Slayt 1 - Kanserle Savaş Uygulama ve Araştırma Merkezi

EKİM AYI MEME KANSERİ FARKINDALIK AYI
MEMENİZ SİZE İHANET EDEBİLİR
ERKEN TANI HAYAT KURTARIR
Prof Dr Ayfer Haydaroğlu
EÜ Kanserle Savaş Araştırma ve Uygulama Merkezi
Memenin Anatomik Yapısı
Kaburgalar
Süt kanalları
Süt bezleri
Meme hormonlar
sayesinde gelişim
ve fonksiyon
gösteren ve süt
salgılayan bir salgı
bezidir.
Meme Gelişimi
• Meme, yaşam
boyunca hormonlara
bağlı değişikliğe
uğrar.
A)Adelosan dönem,
B) Aktif dönem,
C) Laktasyon,
D) İnaktif Dönem.
Meme Kanseri Nedir?
Süt bezlerini ve
kanallarını döşeyen
hücrelerin, kontrol dışı
olarak çoğalmalarına
Tümör
MEME KANSERİ
denir.
Normal kanal
Kalınlaşma
Hiperplazi
İnsitu kanser
Kanser
Meme Kanseri Tipleri Nelerdir?
Memenin süt kanallarını döşeyen
hücrelerden gelişenler
DUKTAL KANSERLER
(Kanal kanserleri)
Süt guddelerini döşeyen hücrelerden
gelişenler:
LOBULER KANSERLER
(Bez kanserleri)
Meme Kanseri Görülme Sıklığı
• Kadınlar arasında en sık görülen
kanserdir.
• Tüm kadın kanserlerinin %18’i
• Her yıl 1 milyon yeni olgu
• MK sıklığı dünya üzerinde farklılık
gösterir
ABD, Kanada
Yüzbinde 80-90
Japonya
Yüzbinde 12-15
Meme Kanseri Neden Olur?
•
•
•
Meme kanserlerinin %70’inde hiçbir
risk faktörü yoktur. Neden olduğu
anlaşılamaz.
Geriye kalan %30 da risk
faktörlerinin çoğu önlenebilir
değildir.
Mevcut risk faktörleri 4 grupta ele
alınır:
1.
2.
3.
4.
Genetik etkenler
Hormonal etkenler
Çevresel etkenler
Memenin selim (iyi huylu) lezyonları
I. Genetik Etkenler
•
•
•
•
BRCA-1 ve BRCA-2 gen
mutasyonları olan kadınlarda % 80
meme kanseri gelişmektedir.
Bu gen mutasyonları aile öyküsü
olanların üçtebirinde bulunmaktadır.
Toplumdaki her 10 meme kanseri
olgusundan ancak bir tanesi
ailevidir.
Meme kanserinde ailesel yatkınlık
sözkonusudur.
Meme Kanserinde Ailesel
Yatkınlık
Meme kanserli kadının(MKK)
Rölatif Risk(RR)
Annesinde
Kız kardeşinde
Kızında
Men.sonrası.MKK’nın akrabalarında
Men.öncesi.MKK’nın akrabalarında
Çift taraflı MKK’nın akrabalarında
Men.öncesi ve Çift tarafMKK’nın akrabaları.
8.8
2.7
4.6
Yok
3.1
5.0
9.0
II. Hormonal Etkenler
Üremeye ilişkin etkenler
 İlk adet yaşının 11’den
küçük olması,
 Menapoz yaşının 55’den
büyük olması,
 İlk doğumun 40 yaş
üstünde yapılması meme
kanseri riskini arttırır.
II. Hormonal Etkenler
Üremeye ilişkin etkenler
• İlk doğum yaşının geç oluşu riski arttırır
İlk Doğum Yaşı
20 yaştan önce
30 yaştan sonra
Hiç doğum yapmayanda
RR
1
4
2
• Doğum sayısındaki artış riski azaltır.
• Emzirme süresindeki artış riski azaltır
Laktasyon
4-12 ay
2 yıldan uzun
Risk Azalması
%11
%25
II. Hormonal Etkenler
Dışarıdan Alınan Hormanlar
Doğum Kontrol Hapları(DKH)
• Meme kanseri ile ilişkisi tam
açıklığa kavuşmamıştır.
• Genç kadınlarda uzun süreli
kullanım riski arttırabilir.
• Ailesinde MK olanlar ve selim
meme hastalığı bulunanlarda
35 yaşın altıda 8 yıldan uzun
DKH kullanımı önerilmez.
II. Hormonal Etkenler
Dışarıdan alınan hormanlar
Hormon Yerine Koyma
Tedavisi(HYT):
 Östrojenler meme dokusundaki hem
normal hem de kanser hücrelerin
büyümesini uyarırlar.
 Menopoz sonrası dönemde uzun süreli
Hormon Yerine Koyma Tedavisi meme
kanseri riskini küçük bir oranda
arttırmaktadır. Ancak aksini bulan
çalışmalarda vardır.
 Hormon yerine koyma tedavileri 10
yıldan uzun sürerse risk artar.
Million Women Study
LANCET.2003: 362: 419-27
HYT kullananlarda hiç kullanmayanlara göre:
 Meme kanseri riski 2 misli
 Buna bağlı ölüm riski 1.22 misli daha fazladır.
III. Çevresel Etkenler
Beslenme
• Yağdan zengin beslenme,
• Fazla alkol kullanımı,
• Yüksek dozda radyasyona maruz
kalma,
• Fiziksel aktivite eksikliği,
• Yaş,
• Menopoz sonrası şişmanlık
meme kanseri riskini arttırır.
III. Çevresel Etkenler
Alkol
• Günde 3 bardak yüksek dereceli
alkol içen bir kadının meme
kanserine yakalanma riski, hiç
içmeyen kadına göre 2 kat daha
fazladır.
• Alkol alımının günde bir kadeh ile
sınırlandırılması önerilmektedir
Alkol ve Meme Kanseri ilişkisini
Araştıran Çalışmalar
Çalışmacı
Grup (n)
Relatif Risk
Hiatt
303
3.3
Garfinkel
2933
1.6
Gapstur
493
1.5
Friendrich
519
1.2
Van den Brandt
422
1.7
III.Çevresel Etkenler
Fiziksel Aktivite
• Ağır fiziksel aktivite adet başlama yaşını
geciktirir, MK riskini azaltır.
Adet başlama yaşı
– Bale yapan kızlarda
– Kontrol grubunda
→ 15.4
→ 12.5
• Haftalık 4 saat veya daha çok egsersiz Meme
kanseri riskini %60 azaltır.
III. Çevresel Etkenler
İyonizan Radyasyon
• Japonya’da atom bombası
sonrası maruz kalan
kadınlarda MK 2- 4 misli
görülmüştür.
• Alınan radyasyonla MK
ortaya çıkışı arasında bir
bekleme periodu vardır.
IV. Memenin İyi Huylu Lezyonları
• Üremeyen(Non proleratif )
Lezyonlar
• Üreyebilen (Proleratif)
Değişiklikler
• Anormal doku gelişimi (Hiperplazi)
• Aile öyküsü + atipik hiperplazi
MK riski yoktur.
RR 1.9
RR 4.4
RR 8.9
Memenin Risk Faktörleri
Yaş
Risk Fazla
• Meme kanseri yaş
arttıkça daha sık
görülür.
– %90’ı 40 yaş
sonrasında
Risk Düşük
– 20 yaş altı ender
80 yaştan sonra meme kanseri riski 8 de bir!!!
Memenin Risk Faktörleri
•
•
•
•
Yüksek Risk: Rölatif Risk 4.0
İleri yaş
Geçirilmiş meme kanseri
Genetik yatkınlık
Biopsi ile kanıtlanmış atipik ve proliratif
(üreyen) kitleler
Memenin Risk Faktörleri
Orta Risk: Rölatif Risk 2 - 4.0
•
•
•
•
•
•
•
Yüksek sosyoekonomik durum
Obesite
Birinci derece akrabada MK
Geçirilmiş yumurtalık veya rahim kanseri
Memenin radyasyona maruz kalması
İlk gebelik yaşı > 30
Hiç doğum yapmama
Memenin Risk Faktörleri
Düşük Risk: Rölatif Risk 1.1-1.9
•
•
•
•
•
Alkol alımı
İlk adet yaşı 12 den küçük olması
Menapoz yaşı 55 den büyük olması
Östrojen yerine koyma tedavisi
Doğum Kontrol Hapları tartışmalı
Meme Kanserinden Korunmak Mümkün mü?
•
Çevresel faktörlere dikkat!!!
– Düşük yağlı diyet
– Alkol alımının kısıtlanması
– Eksersiz
– Gereksiz film çekimi önlenmesi
• Kanserden değil geç kalmaktan
kork!!!!
– 40 yaş öncesi elle muayene,
gerekirse USG
– 40 -50 yaşlar da 2 yılda bir,
– 50 yaş sonrası her yıl
mamografi
Meme Kanserinden Medikal Korunma
• Kemoprevansiyon
(İlaçla korunma)
– Tamoksifen
– Raloksifen
• Preventif Mastektomi
(Koruyucu Ameliyat)
– BRCA1, BRCA2 mutasyonu
olan, ailesel yatkınlığı çok
kuvvetli olan sıhhatli
kadınlarda düşünülebilir.
Meme Kanserinde Risk Azaltan Etkenler
Uzun süre emzirme, çok doğum
• Emzirme süresi 2 yıldan fazla olanlarda
meme kanseri riski azalmaktadır.
Meme Kanserinde Risk Azaltan Etkenler
Fiziksel aktivite
• Haftada 4 saat veya daha çok
egzersiz meme kanseri riskini
%60 azaltır.
• Ağır fiziksel aktivitenin ilk
adeti geciktireceği ve
dolayısıyla meme kanseri
riskini düşüreceği öne
sürülmektedir.
Meme Kanserinde Risk Azaltan Etkenler
Beslenme
• Meme kanseri riskini arttıran
beslenme tarzından uzak
durarak, yağdan fakir, liften
zengin beslenme ile riski biraz
azaltabiliriz.
• Antioksidanların, meyvelerin
ve sebzelerin kanser riskini
azaltabileceği
düşünülmektedir.
Meme Kanserinde Risk Azaltan Etkenler
Vitaminler
• A Vitaminini antioksidan
özellikleri ile DNA
hasarına yol açan
maddelere karşı hücresel
savunmayı arttırır.
• A Vitamini malign
değişimi önler.
A Vitamini ve Meme Kanseri İlişkisini Araştıran
İleriye Dönük Çalışmalar
Çalışmacı
Grup (n)
Relatif risk
Paganini-Hill
123
0.8
Graham
344
0.9
Rohan
519
0.9
Hunter
1439
0.9
Meme Kanserinden Korunma
Cerrahi Yöntemler
– Koruyucu mastektomi
(Cilt Koruyarak meme
dokularının alınması),
– Yumurtalıkların alınması
(Profilaktik ooferektomi)
Angelina Jolie: Doktorum Meme Kanseri riskimin %87,
Yumurtalık kanseri riskimin %50 olduğunu söyledi
Meme Kanserinden Korunma
İlaç Tedavisi
(Kemoprevansiyon)
• Tamoksifen: Östrojen karşıtı etki
göstererek östrojen bağımlı meme tümör
hücrelerinin büyümesini durdurur.
• Raloksifen: Başka bir östrojen karşıtı etki
gösteren bir ilaçtır. Menopoz sonrası
kullanılır
• Menopoz öncesi kadınlarda
Tamoksifen,
• Menopoz sonrası kadınlarda
Raloksifen tavsiye edilmektedir.
Meme Kanseri Tarama ve
Erken Tanı Yöntemleri
• Kendi kendine
meme muayenesi
• Hekim muayenesi
• Ultrasonografi
• Mamografi
• MR
Meme Kanseri
Meme Kanseri Tanısı
Kendi Kendine Meme Muayenesi
NE SIKLIKTA ?
– Ayda bir kez
HANGİ GÜN ?
– Adet görenlerde: Adetin başlangıcından
7-10 gün sonra;
– Adet görmeyenlerde:
Her ayın aynı günü...
Kendi Kendine Meme Muayenesi
Nasıl ?
Ayna karşısında gözlem
Kendi Kendine Meme Muayenesi
Nasıl ?
Duşta, Ayakta kendi
kendini muayene
Sırt üstü yatarken kendi
kendini muayene
Kendi Kendine Meme Muayenesi
Nasıl ?
Parmak uçlarınızın iç yüzeyleri ile dairevi
hareketler yapın.
MEME KANSERİNİN
UYARICI BELİRTİLERİ
Kitle
Anormal Büyüme
Sarkma
MEME KANSERİNİN
UYARICI BELİRTİLERİ
Meme cildinde
buruşukluk,
Portakal kabuğu
görünümü
Meme başında
çekinti
Meme başından
kanlı akıntı
MEME KANSERİNİN
UYARICI BELİRTİLERİ
Cilt renginde değişiklik
Meme ucunda veya
derisinde kaşıntı,
pullanma, kızarıklık
Lenf bezlerinde
büyüme
Kolda anormal bir
şişme
Meme Kanserinde Tanı
Mamografi
• Mamografi, memenin tanı
amacıyla düşük dozda
çekilen bir röntgen filmidir.
• Memede ele gelmeyecek
kadar küçük kitleleri tespit
edebilir.
Meme Kanserinde Tanı
Mamografi
• Memedeki tümörün büyüklüğünü,
cilt ve kas yapılarla ilişkisini,
tümörün kaç odaklı olduğunu
gösterir.
• Mamografi meme yakınması olan
olgularda tanısal amaçlı, ya da hiç
yakınması olmayan kadınlarda
tarama amaçlı uygulanır. Kullanım
amacına göre:
– Tanısal mamografi veya
– Tarama mamografisi
tanımlamaları yapılır.
Meme Kanserinde Tanı
Ultrason
• Ultrason mamografiyi
tamamlayan en değerli
tetkiklerden biridir.
• Ultrasonda ses dalgaları
kullanıldığı için dokuya zarar
vermez. O nedenle sıklıkla
tekrarlanabilir.
Meme Kanserinde Tanı
MR (Manyetik Rezonans
görüntüleme)
• MR, radyasyon içermeyen
elektromanyetik bir yöntemdir.
• Demir içeren bir madde damardan
verilir ve meme dokusu içinde nasıl
kümelendiğine bakılır. Kanser kuşkulu
odaklarda bu madde tutulur.
• MR muhakkak adetin başlangıcından
itibaren 7. ve 12. günleri arasında
yapılmalıdır. Adet sırasında ya da
öncesinde çekilen MR yanlış kanser
görüntüsü (Yanlış pozitiflik) verebilir.
Meme Kanserinde Tanı
MR (Manyetik Rezonans
görüntüleme)
• Eğer hormon tedavisi alınıyorsa MR
tetkikinden önce 3 hafta ilaç kullanımı
bırakılmalıdır.
• MR mamografinin yerini tutmaz onu
tamamlar.
• Ailesinde meme kanseri yatkınlığı olan 35
yaştan genç kadınlarda mamografiden daha
yararlı olabilir.
Meme Sağlığı için İzlem Aralıkları
40 yaşına kadar
İki yılda bir doktor
muayenesi
ve
gerekirse ultrasonografi
Meme Sağlığı İçin İzlem Aralıkları
40 yaşına kadar
Riskli hastalarda
30 yaş sonrası
her yıl doktor muayenesi
ve ultrasonografi
Gerekirse MR
Meme Sağlığı İçin İzlem Aralıkları
40-50 yaş arası
İki yılda bir doktor
muayenesi,
kontrol mamografisi,
gerekirse ultrasonografi,
Riskli hastalarda her yıl
Meme Sağlığı İçin İzlem Aralıkları
50 yaş sonrası
Yıllık hekim
muayenesi
ve
yıllık mamografi
izlemi
Meme Kanserinde Tanı
Biyopsi
Biyopsi:
Mevcut tümörden incelemek
için bir örnek çıkartılmasıdır.
• İnce iğne ile yalnız hücre almak için yapılırsa
ince iğne aspirasyon biopsisi(İİAB),
• Ele gelmeyen kitlelerde işaretleme ile yapılan
biyopsilere işaretleme biyopsisi,
• Tümörü keserek çıkarılması insizyonel(Keserek)
biopsi,
• Tamamı çıkarılırsa eksizyonel(Çıkararak) biopsi,
• Stereotaktik yöntemlerle yapılırsa
stereotaktik(Hedefleyerek) iğne biopsisi denir.
Meme Kanserinde Tanı
Biyopsi
İşaretleme biopsisi
Patoloji
Meme Kanseri Evreleri
Meme Kanseri Cerrahisi
Lumpektomi +SLNB
(Bekçi lenfbezi
biyopsisi)
Parsiyel mastektomi
+ Koltuk altı çıkarılması
Mastektomi
+ Koltuk altı
çıkarılması
Meme Kanseri Cerrahisi
Yapılan araştırmalarda
memenin tamamının
çıkarıldığı olgularla bir
kısmının çıkarılıp kalan
memeye radyoterapi verilen
olgular arasında sağ kalım
açısından hiçbir fark
olmadığı saptanmıştır.
Ek Tedaviler
• Ameliyattan sonra hücresel düzeyde
kalıntıları ya da vücuda olası yayılan tümör
hücrelerini yok etmek için EK TEDAVİLER
verilir.
• Lokal ek tedavi:
– “Radyoterapi” bir daha hastalığın
çıkmamasını sağlayan lokal etkili bir tedavi
yöntemidir.
• Sistemik ek tedavi:
Tüm vücudu kapsayan sistemik etkili
tedaviler
– “Kemoterapi”,
– “Hormonal tedavi” ve
– “Biyolojik ajanları” kapsar.
Radyoterapi
• Normal dokuları koruyup hasta
bölgeye radyasyon vererek yapılan
tedavidir.
• Radyasyonla tedavi veren bilim
dalının adı radyasyon onkolojisi, bu
tedavileri veren doktorlara da
radyasyon onkoloğu denir.
• Radyoterapinin amacı:
– Ameliyat sonrası nüksleri
azaltmak,
– Tümörleri küçültmek,
– Kemik, beyin gibi organlara
sıçrama olduğu zaman metastaz
tedavisi ile hastayı rahatlatmaktır.
Kemoterapi
• Kanser hücrelerini öldüren ilaçlarla yapılan
Sistemik bir tedavidir.
• Bilim dalının adı Medikal onkoloji, bu tedavileri
veren doktorlara da Medikal onkolog denir.
• İlaçlar genellikle damar yolundan, bazıları ağız
yolundan uygulanır.
• Uygulanacak ilaçlar kan yolu ile tüm vücuda yayılır.
Kanser hücreleri gibi hızlı büyüyen hücrelerin içine
girer, çoğalmalarını engeller ve bu hücreleri
öldürürler.
• Bu arada kıl kökleri, kemik iliği, barsaklar gibi
sağlıklı hücreleri de geçici olarak etkiler. Bu
nedenle istenmeyen yan etkileri çoktur.
Hormon Tedavileri
• Hormon tedavilerinde yumurtalıklar tarafından
üretilen östrojenin kanser hücrelerini beslemesi
engellenir.
• Menopoz öncesi ve sonrası farklı hormon tedavi
prensipleri vardır.
• Meme kanseri, genellikle hormona duyarlı bir
tümördür.
• Hormon duyarlı meme kanserlerinde: Karşı
hormonları vermek hastalığın yayılımını
durdurur, sağ kalımı arttırır, tekrarlama olasılığını
azaltır.
• Hormona duyarsız meme kanserlerinde ise:
Hormon tedavileri verilmez.
Biyolojik Ajanlar
• Günümüzde kullanılan biyolojik
tedavi ajanları kanser hücrelerini
hedefleyen Hedefe yönelik ilaçlardır.
• Bazı meme kanserlerinde hücre
yüzeylerinde özel bir protein(HER 2)
bulunur.
• Bu ilaçlar bu özel proteinleri taşıyan
tümör hücrelerini bulur ve yok eder.
Sağlıklı hücreler daha az etkilenir. Bu
nedenle diğer kemoterapi ilaçlarına
göre yan etkileri daha azdır.
Sonuç Olarak
Kadınlarda Eğer...
•
•
•
•
Memede herhangi bir kitle,
Meme başından kanlı akıntı,
Meme cildinde bir çekinti,
Memelerde şekil değişikliği, bir şişlik
Varsa derhal doktora başvurmalıdır.
Tamamen sağlıklı kadınlar bile,
• Belirli aralıklarla kendi kendini muayeneyi,
• 40 yaş sonrası 2 yılda bir, 50 yaş sonrası yıllık doktor
kontrolleri ve mamografi yaptırmaları
• Riskli kadınlarda 30 yaştan sonra doktor kontrollerini
ihmal etmemelidir…
Sonuç Olarak
Meme kanseri günümüzde erken
yakalanırsa korkulacak bir hastalık değildir!
• Her evrede meme kanseri tedavi edilebilir ama erken
evrede yakalanırsa %90 dan fazla yaşam şansı vardır.
• Meme kanseri ele gelemeyecek kadar küçükken bile tespit
edilebilir.
• Size düşen bu hastalığın farkında olmaktır.
EKİM AYI MEME KANSERİ FARKINDALIK AYI
TEŞEKKÜRLER…