24 Ocak Kararları

24 OCAK 1980 KARARLARI
Yeni bir dönem...
Ana problemleri hatırlayalım...
Enflasyon
Döviz darboğazı
Ekonomik karar bütünlüğünün sağlanması problemi
Petrol yetersizliği
Elektrik enerjisi ile ilgili problemler
Vergi gelirlerindeki yetersizlik
Devlette aşırı istihdamın önlenememesi, KİT’lerin
yönetimindeki etkinliğin sağlanamaması
KİT’lerin aşırı zararları
Sosyal huzursuzluk
IMF’in istekleri
Türkiye’nin “stand-by” anlaşması şartlarına uyup
uymadığının izlenmesi için mutabakat
Döviz kurunun ayarlanması
Kamu sektörünün finansmanı konusunda önlemler alınması
ve daha önceden öngörülen limitlere uyulması
Sıkı para ve dolayısıyla maliye politikaları
8 Ocak 1980 Komutanlara Ekonomi Brifingi veriliyor
Özal’ın anlattıkları....
“..KİT zararları ortadan kaldırılmalıdır. Çift fiyat uygulamasının da
alınacak tedbirlerle ortadan kaldırılması zorunludur... İhracatın
artırılması için çok özel tedbirlere başvuracağız, bunu yaparken iç
talebin azaltılması, yatırım temposunun artırılması, yabancı
sermeden ülkenin daha çok faydalanması lazımdır...Toplu iş
sözleşmelerindeki yükse ücret artışları, enflasyonu körüklemektedir.
Ücret artışları fiyat artışı kadar olmalıdır...12 Mart 1971 ekonomide
istikrarsızlık yaratmıştır ve Türk ekonomisine büyük zarar
vermiştir...Bu durumda halktan fedekarlık stemekten başka çaremiz
yoktur. Gerçekler anlatılırsa halk fedekarlığı yapar...”
Tarih: 20 Ocak 1980 Pazar...Yer: Turgut Özal’ın ikametgahı
Turgut Özal ve bir gazeteci konuşuyorlar...
- Hocam, önemli bir paketi açıklayacağınız biliniyor. ..anlatır mısınız?
- yooo...bu konuda soru soracaksan hiç konuşmayalım. Çok gizlidir, mümkün
değil, hiç ısrar etme boşuna...
- Sizin isminizi yazmam..Bir yerden öğrenmiş gibi olurum..
- Nereden öğreneceksin..bunu zaten bir kaç kişi biliyor
- Peki hocam, mademki bilgi vermiyorsunuz, ben size yazmayacağıma dair söz
versem anlatır mısınız?
- Namus sözü verir misin?
- Veriyorum..
Özal gazeteciye “yazmamak şartıyla” bir saat süreince herşeyi anlattı...
- Peki hocam, dolar kaç liraolacak?
- Başbakanla yakınlığın var mı? Git ona sor..Bu rakam konusunda o karar
verecek. Aramızda bir rakam var, ama söyleyemem. Siyasi tercihi o yapacak.....
24 Ocak 1980 Perşembe..
Bakanlar Kurulu Toplantısı
http://www.beyazgazete.com/video/2009/1
2/15/suleyman-demirel-in-24-ocak-1980deki-konusmasi.html
24 Ocak Kararları
 Sürekli devalüasyonlar
 Fiyat düzenlemeleri doğrultusunda “fiyat kontol komitelerinin” kaldırılması
 KİT ürünlerinin fiyatları serbest bırakılırken, aramallarında sübvansiyonlar
kaldırılmıştır. En önemlisi faiz serbestisi getirilmiştir
 Yabancı sermayeye yeni teşvikler
 İhracatı teşvik eden ve ithalatı kolaylaştıran önlem alınması kararlaştırılmıştır
 Vergi yasasında yapılacak değişikliklerle, küçük mülk sahipleri ve esnafa ek
vergi getirilmiş, sanayiciler gelirlerinin % 20’sini yatırıma ayırırlarsa bu miktarın
vergi dışı olması , Sanayi ürünleri ,yaş meyve ve sebze ihracatından, yurtdışı
müteahhitlik ihalelerine katılanlardan da vergi alınmaması öngörülür
 Organizasyon değişiklikleri yapılmıştır
 Eşel Mobil Ücretlendirme
 Sigaracadan tekelin kaldırılması
 Devletçe yendien devralınmış bazı madenlerin özel sektöre yeniden devredilmesi
 “Milli Konut” Kararnamesi çıkartılmıştır..
İhracata Yönelik Sanayileşmeye adım atan
Türkiye’ye Balassa’nın öneleri:
“...Otomotivde ‘seçici’ olup bir kısım aksesuvar ve yedekparça üretimi yurtiçi
kullanım ve ihracat için yapmak gerekir. Öte yandan bunların bir kısmını ithal
etmek daha yerinde bir karar olur. 1979 yılında kurulması planlanan uçak
sanayiinde yerli üretime gideceğine, zaten bu alan çok geniş olan dünya
piyasasında parça ve aksm üretimine yönelmelidir. ..Türkiye’nin ulaşım araçları
kolunda uluslararası üretimde işbölümüne katılmak, daha ziyade emek-yoğun
aksesuvar ve parça aksamı yönünde uzmanlaşasını zorunlu kılar. Böylece
karşılaştırmalı üstünlüklerden yararlanmış olacaktır. ..Petro-kimya ya da
demir-çeik gibi yatırım malları sanayii Türkiye’nin kalkınmasına uygun
seçimler değildir...”
Bu görüşler 1981’de 2. İktisat Kongresinde konuşanDPT
Müsteşarı Yıldırım Akbulut tarafından da tekrarlanmıştır
Tarife uyan başlıca sektörler...Tekstil, hazır giyim, Gıda, cam,seramik,amlaj, deri
eşya, dayanıklı tüketim malları, traktör, kamyon, otobüs,profesyonel elektronik
cihazlar, metal parça (özellikle döküm) yan sanayii
Döviz Kurundaki ‘Sürgit Devalüasyon’ Politikası
10 Haziran 1979 ..... 1 $ = 47.10 TL
25 Ocak 1980........... 1 $ = 70.00 TL
31 Aralık 1980 ........ 1 $ = 89.25 TL
4 Mayıs 1981 ......... 1 $ = 99.80 TL
14 Mayıs 1982 ........ 1 $ = 150.00 TL
Yabancı Sermayeyi Teşvik Unsurları
- Gelecek yabancı sermayenin toplam sabit yatırım tutar en
az 2 milyon en fazla 50 milyon dolar (!) olacak
- Ortaklık payı en az yüzde 10 ençok yüzde 49 olması,
ortaklık tutarının ise 1 milyon dolardan az olmaması
gerekir
- KİT’lerin yatırımları yabancı sermayeye açılmaya başladı
1977-1983 Dönemine Genel Bakış
 1977-1983 arası yllık ortalama büyüme yüzde 2.5, 1980-1983 arasnda ise yüde
2.7 oldu. Nüfus artış hızının yüzde 2.2 olduğu bu dönemde kişi başına ortalama
gelir artışı nerdeyse hiç olmadı
 İşsizlik oranında sürekli artışa karşın sanayide büyümenin gözlenmesi emek
tasarrufu yapıldığının göstergesi oldu
 Faiz yarşı mevduat faizlerinin yüzde 14.5, kredi fazilerinin ise yüzde 17’lere
sıçramasna neden olurken, banker faizleri yüzde 100’leri aşıyordu. Bankerlerden
çok yükek faizle borçlanan küçük girişimciler, talep daralmasıyla karlarının
azalması sonucu, aldıkları kredileri geri ödeyemediler ve 1982 başlarında küçük
bankerlerin iflası ile başlayıp büyük bankerlere ve bazı bankalara da sıçrayan
iflaslarla “Banker krizi” yaşandı
 1983 yılında uygulanan sıkı para politikası sonucu enflasyon yüzde 30.6’ya indi
 Buna karşın, işsizlik oranı 1978’de yüzde 8.1’den 1983’de yüzde 12.4’e çıktı
 1980’lerin başlarından itibaren Dış Ticaret Hadlerinde Türkiye’nin aleyhinde bir
seyir gözlenmeye başladı
1977-1983 Dönemine Genel Bakış (devam...)
Yıllar
1973
1977
1978
1979
1980
1981
1982
1983
1984
Dış Ticaret Hadleri
100
79.4
73.8
73.7
56.9
52.1
49.7
48.6
55.3
İç Ticaret Hadleri
100
109.1
96.3
80.5
67.5
69.7
68.6
68.6
73.7
1977-1983 Dönemine Genel Bakış (devam...)
 1980-1983 arasında yıllık borç ödemelerinde faizlerin toplam (faiz artı
taksit) içindeki payı, ortalama yüzde 60, 1981’de yüzde 70 oldu.
Milyon Dolar
Yıl
Faiz Taksit Toplam
Faiz payı
Borcun İhracattaki Oranı
%
İhracat
Mal ve Hizmet
İhracatı
1980 66.8
575
1243
53.7
42.7
22.7
1981 1193
551
1744
69.4
37.1
21.4
1982 1465
852
2317
63.2
40.3
25.3
1983 1442 1093
2535
56.9
44.3
30.0
1980 sonrası Finansal Sistem
Ocak 1980 – Ekim 1983
Kasım 1983 – Kasım 1987
Aralık 1987 – Mart 1989
Nisan 1989 – Ekim 1991
Konjonktürün yükselişi
Konjonktürün Duraklaması
Vadeli Mevduatın Vade Yapısı
Tasarruf mevduatı
1 ay vade
1980
-
1983
-
1987
3.5
1989
11.2
1990
9.0
3 ay
6 ay
1 yıl ve daha fazla
Mevduat sertifikası
0.2
2.5
71.4
7.4
40.5
32.2
18.9
10.6
26.9
25.7
10.4
23.2
2.4
10.3
20.1
6 ay
1.9
0.8
3.4
1.2
1.1
1 yıl ve daha fazla
10.1
6.4
6.8
3.4
3.0
Ticari Mevduat
1 yıl ve daha fazla
0.3
0.
4.2
1.3
0.8
Derinleşen Finans Piyasası
1975
1980
1983
1985
1987
1989
1990
M1/GSMH
17.3
13.8
14.8
9.5
11.4
8.4
7.9
M2/GSMH
21.6
17.2
24.6
23.7
23.3
20.2
18.1
M2Y/GMH
21.6
17.2.
24.6
25.4
28.6
24.9
22.6