can
he induded with normal BMS environmenlal control and monitoring. For example, a
per-car cost allocation for heating, ventilating, and ah conditioning overhead might be
necessary management information for final
precing of the produet. Therefore, the primary objeetive of the management and plannıng level is to collect historical dala, process il, and preseni the data in a useable format. Facilüy management planning is canied oııt by the facility needs fenergy, maintenance, investment and security planning) for
the requirements of the management and
operating personnel. To introduce total quality, facility management needs and applıcations are explained mainly in thes paper.
:
• • lkemiz Sanayisi Avrupa Birliği ile entegrasyon sağlama, Dünya
I I pazar payını arttırma, kaliteyi ve rekabet gücünü yükseltme,
\J insan kaynağını güçlendirme, çağdaş tesisler oluşturup bu tesisleri sürekli kılma ve iyileştirme mücadelesi vererek zor bir süreçten geçmektedir. Bu süreci yaşatmak, kalite yolculuğunu sürdürecek stratejileri belirlemek ve gelecek nesillere teslim etmek hepimizin görevidir.
Bu gibi şartları geçmenin temeli ise benimsenen doğru stratejilerin Toplam Kalite Yönetimi unsuru olan istatistiki, bilimsel verilere ve geri besleme yöntemlerine dayanmasına bağlıdır.
Toplam Tesis Yönetimi; tesislerimizin dünyada 1980'li senelerde
ortaya çıkan ve gelişmiş ülkelerde üzerinde çok sıkı bir şekilde durulan ve ülkemizde de sıkıntısı baş gösteren enerji sorununa bağlı
olarak tesis enerji maliyetlerini azaltarak, bakım otomasyonunu
sağlamak ve bakım maliyetlerini azaltmak, tesisin sürekliliği açısından yangın ve iş güvenliğini sağlamlaştıracak, rekabet ortamını
sürdürecek yeni veya ek tesislerin eklenmesi durumunda ise yatırım planlaması yapacak entegre bir yönetim biçimi olarak anılabilir.
Komple Tesis Yönetiminin kapsadığı alanlar ve işlevler şunlardır;
ENERJI YÖNETIMI
I- Bilgi Toplama Teknikleri ve Analizieme,
Tüketilen enerjinin analizini yaparak, ilgili proseslerde her adım
için özel enerji harcamalarını irdeleyerek, gerekli tüketim raporlarını maliyet analizi ve grafiksel olarak çıkarmaktır.
II- Alternatif Enerji Kaynakları ve Enerji Temin Yöntemleri,
Senelik enerji tüketim planlamasının yapılarak, geri besleme alınacak şekilde planlanması, Kojenerasyon, Air-mix sistemi, Rüzgar
Enerjisi, Güneş Enerjisi gibi alternatif olabilecek enerji üretim sistemleri üzerinde araştırma yapmak ve kriz durumlarında uygulanacak planlar hazırlayarak yapılır.
III- Enenerji Tasarruf Politikaları,
Ekipmanların ilgili bulunduğu üretici firma ve diğer kullanıcılarla irtibata geçip fikir alışverişinde bulunulması, ilgili ekipmanların
prosesi etkilemeyecek ve/veya konfor limitlerini aşmayacak şekilde
kullanım şartlarının belirlenerek çalıştırılması ve her yeni ekipman
alınışında, tüketim ve verimlilik kıyaslamasının yapılarak tip ve
özelliklerinin belirlenmesi olarak ele alınmalıdır.
IV- Eğitim,
ilgili personelin periyodik olarak eğitilmesi ile verimliliği sağlanmalıdır.
Enerji yönetiminin otomasyon fonksiyonları ile bağlantısını sağlamak, her ne kadar insan-makina arasında olan iletişimi (ergono-
E.MTA.Ş.
Mühendis ve Makina - Cilt : 38 Sayı : 454 • 47
MAKALE
Teknik
\
\/\
\ //1
\
\
\/
tadır. Bir yandan bakım işleminin iyileştirilmesi ile bakım gerektirmeyen sistemin kurulması, öneri sistemi ve Kalite Kontrol Çem100beri ile sağlanır. Diğer yandan da yedek parça
kontrolüne bağlı olarak stok kontrolü gerçekleşir.
Bu tip stok kontrolü TPS (Toyota Pro80duction SystemJ'de Kanban olarak verimli bir
İw
j
şekilde kullanılmaktadır.
60O"
Planlı Bakımın temel kontrol sisteminde,
:3
f
Ana Kayıt Sisteminin elemanları olarak MaO
kina ve Ekipman Listeleri, Ekipman Bilgi ve
40Sicil Föyleri, Periyodik Bakım Föyleri, Ana
Bakım
Programı (yıllık), Periyodik Bakım iş
20Tarifleri, Yağlama Listeleri, Malzeme Listeleri ele alınabilir.
Paket software programların otomasyon
1
4
7
10
13
sistemi dahilinde oluşturulması tesis bakım
ihtiyaçlarının karşılanması açısından mümZaman (saat)
kündür. Programlar önleyici ve kestirimci bakım iş adımlarını oluşturarak, bir alarmı
Şekil 1: Tipik güç eğrisi
ve/veya cihaz işletme süresini otomatik olarak belirleyerek çıktı alınabilir şekilde kullamiyi) azaltmak gibi görünüyorsa da, sonuçta tek bir nılabilirler. Bakım Yönetim paket programları ile bilgi
merkezden elde edilecek bilgilerin zaman tasarrufu, kayıtları ve envanter oluşturmakta mümkündür. Bu tip
anında kontrol ve izleme bilgi akışı açısından ne kadar programlar yardımcı bilgileri de içererek ISO 9000 stanverimli ve ekonomi kazandırması açıdan gerekli oldu- dartlarını sağlayacak şekilde düzenlenebilir.
ğunu şüphesiz doğrulamaktadır.
Paket programların kullanım alanlarını şu şekilde
Enerji Otomasyonu içeriklerini şu şekilde belirtebi- açıklayabiliriz;
liriz,• İndirgenmiş sınıflamalar, yüksek verimlilik ve
• Verimli enerji kullanım görüntüleri ve kayıtlar,üretkenlik, azaltılmış işletme maliyetleri sağlayacak
• Özetler,- Her kaynaktaki kullanımı, zamana bağlı şekilde Önleyici ve Kestirimci bakımı sağlamak,
olarak izlemek, ortam şartlarında zamana bağlı sistem
• Ekipman tamir tarihlerine bağlı olarak her bir parve tesis verimleri almak.
çanın maliyetini çıkararak komple iş adımlarını sağla• Grafiksel izleme ve çıktılar (Örnek, Şekil 1),
mak,
• ISO 9000'e uygun kalite standartlarını sağlayacak
• Enerji yönetim stratejilerine uygun olarak, değişen
ihtiyaçlara yönelik adaptasyonu sağlamak; bu adaptas- şekilde raporların hazırlanması, Autocad ekipman çiyon periyodik olarak alınacak çizelgeler ile, konfor li- zimlerinin çıkarılması ve parçaların şekil üzerinde gömit sıcaklıkları, DDC çevrimlerde parametrik ayarla- rüntülenmesi ve grafiklerin çıkarılması, gerçek zamanmalar, set değerleri ayarlamaları, akışkan basınçları, da cihaz işletme zamanının bildirilmesi veya kritik
ekonomizör pozisyon değişikliği değerleri, akışkan sı- noktalarda alarm verilmesi sağlanabilir.
caklıkları ve çizelgeleri, DDC programlara eklemeler
Bakım Otomasyon Programları ticari binalar, hastayapmak ile mümkündür.
neler, fabrika, petrol tesisleri gibi endüstriyel yapılar,
Yukarıda bahsi geçen DDC tabanlı Enerji Yönetim üniversiteler v.s. gibi tesislerin yönetimi açısından veOtomasyonu tesis verimini üst seviyelere çıkararak, rimli bir şekilde dizayn edilebilmektedir. Bu programbakım şartlarmı iyileştirecek ve kolayca yeni eklenen lar özel ihtiyaçları karşılayacak ve bakım personelini
sistemlere de adapte edilerek tesisin enerji fonksiyonla- yönlendirmek için dizayn edilmekle beraber, yüksek
kaliteyi sağlayacak diğer parti ekipmanlarla da haberrını belirleyecektir.
leşmeyi sağlayacak şekilde esnek bir yapıya da sahip
olabilmektedirler.
BAKıM YÖNETIMI
Yani bu tip programlar ile ekipman onarım tarihçeBakım sistemi teknolojiyi, bilgi ve tecrübenin ışı- lerinin çıkması, envanter kullanımı, ekipman duruşlağında insan profili örneklemesiyle beyinden yayarak rı, kayıt detaylarının eklenmesi ve bakım personelinin
eğitim ile geliştiren bir olgudur. Bakım ana kayıt siste- verimli kullanımı sağlanmaktadır. Her ekipmanm parmi ve prosedürleri; planlı bakım, günlük kontrol ve ba- ça liste ve miktarları önleyici bakım açısından tek tuşkım, periyodik kontrol ve bakımı, kestirimci bakım la sağlanmaktadır. Yine programlar bakım performansı
açısından onarım sürelerinin çizelgeleştirilmesi, gerçek
olarak işlenebilir.
Gerekli raporlama ve planlamaları takiben arızanın onarım zamanlarının belirlenmesi açısından da kullanıtekrarlanmaması için önlem planı ve bu planda da, labilmektedir. Bu da ekipman onarım süreci, bakım süuzun vadeli ve revizyon bakım planları ortaya çıkmak- reci ve ekipman duruş süreçlerinin belirlenmesi açısınıc>n -
7
I
/
48 • Mühendis ve Makina - Cilt : 38 Sayı : 454
Teknik
MAKALE
05.05.1996
ÖNLEYİCİ BAKİM TARİHÇE RAPORU
PM No
Tanım
Tarih
Çevrim
Duruş (Dak.)
İşletme Süresi (saat)
1-CHILa1
Ch5
Soğutucu Seviyesi
05/05/96
1
15
200
2- CHİL a2
Ch3
Soğutucu Seviyesi
10/05/96
3
15
700
3- SFAN 8
Sf7
Filtre Kontrolü
12/05/96
2
15
800
Ekipman
Şekil 2: Örnek takım formu
kalitenin hem kişisel düzeyde, hem de mesleki anlamda sağlanmasını ifade etmektedir.
"Kalite kontrol edilemez, kalite üretilir" deyimini benimsemektedir. Yani Toplam Kalite Yönetimi ile de organik olarak bir yakınlık ve kenet lenmişlik sağlanmaktadır.
Kaizen kısaca mevcut statüyü, sürekli
olarak tüm çalışanları kapsayacak şekilde
daha iyileştirmek ve yenileştirmek anlamına gelinekteir. Masaaki İmail Kaizen olgusunu batı düşünce tarzına göre şöyle ifade etmektedir. "Batının yenilik ve sonuç öncelikli düşüncesine göre, Japon'un Kaizen'i ve
onun prosese öncelik veren tarzıdır". Kaizen
çemberleri aynı departmanda bulunan gönüllü kişilerin oluşturduğu küçük gruplarla
yapılmaktadır. Kaizen çemberlerinin oluşmasında gönüllülük ve süreklilik esastır.
Düzenli toplantılar yaparak grup liderinin
çember yönetimi doğrultusunda karşılaşılan
problemlere çözüm getirilebilmektedir.
Sonuçta Kaizen felsefesi iş yerinde, sosyal
ilişkilerde veya aile yaşantısında yaşam tarzımızın iyileşmesi gerektiğini söyler. İşletme körlüğü olarak anılan sürekli hataların tekrarlanmasını, Kaizen'in ilk basamağı olan Kalite çemberleri ile çalışanlar sürekli olarak kendilerini ve ortamı iyileştirecek şekilde önlerler,
böylece tesis verimini ve karını arttırırlar. Burada kaynak insandır.
Kaizen öneri sistemleri Kalite Kontrol Çemberleri,
üretkenük arttırımı, TKK ile ilişkileri kapsar ve Toplam Tesis Yönetimini oluşturan öğeler ile sürekli ilişkiler içinde bulunarak tesis yönetim organizasyonunu rahatlatır (Şekil 4).
I Kestirimci Bakım D Önleyici Bakım
2
3
Zaman (3 aylık)
Şekil 3 : Ekipman Bakım Maliyet Grafiği
dan (Şekil 2 ve Şekil 3'teki gibi) kolaylık sağlamaktadır.
Bu bilgilerin ışığı doğrultusunda balom servisinin nerede, ne zaman., ne kadar işlem yapacağının önceden bilinmesi ve yönlendirilmesi kolaylığını sağlayacaktır. Hatta bu
tip programlar bakım aktivitelerinin koordinesi açısından
da yardımcı olabilmektedir. Örneğin önleyici ekipman balamı, personelin paydos saatlerinde veya müşterinin ortamda bulunmadığı sürelerde bizi haberdar etmektedir.
Program planlanan malzeme ihtiyaçlarını listeye
tekrar işlemekle de, satın alınacak malzemelerin ihtiyaç anından evvel temin edilmesi hususunda da yardımcı olmaktadır.
Bakım yönetim programları bir ' C ile işletilebilmektedir, bu programlar Windows ortamında, kolay
kullanımlı, alt menülü ve ekrandan görüntü alabilecek
şekilde kolayca herkesin kullanabileceği şekilde tasarlanabilmektedir.
Sonuç olarak etkin bir bakım programı komple tesis
yönetiminin en önemli öğelerinden biridir.
KAıZEN ÖNERI SISTEMLERI
Kaizen öneri sistemi bir Japon stratejisidir. Bir anlamda şirketteki helkesin katılımda bulunmasını ve
YATıRıM PLANLAMASı VE YÖNETIMI
Tesis için gerekecek ek yatırımların planlanmasında;
planlama raporlarının hazırlanması, bütçe raporlarının çıkarılması, grafiksel analizler yapılarak geri besleme sağlanmasına dayanan teknikleri içermekte ve yapılan yatırımın geri kazanma performansını belirleyebilmektedir.
Bu konu her ne kadar da Toplam Tesis Yönetimi konusuna ilişiksiz gibi görünüyorsa da, Toplam Kaliteyi
oluşturacak diğer öğelerin kendi iç dinamiklerini hızMühendis ve Makina - Cilt : 38 Sayı : 454 • 49
MAKALE
Teknik
TOPLAM TESİS YÖNETİMİ
ENERJİ YÖNETİMİ
ENERJİ RAPORLARININ
HAZIRLANMASI
ENERJİ TASSARRUFU
VE ALTERNATİF ENERJİ
SİSTEMLERİ HAZIRLAN-
YATIRIM PLANLAMASI
_
YÖNETİMİ
İLAVE VE/VEYA YENİ YATIRIM
PLANLAMASI VE RAPORLARIN
HAZIRLANMASI
• BÜTÇE RAPORLAMASI,
• GRAFİKSEL ANALİZLER
• İŞ PROGRAMI HAZIRLANMASI
• YATIRIM MALİYETİ GERİ
KAZANÇ ANALİZLERİ
MASI
ENERJİ YÖNETİMİ
OTOMASYON SİSTEMİ
KURULMASI
YANGIN VE GÜVENLİK
BAKIM YÖNETİMİ
YÖNETİMİ
İŞ GÜVENLİĞİ FORM VE
KULLANIM MANUELLE-*1
RİNİN HAZIRLANMASI
BAKIM RAPORLARININ
HAZIRLANMASI VE
ÇIKARILMASI
YANGIN VE GÜVENLİK
RİSK ANALİZLERİNİN
ÇIKARILMASI
PERİYODİK BAKIM
SİSTEMİNİN
KOMPÜTERİZE
EDİLMESİ, PAKET
PROGRAMLARININ
OLUŞTURULMASI
YANGIN ÖNLEME PROJELERİ HAZIRLANMASI
VE UYGULAMA
KAIZEN ÖNERİ SİSTEMLERİ
TESİS İÇİ KAİZEN GRUPLARININ KURULMASI
GRUPLARARASI YARIŞMALARIN PLANLANMASI
ENERJİ KAZANIMI, MALİYET DÜŞÜRÜLMESİ İLE İLGİLİ GRUP SİSTEMİNDEN GERİ KAZANIM
ELDE EDİLEN TOPLAM KAZANCIN ÇIKARILMASI VE ÜRÜN BAZINA BİRİM KAZANÇ, MALİYET
AZALTMA SİSTEMİNİN KURULMASI
Şekil 4 : Toplam tesis yönetimi ilişki şeması
landırması, Rekabet ortammda pazar payını arttırmak
ve/veya ihtiyaçları karşılamak açısından uygun yatırımların belirlenmesi ve minimum gerekleri sağlayacak şekilde yapılandırılması, hem tesis verimini, hem
de kâr seviyesini arttırabilecektir.
YANGıN VE GÜVENLIK YÖNETIMI
Yangm ve güvenlik yönetimi de Toplam Tesis Yönetimi ile her ne kadar ilişiksiz bir kavram gibi görünse de,
Toplam Tesis Yönetiminde bulunan öğelerin güvenli bir
şekilde muhafaza edilmesi, tesis sürekliliğinin sağlanması, yapılan uygulamaların sonuçta hasarla veya can
güvenliğiyle tehlikeye düşmemesi açısmdan Yangın ve
Güvenlik önlemleri son derecede önem arz etmektedir.
Bu bağlamda tesislerin kullanım özelliklerine göre
oluşturabilecek yangm tehlikeleri, binaların konstrüktif özellikleri ve içinde bulunan malzemelerden doğabilecek riskler ve bu risklerin yangın algılama, söndürme
veya duman kontrol sistemleri açısından değerlendirilmesi, uygun olan metodlarla sistem çözümünün gerçekleştirilmesi, sonra mahaller bazında yapılan değerlendirme ve genele bakılarak bütün bir yangın koruma
sisteminin oluşturulması ve entegrasyonu kurulmalıdır. Ayrıca tesiste yangın ekipleri kurulmalı, riske karşı personel eğitilmeli ve organizsyon sağlanmalıdır.
Güvenlik yönetimi ise yangm yönetiminde olduğu
gibi profesyonel firmalarca yapılacak risk analizi sonu50 • Mühendis ve Makina - Cilt : 38 Sayı : 454
cunda çeşitli teknolojik sistemlerin (CCTV, Elektronik
Kart Sistemleri) kurulmasıyla bağlantılı olarak ilgili personelin eğitilmesi ve organizasyonuna dayanmaktadır.
SONUÇ
Toplam Tesis Yönetimi sonuçta; tesislerde bulunan
bütün d isiplinlerin koordineli olarak ihtiyaçlarının yukarıda belirtilen planlama ve uygulama raporları dahilinde yatay ilişkiler ile sağlanması ve sürekli iyileştirilmesi esasıyla sürdürülmelidir (Bknz. Şekil 4). Yanlış veya eksik yapılacak uygulamalar Toplam Kalite'nin sağlanamamasına ve Tesis bütünlüğünün sağlıklı olarak
korunamamasına sebep olmakla birlikte ülkemiz açısından da enerji kaybı, hammadde kaybı ve insan kaynağı kaybına maalesef neden olacaktır.
KAYNAKÇA
1. Larkin, David J; Engineering Manuel of Automatic Control,
Honeywell October 1989.
2. Metasys Network Sales Resource Manuel 635, Feature Highlights Section, Johonson Control Inc. 1995.
3. Itnai, Massaki, Kaizen, Japonya'nın Rekabetteki Başarısının
Anahtarı, Brisa Aralık 1994.
4. Egidio, Franco D; Kalitede Canlılık TM1 Italy/Summit.
5. Ishıkawa, Kaoru; Toplam Kalite Kontrol, Kalder Yayınları
Mayıs 1995.
6. Şimşek, Muhittin; Kaizen'in İlk Basamağı,- Kalite Çemberleri, Mühendis ve Makina Kasım 1996.
GEÇMİŞE ı
Çeviren : Nilgün KARAKÜÇÜK
MMO Genel Merkezi
BAKIŞ
Animasyon Resimler
700 Yıl Önce -Aralık 1897
Edison'un kinetoskop, Lumiere
Kardeşler'in sinematograf ve
fentaskop (aşağıdaki) gibi marifetli aletler fotoğraflara hayat
veriyor. Çok hızlı hareketin neden olduğu bir an için görünmeme ve titreme gibi kusurların
Aydaki İlk Bilim Adamı
25 Yıl Önce- Aralık 1972
7 Aralık'ta iniş yapan Apollo 17, aya insan götüren son uçuştu. Astronotlar arasındaki Harrison H. Schmıtt astronot
olan ilk bilim adamıydı. 37 yaşındaki
,*.
Hervard mezunu bir jeolog olan Harrison
•**
ay üzerinde bir modülün sürülmesi misyonuna seçilmişti.
Konfor için Mühendislik
75 Yıl Önce- Aralık 1922
/•*».
yakında ortadan kaldırılacağına
inanıyoruz. Popular Science ayrıca ses, renk ve 3 boyutun
olacağını da öngörmüştü. 0
Piccar'ın Denizaltısı
50 Yıl Önce- Aralık 1947
Stratosfere çıkan balonu ile
ünlü olan Belçikalı fizikçi Auguste Piccard, okyanusların
derinliklerini keşfetmek için
bir tasarım geliştirdi. Yolcular
Piccar'ın demzaltıları içinde istedikleri zaman iniş çıkış yapabilecek. Önceki küreler bağlı bulundukları gemi tarafın-
Ergonomik bir sandalye için yapılan ilk çağrıda
bir sandalyenin insan vücudunu nasıl rahat ettirebileceği üzerinde tartışılmış ve bilim adamları okullar, bürolar, fabrikalar ve arabalarda kul
lanılan sandalyeleri standart hale getirmeye çalışmışlardı. Ancak bir konuya dikkat
çekmek gerek, dik ve düzgün oturulmadığı takdirde ergonomik bir sandalye bile
olsa vücut şeklini bozabiliyor. •
İlk Viteskutusu
75 Yıl Önce- Temmuz 1920
Tek ayakla hızları değiştirmek New
York'lu bir mucit sayesinde mümkün olacak. Tek bir pedalle geri vites ve fren de dahil olmak üzere bütün hızlar kontrol edilebilecek.
Böylece sürücüler bir ayaklarıyla
hız pedalına basarken, diğerini fren
ya da geri vites için kullanmaktan kurtulacaklar.
İlk Sigara Uyarısı
125 Yıl Önce -Aralık 1872
Sigara içmenin kalp, akciğerler, gözler ve diğer organlar
üzerindeki etkileri üzerine hazırlanan raporda, tütünün
vücut üzerinde en olumsuz etkileri yaptığı belirtilmişti.
Nikotinin ölümcül bir alkolord olduğunun açıklandığı
raporda hiç bir sigara tiryakisinin kendini tam olarak
sağlıklı diye niteleyenleyeceği vurgulandı. •
dan kontrol ediliyorlardı. Piccard'm denizaltısı su bolonlarından daha hafif bir plotforma bağlı. •
* Popüler Science Dergisi'nden çevrilmiştir.
Mühendis ve Makina - Cilt : 38 Sayı : 454 • 51
ÜYE
BİLGİLERİ
GÜJ*€ELLEŞ$fESJ
GEREKEN
MESLEKTAŞLARIMIZ
Değerli okuyucularımız; Bildiğiniz gibi yayınlarımızın ve diğer duyurularımızın size sağlıklı ulaşmasında adreslerinizin güncel olması büyük önem taşımakta. Bu sayımızdan itibaren ev ve iş adreslerinden bağlantı kuramadığımız üyeterimizin listesini yayınlayacağız. Listede adınız bulunuyorsa, Adres Güncelleme Formunu doldurarak faks (312 • 231 31 65) veya pasta ile bizlere ulaştırmanızı rica ediyoruz.
Sicil No
.Adı - Soyadı
1
2
3
6
7
8
9
10
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
27
32
36
38
39
40
42
43
45
46
48
50
52
53
56
60
68
69
70
71
72
78
81
82
84
85
86
87
88
90
91
93
95
96
98
99
102
104
105
106
107
108
109
110
111
113
Kadri SAYİT
Celal ÎMRE
Sadun ERENLİ
Orhan IŞIK
Orhan ALP
Şükrü ER
Hakkı TOMSU
1. Sefa GÖKÇEN
Kemal GÖNEN
Ragıp GÖNEN
Süleyman GÖNEN
M. Sami GÖNÜL
Kamuran GÖRGÜN
Misel GRUNFELD
Nikita GUBER
Doğan GÜCER
Alev GÜCER
M. Emin GÜL
Faruk Hasan GÜLEK
A. Orhan GÜMÜŞ
Orhan GÜVENÇ
Muhittin GÜNEŞ
ihsan GÜNEY
Lütfü GÜNGÖR
Yavuz-GÜRSOY
Sadettin GÜNTURKUN
Ali ŞERBETÇİOĞLU
A. Sakıp GÜRBÜZ
Zekai GÜRDOĞAN
Veysel GÜROY
M. Sait GÜRPINAR
C. Hakkı GÜRSEL
Hayrullah GÜRTAN
Sabahattin GÜVENEN
Sadık ILGIN
Rauf IŞIK
Haydar IDEMEN
Sermet İDİL
mimi İLERI
Necmettin İNANÇ
Ömer İNÖNÜ
sazı İPEK
Metin ÎPIİKÇÎ
Osman IRTEM
1. Ata İLİŞ
Velit İSFENDİYAR
R. Naci TANRIKULU
A. Mesulama
IŞALAN
Suphi İŞCEN
Nihat İYİGÖZ
Nejat İZAR
Ahmet ÖZKÖSEOĞLÜ
Raif KABARTAY
Mehmet Ali KAĞITÇI
Ekrem AKPAY
Nazım ILIKÇA
H. Yılmaz ORUN
Ahmet KÖK
Nazif KAYA
Ahmet GÜRÜN
Turgut MANDALÎNÇÎOĞLÜ
Ertuğrul NİSANCIOĞLU
Kemal OĞUL
Sabri SUNGU
114
116
117
119
120
121
122
124
126
127
130
133
134
135
136
137
138
139
140
141
143
145
146
147
148
149
156
157
159
160
163
165
166
167
169
172
173
174
177
178
179
182
184
186
188
190
191
193
194
195
198
199
200
201
203
205
207
209
210
211
216
217
219
220
221
222
Doğan SENGÖZ
Özcan TÜRER
A. Şükrü UYAR
Recai AKMAN
Mustafa SEYREK
ihsan TAYLAN
Reman KANTAR
M. Sıtkı IÇMELİ
Özcan DRAMON
Orhan ÖZOZAN
Mustafa KİTAPÇIOĞLU
Hulusi ARCAN
Eşref ODKAN
Mustafa TAYLI
İlhan ORAN
İsmail Hakkı UGAN
Muhsin TAŞKIN
Cemal SANCAR
Hilmi KURAL
İhsan ABAY
Orhan ACARLAR
Nurhan AĞAN
Hasan AKAGÜNDÜZ
A. Sezai AKALTIN
M. Turhan AKAŞ
H. Fehmi AKBOSTANCI
SulhiAKIŞIK
Cemal AKIŞOĞLU
M. Bahattin AKPINAR
Muammer AKSAN
Halit AKSEL
Saim AKSOY
Mustafa AKSULU
Cemal AKSUNA
0. Faruk AKÜN
Turgut AKYOL
Necdet AKYÜZ
Selahattin ALATAN
Ali ALEV
Enver ALGÖN
Cemil ALKAN
Necmettin ALP
1. Adnan ALPAN
Halil ALPASLAN
Oğuzhan ALPEU
Kamil AKÇALI
Esat ALTINTAŞ
Yakup ALTUĞ
Faruk ALTUNBEY
Mehmet ALTUNEL
Hikmet ANAR
İhsan ANIL
Sadık AKSEN
Necla CERAN
Nihat APAYDIN
Hüseyin Cahit ARAL
V. Tuğrul ARAL
Samim ARDUMAN
1. Kamil ARGUT
H. Nuvit ARICAN
Turhan ARITAN
Naci ARK
Vedat ARPACI
Erdoğan ARSAN
Nurettin ASLANGlRAY
Niyazi ALTUNKAL
225
226
229
231
232
236
237
240
241
242
244
245
247
248
249
250
251
254
255
256
257
258
259
260
261
264
265
266
267
268
269
271
272
275
276
278
280
A. Rıza ASLANBAYRAK
Bülent ATABEK
Ziya ATAMER
Mustafa ATAYURT
Muctebe ATEŞ
Necdet AYAŞ
Muhlis AYATA
Reşit AYDA
Ömer AYDINLIK
Niyazi AYGÜN
Doğan AYKUT
Veli AYLIKÇI
ihsan AYTEK
Ahmet AYTEKlN
Zeki AYVAZ
İsmail BEYANNAT
Kadrettin AYYILDIZ
Leon BAHAR
Muammer BALCI
Nafiz BALCI
Ragıp BALCIOĞLU
Ömer BALKAN
Doğan BALKİ
Seyit BALKUV
Abdurrahman BALOĞLU
Işık BARUM
Rıza BARLAS
Nizamettm ERGlL
Bahattin BARTIN
Cihat BAŞAK
Celal BASARA
V. Hulusi BAŞAT
Seyhan BAŞKAYA
Orhan BATI
A. Samim BAYDAR
Vahdet BAYLAŞ
Mustafa BAYRAM
282
283
284
285
287
288
290
291
292
293
294
296
300
303
306
307
308
309
311
313
315
317
319
321
322
324
325
328
329
332
334
335
336
337
338
339
340
Faruk BAYSAL
ilhan BAYSAL
Kamil BAYTIMIR
Fuat BECERİK
Selahattin BELER
M. Nuri BERKANT
N. Cafer BESEN
Nejat BEŞE
Ah Ekber BESER
Mehmet BEYAZIT
Abidin BEYKÖYLÜ
F. Nejat BİL
Hikmet BİNARK
İlhan BİRKAN
M. Fahrettin BERKİN
Adnan BARAL
B. Avni BARAYDIN
Ferhat KANDEMİR
Halil BOZKURT
Emin BOZOĞLU
Nuri BULUT
A. Rıza BURGE
A. İhsan BUTUN
Nazım BUYUM
Salih CANDAN
Beslan CANKAT
Şevket ÇENGEL
Kostantin CIDROF
M. B. hattın CIMILI
M. Kemal CO.ŞKUN
Uluer CÜMBÜŞ
Şükrü YAZICIOĞLU
Abdullah ÇAĞLAR
Hüseyin ÇAKIROĞLU
Yusuf ÇALIK
Sabrı ÇALIŞKAN
S. Abdullah ÇALIŞLAR
i
TMMOB MAKİNA MÜHENDİSLERİ ODASI
ÜYE ADRES GÜNCELLEME FORMU
'
ADI/SOYADI
ODA SİCİL NO
IS TEL :
FAX :
V İS ADRESİ
EV TEL :
EV ADRESİ
•;>#
Yazışma Adresi* :
•
*
•
Ev
•
h "
İŞ
*
Dergi vb. yazışmaların gönderileceği adres (X| ile işaretlenecek
İmza
Bakım Mühendisliğinde çağdaş teknolojiler:
İşin uzmanından!
VibraTek
Çağdaş Bakım Teknolojileri serisi no 2:
Titreşim Ölçümü
BDS3H3BD9D
fefe Çözüm:
Predict/DLI DC-7B Titreşim Ölçüm Sistemi +
VibraTek, Mühendislik ve Eğitim desteği
Titreşim Ölçüm Cihazı
Bildiğini pazarlayandan alınır,
Bulduğunu pazarlayandan değil!
ABD Titreşim Enstitüsü'nün (Vibration Institute-USA)
dünyadaki üç temsilcisinden biri olan VibraTek, yetkisi ve bilgisi ile hizmetinizdedir.
Vibration Institute Sertifikalı Eğitim Programımızı sorunuz!
Tel: 312-440-7111 (2 hat) Fax: 312-440-8640
Hoşdere Caddesi 164-2, 06550 Çankaya ANKARA
SEMINER-KURS-SEMPOZYUM
TJ" A TJT^Tȴ r\r|Y
Hazırlayan : Nııgün KARAKÜÇUK
MMO Genel Merkezi
SERGİ - KONGRE
»»• Security
Uluslararası Güvenlik Sergi ve Kongresi
Essen - Almanya, Tel: 0049 . 201 / 72440, Faks : 0049 . 201 / 7244-448
•w EURO-BLECH
Uluslararası Sac-Metal işleme Teknolojileri Sergisi
Hannover - Almanya,
T e l : 0049 . 5 1 1 / 890,
Faks : 0049
06-09 Ekim 1998
20-24 Ekim 1998
. 5 1 1 / 8932626
fev METEC
Uluslararası Metalürji Teknolojisi ve Malzemeleri Sergi ve Kongresi
09-15 Haziran 1999
Düsseldorf - Almanya, Tel: 0049 . 2 1 1 / 4560-01,
Faks : 0049 . 2 1 1 / 4560-668
FUAR
ra Envitec
Uluslararası Çevre Koruma ve Atık Yönetim Teknolojileri Fuarı
Düsseldorf - Almanya,
T e l : 0049 . 2 1 1 / 4560-01,
Faks : 0049
02-06 Mart 1998
. 2 1 1 / 4560-668
«*• INTHERM
Uluslararası Yanma, Isıtma ve Havalandırma Teknolojileri Fuarı
Stuttgart- Almanya, Tel: 0049 . 711 / 2589-0, Faks : 0049 . 711 / 2589-440
K* Dach+Wand (Çatı+Duvar)
Uluslararası Çatı, Duvar Yalıtımı Fuarı
Leipzig, Tel: 0049 . 421.20155-0, Faks : 0049 . 421.20155-33
»
^
CAT
Uluslararası CAD/CAM Fuarı
Stuttgart - Almanya,
T e l : 0049 . 7 1 1 / 2589-0 /
Faks
:
17-21 Mart 1998
20-23 Mayıs 1998
16-19 Haziran 1998
0049 . 7 1 1 / 2589-440
METAV
Uluslararası Üretim Teknolojisi ve Otomasyon Fuarı
16-20 Haziran 1998
Frankfurt - Almanya, Tel: 0049 . 69 / 756081-0, Faks : 0049 .69/74115-74
•a Automechanika
Uluslararası Motorlu Araç Atölye ve Servis İstasyonları Malzemesi,
Otomobil Parçaları Fuarı
Frankfurt - Almanya, Tel: 0049 . 69 / 7575-0, Faks : 0049 . 69 / 7575-6433
15-20 Eylül 1998
» aaa Berlin Motor Show
24 Ekim - 01 Kasım 1998
Berlin - Almanya, Tel: 0049 . 30.3038-0, Faks : 0049 . 30.3038-2325
i» Thermprocess
Uluslararası Endüstriyel Fırınlar ve Isıl Üretim İşlemleri Fuarı
Düsseldorf - Almanya,
T e l : 0049 . 2 1 1 / 4560-01,
Faks : 0049
rar IKK
Uluslararası Soğutma ve Havalandırma Fuarı
Nürnberg - Almanya,
T e l : 0049 . 2 1 1 / 4560-01,
**• INTERKAMA
Uluslararası Ölçüm ve Otomasyon Fuarı
Düsseldorf
- Almanya,
T e l : 0049 . 9 1 1 / 8606-0,
09-15 Haziran 1999
. 2 1 1 / 4560-668
08-10 Ekim 1999
Faks
: 0049
. 2 1 1 / 4560-668
18-23 Ekim 1999
Faks
: 0049
. 9 1 1 / 8606-228
Mühendis ve Makina - Cilt : 38 Sayı : 454 • 55
TMMOB MAKİNA MÜHENDİSLERİ ODASI
ODTÜ KAYNAK TEKNOLOJİSİ EĞİTİM VE ARAŞTIRMA MERKEZİ
işbirliği ile
avruva
.mühendisliği
eğitimi
Kursun Genel Planı
• Kursun Genel Planı
Gaz Kaynağı, Elle Ark Kaynağı, Tig Kaynağı, Mig/Mag Kaynağı, Plazma Kaynağı, Tozaltı Kaynağı, Direnç Kaynağı, Termik Kesme, Sert Lehim, Yumuşak
i Lehim, Metal Püskürtme, Plastikler İçin Birleştirme Yöntemleri, Özel Kaynak
[ Yöntemleri.
• Malzemeler ve Kaynak Esnasında Davranışları
Çelik, Alüminyum, Bakır, Nikel Titanyum, Alaşımlar ve Faz Diyagramları, Karışık Bağlantılar, Ana Malzeme ve Kaynaklı Bölgelerin Isıl İşlemi ve İç Yapısı,
Korozyona Giriş, Diğer Malzemeler ve Alaşımları, Farklı Malzemelerin Birleştirilmesi, Metalografik İnceleme.
• Konstrüksiyon ve Tasarım
Kaynak Tasarımının Temelleri, Kaynak Ağzının Tasarımı, Statik ve Dinamik
Yük Altındaki Yapı Elemanlarının Tasarımı ve Hesapları.
• Üretim, Kalite Güvencesi
Kaynak Denetim Personelinin Görevleri, Uygunluk Belgeleri, Kaynakçı Sınavı, Kaynaklı Yapı Elemanlarında Çarpılma ve İç Gerilmeler, Kaynak Planı,
Tahribatlı ve Tahribatsız Kaynak Dikişi Muayenesi, İş Güvenliği, Kaynakta
Ekonomiklik.
Kurs Tarihleri
Kursun Başlangıcı
Kursun Bitişi
23 Şubat 1998
19 Haziran 1998
AYRINTILI BİLGİ İÇİN
AtiUa PAMİR
ODTÜ
Kaynak Teknolojisi Eğitim ve Araştırma Merkezi
Tel : 0 • 312 • 210 36 92 - 210 21 49
Faks : 0 • 312 • 210 11 68
Şenol KARACA
TMMOB
MMO Genel Merkezi
Tel : 0 • 312 • 231 80 23 - 231 31 59
Faks : 0 • 312 • 231 31 65
DOZAJ, TRANSFER ve YÜKSEK BASINÇ POMPALARI
Makdos, Dozaj, Transfer ve yüksek basınç Pompaları 6 tip 300 çeşit ürün yelpazesiyle
sanayiinin her kesiminde ihtiyaç duyulan proseslerde, başarılı bir şekilde kullanılmaktadır.
PİSTONLU ve DIYAFRAMLI DOZAJ POMPALARI
Bir veya birkaç kafadan ibaret olup 0-5 Lt/h'dan 4m3/h kapasiteye kadar 0 ile
maxımum arası ayarlanabilen 5 bardan 200 bara kadar yüksek verimli dozaı
pompalarımız Kimyasal sıvılardan etkilenmeyecek şekilde 304-316 paslanmaz
çelik, PVC. teflon, poliamid, polipropılen malzemelerden imal edilmekte oiup her
türlü viskos sıvıları pompalıyacak niteliklere sahiptir
ÇOK KOMPONENTLİ
MOTORLU MİKSER KARIŞTIRICILARI
HİPOKLORİT DOZAJ ÜNİTESİ
Çok komponentli Hıpoklorit dozaj ünitelerimiz şekilde
j görüldüğü gibi bir veya birkaç dozaj kafasından
ibarettir.
Alüminyum sülfat Bakır sülfat gibi eriyik
hazırlanmasında ve benzeri tesislerde yüzme havuzu
içme suyu tesislerinin klorlanmasında kullanılabilen
ünitelerimiz kullanım sahasına göre karıştıcılı olarak
(0) Maxımum arasında ayarlanabilen değişken debıli
pistonlu diyaframlı dozaj pompalarıyla paket ünite
olarak teçhiz edilmiştir.
Sanayii sektöründe kullanılan motorlu karıştırıcı
elamanlarımız 60 d/d-500 d/d'ya kadar tank ve
karıştırıcısıyla birlikte özel olarak imal edilmektedir
YUKSFK BASINÇLI DONKİ POMPA
Yüksek basınçlı pompalarımız pistonlu tipler olup genelde toz
deterjan üretiminde basınçlı kapların testinde ve reaktörlerde
kullanılmaktadır
304-316 cRNİ ve çelik malzemeden imal edilmekte olup kendinden
soğutmalı 0-100 Lt/h-10m3/h kapasiteye kadar 15 bardan
maxımum 3Û0 bar karşı basınca göre dizayn edilmiştir
SABİT DEBİLİ TRANSFER POMPASI
Sabit debilı transfer pompalarımız Kimyasal niteliklere haiz
viskos sıvıların transferinde kullanılmaktadır
Pompalarımız 8 bar maxımum 80m3/h kapasiteye kadar
| transfer edilecek sıvının kimyasal ve fiziksel yönünden
etkilenmeyecek malzemelerden imal edilmektedir
P O M P A L A R I M I Z I N
K U L L A NMA SAHALARI
* Kullanma sulun (asliyesinde
* Teksül sanayiinde
TEKNİK ÖZELLİKLER
* Kademesiz kendinden ayarlanabilir sistem.
* 0 - 1 Lt' den 0 - 4 m arası
* 0,5 - 300 bar basınca kadar dozaj pompaları
* Her türlü kimyasal maddeyi dozajlar.
NOT : LÜTFEN AYRINTILI BİLGİ İÇİN
BROŞÜR İSTEYİNİZ.
* I ııeloil vaknıa tesislerinde
* \ükleer ve termik santrallerde
su SI.""*''"idırnıa işlemlerinde
* Iemizlik. sabun ve deterjan
sanayiinde.
* (ıida Sanayide
* Kinıva sanayiinde katkı dozajında
* I'ulverizasyon işlemlerinde
Iioya sanayiinde
Meşrubat sanaviinde
ilaç sanayiinde
Kugıl sanaviinde
Kitcc sanayiinde
Kazan sulun t asliyesinde
Ieme suları tasfıvcsiııde
Şeker labrİkalannda
Otonıotik klorlama tesislerinde
* Dolum t esişlerinde ve dalıa birçok
iş sahalarında kullanılmaktadır.
Merkez Mah. Üzeyir Ağa Sok. No : 11 Yenibosna ' İSTANBUL
Tel. : (0212) 655 24 83 (3 hat) - 651 91 92 Fax : (0212) 651 90 85
ühendis ve Makina Dergisi
Oda'mız teknik yayınları arasında olup, periyodik olarak
her ay sürekli yayınlanmaktadır.
• : • • :
i
"••*"
. . ' i '
,
:.
..
•• it'.
»"
•-•
•••
. * ,
..i»
• • ' :
* - - . -
••
-
_ •
-
•is>i:..- •.•-.•'•-.•.; Ji
Dergimiz abonelerine, üyelerimize ve makina mühendisliği öğrenimi gören tüm öğrencilere gönderilmektedir.
AKINA
akina Mühendisleri O d a ' s ı tarafından y a y ı n l a n a n E n d ü s t r i
Mühendisliği
Dergisi,
ilgi
a l a n l a r ı n a yönelik iki ayda
bir ç ı k a r t ı l a n , ortak bir meslek dili o l u ş t u r m a k , bilgi üret i m i n i n ö z e n d i r i l m e s i , yayg ı n l a ş t ı r ı l m a s ı ve değerlendirilmesi vb. amacıyla iki ayda
bir yayınlanan Oda Yayınıdır.
UHENDISLERI
•
*
. : " . - . - • •
.. • •
I.-
.
•
- ı
"
•
;
d a m ı z İ s t a n b u l Şubesi tarafından
yayınlanan
Tesisat
Mühendisliği D e r g i s i n d e yayınlanan tesisat ile ilgili mak a l e l e r , bu k o n u d a k i a ç ı k l a r ı
kapatabilecek
niteliktedir.
Tesisat mühendisliği ile ilgilenen tüm ü y e l e r i m i z e yardımcı o l d u ğ u m u z u u m a r ı z .
DASI
KÜS
veri kon
3 Faz AC Motor
HIZ KONTROL ÜNİTELERİ
DÜŞÜK HIZDA EN YÜKSEK MOMENT
YENİ TEKNOLOJİ İLE 5 YIL GARANTİ
GERÇEK SERVİS VE HİZMET;
BÜROLARIMIZIN BULUNDUĞU
YERLERDE 4 SAAT,
TÜRKİYE GENELİNDE
24 SAATTE SERVİS
TAAHHÜDÜ
GARANTİ
ÜCRETSİZ MONTAJ
ENELMAK
ENDÜSTRİYEL ELEKTRONİK ve MAKİNA SAN. TIC. LTD. STİ.
: Î777 Sk. No:200 Karşıyako/İZMİR
Te|: 0(232) 367 46 45 - 372 09 03 Fax: 0(232) 367 46 45
Salı;
:6053 5k.No:5/2 Karşıyaka/İZMiR
Tel: 0(232) 367 46 45 - 372 09 03 - 366 3? 49
Deniili Şb. : Saraylar Mah. 493 Sk. Gözde Psj. DENİZLİ TehO(258)265 63 65
istanbul Şb.: Fulya Mh. Ortaklar Cd. fiibal Sk. NoJ/6 Mecidiyeköy/İSTANCUL
Tel&Fox: 0(212) 212 47 53
Fobriko
Makina Mühendisleri Odası'ndan
2 YENİ KİTAP
nümerik kontrollü
takım tezgahları ve
programlama prensipleri
makina
mühendisliği
sozlugu
Kış Köşesi
Yaz Köşesi
Isıtma, soğutma, havalandırma ve doğalgaz çözümleri,
sektörün geleneksel fuarı ISOHA'98'de.
İyi bir hava yakalamak istiyorsanız bu fuarı kaçırmayın.
11. yıl
1İSDHA98
11. Uluslararası Isıtma, Soğutma, Havalandırma, Tesisat, İzolasyon ve Doğalgaz Teknolojisi Fuarı
Beylikdüzü Fuar ve Kongre Merkezi - İstanbul
26 Şubat- 1 Mart 1998
iSÎAFEKS
Tel: (0212) 243 42 20 (2 hat) 243 15 32 (2 hat) Fax: (0212) 251 61 59
Tüm Gereksinimleriniz Tek Adresten!.
KANTHAL, endüstriyel ve laboratuar fırınlarının ısıtma sistemlerinde 60 yılı
aşkın dünya çapındaki liderliğini, geniş bilgi birikimi ve teknik donanıma
sahip genç kadrosuyla Türkiye' de de sürdürmekten kıvanç duyar. Sahip
olmak istediğiniz ileri teknoloji ile üretilmiş komple ısıtma sistemleri Kanthal
tarafından size tek bir adresten sunulmaktadır
Superthal
Süper Elemanlar
Kanthal Süper
Değişik sıcaklıklardaki farklı fırın
atmosferlerinde, koruyucu tüp
gerektirmeksizin direkt olarak
Çeşitli boyut ve formlara sahip
Kanthal Süper elemanları ile
endüstriyel ve laboratuar
fırınlarında en yüksek verimi
yıllar boyu sağlayabilirsiniz
1550 °C eleman sıcaklıklarına
kadar çalışan Kanthal Süper
ısıtıcı elemanı ile entegre edilmiş
seramik fiber izolasyonlu
ısıtma modülleri.
Endüstriyel ve laboratuar tipi fırınlar
için 1900 'C sıcaklıklarına kadar çalışan kullanılabilirler.
MoSİO, bazlı elektrikli ısıtma elemanları.
Komple Isı Ünitesi
Kanthal, gaz ve elektrik ısıtmalı
fırınlar için farklı APM radyant/tüp
Gazlı ve elektrikli ısıtma sistemleri ısıtma sistemi uygulamaları ile
kullanıcılara daha da yakın...
için toz metalürjisi ve ekstrüzyon
ile üretilmiş max.125O 'C çalışma
sıcaklıklarına uygun FeCrAI bazlı
radyant/koruyucu tüp sistemleri.
| APMRadyant Tüpler
Metalik Elemanlar
Fıbrothal
1400 t eleman sıcaklıklarına
kadar çalışan tüm fırınlarda
Kanthal tarafından üretilen
kullanıma hazır FeCrAI / NiCr
esaslı tel ve şerit metalik elemanlar.
Max. 1300 °C sıcaklıklarında çalışan
laboratuar ve endüstriyel fırınlar için
yataklanmış ve/veya serbest ışıma ile
çalışan elektrikli ısıtma ve vakum altında
şekillendirilmiş seramik fiber izolasyon modülleri
KANTHAL
W
KANTHAL TÜRKİYE
-KNHR KALAMIŞ CAD. AKTUĞ APT. No: 65/
81040 FHNBRBAHÇH - İSTANBUL
Tel : 0 • 2I6 • 330 02 98 - 4I8 04 98
Fax : 0 • 2!6 • 348 51 15
35 Yıllık Tecrübe!
Firmamız 23.000 m2 alan üzerinde 5.000 m2
yeni fabrikamızda modern tezgahlarda seri
üretim yapmaktadır.
Redüktörlerimiz 0,25 Kw'dan 250 Kw'a 1,5
devirden 625 devire kadar Motorlu ve motorsuz,
seri ve standart olarak üretilmektedir.
Firmalar istedikleri anda Firmamız veya Türkiye
genelinde geniş bayilik teşkilatlarımızdan
gerekli bilgi ve taleplerini bulabilirler.
Redüktörlerimizde motor hariç 1 yıl garantimiz
vardır.
YILMAZ REDUKTOR A.S.
Merkez/Centre: Maltepe Gümüşsüyü Caddesi Bestekar Medeni Aziz Efendi Sok. No:54
TOPKAPI / İSTANBUL / TURKEY
Telephone: (90-1) 567 93 82 - 567 93 83 - 567 45 07 Fax: (90-1) 567 99 75
Fabrika/Factory: Beylikdüzü Hadımköy Yolu Kıraç Köyü Mevkii 1. Km.
BÜYÜKÇEKMECE / İSTANBUL / TURKEY
Telephone: 886 50 43 - 886 50 44 Fax: 886 54 57
Filtr
Prftomat Otomatik Geri Yıkamalı
**
Filtrasyan Cihazı
Filtomatın Üstün Özellikleri:
1
Basınçlı hatlarda filtrasyon
~> Her sıcaklık ve basınçta filtrasyon
1
Yüksek kirlilik yüklerinde maksimum
verim • 2"-96" giriş çıkış çapı • Geniş
filtrasyon alanı • %100 geri yıkama
verimi • Geri yıkama sırasında
filtrasyon devamlılığı • 3-30 sn geri
yıkama süresi • Düşük su sarfiyatı
• Montaj kolaylığı • Boru hattına her
pozisyonda montaj imkanı • İlave
enerjisiz çalışma imkanı • Düşük yük
kaybı • Değişmeyen filtre elemanları
ile çevre korumasına katkı.
t
',.
Kullanıldığı Yerler:
1
Soğutma suyu
• Kondenssuyu
• Kuyu-deniz-yüzey suyu
• Şeker şerbeti
• VVhite Water
• İçme suyu
•Tarım ve goff sahası
sulama suyu
•Susma amaçlı atıksu
• Midye yumurtası
• Diğer her türlü sıvı
ti **
3 mikrondan 3000 mikrona kfedar filtrasyon
• Tek ünitede 20 m3/h • 40.000 m3/h kapasite
s*»
ANTEL ARITMA TESİSLERİ İNŞAAT, SANAYİ VE TİCARET A.Ş.
İnönü Cad. Turaboğlu Sok. Surnko Sitesi M3 A Blok Kat 3 D : 16 81090
Kozvataöı
İSTANBUL Tel : (0.216; 463 55 89 (3 Hat) Faks : (0.216ı 463 55 86
Bazı Filtomat Kullanıcıları:
rakya Cam-TR1, Trakya Cam-TR3, Cam Elyaf, Oyak Renault, Tofaş, Arçelik-Çayıroya, Arçelik-Eskişehir, Arçelik-Ankara, Auer, Döktaş, Çukurova Çelik, Yarpet, Pimaş,
alsan, Marshall, Türk Siemens Kablo, Simko, Kartonsan, Brisa, Maret, Köy-Tür, Hürriyet-istanbul, Hürriyet-izmir, Kiriş-World, Club Tuana, Mar Otel, Göçtür, Tatlısu Sitesi,
Sabancı Villaları, Motif Tekstil, Zümrüt Örme, Trend Boya, Akateks, Bilkont, Hasörme, First Tekstil, Denimko, Gap idaresi, DSİ XV. Bölge
Doğal Gaz yakıtlı buhar santralı 2 x 8 ton/h, 8 ATÜ ve Su hazırlama grubu:
Basınçlandırma, Filtreleme, Yumuşatma, Gaz alma 100 Ton/h.
DOĞAL GAZ ve
SIVI YAKITLI ISI
SANTRALLARI
TOZ KÖMÜR
TAKILABİLEN
TAM OTOMATİK HAREKETLİ
IZGARALI ÖN OCAK
ve İÇ OCAKLI
SİSTEMLER
KIZGIN YAĞ
KAZANLARI
BUHAR JENERATÖRLERİ
BASINÇLI
KAPLAR
PETNİZ ISI SAN. ve TİC LTD. ŞTİ.
Fab.
: Fatih Mh. Suyolu üstü No: 9 Esenyurt/İstanbul
Tel
: 620 17 14 /3 hat Faks: 596 74 89
Büro
: Perpa İş Merkezi 6. Kat No: 629
Tel
: 220 60 47 - 220 60 25 Faks: 221 58 57
PETMAK PETNİZ MAKİNA SANAYİ A.Ş.
İmalat
: Haramidere Sanayi Sitesi
Anbarh/İstanbul
Tel
: 690 43 52 - 220 60 25
Faks
: 221 58 57
TEME L
EN YÜKSEK TEKt.
iĞLAMA ELEMANLARINDA
IE SUNAR. *
ttAÜÛ İÇİN ÜNLÜ BİR İSİM "TEMEt^AİMA HİZM6>W1İZDE.
LDIRMA QAiVAt0
Rl ve SİYAH
ELEKTRO KAPLAMA
KAPLAMA
MYASfoLSİYAHLAŞTIRMA ,,„
L HATLARI
ÇATimjffEMLERİ
K KOlMkÜKSİYON
Ceyhan Yolu Uzeri 30-
ADANA
W
' ^
Tefeg^22.393~^ 85 (4 Hat>
ini
IAOC
Inönü Cad
-STFA B-3
B 1
# ^ y ^ 1 /JSTANBUL
Tel.: 0.216.362 9 4 İ 0 V 18
t\n
SrcfSEK
Arctech Kaynak
Elektrodları ve Telleri
Sanayii A.Ş.
Merkez
Okçumusa Cad.
Tezgül işhanı
No.2 Kat: 6
Şişhane 80020
İSTANBUL
Tel :212 253 05 01 pbx
Fax : 253 05 88
Fabrika
Veliköy,
Öksüzce Çiftliği
59500 Çerkezköy
TEKİRDAĞ
Tel : 282 674 41 11 pbx
Fax: 674 41 1 6 / 1 7