Dokuzuncu Ders: Memurların Yargılanması Dersin Amacı

DokuzuncuDers:MemurlarınYargılanması
DersinAmacı
Bu dersin amacı, görevi ile ilgili bir suç işleyen memurların yargılanma usulü hakkında bilgiler
vermektir.
Dersinİçeriği
•
•
•
•
NedenAyrıBirYargılamaUsulü
4483sayılıKanunaGöreMemurlarınYargılanması
o Olayınyetkilimercieiletilmesi
o İhbarveşikayetlerinözellikleri
o İşlemekonulmayacakihbarveşikayetler
o Öninceleme
o İtiraz
o İsnatveiftiralarakarşıkorunmahakkı
3628sayılıKanundaBelirtilenİstisnalar
MMHKile4483SayılıKanunArasındakiFarklar
NedenAyrıBirYargılamaUsulü
Kamu görevlilerinin, görevleri sebebiyle işledikleri iddia edilen suçlar dolayısıyla doğrudan
doğruya ceza kovuşturmasına tabi tutulmaları, kamu hizmetinin işleyişinde aksamalara yol
açacaktır. Bu nedenle kamu görevlilerinin görevleri sebebiyle işledikleri iddia edilen suçlar
hakkındaadlimakamlarcasoruşturmayapılmadan,idareninbirönincelemeyapmasınıvebuön
incelemenin sonucuna göre olayın yetkili mercilere intikal ettirilmesini öngören sistemler
geliştirilmiştir.
Ülkemizdememurların,görevleriyleilgiliişlediklerisuçlardandolayısoruşturmavekovuşturma
yapılması ve haklarında dava açılması özel hükümlere tabidir. 1982 Anayasası’nın 129.
maddesine göre “...memurlar ve diğer kamu görevlileri hakkında işledikleri iddia edilen
suçlardan ötürü ceza kovuşturması açılması, kanunla belirlenen istisnalar dışında, kanunun
gösterdiği idari merciin iznine bağlıdır...” Yine 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 24.
Maddesine göre “Devlet memurlarının görevleri ile ilgili veya görevleri sırasında işledikleri
suçlardan dolayı soruşturma ve kovuşturma yapılması ve haklarında dava açılması özel
hükümleretabidir.”
1
Bu konudaki uygulama, 1913 yılında kabul edilen Memurin Muhakematı Hakkında Kanunu’na
göre yapılmaktaydı. 2 Ocak 1999 tarihinde kabul edilen 4483 sayılı “Memurlar ve Diğer Kamu
Görevlilerinin Yargılanması Hakkında Kanun”la önceki sistem bazı bakımlardan değiştirildi. Bu
değişiklikleredersinsonundayerverilecektir.
4483sayılıKanunaGöreMemurlarınYargılanması
4483sayılı“MemurlarveDiğerKamuGörevlilerininYargılanmasıHakkındaKanun”,memurlarve
diğer kamu görevlilerinin görevleri sebebiyle işledikleri suçlardan dolayı yargılanabilmeleri için
gerekliolanizinleilgilihususlarıdüzenlemektedir. Kanunda izin vermeye yetkili merciler maddeler halinde sayılmaktadır. Buna göre soruşturma
iznivermeyeyetkilimakamlarşunlardır:
a) İlçedegörevlimemurlarvediğerkamugörevlilerihakkındakaymakam,
b) İldevemerkezilçedegörevlimemurlarvediğerkamugörevlilerihakkındavali,
c) Bölgedüzeyindeteşkilatlanankurumvekuruluşlardagörevyapanmemurlarvediğerkamu
görevlilerihakkındagörevyaptıklarıilinvalisi,
d) Başbakanlık ve bakanlıkların merkez ve bağlı veya ilgili kuruluşlarında görev yapan diğer
memurvekamugörevlilerihakkındaokuruluşunenüstidariamiri,
e) Bakanlar Kurulu kararı ile veya Başbakanlık ve bakanlıklar ile bağlı kuruluşların merkez
teşkilâtındagörevliolup,ortakkararlaatananmemurlarvediğerkamugörevlilerihakkında
ilgilibakanveyaBaşbakan,
f) TürkiyeBüyükMilletMeclisindegörevlimemurlarvediğerkamugörevlilerihakkındaTürkiye
Büyük Millet Meclisi Genel Sekreteri, Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Sekreteri ve
yardımcılarıhakkındaTürkiyeBüyükMilletMeclisiBaşkanı,
g) Cumhurbaşkanlığında görevli memurlar ve diğer kamu görevlileri hakkında
Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreteri, Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreteri hakkında
Cumhurbaşkanı,
h) Büyükşehirbelediyebaşkanları,ilveilçebelediyebaşkanları;büyükşehir,ilveilçebelediye
meclisiüyeleriileilgenelmeclisiüyelerihakkındaİçişleriBakanı,
i) İlçelerdekibeldebelediyebaşkanlarıvebeldebelediyemeclisiüyelerihakkındakaymakam,
merkez ilçelerdeki belde belediye başkanları ve belde belediye meclisi üyeleri hakkında
bulunduklarıilinvalisi,
j) KöyvemahallemuhtarlarıilebuKanunkapsamınagirendiğermemurlarvekamugörevlileri
hakkındailçelerdekaymakam,merkezilçedevali.
2
Yetkili mercilerin yokluklarında yetki vekilleri tarafından bizzat kullanılır. Yetkili mercilerin
saptanmasında,memurveyakamugörevlisininsuçtarihindekigöreviesasalınır.Astmemurile
üstmemurunaynıfiileiştirakihalindeizin,üstmemurunbağlıolduğumercidenistenir.
Olayınyetkilimercieiletilmesi
Cumhuriyet başsavcıları, memurlar ve diğer kamu görevlilerinin görevleri nedeniyle işledikleri
suçlarına ilişkin herhangi bir ihbar veya şikayet aldıklarında veya böyle bir durumu
öğrendiklerinde ivedilikle toplanması gerekli ve kaybolma ihtimali bulunan delilleri tespitten
başka hiçbir işlem yapmayarak ve hakkında ihbar veya şikayette bulunulan memur veya diğer
kamu görevlisinin ifadesine başvurmaksızın evrakın bir örneğini ilgili makama göndererek
soruşturmaizniisterler.
Diğermakamvememurlarlakamugörevlileride,buKanunkapsamınagirenbirsuçişlendiğini
ihbar,şikayet,bilgi,belgeveyabulgularadayanaraköğrendiklerindedurumuizinvermeyeyetkili
mercieiletirler.
İhbarveşikayetlerinözellikleri
Memurlar ve diğer kamu görevlileri hakkında yapılacak ihbar ve şikâyetlerin soyut ve genel
nitelikte olmaması, ihbar veya şikâyetlerde kişi veya olay belirtilmesi, iddiaların ciddî bulgu ve
belgeleredayanması,ihbarveyaşikâyetdilekçesindedilekçesahibinindoğruad,soyadveimzası
ileişveyaikametgâhadresininbulunmasızorunludur.
İşlemekonulmayacakihbarveşikayetler
YukarıdakişartlarıtaşımayanihbarveşikâyetlerCumhuriyetbaşsavcılarıveizinvermeyeyetkili
merciler tarafından işleme konulmaz ve durum, ihbar veya şikâyette bulunana bildirilir. Ancak
iddiaların, sıhhati şüpheye mahal vermeyecek belgelerle ortaya konulmuş olması halinde ad,
soyad ve imza ile iş veya ikametgâh adresinin doğruluğu şartı aranmaz. Başsavcılar ve yetkili
mercilerihbarcıveyaşikâyetçininkimlikbilgilerinigizlitutmakzorundadır.
Cumhuriyet başsavcılıkları ile izin vermeye yetkili merciler ihbar ve şikâyetler konusunda daha
öncesonuçlandırılmışbirönincelemeolmasıhalindemüracaatıişlemekoymazlar.Ancakihbar
veyaşikâyetedenkişilerinkonuileilgiliolarakdahaöncekiönincelemeninneticesinietkileyecek
yenibelgesunmasıhalindemüracaatıişlemekoyabilirler.
Öninceleme
Memurlarvediğerkamugörevlileriningörevleriyleilgilibirsuçişlediğinihaberalanizinvermeye
yetkilimercibirönincelemebaşlatır.
Öninceleme,izinvermeyeyetkilimercitarafındanbizzatyapılabileceğigibi,görevlendireceğibir
veya birkaç denetim elemanı veya hakkında inceleme yapılanın üstü konumundaki memur ve
3
kamugörevlilerindenbiriveyabirkaçıeliyledeyaptırılabilir.İncelemeyapacakların,izinvermeye
yetkili merciin bulunduğu kamu kurum veya kuruluşunun içerisinden belirlenmesi esastır. İşin
özelliğine göre bu merci, anılan incelemenin başka bir kamu kurum veya kuruluşunun
elemanlarıyla yaptırılmasını da ilgili kuruluştan isteyebilir. Bu isteğin yerine getirilmesi, ilgili
kuruluşuntakdirinebağlıdır.
Yargı mensupları ile yargı kuruluşlarında çalışanlar ve askerler, başka mercilerin ön
incelemelerindegörevlendirilemez.
Önincelemeilegörevlendirilenkişilerbirdenfazlaiseiçlerindenbiribaşkanolarakbelirlenir.
Ön inceleme ile görevlendirilen kişi veya kişiler, bakanlık müfettişleri ile kendilerini
görevlendiren merciin bütün yetkilerini haiz olup, Ceza Muhakemeleri Usulü Kanununa göre
işlem yapabilirler; hakkında inceleme yapılan memur veya diğer kamu görevlisinin ifadesini de
almaksuretiyleyetkileridahilindebulunangereklibilgivebelgeleritoplayıp,görüşleriniiçeren
birrapordüzenleyerekdurumuizinvermeyeyetkilimerciesunarlar.Önincelemebirdençokkişi
tarafındanyapılmışsa,farklıgörüşlerrapordagerekçeleriyleayrıayrıbelirtilir.
Yetkili merci bu rapor üzerine soruşturma izni verilmesine veya verilmemesine karar verir. Bu
kararlardagerekçegösterilmesizorunludur.
Yetkilimerci,soruşturmaiznikonusundakikararınısuçunöğrenilmesindenitibarenöninceleme
dahil en geç otuz gün içinde verir. Bu süre, zorunlu hallerde onbeş günü geçmemek üzere bir
defauzatılabilir.
Yetkili merci, herhalde yukarıdaki fıkrada belirtilen süreler içinde memur veya diğer kamu
görevlisi hakkında soruşturma izni verilmesi veya verilmemesi konusunda karar vermek
zorundadır.
Yetkili merci, soruşturma izni verilmesine veya verilmemesine ilişkin kararını Cumhuriyet
başsavcılığına, hakkında inceleme yapılan memur veya diğer kamu görevlisine ve varsa
şikayetçiyebildirir.
İtiraz
Soruşturma izni verilmesine ilişkin karara karşı hakkında inceleme yapılan memur veya diğer
kamu görevlisi; soruşturma izni verilmemesine ilişkin karara karşı ise Cumhuriyet başsavcılığı
veyaşikayetçiitirazyolunagidebilir.İtirazsüresi,yetkilimerciinkararınıntebliğindenitibarenon
gündür.
İsnatveiftiralarakarşıkorunmahakkı
Memurlar ve diğer kamu görevlileri hakkındaki ihbar ve şikayetlerin ihbar veya şikayet edileni
mağdur etmek amacıyla ve uydurma bir suç isnadı suretiyle yapıldığı hazırlık soruşturması
4
sonucunda anlaşılır veya yargılama sonucunda sabit olursa haksız isnatta bulunanlar hakkında
yetkilivegörevliCumhuriyetbaşsavcılığıncare'sensoruşturmayageçilir.
Memurlar ve diğer kamu görevlilerinin yukarıdaki fıkrada belirtilen durumlarda kamu davası
açılması için Cumhuriyet başsavcılığına başvurma ve haksız isnatta bulunanlar hakkında genel
hükümleregöretazminatdavasıaçmahaklarısaklıdır.
3628sayılıKanundaBelirtilenİstisnalar
3628 sayılı Mal Bildiriminde Bulunulması, Rüşvet ve Yolsuzluklarla Mücadele Kanunu’nda da
memurların yargılanması ile ilgili hükümler bulunmaktadır. Bu kanunda belirtilen suçları
işleyenler,4483sayılıkanunhükümlerindenyararlanamazlar.Sözkonususuçlarşunlardır:
Mal bildiriminde bulunmama, bildirimin içeriğini açıklama, haksız mal edinme, irtikâp, rüşvet,
basitveniteliklizimmet,görevsırasındaveyagörevindendolayıkaçakçılık,resmîihalevealımve satımlara fesat karıştırma, devlet sırlarının açıklanması veya açıklanmasına sebebiyet verme
veyabusuçlaraiştiraketme.
CumhuriyetSavcısıyukarıdasayılansuçlarınişlendiğiniöğrendiğindesanıklarhakkındadoğrudan
doğruyavebizzatsoruşturmayabaşlarvedurumuatamayayetkiliamirebildirir.
MMHKile4483SayılıKanunArasındakiFarklar
1913 tarihli Memurin Muhakematı Hakkında Kanun ile 4483 sayılı Kanun arasında bazı temel
farklarbulunmaktadır:
•
MMHK, hem görev suçlarını, hem de görev sırasında işlenen suçları kapsamakta idi. 4483
sayılıKanunsadecegörevsebebiyleişlenensuçlarıkapsamaktadır.
•
MMHKuyarıncayapılansoruşturmahazırlıksoruşturmasıniteliğindeiken,4483sayılıKanun
uyarınca yapılan ön inceleme hazırlık soruşturması yapılmasına izin verilmesi ya da
verilmemesineyöneliktir.
•
MMHKuygulamasındaDanıştay,İlveİlçeİdareKurullarıkararvermeyeyetkilimercileriken,
4483 sayılı Kanun uyarınca soruşturma izni verecek makamlar bakanlar, üst idare amirleri,
valivekaymakamlarolarakbelirlenmiştir.
•
MMHK’yagöreyapılansoruşturmalarbellibirsüreyetabitutulmamıştır.4483sayılıKanuna
göreyapılanönincelemelerkesinsürelerebağlanmıştır.
5