Finansal kriz sonrası ekonomide yeni trendler 10 Eylül 2012, İzmir Sezer Bozkuş Kahyaoğlu İşletme Risk Yönetimi, Ortak CIA, CFE, CFSA, CRMA, SMMM [email protected] Sunum Planı Finansal kriz sonrası ekonomide yeni trendler 1 Küresel ekonomideki gelişmeler ve gelişmeleri belirleyen faktörler 2 Türev piyasalar ve geleceği 3 Dünyada yeni finansal mimari 4 İş dünyasına önerilerimiz 5 Genel değerlendirme ve sonuç ©2012 Grant Thornton International Ltd. All rights reserved 2 Finansal yapı ve sistem Bankacılıkta Deregulasyon ve Serbestleşme Finansal Serbestleşme İslami Finans Global Finansa Uyumlaştırma ATM’ler Banka ve Kredi Kartları Çekler Elektronik Para Maliye Politikalarının Uygulama Sistemindeki Değişiklik Ödeme Teknolojisindeki İyileşmeler Yapısal Değişim Yasal ve Kurumsal Yapıda Değişim İnternet Bankacılığı Sektör-içi, Sektörlerarası, Ülke-içi ve Ülkelerarası Birleşme ve Satın-almalar Sermaye Piyasalarının Gelişimi Finansal Konsolidasyonlar Finansal Yapı ve Sistem Kredi Piyasalarının Yetersizliğinin Azalması Özel Sermaye Yatırım Fonları Türev Ürünler Finansal Yenilikler Menkul Kıymetleştirme Girişim Sermayeleri Koruma Fonları ©2012 Grant Thornton International Ltd. All rights reserved Finansal Sistemlerin Derinleşmesi Finansal Bütünleşme Mikro Finans •Sermaye Piyasaları •Bono Piyasaları •Yatırım Fonları •Şirketlerin şeffaflığının artması •Şirketlerin piyasadan daha kolay fonlanması •Ticarette ve ticari ürünlerde teknolojik gelişmeler •Derecelendirme Kuruluşları •Sermaye piyasalarından daha fazla fonlama •Bankalar borçlarını kayıtlarında sadece kısa dönem için tutuyorlarborçlarını korumaya alıyorlar •Finans sektörüne yeni oyuncuların girmesi (küçük tacirler, merdiven-altı piyasalar) 3 Küresel kriz değişimi zorunlu kılmaktadır… Finansal kriz süreci Yetersiz kalan politikalar • Dünya ekonomisinde 2008 yılından sonra ortaya çıkan kriz ve etkileri devam etmekle birlikte ortaya çıkan etkilere yönelik tedbirlerde alınmaya devam ettiğinden dolayı yaşanan bu gerçeği bir “süreç” olarak tanımlamak daha doğrudur. • İçinde bulunduğumuz zaman dönemi dikkate alınırsa karşılaştığımız en önemli sorun, bu krize yönelik olarak bilinen ve kullanılan ekonomi politikası araçlarının artık yeterli olmadığıdır. Başka bir ifadeyle ekonomi politikası araçları etkisizdir. Kriz sonrası değişim • Bundan dolayı da bu kriz değişimi zorunlu kılmaktadır. Ancak bu değişim uluslararası ve küresel boyutta bir koordinasyona ve uzlaşmaya bağlıdır. Uluslararası parasal veya finansal sistemin yeni baştan dizayn edilmesi gerekecektir. ©2012 Grant Thornton International Ltd. All rights reserved 4 Kurumsal finans piyasalarında yer alan yerleşik oyuncular ve önemi artan oyuncular Birikimler “Fon Kaynakları” Yerleşik Oyuncular Yatırım Araçları Aracılar Finansal Piyasalar İşletmeler Özel Emeklilik Fonları Bankalar Özel Finansman İşletmeler Hükümetler Sigorta Sağlayıcıları Özel Bankalar ve Aktif Yöneticileri Sermayeler Hükümetler Hane halkları Devlet Fonları ve Merkez Bankaları Özel Finansman Sabit Gelir Hane halkları Alternatif Yatırım Firmaları Önemi Artan Oyuncular Aile Şirketleri Yatırımlar “ Fon Kullanıcıları” Diğer Finansal Piyasalar Türevler, Endeksler ve Sentetikler Çok Taraflı Platformlar 5 ©2012 Grant Thornton International Ltd. All rights reserved Son krizin anatomisi • • • 2007-2008 krizi, temelinde finansal piyasaların işlevini kaybetmesine bağlı olarak ortaya çıkan bir krizdir. Gelişmiş ülke Son krizin anatomisi Bu krizi diğer son 30 yıl içinde yaşanan krizlerden ayıran en önemli fark ise, bir gelişmiş ülke krizi olmasıdır. İkincisi de finansal piyasalarda yanlış fiyatlamaların ekonomiye verdiği zararların kazanımları da yok edecek kadar yüksek oranda olmasıdır. Yanlış fiyatlama Sentetik türev ürünler Önümüzdeki dönem başta finansal riskler olmak üzere, kurumsal ve ekonomik risklerden korunmak veya bu riskleri yönetmek için daha çok zaman ve bütçe ayrılması gerekmektedir. ©2012 Grant Thornton International Ltd. All rights reserved 6 Durgunluk içinde enflasyon Stagflasyon eğilimi • Enerji ve emtia fiyatları birlikte hareket ediyor Arz ve talep şokları eş anlı olarak yaşanıyor Küresel ekonomide stagflasyon eğilimleri artıyor • • Bu durumu krize karşı uygulanan talep genişletici politikaların bir sonucu olarak değerlendirmek doğru değildir. Bunun nedeni ise dünyada talepteki düşüşün üretimde kendinden daha fazla bir düşüşe yol açmış olmasıdır. Bu arz düşüşü, dünya ekonomisini fiyat artışlarına yol açarak durgunluk içinde enflasyon olarak tanımlanan stagflasyon rejimine doğru sokma eğilimindedir. Bu süreçte dünya ekonomisinin yapısını ve finansal piyasaların dinamiklerini anlamak daha da önem kazanmaktadır. ©2012 Grant Thornton International Ltd. All rights reserved 7 Enerji ve emtia fiyatları ilişkisi Kaynak: j. Reboredo, Enegy Policy-2012 8 ©2012 Grant Thornton International Ltd. All rights reserved Küresel ekonomide stagflasyona doğru… Yeni Yatırım Yok Daha Yavaş Büyüme Mevcut Borcu Yeniden Yapılandırmad Zorluklar Artan Temerrüt Şirketler Finansal Kriz Reel Resesyon Daha Fazla Faizler/ Temerrüt Tüketiciler Aktif Fiyatlarının Düşmesi ve Daha Az Net Varlık Daha Düşük Harcama 9 ©2012 Grant Thornton International Ltd. All rights reserved Finansal piyasalarda denetim mekanizması Finansal modelleme Yetersiz kalan analizler • Finansal değişkenleri, finansal sistemi ve işlevlerini dikkate alan ekonomi biliminde genel bir model yoktur. • Genel olarak geliştirilen yaklaşımlar da finansal krizler sonrasında ortaya çıkan etkilerin analizine yöneliktir. Denetim • Uygulamalar ve yaşananlar tek bir gerçeği ortaya çıkarmıştır; bu da finansal piyasaların denetlenmesi gerektiğidir. Finansal ilişkiler ve işlemlerin finansal sistemin varlığına yol açan temel nedenden sapmış olmasıdır. Bu temel işlev tasarrufların yatırıma dönüştürülmesidir. Bu işleve zamanla ekonominin likiditesinin sağlanması da eklenmiştir. Bu ikinci temel işlev, finansal piyasaların gelişmesine yol açmıştır. ©2012 Grant Thornton International Ltd. All rights reserved 10 Finansal piyasalarda denetim mekanizması Yatırımın likidite edilmesi Risk hesaplamaları • Bir yatırım yapıldığında, üretim aşamasına geçilinceye kadar harcamaların karşılanması gerekir. • Yatırımların yapıldığı ve üretime kadarki zaman aralığındaki bu harcamalar finansal kurumlar tarafından gerekli risk hesaplamalarına göre karşılanır. Fiyat dalgalanmaları • Finansal fonların dönüşümünde fiyat dalgalanmalarına bağlı ortaya çıkan risklerden korunmak gereklidir. Bu da yeni finansal araçlara gereksinimi ortaya çıkarmıştır. Bu araçlar türev ürünler olarak bilinmektedir. Bu araçlar finansal yenlikler olarak da ifade edilmesine karşın türev ürün veya araçlarla finansal yenilikler arasında önemli farklar vardır. ©2012 Grant Thornton International Ltd. All rights reserved 11 Türev araçların özelliği Sistemik yani finansal sistemin bütününü etkileyecek şoklarda yeterli bir koruma sağlamaz Fiyat dalgalanmalarına yönelik en etkili korunma araçları Kriz deneyimi göstermiştir ki, finansal sistemin likiditesi ile sistemin sağlıklı işlemesi arasında bir asimetri vardır. Bu durum merkez bankalarının finansal istikrarı da sağlamaları yönünde bir eğilimi ortaya çıkarmıştır. Bu ürünlerin önemli bir özelliği de merkez bankalarının para politikası uygulamalarının etkisini azaltması ve ya da artırmasıdır. ©2012 Grant Thornton International Ltd. All rights reserved 12 Türev araçların özelliği • Genel olarak, türev bir araçla bu türev aracın temelinde olan varlığın değeri arasında şu şekilde bir ilişki vardır: dayanak varlık veya temel varlığın fiyatı arttığında, faiz oranlarının değişmediği varsayımı altında, türev aracın fiyatı da aynı oranda artar. • Ya da başka bir ifadeyle, dayanak varlığın fiyatındaki değişim oranında türev aracın da fiyatı aynı oranda değişir. • Ancak, türev araçlarının fiyatındaki bir değişim temel aracın veya dayanak varlığın değerinde kendinden daha fazla bir değişim yaratır. ©2012 Grant Thornton International Ltd. All rights reserved 13 Sentetik türev ürünlerin etkisi • Bu araçların büyümesi veya bu araçların piyasasının büyümesi türev ürünlerin büyümesiyle eş anlı olmuştur. Sentetik türevler Türevin türevi • bu ürünler her bir türev ürünün türevi şeklinde olmasıyla birlikte aynı zamanda kendisinin de bir türevi olarak piyasada alımsatıma konu olan finansal araç haline gelmiştir. • Bundan dolayı, bu piyasaların büyüklüğü türev piyasaların katı olarak büyümüştür. Finansal duyarlılık Faiz oranlarındaki küçük bir değişim bu piyasalarda kendinden daha büyük değişimlerin ortaya çıkmasına yol açmıştır. Bu açıklanan ilişki mortgage krizinin de neden büyük etkiler yarattığının anlaşılmasını sağlamaktadır. ©2012 Grant Thornton International Ltd. All rights reserved 14 Türev piyasalar fiyatlamaları doğru yapmazsa ileriye yönelik iktisadi karar birimlerinin doğru kararlar alınmasını engeller… •Türev araçlar ve türev piyasalar ileriye yönelik iktisadi kararlar için bilgi veren bir işlem görmektedir. Bununla birlikte buna yönelik olan risklerin yönetilmesi için araçlar sunar. İktisadi karar alma Fiyat dalgalanması •Piyasa ekonomisinin benimsendiği bir iktisadi yapıda türev piyasalar işlevsellik kazandırılmazsa piyasa mekanizmasının işlemesini sağlayan fiyat mekanizması sağlıklı işlemez ve fiyatlar da olması gerekenden daha dalgalı olur. •Bundan dolayı, fiyatlardaki dalgalanma yani “volatility” bir ekonomide türev piyasalar yoluyla azaltılabilir. Türev piyasalar Bu da doğal bir sonuç olarak risk yönetimidir. ©2012 Grant Thornton International Ltd. All rights reserved 15 Finansal piyasalarda Türkiye gerçeği Piyasalar arası etkileşim • Piyasa mekanizmasının işleyebilmesi türev araçların etkin bir risk yönetimipiyasalardaki fiyat dalgalanmalarını azaltan biçimde işlemesi emtia ve finansal türev piyasalarının ya da borsaların birbiri ile karşılıklı etkileşimine bağlıdır. Bankalar • Türkiye gerçeğinden yola çıkacak olursak emtia veya emtiaya dayalı türev araçlar piyasası oluşmamıştır. Bunun ana nedeni, bilimsel açıdan değerlendirildiğinde, finansal ilişkilerin ve işlemlerin banka esaslı kredi mekanizmasına dayalı olmasıdır. Türev piyasalar derinleşemiyor • Kredi mekanizmasının ortaya çıkardığı kur riski ve diğer işlem riskleri bu sistem içerisinde tek yönlü outright iki yönlü forward anlaşmalarıyla yönetilebilir durumdadır. Bu durum, dövize dayalı türev ürünlerin gelişimini veya piyasasının derinleşmesini engelleyecek bir durumdur. Türkiye’de finansal sistemin hakimi olan bankacılık sistemiyle, kurumsallaşmış bir türev piyasa ile gerekse işlem bazında bankacılık sisteminin entegre edilmesi üzerinde durulmalıdır. ©2012 Grant Thornton International Ltd. All rights reserved 16 Kamu harcama politikaları: Devlet, bankalar ve reel ekonomi arası risk dağılımı Bankalar Kamu Borç Riski Aktifler Pasifler Kamu Borcu Bankaların Borç Riski Firmalara Verilen Borçlar Sermaye Riski Vergi Geliri Kurtarma Paketi Olasılığı Reel Ekonomideki Büyüme 17 ©2012 Grant Thornton International Ltd. All rights reserved Brüt dış borç stoku içinde özel sektörün borçlanma durumu KAMU SEKTÖRÜ (Milyon ABD Doları) 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Ç1 KISA VADELİ STOK 915 1.341 1.840 2.133 1.750 2.163 3.248 3.598 4.290 7.013 10.683 TCMB ÖZEL SEKTÖR TOPLAM UZUN DIŞ KISA UZUN TOPLAM DIŞ KISA VADEL BORÇ VADELİ VADEL BORÇ STOKU VADELİ İ STOK STOKU STOK İ STOK (II) STOK (I) 63.618 64.533 69.503 70.844 73.828 75.668 68.278 70.411 69.837 71.587 71.362 73.525 75.040 78.288 79.866 83.464 84.686 88.976 87.136 94.149 90.228 100.911 1.655 2.860 3.287 2.763 2.563 2.282 1.874 1.776 1.576 1.269 20.348 21.513 18.123 12.662 13.115 13.519 12.192 11.529 10.251 8.430 1.275 8.419 22.003 24.373 21.410 15.425 15.678 15.801 14.066 13.305 11.827 9.699 9.694 13.854 18.812 27.078 34.024 38.547 38.707 47.405 43.671 71.603 75.543 78.284 UZUN VADELİ STOK (*) 29.202 30.058 36.852 50.710 82.594 122.385 141.630 129.126 119.797 127.057 129.358 TOPLAM DIŞ BORÇ STOKU (III) 43.056 48.870 63.930 84.734 121.141 161.092 189.035 172.797 191.400 202.600 207.642 TÜRKİYE TÜRKİYE BRÜT DIŞ BRÜT DIŞ BORÇ BORÇ STOKU STOKU / GSYH (%) (I+II+III) 129.592 56,2 144.087 47,3 161.008 41,2 170.571 35,4 208.406 39,6 250.418 38,6 281.389 37,9 269.566 43,6 292.203 39,9 306.447 39,7 318.247 (*) 01.10.2001 tarihinden itibaren TCMB tarafından izlenmektedir. Kaynak : HM, TCMB, TÜİK 18 ©2012 Grant Thornton International Ltd. All rights reserved Türev piyasaların etkinliği • Bu büyüklük dikkate alındığında, bu dış borcun ne kadarının hedge edilip edilmediğini bu verilerden tahmin etmek zordur. • Ancak şunu belirtmeliyiz ki, bu büyüklük kadar türev araç satın alınmış olmalı ya da türev piyasamızın döviz ya da dövize endeksli türev piyasanın işlem büyüklüğü en az bu kadar olmalıdır. • Eğer, bir türev piyasanın etkinliğinden söz ediyorsak, bu etkinlik, ortaya çıkan risklerin yönetimini sağlayıp sağlamadığına bağlıdır. Bu çerçevede türev piyasamızın etkinliğini değerlendirmesini sizlere bırakıyorum. ©2012 Grant Thornton International Ltd. All rights reserved 19 Dünyada neler oluyor? Dodd-Frank Yasası vs Sarbanes-Oxley Yasası 2002 2010 • • Nasıl ki SOX yasasıyla kurumsallaşma ülke ekonomilerinde firmalar tarafından uygulanması zorunlu olan süreç olarak ortaya çıkmışsa, Dodd-Frank yasası da belirtilen kural ve koşulların finansal piyasaların işleyişini belirleyecektir. Yasanın en önemli kısmı türev araçlarla bu türev araçların piyasasına yönelik düzenlemelerdir. Genel olarak, yasanın temel ruhu türev ürünlerin ekonomik işlevini yerine getirecek dinamiğini oluşturmaktır. Burada önemli nokta, ilk defa IMF’nin dışındaki bir yapının finansal sistemlerin işleyişini belirleyici yönde temel araçları belirlemiş olmasıdır. Bu, uluslar arası parasal sistemde ABD’nin ağırlığının ileride de artarak devam edeceğini göstermektedir. ©2012 Grant Thornton International Ltd. All rights reserved 20 H. Daha fazla finansman maliyeti, daha kısa vadeler; azalmış etkiler ve pazara ulaşım kaybı; kredi default swaplarının genişlemesinin yayılması Piyasa İlişkileri Diğer Piyasa, Kurum ve Kuruluşlar G. Kur riskine karşı temsilen pozisyon almak; türev piyasa oyunculuğunda daha az C. Artan karşı-taraf riski sermaye Amerikan Bankaları D. Kredi değerleme uyumlaştırması için yapılan riske karşı pozisyon almanın iktidarın kredi default swaplarının ve iktidar bonolarının artışını yönetmesi F. Daha fazla finansman maliyeti, daha kısa vadeler; azalmış etkiler ve pazara ulaşım kaybı C. Artan karşıtaraf riski E. Karşı-taraf riski marj tamamlama taleplerini harekete geçirmesi, daha fazla teminat gerekliliklerinin olması; sözleşme yenilemede daha az bayinin riskine odaklanılması A. İktidar bono sahiplerinin piyasa işareti kayıplarının oluşması; bankaların daha az desteklenmesi Avrupa Bankaları Avrupa Birliği B. Hükümetlere olan koşullu borçların artması; hükümet bonolarının ek satın-almalarına olan azalan talep ©2012 Grant Thornton International Ltd. All rights reserved 21 G20 Reform Planı: Kilit unsurlar ve mevcut durum Karar Verilmiş (uluslararası esaslar) Ya da Tamamlanmış (ulusal uygulamalar) İlerleme Aşamasında Yetersiz İlerleme Uygulayacak Hiçbir Şey Yok Uluslararası Esaslar Ulusal Uygulamalar Banka Sermayesi ve Likiditesi Kilit Finansal Kuruluşlar Çerçevesi Gölge Bankacılık Tezgah Üstü Türev Piyasalar Kredi Derecelendirmeleri Veri İnisiyatifi 22 ©2012 Grant Thornton International Ltd. All rights reserved Yakın dönem finans piyasalarında regülasyon/düzenlemeler 1 1) Müdahaleci regülasyona dayalı yapı Büyümeyi Azaltabilir Ters Kaynaşma – İşletmeler Kendilerine Odaklanır 3 2 Bankacılıkta geri dönüş: Düzenlemelere dayalı müdahaleci yaklaşım 5 Alternatiflerle yeniden yapılandırma Yatırımcıların öncelikleri sektör boyutunda yatırımların azalmasına neden olur ve yapısal değişime neden olabilir 4 İki Sigortacının Hikayesi Güçlü Şirketler Temel Büyümeyi Yakalarken Güçsüzler Sermaye Aktarır 1. Şeffaflığı ve hesap verebilirliğin güçlendirilmesi 2. Sağlam bir mevzuat geliştirme 3. Finansal piyasalarda bütünlüğü desteklemek 4. Uluslararası dayanışmayı sağlamlaştırmak 5. Uluslararası finansal kurumları yenileme Potansiyel Kazananlar/ Kaybedenler 23 ©2012 Grant Thornton International Ltd. All rights reserved Küresel ekonomide etki ve tepki mekanizması Duyarlılıklar Riske Maruz Varlıklar Tepkiler Politikalar İnsan Siber Terör Düzenlemeler Geleneksel Etkiler Yakını İzleme Politika Birliği İtibar Topluluk Süreçler Ortak Yardım Birlikte hareket Risk Piyasaları İleri Güvenlik Sistem Adli Aktifler Teknoloji Terör Kötü Uygulama Hükümetler arası ilişkiler Kazara Bilgi Casusluğu 24 ©2012 Grant Thornton International Ltd. All rights reserved İş dünyasına önerilerimiz Başta Rusya olmak üzere yeni piyasalara yönelmek gereklidir. Talep genişletici politikalar enflasyon ve cari açığa yol açar; bu konudaki önerilerde ölçülü olunmalıdır. Likidite riski; karşılaşılabilecek en önemli sorundur. Bu nedenle likitte kalınız. Yatırımlarınız ile ilgili likidite akımlarınız üzerindeki etkisine göre karar veriniz. Mutlaka kendinizi hedge ediniz… ©2012 Grant Thornton International Ltd. All rights reserved 25 Genel değerlendirme ve sonuç • Küresel finansal sistemdeki güvensizlik temel bir değişken olarak gözlenmektedir. Bu nedenle, altın en güvenli parasal bir değişim aracına dönüşmektedir. • Politikalar yetersizdir ve oluşturulan araçlar sadece kısa vadeli sorunlara çözüm getirmektedir. • Türev piyasalar gösterge ve bekleyişlerin oluşumunu yanlış fiyatlama yapmaya yönlendirmektedir. • Üretim yetersizliği talepteki azalmaya bağlı olarak arzdaki azalmadan ortaya çıkmıştır. Bu azalış, yatırımların azalmasına ve bu kanaldan talebin de azalmasına yol açmaktadır. • Dünya ekonomisindeki gelişmeler AB’nin tek hazine çatısı altında bir kurumsal yapıya yönelip yönelmediğine bağlıdır. ©2012 Grant Thornton International Ltd. All rights reserved 26 Türkiye’ye gelince • Para politikası iyi yönetilmekte ancak, ekonomideki yavaşlamaya bağlı olarak maliye politikasında önemli bir sıkıntı ile karşılaşılabilir. • Türkiye’de türev piyasaların gelişiminin yeterli olmaması bağlamında TCMB’nın faiz koridoru politikası uygulaması doğrudur. Ve başarılıdır. • Dünya ekonomisindeki yavaşlamaya bağlı olarak Türkiye’de büyüme hızı düşecektir. • Esnek döviz kuru sistemi daha önce deflasyonun ithal edilmesini sağlarken şimdi enflasyonun ithal edilmesine neden olacaktır. Bu da ekonominin kısa dönemde büyüme hızının düşürülmesini gerekli kılmaktadır. • Uluslararası ekonomide değişim aracı olarak kabul görmüş dolara yönelik güven, dünya ekonomisinin krizden çıkmasını hızlandıran bir faktör olacaktır. Bu da ABD önderliğinde yeni bir uluslararası finansal sistemdir. ©2012 Grant Thornton International Ltd. All rights reserved 27 Teşekkürler… OFİSLERİMİZ Abide-i Hürriyet Caddesi Bolkan Venter, No:211, C Blok, Kat 3 Şişli, İstanbul T: 0212 373 00 00 F: 0212 291 77 97 Ege Sun Plaza, A Blok, D:224, 295/2 Sokak, No:58 35010 Bayraklı, İzmir T: 0232 435 49 30 F: 0232 435 49 87 Eskişehir Yolu No:6, Armada İş Merkezi, A Blok, Kat:11, No:15 06520 Söğütözü, Ankara T: 0312 219 16 50 F: 0312 219 16 60 Y.Yalova Yolu, Buttim Plaza, Kat 5, No:1607 Bursa T: 0224 211 33 01 F: 0224 211 35 76 © 2012 Grant Thornton Türkiye. Tüm hakları saklıdır. Bu yayında “Grant Thornton”, “ biz” ve “bizim” şeklindeki referanslar, ya küresel bir üye firmalar kuruluşu olan Grant Thornton International Ltd. ya da onun her biri ayrı bir yasal kuruluş olan ve birbirlerinin faaliyetlerinden sorumlu olmayan bireysel üye firmalarından bir veya daha fazlası ile ilgilidir. Grant Thornton International Ltd, sınırlı sorumlu bir İngiliz şirketi olup, müşterilerine hizmet sunmaz. Hizmetler, bağımsız olarak üye firmalar tarafından verilir. Grant Thornton International Ltd ve üye firmalar dünya çapında bir ortaklık değildir. www.gtturkey.com 28 ©2012 Grant Thornton International Ltd. All rights reserved