Turkish Studies - Yrd. Doç. Dr. Necmettin Çalışkan

Turkish Studies
International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 12/8, p. 71-84
DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.11718
ISSN: 1308-2140, ANKARA-TURKEY
This article was checked by iThenticate.
DİNİ HAREKETLERDE SIKÇA KULLANILAN ÂYETLER: PROF.
DR. NECMETTİN ERBAKAN ÖRNEĞİ
Necmettin ÇALIŞKAN* - Ahmet Sait SICAK**
ÖZET
İslam toplumunda hayat bulan dini oluşumlarda birçok Kur’an
ayeti ve dini argüman tarih boyunca kullanılmıştır. Bu araştırmada
İslami hassasiyet taşıyan kitleleri harekete geçirmek için sıkça kullanılan
ayetler, Milli Görüş hareketi örneğinde ele alınacaktır. Hareketin
kurucusu Prof. Dr. Necmettin Erbakan Batı tarzı üniversitelerde
yetişmiş, modern bilimler alanında çalışmalar yapmış ve profesörlüğe
kadar yükselmiştir. Her ne kadar Batı tarzı bilimlerle uğraşsa da o,
yapmış olduğu sosyal ve siyasal çalışmalarda çoğu kez dini referanslara
atıf yapmıştır. Erbakan, yapmış olduğu bu atıfların ancak ehlince
anlaşılacak açıklıkta olmasına özen göstermiştir. Bu makalede yapılan
araştırma sonucunda, onun çokça atıfta bulunduğu tespit edilen bazı
ayetleri ele alarak, bu ayetlerin mesajları ve ortak yönleri üzerinde
durmaya çalışılacaktır. Ayrıca yapılan bu incelemede onun özellikle
kitlelere hitabında ayetleri sunarken, yaptığı/aktardığı tevil ve tevcihler
hususunda tefsir geleneği açısından değerlendirmelerde bulunulacaktır.
Yapılan incelemeler sonucunda; Erbakan’ın yazılı metinlerinde
akademik bir üslup kullandığı ve bilimsel konulara ağırlık verdiği
görülmekte olup, irticalen yaptığı konuşmalarında ise dini kaynak ve
argümanları kullanarak asr-ı saadetten günümüze taşınması gaye
edinilen “heyecan”ı aktif hale getirme gayreti güttüğü, moral ve
motivasyonu artırmayı hedeflediği tespit edilmiştir. Buna bağlı olarak
dini kaynaklar hakkında yaptığı/aktardığı tevil ve tevcihlerin diğer
sosyolojik ve siyasi bağlamda yapılan yorumlama hareketlerine kıyasla
ortaya çıkarılması, pratize edilmiş İslam yorum geleneği açısından önemli
katkılar sağlayacak boyuttadır. Bu sebeple Erbakan’ın sadece sıkça
vurguladığı ayetlerin değil; konuşmalarında gündeme getirdiği tüm
ayetleri kapsayacak şekilde bu ayetlerin “İslami siyaset ve dini bir
hareketin temellerini oluşturması” açısından bir tez konusu olarak ele
alınması gerekmektedir.
Anahtar Kelimeler: Kur’an, Tefsir, Tevil, Erbakan, Milli Görüş.
*
Yrd. Doç. Dr. MKU İlahiyat Fakültesi Tefsir, El-mek: [email protected]
Yrd. Doç. Dr. MKU İlahiyat Fakültesi Tefsir, El-mek: [email protected]
**
72
Necmettin ÇALIŞKAN - Ahmet Sait SICAK
THE FREQUENTLY USED VERSES IN THE RELIGIOUS
MOVEMENTS: THE SAMPLE OF PROFFESSOR NECMETTIN
ERBAKAN
ABSTRACT
The verses of the Quran and many of religious arguments used at
the religious movements throughout the history. In this research,
frequently used verses for activating unions which has islamic precision
will be handled in the sample of the Milli Gorus movement. The
constituent of the movement Prof. Dr. Necmettin Erbakan grew in
western universities, made works at the area of the modern sciences and
appointed up to the professorship. Although Prof. Dr. Necmettin Erbakan
deals with the western sciences, he also referred the religious references
many times at the social and the political works which he made. Erbakan,
paid attention for making the references he made clear for the
comprehension only by the masters. In this notification by the result of
the research made, handling some of the verses defermined that he
references a lot, will be tried to discourse on the common aspects and the
messages of these verses. Additionally, in this examination there will be
made evaluations by the aspect of the commentary convention in the case
of predications and constructions made while presenting of Erbakan the
verses especially adressing to the unions.
As a result of the determination made; being insight of that he
concentrates on the scientific subjects and using academic genre at his
written texts, it is determined that Erbakan makes an effort to increase
the motivation and morale, aims to give excitement which is aimed to be
carried to present day from the century of felicity to the union by using
the religious arguments and resources at the talks which he makes
extemporaneously. Therefore figuring out the predications and
constructions that he made by the comparison to the commentary
movements made at the other psychological and political context, is at
the rate of providing important contribition for the aspect of the
convention of the practiced Islam commentary. By this reason, not only
the verses which Erbakan frequently uses; all of the verses which
contains the verses he uses at his talks must be handled as a thesis
subject for the aspect of "Islamic politics and constitution of the basis of
a religious movement".
STRUCTURED ABSTRACT
The tradition of Qur’anic commentary and interpretation (tafsir and
ta’wil) has gained a new form, growing in time with its peculiar character.
This tradition has served for numerous products to be generated
throughout history in the scope of Qur’anic interpretation. The
methodologies of tafsir and ta’wil have been denoted with many
attributes within the traditions in which they have developed and
according to the classifications based on the already existing works. This
orientation, occurring from practice to theory rather than the opposite,
has caused the classifications and denotations introduced so far to
Turkish Studies
International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 12/8
Dini Hareketlerde Sıkça Kullanılan Âyetler: Prof. Dr. Necmettin Erbakan Örneği
display ambiguities and interpenetrations. It is fair to say that these
classifications and denotations are inadequate today, and will be so in
the future, as shown clearly by the history of Qur’anic commentary.
It is stated in the recent studies that there will be a gradual move
from the method-based denotations and classifications toward the
exegete, the audience, and the practiced interpretation. The reality of this
move requires “the religious movements and their leaders’ conceptions
and interpretations of the Qur’an” to be studied academically and from a
subject-oriented perspective.
In religious movements in Islamic society, many Qur’anic verses
and religious arguments have been used throughout history. The present
study will take up the verses that have been often used to mobilize the
masses with Islamic sensitivity, with the example of the National Vision
(Milli Görüş). The founder of the movement, Prof. Necmettin Erbakan,
received education at Westernized universities, conducted studies in
modern sciences, and attained full professorship. Though engaged with
the sciences of Western origin, he mostly referred to religious sources in
his social and political works. Erbakan made sure that his references
were clear only to the knowledgeable in the subject. In this study, some
Qur’anic verses he cited much will be taken up with a focus on their
messages and common aspects. Evaluations, based on the tradition of
Qur’anic commentary, will also be provided in regard to the
interpretations he made while presenting the verses in his addresses to
the mass.
It is observed, in the process of collecting and classifying the
relevant material that Erbakan used an academic style with an emphasis
on scientific subjects in the texts he authored. These texts usually cite
studies that are in the scope of his expertise. Necmettin Erbakan wrote
in many subjects concerning Turkey, the world, the Islamic world in
particular, and Muslims, and his many speeches on the same subjects
have been transcribed. In the latter works, religious sources are either
cited explicitly or, in compliance with the then conjuncture, quoted
without citation in a way enabling the knowledgeable in the subject to
understand. It seems that Erbakan used more religious sources and
arguments in his extemporaneous speeches than in his written works
and lectures.
As it is seen in the scannings done within the frame of the related
resources Erbakan frequently uses in his written texts and especially in
his speak the following verses;
1-This day have I perfected your religion for you and completed My
favour unto you, and have chosen for you as religion al-Islam. (The
Table,5/3)
2-O ye who believe! If ye will aid (the cause of) Allah, He will aid
you, and plant your feet firmly.(Muhammad, 47/7)
3-If Allah helps you, none can overcome you: If He forsakes you,
who is there, after that, that can help you? in Allah, then, Let believers
put their trust.(The family of I'mran, 3/160)
Turkish Studies
International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 12/8
73
74
Necmettin ÇALIŞKAN - Ahmet Sait SICAK
4- So lose not heart, nor fall into despair: For ye must gain mastery
if ye are true in Faith. (The family of I'mran, 3/139)
5-How oft, by Allah’s will, Hath a small force vanquished a big one?
Allah is with those who steadfastly persevere. ( The Cow, 2/249)
6- And strive in His cause as ye ought to strive.( The pilgrimage,
22/78)
7-Mighty indeed were the plots which they made, but their plots
were (well) within the sight of Allah, even though they were such as to
shake the hills!( Abraham, 14/46 )
8- Their intention is to extinguish Allah’s Light with their mouths:
But Allah will complete (the revelation of) His Light, even though the
Unbelievers may detest (Al-Saff, 61/8)
9- Truth has (now) arrived, and Falsehood perished: for Falsehood
is (by its nature) bound to perish. ( Al-Isra, 17/81)
10- Never give up hope of Allah's Soothing Mercy: truly no one
despairs of Allah's Soothing Mercy, except those who have no faith.
(Jousef, 12/87)
11- Spend of your substance in the cause of Allah, and make not
your own hands contribute to (your) destruction; but do good; for Allah
loveth those who do good. (The Cow, 2/195)
As has been seen in the survey on the relevant sources, the
Qur’anic verses cited by Erbakan in his written texts and especially in
his speeches are mostly focused on the subjects such as the necessity of
action for the sake of Islam, that Islam is the only solution for the
Muslims who are in misery, the awareness about those who are allied to
put Islam and Muslims in misery, and that the present misery of Muslims
will definitely come to an end.
It has been determined, in this study, that Erbakan, in the
interpretations he made originally or cited from sources, stays faithful to
the rules of understanding and presenting the Qur’an correctly, that he
uses the Qur’anic sciences to this end, and that he directly introduces
the necessary and accurate interpretation without resorting to
unnecessary elaborations. Therefore, Erbakan’s originality can be said to
be conveying the accurate meaning to the audience in a shortest way. In
respect to the exegetic operation based on perception, comprehension,
and presentation, the following can be suggested: Erbakan is focused on
the main message of the Qur’anic verse, in the stage of perception; he
benefits from the Qur’anic sciences that prevent misconception of the
verse and serve for adequate comprehension; and he has a presentation
style more concise than that of the other commentaries and suitable to
the comprehensive approach to the subject.
It has also been determined that, with the Qur’anic verses he
frequently cites, Erbakan primarily aims to activate the “excitement”
which is intended to be brought from the time of the Prophet, and to
increase the morale and motivation of the audience. Accordingly,
revealing Erbakan’s interpretations and comments on religious sources
in comparison with the other “movements” of interpretations in
Turkish Studies
International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 12/8
Dini Hareketlerde Sıkça Kullanılan Âyetler: Prof. Dr. Necmettin Erbakan Örneği
75
sociological and political context, may contribute significantly to the
Islamic tradition of practiced interpretation. Therefore, the verses cited
by Erbakan, not only those he stresses often but also those he refers to
in his speeches, need to be studied in a dissertation, as the verses in
question “comprise the foundations of Islamic politics and of a religious
movement.”
Keywords: Quran, Interpretation, Tawil, Erbakan, Milli Görüş.
GİRİŞ
İslam toplumu içerisinde yeni (Karmış, 1975, s. 188) bir forma kavuşan, kendine has
özellikleriyle zaman içerisinde gelişen (Şerbâsî, 2010, s. 115-126) tefsir ve te’vîl geleneği (Sıcak,
2013, s. 82-126) Kur'ân yorumu adına tarih boyunca birçok ürünün ortaya konmasına vesile
olmuştur. Tefsir (Goldziher, 1955, s. 73-386) ve te’vîl (Câbirî, 1990, s. 13-17) metodolojileri,
genellikle hâlihazırda var olan üzerine sonradan yapılan tasniflerle içinde geliştikleri gelenek
dâhilinde birçok sıfatla anılır olmuştur. Taşıdıkları müphemlik ve maruz kaldıkları tedahüllerle
(Cerrahoğlu, 1998, s. 236) bugüne kadar yapılan tasnif ve adlandırmaların günümüzde olduğu gibi
ilerisi için de yeterli olamayacağı gerçeğinin, tefsir tarihinin bize sunduğu en kesin bulgulardan
olduğu rahatlıkla söylenebilir. Metin ve metot üzerine yapılan adlandırma ve tasniflerden zaman
içerisinde müfessir, muhatap ve pratize edilmiş yoruma doğru bir kaymanın olacağına dair bulgular
(Sıcak, 2013) bu alan içerisinde ele alınabilecek; “dini hareket ve bu hareketlerin liderlerinin Kur'ân'a
yaklaşımları ve Kur'ân yorumları”nın akademik hüviyetle araştırılması gereken bir konu olduğunu
göstermektedir.
İslam toplumunda tarih boyunca hayat bulan dini oluşumlarda birçok Kur’ân âyeti ve dini
argüman kullanılmıştır. Bu araştırmada İslami hassasiyet taşıyan kitleleri harekete geçirmek için
sıkça kullanılan âyetler, Milli Görüş hareketi örneğinde ele alınacaktır. Hareketin kurucusu
Necmettin Erbakan, Batı tarzı üniversitelerde yetişmiş, modern bilimler alanında çalışmalar yapmış
ve profesörlüğe kadar yükselmiştir. Her ne kadar Batı tarzı bilimlerle uğraşsa da O, yapmış olduğu
sosyal ve siyasal çalışmalarda çoğunlukla dini referanslara atıf yapmıştır. Erbakan, yapmış olduğu
bu atıfların ancak ehlince anlaşılacak açıklıkta olmasına özen göstermiştir.1 Davanın isminin ilk
bakışta herhangi bir dinî çağrışıma izin vermeyen Milli Görüş olması bunun en bariz göstergesidir.
Çünkü Bakara Sûresi 135. âyetindeki2 “‫ ”قُلْ بَلْ ِملَّةَ اِب ْٰر ٖهي َم َح ٖنيفًا‬ibaresinde olduğu gibi Kur'ân
âyetlerinden3 iktibâsen4 elde edilen “Milli Görüş” tamlamasıyla İbrâhim’in as. milleti “dini”
kastedilmektedir.5
Bu durum Erbakan’ın sosyal hayat içerisinde bir akademisyen ve parti lideri kimliğiyle ortaya koyduğu yazılı ve sözlü
ürünler için geçerlidir. Oysaki Erbakan gençlik yıllarında topluma Kur'ân'ın mesajlarını iletmeyi amaç edinmiş, bir kul ve
mücahit kimliğiyle Kur'ân'ı bir araştırma alanı olarak seçmiştir. Osman Nuri Önügören’in aktardığına göre o, Mehmet Zahit
Kotku’nun talimatıyla Fatiha Sûresi’nin tercüme ve izahıyla ilgili bir metin kaleme almış ve elli sayfaya ulaşan bu metni
yine Mehmet Zahit Kotku’nun talimatıyla İskenderpaşa Cami’nde Cuma günleri vaaz formunda muhataplarına aktarmıştır.
(Şama, 2015, s. 59).
2 Bakara, 2/135: -Yahûdî ve Hristiyanlar, Müslümanlara-Yahûdi veya Hristiyan olun ki, doğru yolu bulasınız. dediler. De
ki: "Hayır, biz dosdoğru İbrâhim dinine/milletine (uyarız). O, (Allah'a) ortak koşanlardan değildi."
3 “İbrâhim milleti” “‫ ”ملَّةَ اب ْٰرهيم‬ibaresinin geçtiği diğer âyetler için bkz: Bakara 2/130; Al-i İmrân; 3/95; Nisâ, 4/125; En’âm,
َ ٖ ِ ِ
6/161; Nahl, 16/123.
4 İslami literatüre bakıldığında Kur’ân âyetlerinin kullanımı sadece tefsire mahsus değildir. Nesr, nazm ve konuşmalarda,
Kur’ân’ın “tazmin” (ekleme / katma) veya “iktibâs” (alıntılama) şeklinde birçok farklı kullanımı görülmektedir. Bu
şekildeki kullanım örnekleri için bkz. (Akpınar, 1998, s. 33-42). Bu kullanımın bilgi değeri açısından incelemesi için bkz.
(Sıcak, 2013, s. 182 vd.)
5 “Teşkilatımızın adı da doğrudan Hazreti İbrâhim’e atıfta bulunur. Teşkilatımızın ismindeki “Millî” kelimesi Kur’ânî bir
tanımlama olan “Millet” kelimesinden gelir. Kur’ân-ı Kerim’e göre “Millet” tanımlaması, bir peygambere inanan ve bu
1
Turkish Studies
International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 12/8
76
Necmettin ÇALIŞKAN - Ahmet Sait SICAK
Bu makalede yapılan araştırma sonucunda, onun çokça atıfta bulunduğunu tespit ettiğimiz
bazı âyetleri ele alarak, bu âyetlerin mesajları ve ortak yönleri üzerinde durulmaya çalışılacaktır.
Ayrıca yapılan incelemelerde onun özellikle kitlelere hitabında âyetleri sunarken, yaptığı/aktardığı
tevil ve tevcihlerin tefsir geleneği içerisindeki konumları açısından değerlendirmelerde
bulunulacaktır.
1.Sık Kullandığı Âyetlerin Tespiti
Prof. Dr. Necmettin Erbakan’ın sık kullandığı âyetler tespit edilirken ilk başta; bu güne kadar
Necmettin Erbakan tarafından telif edilen ve onun konuşmalarından yazıya geçirilen metinler6
tarafımızdan taranmıştır. Bu taramalar sonucunda yapılan alıntılarda kaynak gösterme/göstermeme
üzerine iki farklı üslup kullanıldığı, bunun da metnin telif olup olmamasına dayandığı görülmüştür.
Yazılı metinlerin tarandığı bu bölüm ise sözü geçen ayrıma bağlı olarak iki başlıkta incelenecektir.
Prof. Dr. Necmettin Erbakan’ın sık kullandığı âyetler tespit edilirken kullanılan ikinci
kaynağı irticali konuşmaları oluşturmaktadır. Bu kaynakları ise; webde bulunan video arama
motorları ve video kanalları, VHS videobantları ve ses kayıtlarının yanı sıra onun hayatına ve
konuşmalarına şahitlik eden kimselerle yapılan röportajlar sonrasında elde edilen dökümler teşkil
etmektedir.
1.1 Yazılı Metinlerde
Prof. Dr. Necmettin Erbakan’ın daha önce de belirtildiği şekilde özellikle kendi uzmanlık
alanı başta olmak üzere birçok yazılı çalışması ve eseri bulunmaktadır. Toplamda elli sekiz adede
ulaşan bu eserler 2013 yılında MGV Yayınları tarafından yeniden yapılandırılarak bir külliyat
halinde basılmıştır. Beş ciltten oluşan 2240 sayfa hacmindeki bu külliyat Erbakan’ın bugüne ulaşan7
tüm eserlerini hem künye hem de tam içerik olarak okuyucuyla buluşturmayı hedeflemektedir.
1.1.1 Açık Bir Şekilde Kaynak Gösterilerek Yapılan Alıntılar
Prof. Dr. Necmettin Erbakan’ın yaptığı yayımlanma tarihinden önceki ve sonraki birçok
konferansın içeriğine sahip olan “Milli Görüş” (Erbakan, Milli Görüş, 1975) adlı kitapta “Aile ve
Kadın” başlığı altında Erbakan, Nîsâ Sûresi 19. âyeti ile Bakara Sûresinin 187. âyetini
aktarmaktadır.8 (Erbakan, Prof. Dr. Necmettin Erbakan Külliyatı, 2013, I, 56)
peygamberin getirdiği değerler, idealler ve gelenekler etrafında toplanan cemaati -ve cemaat tabiriyle bu cemaatin sahip
olduğu dini- tarif eder. Böylece teşkilatımızı tarif eden “Millî Görüş”ün anlamı, görüş ve inanış bakımından kendisini Hz.
İbrâhim’in (a.s.) milletinden kabul eden ve Hz. Muhammed’in (s.a.v.) yolundan giden İslamî bir cemaatin dünyaya bakışı
olarak anlaşılmalıdır (İslamske Samfunn Millî Görüş (ISMG)). Buradaki Millî kelimesinden, günümüz Türkçesinde
kullanılan ve halk, ulus anlamlarına da gelen millete atıfta bulunan millî anlamını çıkarmak “Millî Görüş”ün gerçek
anlamını yansıtmamaktadır.” http://www.milligorus.nl/m/milli-gorus-terkibinin-anlami; farklı bir değerlendirme için
bakınız. (Şama, 2015, s. 175).
6 Bu metinlerin başında Necmettin Erbakan’ın yaptığı konferanslar gelirken TBMM tutanakları gibi diğer yazıya aktarılmış
metinler de değerlendirmeye alınmıştır. Bu çalışmada Necmettin Erbakan’ın çok zengin bir hazineye daha kaynaklık eden
mektuplarına bugünkü imkânlar dâhilinde tam olarak ulaşamadığımızı ifade etmeliyiz. İfade edilen bu eksiklik, belirtilen
kaynak adına ilerde çalışmalar yapılmasının gerekli olduğunu ortaya koymayı amaçlamaktadır.
7 Bu eserler arasında “Muhammed’in İzinde” adlı Necmettin Erbakan’ın Maxime Rodinson’dan yaptığı 1974 yıllı çevirinin
sadece kapağına ulaşılmıştır.
8 Aynı içerik “Doğuda Batıda ve İslam’da Kadın” adlı konferans metninde de bulunmaktadır. bkz. (Erbakan, 2013, V, 255.)
İlgili âyetler aynı konferansların konuşma üslubuna fazlaca dokunulmaksızın ve konferansta metne eklenilen anekdotlara
da yer verilen basımı “Davam” adlı kitapta da yer almaktadır (Erbakan, Davam, 2014, s. 85).
Turkish Studies
International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 12/8
Dini Hareketlerde Sıkça Kullanılan Âyetler: Prof. Dr. Necmettin Erbakan Örneği
77
“Gizli Dünya Devleti”9 isimli kitabın 80 sayfalık ilk bölümünü (Erbakan, Gizli Dünya
Devleti, 1996) yazan Necmettin Erbakan bu bölümde 11 âyetin metnini sûre ismi ve âyet numarasını
dipnot göstererek Kur'ân âyetlerinden10 istifade etmektedir. (Erbakan, Prof. Dr. Necmettin Erbakan
Külliyatı, 2013, II, 199-241)
1.1.2 Kaynak Gösterilmeksizin Yapılan Alıntılar
Necmettin Erbakan "Şahsiyetli Dış Politika Temel Hedefimizdir" isimli yazıya aktarılan
konferansında11 da sûre ismi ve âyet numarası verilmeksizin “-insan için ancak çalıştığı vardır-(
Necm, 53/39) âyetinde” ifadesiyle Kur’ân’dan istifade edilmektedir. (Erbakan, Prof. Dr. Necmettin
Erbakan Külliyatı, 2013, III, 25)
Necmettin Erbakan’ın verdiği konferanslardan konuşma diline ait ayrıntılara da yer verilerek
toplanan metinlerin yer aldığı “Davam” (Erbakan, 2014) adlı eserde sûre ismi ve âyet numarası
verilmeksizin Kur’ân’dan istifade edilen yerler bulunmaktadır. Burada geçen âyetlerin külliyattaki
diğer âyetler değil de özellikle Prof. Dr. Necmettin Erbakan’ın konuşmalarında rastladığımız ve sıkça
kullandığı Milli Görüş düşüncesindeki hareket olgusunu yansıtan âyetlerden olduğu görülmüştür.
Bunlar; “ bu yüzden inanacağız ki “onların dağları yerinden oynatabilecek” (İbrâhim, 14/46) gücü
dahi olsa…” şeklindeki ifadelerle alıntılan “Gerçekten onlar, tuzaklarını kurdular; Allah katında da
onlara tuzak var; isterse onların tuzakları dağları yerinden oynatacak olsun!” İbrâhim Sûresi 46. âyet
(Erbakan, Davam, 2014, s. 154) ile “baba sen otur kendini tehlikeye atma” ifadeleriyle alıntılanan
Bakara Sûresi 195. âyeti ve sebeb-i nüzûle ait rivâyettir. (Erbakan, Davam, 2014, s. 244)
Kullanılan âyetlere bakıldığında normal kitap hacmiyle 5000 sayfalık bir külliyatın içinde
kaynak gösterilerek ve gösterilmeksizin Kur’ân’dan yapılan alıntıya oldukça az rastlanıldığı
görülmüştür. Bu durum o günün şartları içerisinde hem Prof. Dr. Necmettin Erbakan’ın uzmanlık
alanı hem siyasî ortamın ve retoriğin elverişsizliği hem de konuların çoğunlukla ilahiyat dışında
oluşuyla açıklanabilir.
1.2 Konuşmalarda
Prof. Dr. Necmettin Erbakan’ın sık kullandığı âyetler tespit edilirken kullanılan ikinci
kaynağı ise webde bulunan Google ve Yandex vb. video arama motorları ayrıca Youtube ve
Dailymotion vb. video kanalları, VHS videobantları ve ses kayıtlarından teşekkül etmektedir.
Bunların yanı sıra söz konusu kaynakları onun hayatına ve konuşmalarına şahitlik eden yakın çalışma
arkadaşları Oğuzhan Asiltürk ve Recai Kutan; ilmi konularda özel danışmanları Muhittin Yıldırım
ve İsmail Hakkı Akkiraz ve 60’lı yılların sonundan bu yana Milli Görüş hareketi içerisinde yakın
arkadaşlığını yapan Süleyman Çalışkan ile yapılan birebir mülakatlar ve basında yer almış özel
röportajlar sonrasında elde edilen dökümler oluşturmaktadır.12
9 Gary Allen’in (1936 –1986) “None Dare Call It Conspiracy”
orijinal adıyla Concord Press tarafından 1972 yılında basılan
kitabının çevirisinin önsözü Necmettin Erbakan hoca tarafından yazılmıştır. Bu eser oldukça uzun olan bu metinle birlikte
iki bölümden oluşan bir kitap görünümündeki son haliyle “Gizli Dünya Devleti” ismiyle basılmıştır.
10 Bu âyetler yazılı metinlerin genel karakteristiğine uygun olarak ayrıntılı ve spesifik metin konusunun dışına çıkmaksızın
metindeki bilgilere dayanak olarak kitapta yer almıştır. Bu özelliğiyle söz konusu kullanım genel itibariyle milli görüş
düşüncesi içerisinde Erbakan’ın sıkça kullandığı âyetlerden oluşmamaktadır. Bunlar; (kitaptaki sırası ile) Mâide, 5/44, 45,
47, 18; Nisâ 4/46; Bakara, 2/75, 96, 75, 79; İbrâhim, 14/ 46, 47. âyetlerdir.
11 Türkiye'de siyasi hadiseler hızla gelişirken, yurt dışındaki yabancı basın mensuplarının ilgisinin Refah Partisinin Genel
Başkanı Prof. Dr. Necmettin Erbakan'a yönelmesi sonucu, İngiltere'de Arapça yayınlanmakta olan Şarku’l-Evsat Gazetesi
3822, 3823, 3824 no'lu sayılarında (Şarku’l-Evsat, 1989) üç gün süre ile Erbakan ile dış politika ağırlıklı yaptığı bir
konuşma yer almıştır. Bu konuşma aynı zamanda Dış Politika isimli akademik dergide de yayınlanmıştır.
12 Mülakatlar sadece ismi geçen kişiler ile sınırlı değildir. İsmine yer veremediğimiz birçok kişiyle de görüşmeler
yapılmıştır.
Turkish Studies
International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 12/8
78
Necmettin ÇALIŞKAN - Ahmet Sait SICAK
1.2.1 Tespit Edilen Âyetler
Belirlenen kaynaklardan yapılan tarama sonucunda Prof. Dr. Necmettin Erbakan’ın yaptığı
konuşmalarda sıklıkla kullandığı tespit edilen âyetler şunlardır;
1)
Bugün size dininizi ikmal ettim, üzerinize nimetimi tamamladım ve sizin için din
olarak İslâm'ı beğendim (Mâide, 5/3).
2)
Ey iman edenler! Eğer siz Allah'a (Allah'ın dinine) yardım ederseniz O da size
yardım eder, ayaklarınızı kaydırmaz (Muhammed, 47/7).
3)
Eğer Allah size yardım ederse, artık size galip gelecek kimse yoktur. Ve eğer
size yardımını keserse, bundan sonra size kim yardım edebilir? Müminler ancak Allah’a tevekkül
etmeli, sadece O’na güvenip dayanmalıdır (Âl-i İmrân, 3/160).
4)
Gevşeklik göstermeyin, üzüntüye kapılmayın. Eğer inanıyorsanız, üstün gelecek olan
sizsiniz (Âl-i İmrân, 3/139).
5)
Nice az topluluk çok topluluğa galip gelmiştir. Allah sabredenlerle beraberdir
(Bakara 2/249).
6)
Allah yolunda ona yaraşacak şekilde hakkıyla cihat edin (Hac, 22/78).
7)
Gerçekten onlar, tuzaklarını kurdular; Allah katında da onlara tuzak var; isterse
onların tuzakları dağları yerinden oynatacak olsun! (İbrâhim, 14/46).
8)
Onlar ağızlarıyla Allah'ın nurunu söndürmek istiyorlar. Hâlbuki kâfirler istemese de
Allah nurunu tamamlayacaktır (Saf, 61/8).
9)
Hak geldi, batıl zail oldu. Zaten batıl yok olmaya mahkûmdur (İsrâ, 17/81).
10)
Allah’ın rahmetinden ümidinizi kesmeyin. Çünkü kâfirler topluluğundan başkası
Allah’ın rahmetinden ümit kesmez (Yûsuf, 12/87).
11)
Allah yolunda harcayın. Kendi ellerinizle kendinizi tehlikeye atmayın. Yaptığınızı
güzel yapın; Allah güzel yapanları sever (Bakara, 2/195).
1.2.2 Sıklıkla Kullanılan Âyetlerin Yoğunlaştığı Temel Konular
Prof. Dr. Necmettin Erbakan’ın yaptığı konuşmalarda sıklıkla kullandığı tespit edilen
âyetlere bakıldığında bu âyetlerin birkaç konu etrafında kümelendikleri görülmüştür. Bu konular dört
başlık altında incelenecektir.
1.2.2.1 İslam Adına Bir Şeyler Yapmanın Gerekliliği
1. Bugün size dininizi ikmal ettim, üzerinize nimetimi tamamladım ve sizin için din olarak
İslâm'ı beğendim (Mâide, 5/3).
2. Ey iman edenler! Eğer siz Allah'a (Allah'ın dinine) yardım ederseniz O da size yardım
eder, ayaklarınızı kaydırmaz (Muhammed, 47/7).
3. “Allah yolunda ona yaraşacak şekilde hakkıyla cihat edin.” (Hac, 22/78)
4. Allah yolunda harcayın. Kendi ellerinizle kendinizi tehlikeye atmayın. Yaptığınızı güzel
yapın; Allah güzel yapanları sever (Bakara, 2/195).
Birinci âyette Allah’ın kulları için razı olduğunun İslam olduğu belirtilmektedir. Allah’ın
rızasının en büyük değer olduğuna (Tevbe, 9/72) iman eden müminler de bu sebeple İslam’a
yöneleceklerdir. Bir faaliyet için ilk yapılması gereken kabul aşamasıdır. Kur'ân ise bu kabulün rıza
Turkish Studies
International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 12/8
Dini Hareketlerde Sıkça Kullanılan Âyetler: Prof. Dr. Necmettin Erbakan Örneği
79
kaynaklı olduğu gibi aynı şekilde rıza hedefli olmasını da istemektedir. İkinci âyette belirtildiği üzere
Allah’a muhtaç (Fâtır, 35/15) olan, tüm ihtiyaçlarının karşılanması ve tüm zenginliklere ulaşılması
(Necm, 53/48) için Allah’ın kuvvetini yegâne kaynak bilen (Kehf, 18/39) Müslümanlar için en büyük
lütuf Allah’ın yardımıdır. Bu yardımın Allah adına bir faaliyette bulunmaya bağlanılması
Müslümanlar için en önemli teşviklerdendir. Üçüncü âyette açık bir şekilde Müslümanlar Allah
yolunda cehd ve gayret göstermeye davet edilmektedirler. Dördüncü âyette farklı bir yaklaşım
tarzıyla Allah yolunda bir şeyler yapılmaması durumunda Müslümanların kendilerini tehlikeye atmış
olacakları belirtilerek onlar bu durumdan sakındırılmaktadır. Bu dört âyete bakıldığında hem terğib
hem de terhib yoluyla Müslümanların din adına cihada, Allah’a yardım etmeye, Allah yolunda bir
şeyler yapmaya yönlendirildikleri görülmektedir.
1.2.2.2 İslam, Zillet İçindeki Müslümanların Yegâne Reçetesidir
Bugün size dininizi ikmal ettim, üzerinize nimetimi tamamladım ve sizin için din olarak
İslâm'ı beğendim (Mâide, 5/3).
Özellikle sanayi devrimi sonrasında gelişen Batı ve dolayısıyla Hristiyanlık, Yahudilik ve
ateizme karşı farklı cephelerde yenilgilerle karşılaşan Müslümanlar bu durumlarından kendilerini
kurtaracak bir kaynak arayışına gitmişlerdir. Kur'ân hem asr-ı saadette hem de kıyamete kadar
İslam’ın Müslümanlar için tek kurtuluş yolu olduğunu belirtmektedir.
1.2.2.3 İslam’ı ve Müslümanları Zelil Etmek Üzere İttifak Edenlerin Varlığı Adına
Farkındalık
“Gerçekten onlar, tuzaklarını kurdular; Allah katında da onlara tuzak var; isterse onların
tuzakları dağları yerinden oynatacak olsun!” (İbrâhim, 14/46).
“Gizli Dünya Devleti” adlı kitabın birinci bölümünde Erbakan’ın bu âyette olduğu üzere iki
ana konuya dikkat çektiği görülmektedir. Bunlar İslam’ı ve Müslümanları zelil etmek üzere ittifak
eden bir grup ve çalışmanın var ve oldukça güçlü olduğu tezleridir. Hem din adına bu engellemelere
karşı gelecek hem de İslam’a ve Müslümanlara karşı kurulan tuzaklara ve oluşturulan komplolarla
başa çıkmaya azmedecek bireylerin ilk başta bu durum ve boyutunun farkına varmaları
gerekmektedir.
1.2.2.4 Müslümanların Hâlihazırdaki Zilletleri Kesinlikle Son Bulacaktır
Gevşeklik göstermeyin, üzüntüye kapılmayın. Eğer inanıyorsanız, üstün gelecek olan sizsiniz
(Âl-i İmrân, 3/139).
Ey iman edenler! Eğer siz Allah'a (Allah'ın dinine) yardım ederseniz O da size yardım eder,
ayaklarınızı kaydırmaz (Muhammed, 47/7).
Eğer Allah size yardım ederse, artık size galip gelecek kimse yoktur. Ve eğer size yardımını
keserse, bundan sonra size kim yardım edebilir? Müminler ancak Allah’a tevekkül etmeli, sadece
O’na güvenip dayanmalıdır (Âl-i İmrân, 3/160).
Nice az topluluk çok topluluğa galip gelmiştir. Allah sabredenlerle beraberdir (Bakara
2/249).
Onlar ağızlarıyla Allah'ın nurunu söndürmek istiyorlar. Hâlbuki kâfirler istemese de Allah
nurunu tamamlayacaktır (Saf, 61/8).
Hak geldi, batıl zail oldu. Zaten batıl yok olmaya mahkûmdur (İsrâ, 17/81).
Allah’ın rahmetinden ümidinizi kesmeyin. Çünkü kâfirler topluluğundan başkası Allah’ın
rahmetinden ümit kesmez (Yûsuf, 12/87).
Turkish Studies
International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 12/8
80
Necmettin ÇALIŞKAN - Ahmet Sait SICAK
Erbakan İslam’ı ve Müslümanları zelil etmek üzere ittifak edenlerin varlığı adına farkındalık
oluşturmaya çalışırken aynı zamanda Müslümanların bu ittifaka karşı muhakkak galip geleceklerini
de ifade etmektedir. Yukarıda sıralanan âyetler ise Müslümanların ve hakkın İslam düşmanları ve
batıl karşısında muhakkak galip geleceğini farklı üsluplarla dile getirmektedir.
Erbakan’ın konuşmalarında sıklıkla gündeme getirdiği âyetlere bakıldığında bu âyetlerin
genel bir ifadeyle ortak içeriğinin onun dilinden hiç düşürmediği kavram olan cihat ibadetine teşvike,
Müslümanların moral ve motivasyonunu yükseltmeye yönelik olduğu görülmektedir.
2. Âyetlere Getirilen Yorum Örnekleri
Bu bölümde makalenin hacminin elverdiği ölçüde Prof. Dr. Necmettin Erbakan’ın
konuşmaları esnasında kullandığı âyetlere getirdiği yorumlar aktarılacak sonrasında ise bu
yorumların İslam yorum geleneğini oluşturan kaynaklar içerisindeki yeri ve özgünlüğü ele
alınacaktır. Verilen örneklerin ilk ikisinde Erbakan’ın sadece âyet yorumuna yer verilecektir. Bu
şekildeki sunumunuz okuyucunun zihninde daha fazla örnekle Erbakan’ın âyet kullanma usulünü
tesbit etmek içindir. Üçüncü örnekte ise yapılan yorumun tefsir geleneğini oluşturan kaynaklar
içerisindeki yeri ve orijinalliği ele alınacaktır.
İlgili yorumlara ve değerlendirmelere geçmeden önce tefsir tarihinde her biri ayrı bir zirveyi
oluşturan tarihe adlarını silinmeyecek şekilde nakşeden Kur'ân'ı doğru anlamak için içinde bulunulan
paradigmaya göre en az (Karacelil, 2010, s. 130) on beş ayrı ilmi (Kâfiyeci, 1990, s. 150-151) tahsil
eden ve hayatlarını ilme adayan tefsircilerle ve onların uzmanlık alanlarına bağlı yorumları ile
Erbakan’ın âyetlere yaptığı yorumları veya daha temkinli bir tabirle âyetleri kullanış usulünü13 yorum
değeri açısından karşılaştırılmayacağı belirtilmelidir. Bu çalışmada yapılması planlanan kıyaslama;
ilgili âyetlere daha önce yaşamış meşhur tefsircilerin önemli ve köşe taşı oluşturan yorumları ile
Kur'ân'ı bihakkın yaşamaya çalışan ve Kur’ân’ı ve Kur’ân’la yaşatmayı hayatına amaç edinmiş bir
liderin âyetleri kullanma üslubunu ve bu üslubun farklılığını ortaya koymaktır.
2.1 Örnek 1:
Bugün size dininizi ikmal ettim, üzerinize nimetimi tamamladım ve sizin için din olarak
İslâm'ı beğendim (Mâide, 5/3). Erbakan bu âyet ile ilgili yorumunda; Batılıların pozitivizm ve
getirilerini kastederek bunlar bize yeter sözüne karşılık O, Allah nimetlerini İslam’la tamamlamıştır.
Nimetler İslamsız tamam olmaz. “İslam en büyük nimettir.” İslamsız akıl ve varlık işe yaramaz ve
İslamsız saadet olmaz demektedir.14
2.2 Örnek 2:
“Allah yolunda ona yaraşacak şekilde hakkıyla cihat edin.” (Hac, 22/78)
Erbakan, İslam’ın doğru bilinip yaşanması ve şuurlu Müslüman olunması fikrine sahipti. Ve
bu sıralamanın ve sıralanan unsurların eksik olmasının İslam’ın anlaşılmasının dolayısıyla
Müslümanın eksik olması manasına geleceğini ifade etmektedir. Bu sebeple Erbakan bilginin amele
geçirilmesini şu örnekle anlatır; Ebu Eyyûb el-Ensârî, cihat ilan edildiğini duyunca, okuduğu Kur'ânı Kerîm’i kapatıp cihada katılmak üzere hemen yerinden kalktı. Evlatları kendisine karşı çıkarak
dediler ki "Baba sen otur, kendini tehlikeye atma.” O ise şöyle dedi: "Evlatlarım, siz bana otur Kur’ân
Kullanılan bu ifade hem vakıayı tespit açısından hem de tefsir tarihi açısından bir boşluğa dikkat çekmeyi
amaçlamaktadır. Henüz literatüre bir ıstılahla geçtiğini tespit edemediğimiz bu kullanım üslûbunu Harun Bekiroğlu şu
şekilde açıklamaktadır; “Dava Ekolü” anlayışının en bariz niteliklerinden birisi, ayetlerin literal anlamından beslenmekle
birlikte “ayetin sosyal hayattaki ve kamu düzenindeki pratiğini ortaya koymaya çalışmak”tır. “Vakıî Tefsir Usûlü”
denilebilecek bu yaklaşıma göre birey, ayeti okuduktan sonra ayeti nasıl hayata aktarabileceğinin yollarını aramaktadır.
(Bekiroğlu, H. 2016, s. 2.)
14 Muhittin Yıldırımla yapılan röportaj.
13
Turkish Studies
International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 12/8
Dini Hareketlerde Sıkça Kullanılan Âyetler: Prof. Dr. Necmettin Erbakan Örneği
81
oku diyorsunuz. Ama ben Kur’ân’ı okuyunca, o da bana diyor ki; kalk ve cihat et!" (Erbakan, Davam,
2014, s. 244)
2.3 Örnek 3:
Allah yolunda harcayın. Kendi ellerinizle kendinizi tehlikeye atmayın. Yaptığınızı güzel
yapın; Allah güzel yapanları sever (Bakara, 2/195).
İbn Cerir Taberî ( v. 310/923) bu ayette “kendinizi tehlikeye atmayın” ifadesinin infak vb.
konularla ilgili olduğu üzerine 36 ayrı rivayeti aktarmakta ve bu rivayetler hususundaki yorumlara
tefsirinde yer vermektedir. Ayrıca yorumunda Kur'ân'ın Kur'ân'la tefsiri yönteminden Nisâ, 4/84;
Tevbe, 9/60; Yûsuf, 12/87 ayetleri ile istifade etmiştir. (Taberî, 2000, I, 583-595)
Ayetin kendinden önceki ayetlerle iki yönden alakalı olduğunu ifade ederek ayetin tefsirine
başlayan Râzî (v. 606/1209); infakın manası, “‫ ”التَّ ْهلُ َك ِة‬kelimesinin okunuşu ve manası, ‫ب‬
ِ harf-i
cerrinin kullanımı, “kendinizi tehlikeye atmayın” ibaresinin neye râci olduğu, söz konusu infakın
oranı, savaş sırasında kendini tehlikeye atmanın hükmü vb. birçok konuya değinmektedir. (Râzî,
1999, V, 293-296)
Kurtubî ( v. 671/1273); ayetin nüzûl sebebi, ayetin yorumuyla ilgili temel dört görüş, ‫ب‬
ِ harfُ
َّ
َ
ْ
i cerrinin kullanımı, “Kendi ellerinizle” ifadesinin anlamı, infakın manası, “‫ ”التهلك ِة‬kelimesinin
manası, savaş sırasında düşmana tek başına saldırmanın hükmü vb. birçok konuya değinmektedir.
(Kurtubî, 1964, II, 361-365)
Diyanet Kuran Yolu tefsirinde ayetin manasının nüzûle ait manaya hasredilmesinin doğru
olmadığı, ayetin özet anlamı, infakın sosyal sorumluluk çerçevesinde anlaşılması ve buna dair
örnekleri aktarmaktadır. (Karaman, Çağrıcı, Dönmez, & Gümüş, 2003, I, 302)
Erbakan ise bu ayeti konuşmasında şu şekilde aktarmaktadır;
“O büyük sahabe, İstanbul'un surlarının önüne 90 yaşındayken geldi. Surların önünde
askerler yaşına hürmeten, yine onu geride tutmak istediler ama ona söz dinletemediler. O, ateşlerin
ve okların altında, "Dünyalık işlere dalmak suretiyle cihattan vazgeçerek kendinizi tehlikeye
atmayınız." âyetini askerlere hatırlattı ve genç askerlere gereken dersi verdi. Bütün bu
fedakârlıklardan sonra Cenabı Allah da kendisine surların dibinde şehit olmayı nasip etti.15
Kim, "İslam dini nasıl bir dindir?" diye merak ediyorsa, 90 yaşında, İstanbul surlarının
önünde savaşan Ebu Eyyûb el-Ensârî Hazretlerine baksın. İşte İslam'ı tarif eden fotoğraf budur. İslam
dini, cihat dinidir. Onun için siz sadece namazınıza, tespihinize bakınız, cihada karışmayınız, demek
cahilliktir. Eğer öyle olsaydı o büyük sahabe, Medine-i Münevvere'den ayrılmaz orada en güzel
namazı kılar, en güzel tespihi çekerdi.” (Erbakan, Davam, 2014, s. 244)
Ayet yorumuyla ilgili temel çıkarımlar;
- Ayetin Arapça metni aktarılmamaktadır.
- Ayetin bir bütün olarak meali verilmemektedir.
- Dini, ahlaki, toplumsal ve tarihsel arka planından koparılarak, ayetin sosyo-kültürel,
tarihsel ve metin bağlamına bakılmaksızın yapılan okunuşu sonucu ortaya çıkan yanlış
anlamlandırılmasına değinilmemiştir.
15
İlgili rivayetle için bakınız. (Taberî, 2000, III, 590)
Turkish Studies
International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 12/8
82
Necmettin ÇALIŞKAN - Ahmet Sait SICAK
- Ayetin sebeb-i nüzûle başvurularak (Bekiroğlu, 2016, s. 21) elde edilen anlamı veciz bir
şekilde aktarılmıştır.
Bu donelerle Erbakan’ın ayeti kullanma üslubuna bakıldığında; Erbakan’ın Kur'ân'ı doğru
anlama ve anlatma kriterlerine uyduğu, Kur'ân ilimlerini Kur'ân'ın doğru anlaşılmasında kullandığı
ve gereksiz uzatmalara ve açıklamalara gitmeksizin direkt olarak gerekli ve doğru yorumu yaptığı
tespit edilmiştir. Erbakan’ın özgünlüğünün bu durumda doğru mananın en kısa yoldan muhataba
aktarımı olduğu söylenebilir. Algılama, anlama ve anlatma üzerine inşa edilen tefsir ameliyesi
(Görener, 2003) açısından düşünüldüğünde onun algı safhasında Kur'ân'ın ayetteki ana mesajına
yoğunlaştığı; anlama safhasında ayetin yanlış anlaşılmasını önleyen, doğru anlaşılmasına vesile olan
Kur'ân ilimlerinden istifade ettiği16; ayetleri anlatma safhasında diğer tefsirlerden daha veciz ve konu
bütünlüğüne uygun bir üsluba sahip olduğu görülmektedir.
SONUÇ
Yapılan incelemeler sonucunda; Erbakan’ın müellifi olduğu yazılı metinlerde akademik
üslup kullandığı ve bilimsel konulara ağırlık verdiği görülmektedir. Bu metinlerde genellikle
uzmanlık alanı dâhilinde çalışmalara rastlanmaktadır. Türkiye’yi, dünyayı, İslam coğrafyasını ve
Müslümanları ilgilendiren birçok konuda da eser vermiş olan Necmettin Erbakan’ın bu eserleri
haricinde aynı konulara dair birçok konuşması da yazıya aktarılmıştır. Kendisinin yazdığı eserlerde
âyetlere dair dipnotlar ya metin içinde ya da metin altında belirtilmiştir. Yazıya aktarılan
konuşmaların bir kısmında dini kaynaklar açıkça belirtilmiş, bazılarında ise o günün konjonktürüne
uygun olarak kaynak belirtilmeden ancak ehlince anlaşılacak şekilde dini kaynaklardan alıntılar
yapılmıştır.
Erbakan’ın verdiği konferanslar haricinde irticalen yaptığı konuşmalarında ise telif ve
konferanslarına nazaran daha fazla dini kaynak ve argümanı kullanarak asr-ı saadetten günümüze
taşınması gaye edinilen “heyecan”ı aktif hale getirme gayreti güttüğü, moral ve motivasyonu
artırmayı hedeflediği tespit edilmiştir. Buna bağlı olarak dini kaynaklar hakkında yaptığı tevil ve
tevcihlerin diğer sosyolojik ve siyasi bağlamda yapılan yorumlama “hareketleri”ne kıyasla ortaya
çıkarılması, pratize edilmiş İslam yorum geleneği açısından önemli katkılar sağlayacak boyuttadır.
Bu sebeple Erbakan’ın sadece sıkça vurguladığı âyetlerin değil; konuşmalarında gündeme getirdiği
tüm âyetleri kapsayacak şekilde bu âyetlerin “İslami siyaset ve dini bir hareketin temellerini
oluşturması” açısından bir tez konusu olarak ele alınması gerekmektedir.
KAYNAKÇA
Akpınar, A. (1998). Konuşmalarında Kur’ân’la İstişhad Edenler (Cilt I). EKEV Akademi Dergisi.
Allen, G. (1972). None Dare Call It Conspiracy. Concord Press.
Bekiroğlu, H. (2016). Teoriden Pratiğe “Islah ve Davet Hareketleri”nin Kur’an Anlayışı: Milli Görüş
Örneği”, Yayımlanmamış Sempozyum Tebliği, Doğumunun 90. Yılında Necmettin Erbakan
ve Milli Görüş Düşüncesi Sempozyumu., (s. 1-27). Konya.
Câbirî, M. A. (1990). Bunyetu’l-Aklil-Arabî. Beyrut: Merkezu Dirâsâti’l Vahdeti’l-Arabiyye.
Cerrahoğlu, İ. (1998). Tefsir Tarihi (Cilt II). Ankara: DİB Yayınları.
Erbakan’ın sadece Kur'ân ilimlerinden değil diğer birçok islamî ilimde de aldığı eğitim ve bu ilimlerdeki yetkinliğine
dair açıklamalar için bkz. (Şama, E. 2015, 53, 91, 124, 136, 411); (Kutan, R. 2014, s. 29-30); (Bekiroğlu, H. 2016, s. 3-4)
16
Turkish Studies
International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 12/8
Dini Hareketlerde Sıkça Kullanılan Âyetler: Prof. Dr. Necmettin Erbakan Örneği
83
Erbakan, N. (2014). Davam. Ankara: Mgv Yayınları.
Erbakan, N. (1996). Gizli Dünya Devleti. İstanbul: Milsan.
Erbakan, N. (1975). Milli Görüş. İstanbul: Dergah Yayınları.
Erbakan, N. (2013). Prof. Dr. Necmettin Erbakan Külliyatı. Ankara: Mgv Yayınları.
Goldziher, I. (1955). Mezâhibü't-Tefsîri'l-İslâmî, nşr. Abdülhalim Neccar. Kahire: Mektebetü'lHanci.
Görener, İ. (2003). Anlama-Algılama ve Tefsir. Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi
, XVII, 275-304.
Kâfiyeci, S. (1990). et-Teysîr fî Kavâ’idi İlmi't-Tefsîr, Tah. Nâsır b. Muhammed el-Matrûdî,.
Dımaşk: Dârü'l-Kalem.
Karacelil, S. (2010). Müfessirin Kur’an’ı Tefsirinde Etkili Unsurlar ve Müfessirin Yönteminin
Tespiti. (Tarihten günümüze Kur’an’a yaklaşımlar. / Kur’an ve tefsir akademisi
araştırmaları; 2). (editörler: Bilal Gökkır vd.) İstanbul: İlim Yayma Vakfı.
Karaman, H., Çağrıcı, M., Dönmez, İ. K., & Gümüş, S. (2003). Kur’an Yolu: Türkçe Meal ve Tefsir.
Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı.
Karmış, O. (1975). Tefsir İlminde Te’vîlin Yeri ve Önemi. Ankara Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi
Tefsir Kürsüsüsü. Ankara: Ankara Üniversitesi.
Kurtubî, E. A. (1964). el-Câmi' li-ahkâmi'l-Kur'ân (2. Baskı b., Cilt II). Kahire: Dârü’l-Kütübi’lMısriyye.
Kutan, R. (2014). Milli Görüş Demirci Örsündeki Çelik Gibidir. İstanbul: Anadolu Gençlik Dergisi.
Râzî, E. A. (1999). Mefâtîhu’l-Gayb (3. Baskı b., Cilt V). Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî.
Şerbâsî, A. (2010). Hz. Peygamber’den Günümüze Tefsir Ekolleri. (tercüme M. Özcan) Özgü
Yayınları.
Sıcak, A. S. (2013). Kur'ân Tefsirinde Öznellik. İstanbul: Marmara Üniv. Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Şama, E. (2015). Allah Dostu Erbakan. İstanbul: Gonca Yayınevi.
Şark-ul Evsat Gazetesi 1989 yılı 3822,23,24 no'lu sayısı. (tarih yok).
Taberî, E. C. (2000). Tefsirü't-Taberi= Câmiü'l-beyân an te'vili'l-Kur'ân (Cilt III). (t. A. Şakir, Dü.)
Müessesetü'r- risâle.
İslamske Samfunn Millî Görüş (ISMG). (tarih yok). Nisan 14, 2017 tarihinde https://ismg.no/tr/bizkimiz/milli-gorus-terkibinin-anlami/ adresinden alındı
Turkish Studies
International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 12/8
84
Necmettin ÇALIŞKAN - Ahmet Sait SICAK
Citation Information/Kaynakça Bilgisi
Çalışkan, N. & Sıcak, A.S. (2017). “Dini Hareketlerde Sıkça Kullanılan Âyetler: Prof. Dr. Necmettin
Erbakan Örneği / The Frequently Used Verses in the Religious Movements: The Sample of
Proffessor Necmettin Erbakan”, TURKISH STUDIES -International Periodical for the
Languages, Literature and History of Turkish or Turkic-, ISSN: 1308-2140, (Millî Görüş
Özel Sayısı) Volume 12/8, ANKARA/TURKEY, www.turkishstudies.net, DOI Number:
http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.11718, p. 71-84.
Turkish Studies
International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 12/8