Özel Fobilerin Tedavisi

Özgül Fobilerin Tedavisi
Tahir Özakkaş MD.,PhD
Psikiyatrist-Psikoterapist
Halk sağlığı Bilim Doktoru
2. Ulusal Hipnoz Kongresi Ekim 2005 İst.
► Özel
fobilerde, gerçek veya hayal gücüne
dayalı sistematik duyarsızlaştırma tedavinin
en önemli ayağıdır. Gerçek durumda maruz
bırakma tedavisi hayali tedaviden daha
etkilidir ancak hastanın korktuğu durumlar
kolayca tekrarlanamayacak ise (fırtına,
deprem, kaza vs.) hayal gücüne dayalı
tedaviler oldukça önemlidir.
► Terapist
fobik uyaran ya da duruma hastayı
aşamalı şekilde maruz bırakarak onu
cesaretlendirir. hastanın fobilerin kazanılma
yollarını ve şartlanmadan kurtulma sürecini
anlaması büyük bir avantajdır.
Fobik kaygı dört süreçten birinin
sonucu olarak öğrenilir:
► fobik
durumun travmatik yaşantıları (klasik
şartlanma),
► rol modellerinin korkuyla davranmasının
gözlenmesi (gözleyerek öğrenme);
► durumla ilgili gerçek bilgilerin olmaması ya da
durumun tehdit edici olduğuna inanmanın
desteklenmesi aracılığıyla gerçekleşen bilgi verici
öğrenme (bilişsel öğrenme);
► ya da bir ortamdan ayrılırken kazara oluşan kaygı
azalmasının sonucunda korku ve kaygının o
ortama atfedilmesi (işlemsel –etkin öğrenme).
► Bu
yeni iç görü, hastanın fobik yanıtı, fobik
durumla uygun olmayan bir şekilde
bağlantısı kurulan adapte olan bir kaygı
olarak görmesini sağlar ve sadece
öğrenmeyi tersine çevirme sürecini
anlamasını sağlamakla kalmaz, kendini
suçlama ve eleştirmeyi de durdurur.
► Aşamalı
maruz bırakma fobik yanıtları
tersine çevirme için hayati önemde olmasa
da bu yaklaşım hasta için daha kabul
edilebilirdir ve terapiye bağlılıklarını
destekler.
► Çeşitli
fobilerin bir grup fobik hastayla
birlikte tedavi edilmesi ve grup desteği de
özel fobilerin edinilmesi sürecini
normalleştirilmesini ve öğrenmenin tersine
çevrilmesini destekler.
► Gevşeme
teknikleri veya kendi kendine
hipnoza dayalı kaygı yönetimi becerilerinin
edinilmesi ve çok gerekli olmasa da kaygı
üreten durumlara hayal gücüne dayalı
provalarla ya da provasız maruz bırakma da
gerçek (in vivo) aşamalı maruz bırakmayı
kolaylaştırabilir.
► Hipnotik
teknikler, hayali uyaranların ve baş
etme becerilerinin (gizli modelleme)
güçlendirilmesi ile hayali duyarsızlaştırmanın
kolaylaştırmanın yanı sıra korkulan
durumlarla ilgili bilişsel değişimlerin
yaratılmasında da kullanılabilir.
► Öz
kontrol duygusunun güçlenmesi,
özgüvenin artması ve fobik ortamların
yeniden yorumlanması da sağlanabilir
(Liebowitz, 1987).
► Ayrıca,
terapötik müdahalelerin maruz
bırakma bölümünü kolaylaştırmak için
hipnoz aracılığıyla korkuyu tetikleyen
durumdan terapötik olarak çözülme da
yaratılabilir.
► Bu yaklaşım, hastaların semptomların içinde
kaybolma eğilimini -ki bu eğilim fobi
yanıtlarının katlanarak artmasını sağlarkontrol eder
► Yaş
gerilemesi şeklindeki hipnotik teknik,
korkulan nesne/durumla ilgili sembolizmi
araştırma veya etiyolojik olarak travma söz
konusuysa bunu açığa çıkarma konusunda
yardımcı olabilir (Clarke ve Jackson, 1983).