böbrek hastalıklarında beslenme

BÖBREK HASTALIKLARINDA
BESLENME
YRD.DOÇ. DR AYŞE ÜNLÜ
BÖBREK HASTALIKLARI
Sık görülen,
 Morbidite ve mortalitesi yüksek olan,
 Yaşam kalitesini olumsuz etkileyen,
 Büyük ekonomik yük getiren,
 Farkındalığı ve erken tanısı düşük olan,
 Önlenebilen veya geciktirilebilen bir hastalıktır.
BÖBREKLER
Böbrekler karın boşluğunun arka duvarında
Peritonun arkasında, omuriliğin iki yanında
ve en alt kaburganın hizasında yer alan
organlarımızdır
Sağda olanı diyaframın hemen altında
karaciğerin arkasında
Solda olanı diyaframın hemen altında ve
dalağın arkasında yer almaktadır
Bir böbrek yaklaşık 125-175 g ağırlığında 12 cm
uzunluğunda, 6 cm kalınlığındadır.
BÖBREKLER
 Böbreğin makroskobik incelenmesinde en dışta FİBRÖZ bir KAPSÜL, kapsülün altında korteks
ve en içte medülla bulunur
BÖBREKLER
Korteks ve medulla bölgelerinde idrar oluşturmada etkili
en küçük fonksiyonel birim olan nefron’larbulunmaktadır.
NEFRON
Her böbrek 1 milyon nefrondan oluşur
Böbrek nefronları yenilenemez
Böbrek hasarı ve normal yaşlanmayla nefron sayısı azalır
40 yaşından sonra fonksiyon gören nefron sayısı, her on yıl için %10
azalır
TÜM BU BİRİMLERİN FONKSİYONLARI BÖBREĞİN
GENEL GÖREVİ OLARAK ÖZETLENİRSE;
 Organizmayı metabolik artıklardan temizler.
 Vücut sıvılarını dengede tutar.
 İlaç ve toksinleri zararsız hale getirir.
 Sistemik kan basıncını düzenler.
 Bazı maddelerin yapımında görev alır.
 Metabolik olaylarda görev alır.
 Peptid hormonlarının katabolizmasında görev alır.
 Mineral metabolizmasını kontrol eder.
İDRARIN FİZİKSEL ÖZELLİKLERİ
Günde 1000-1500 cc idrar çıkar. Yoğunluğu 1015-1020 arasında
değişir. İdrar hacmi:
Sıvı alınış miktarı
Alınan yiyecekler
Çevre ısısına, nem derecesine
Ruhsal duruma
Terleme
Ağırlık, cinsiyet ve yaşa göre
DEĞİŞİKLİK gösterir.
GÜNLÜK İDRAR MİKTARI AŞAĞIDAKİ
FİZYOLOJİK FAKTÖRLERDEN ETKİLENİR
1.
Alınan su miktarı; ne kadar fazla veya az su alınırsa o kadar fazla
veya az su boşaltılır.
2.
Böbrek dışı yollardan: (deri, akciğerler, barsaklar…) Su kaybı
3.
Diyet; Proteinden zengin diyet alındığında protein
metabolizmasının son ürünleri olan ve diüretik etki eden fosforik
asit, üre, sülfürik asitin aşırı atılmasına ve dolaylı olarak idrar
volümünün artmasına neden olur.
4.
Vücut pozisyonu; Vücut horizontal durumda iken dik durumdan
daha fazla idrar oluşur. Çünkü; dik durumda plazma protein
yoğunluğunun daha fazla olması onkotik basıncı artırarak
glomerullerde filtre ettirici gücün dolaylı olarak da filtrasyonun
azalmasına neden olur.
İDRAR PH’SINI ETKİLEYEN ETMENLER
İdrar pH’sı: Karışık diyet alanlarda pH 6.2 civarındadır.
4.8-8.2 arasında değişebilir.
Diyet:
Et, balık, kurubaklagil gibi proteinden zengin besinler
alındığında idrar pH’sı aside kayar.
 Çünkü proteinlerin P, S içeren amino asitlerinin
oksidasyonu sonucu fosforik, sülfirik asitler oluşur.
 Böbrek bu asitleri atmaya çalıştığından idrar pH’sı
aside kayar.
Açlık da aynı şekilde etki eder.
Glikojen deposunun tükenmesinden sonra
organizma yağ ve proteinleri yakmaya başlar.
Proteinlerin kullanılması sonucu fosforik ve sülfirik asitler ile
yağların oksidasyonu sonucu açığa çıkan aseto asetik asit,
beta hidroksi bütirik asit gibi asitler oluşur.
Bunları da böbrek atmaya çalışır ve idrar pH’sı aside kayar.
Meyve ve sebzeden zengin diyet alındığında
idrar alkalidir.
Çünkü sebze ve meyvelerde bulunan malik asit,
tartarik asit, sitrik asit gibi organik asitlerin tuzları
alkalileri serbest bırakarak okside olur.
CO2 ve H2O verirler. Geride kalan alkali ile
bikarbonat şeklinde idrarla atılır, dolayısı ile idrar
pH’sı alkalik tarafa kayar.
Yalnız meyvelerden erik ve kızılcığın içerdiği
hippurik asit nedeniyle idrar pH’sı diğer
meyvaların aksine asit tarafa kayar.

Fazla miktarda kimyasal asit veya alkali
madde alınması,

örneğin; fazla bikarbonat gibi alkali
alınması idrar pH’sını alkali tarafa,

NH4Cl gibi asitleştirici tuzların alınması
ise idrar pH’sını asit tarafa kaydırır
Kuvvetli bir sindirim esnasında mideden fazla
HCl salgılandığında da aynı nedenle idrar alkali
tarafa kayar.
 Bu olay yemekten 1 saat sonraya rastlar.
 Bu esnada midede HCl salgısı fazlalaşır.
 HCl ise kaynağını kan NaCl’dan alır.
 Kan Na+Cl-’nün Cl-’u mide HCL’ne geçince
geride kalan
 Na+, HCO3 anyonlarıyla birleşerek kan
bikarbonat miktarını arttırır, bu fazlalık idrarla
atılır.
Kas çalışmalarında idrar pH’sı asit tarafa kayar. Kasa
ilişkin efordan sonra su daha çok deri yolu ile çıktığı
için idrar miktarı azdır, daha yoğundur, daha koyudur
ve fazla asit içerir.
İdrar yolu enfeksiyonlarında üre mikroorganizmalar
tarafından CO2 ve NH3’a parçalanır. Oluşan NH3 idrar
pH’sını alkaliye kaydırır.
BÖBREK HASTALIKLARINDA TEŞHİS
YÖNTEMLERİ
 İdrar Dansitesi: Normalde 1001-1040 arasında değişir.
KBY, akut tübüler yetersizlik, hipopotasemi gibi…
Proteinüri: Böbrek hastalıkları için önemli bir bulgudur.
Ağır eforlardan sonra yüksek ateşle proteinüri sağlam
böbreklerde de görülebilir.
İdrar Sedimenti: Normal idrarda çok az bulunan veya hiç
bulunmayan hücresel elemanların çok sayıda olmasıdır.
Örneğin; eritrositler
Piyüri: İdrarda çok sayıda bulunan lökositüriye
denir. Üriner sistem enfeksiyonlarında görülür.
 Silendirüri: İntrarenal tüplerin şeklini almış silendirik
elemanlardır, böbrek parankim hastalığının mutlak
belirtisidir.
Klirens: Böbreklerden birim zaman içinde (~1 dak)
bir maddeden temizlenen plazma miktarıdır.
KREATİNİN KLİRENSİ
FORMÜL : Kreatinin Klirensi = İdrar
Kreatinini (mg/dl)* İdrar Hacmi (ml)/
Serum Kreatinini(mg/dl) *1440
GLOMERÜL FİLTRASYON HIZI
(SCHWARTZ FORMÜLÜ İLE
HESAPLANMIŞ)
FORMÜL : Glomerüler Fitrasyon Hızı =
Kas Faktörü * Boy / SerumKreat
Böbrek Kan Akımı: Hem filtre olan hem sekresyona
uğrayan maddelerin klirensleri yapılarak kan akımı
hesaplanır. Bu özelliği olan paraamino hippürik asit
(PAH) kullanılır. Normalde 1000-1200 mL/dk.
Tübüler Fonksiyon Testleri:
Böbrek Biyopsisi:
Böbrek Radyografisi:
BÖBREK HASTALIKLARINDA
Kan Bulguları;
 Kreatin
5 – 6 mg / dL
 Kreatinin
0.6 – 1.2 mg / dL
 Üre
2.5 – 6 mmol / L
 BUN
 GFM ( GFR )
< 20 mg / dL
130  20 mL / dk E
120  5 mL / dk K
 Renal Plazma Akımı
( RPA )
700  130 mL / dk E
600  100 mL / dk K
Diyetle
0,5-2,4g
Na+
135 - 145 mEq / L serumda
130 - 260 mEq / 24 st idrarda
hipernatremi
hiponatremi
2-4 g
 K+
3.5 - 5.2 mEq / L serumda
25 - 100 mEq / 24 st idrarda
hiperkalemi
hipokalemi
800 mg
 PO4=
2.0 - 4.3 mg / dL serumda
0.8 - 2.0 g / 24 st idrarda
hiperfosfatemi
hipofosfatemi
TÜRKİYE’DE KRONİK BÖBREK
HASTALIKLARI PREVALANSI
EVRELERE GÖRE KRONİK BÖBREK
HASTALIĞI PREVALANSI
KRONİK BÖBREK HASTALIKLARI İÇİN RİSK FAKTÖRLER:TEK
DEĞİŞKENLİ LOJİSTİK REGRESYON ANALİZİ
RİSK GRUBUNDAKİLER
Medikal Faktörler
 Arteryel hipertansiyon/kardiovasküler hastalığı
olanlar
 Diyabetes mellitus/diğer sistemik hastalığı
bulunanlar
 Otoimmün hastalığı bulunanlar
 Sistemik Enfeksiyonu bulunanlar
 Akut Böbrek yetmezliği hikayesi bulunanlar
RİSK GRUBUNDAKİLER
Böbrek taşı hikayesi bulunanlar
 60 yaş üstü kişiler
Ailesel böbrek hastalığı hikayesi olanlar
Tekrarlayan üriner sistem enfeksiyonu
olanlar
 İlaç yada kimyasal maddeye maruz
kalanlar
RİSK GRUBUNDAKİLER
Sosyodemografik Faktörler
 İleri yaş
 Gelir seviyesinin düşük olması
 Eğitim seviyesinin düşük olması
 Sigara içme
AKUT GLOMERULONEFRİT
1. Streptokoksik olmak
2. Streptokoksik olmayan üzere 2 gruba ayrılır
1. Streptokoksik akut glomerulonefrit
 hemolitik streptekok enfeksiyonundan 10-15 gün
sonra oligüri, hematüri, proteinüri ve
hipertansiyonla ortaya çıkan 3-10 yaşlarında
çocuklarda sık görülen bir hastalıktır.
2. Streptokoksik olmayan akut
glomerulonefrit
Nonstreptotoksik grupta ise stafilokoksik,
pnömokoksik enfeksiyonlar ve malarya
vardır.
Tedavi:
 Yatak istirahati
 Üre – kreatinin, BUN yüksekse protein
azaltılır ( 0.6 g / kg )
 Hipertansiyon ( + ) ise, ödem ( + ) ise tuz
sınırlanır.
BELİRTİLER
Ödem,
Baş ağrıları,
Hafif düzeyde anemi olabilir.
Ağır durumlarda kanda üre, kreatinin yükselir,
hiperpotasemi ve ABY gelişebilir.
 Kalp yetersizliği,
 MSS bozuklukları gibi komplikasyonlar gelişebilir.




KRONİK GLOMERULONEFRİTLER
 Böbrek fonksiyonlarında giderek azalma, idrar
bozukluğu ve son dönemlerde hipertansiyon, üremik
sendrom ile karekterize bir hastalıktır.
 İdiyopatik glomerulonefrit (minimal lezyonlu) dışında
bütün akut glomerulonefritler kronik glomerulonefrit
yapabilir.
 Kronik glomerulonefrit her yaşta görülse de 10 – 40
yaşlar arasında, erkeklerde daha sık görülür. KBY’nin en
önemli nedenidir.
Böbrek ağırlığı azalmıştır, tübülüslerde ağır
harabiyet vardır. İlk teşhisten terminal
döneme kadar 2-20 yıl arasında süre
geçebilir.
Araya giren enfeksiyonlar, ağır
hipertansiyon, kalp yetmezliği hastalığın
seyrini hızlandırır
GENEL OLARAK GLOMERULONEFRİTLERDE
DİYET TEDAVİSİ
AMAÇ
Hastalıkla ilgili komplikasyonlar ortadan kalkana
kadar hastanın beslenme durumunu iyi düzeyde
tutmaktır
GENEL OLARAK GLOMERULONEFRİTLERDE
DİYET TEDAVİSİ
Enerji :
Verilen protein miktarına göre yüksek(en az
2000kKalveya 35-40kKal/kg) veya gereksinim kadar
CHO :
Yağ
Enerjiyi sağlamak
Doku proteinlerinin kullanılmasını önlemek
Açlık ketozisini önlemek amacıyla;
yüksek oranda
% 60-65 civarında
:
Normal oranlarda % 25 – 30
Protein :
BUN yüksekse kısıtlanır( 0.6 g/kg/gün)
BUN normalse (1 g/kg/gün)
Sodyum :
İdrar azalırsa, ödem varsa tuz sınırlanır (500–1000
mg/gün )
Potasyum :
Oligüri varsa sınırlanır.
Sıvı :
Bir önceki günkü idrar + 500 cc
Bir önceki günkü idrar +( 24  0.5  kg )
NEFROTİK SENDROM
Ağır proteinüri,hipoalbuminemi, yaygın
ödemler, hiperlipidemi, hiperkolesterolomi
ve lipidüri ile karekterize klinik tabloya
nefrotik sendrom (NS) denir.
NS, 3 g/gün ve daha fazla proteinüri
olarak tanımlanmaktadır.
Nedenleri:
 Primer glomerulonefritler : Fokal glomerulonefrit,
membranöz
glomerulonefrit
 Metabolik hastalıklar
: DM, myelom ...
 Sistemik hastalıklar
nodosa
: Lupus, periarteritis
 Dolaşım sistemi hastalıkları: Orak hücreli anemi,
sağ kalp yetmezliği
 Nefrotoksinler
: Altın, bizmut ...
 Allerjik reaksiyonlar
: Yılan, böcek ısırması
 Enfeksiyonlar
: Malarya, sifiliz, tbc ...
Bu hastalıklar içinde en önemlisi primer glomerulonefritlerdir.
FİZYOLOJİK VE KLİNİK BELİRTİLER:
 Proteinüri: En önemli bulgudur. Proteinüri glomerül kapiller
duvarının geçirgenliğinin artması sonucu oluşur
Glomerül bazal membranın negatif yüklü anyonik iyonları vardır.
Albuminde negatif yüklü olduğu için normalde bu dengeli elektrik
yükü nedeniyle aşamaz.
Ancak glomerül harabiyeti glomerül bazal membranın elektrik
yükünü pozitif hale getirir ve proteinin geçişi gerçekleşir.
Buna selektif proteinüri denir.
Albuminüriye globulinüri de eklenirse
Buna selektif olmayan proteinüri denir.
 Hipoalbuminemi: Plazma albumin düzeyi ileri derecede
düşmüştür. 1–3 g/dL arasındadır. Hipoalbuminemi
büyük ölçüde albuminüriye bağlıdır.
 Ödem: NS’ da en önemli klinik belirtidir. Bütün vücutta
yaygın ödem  10-15 kg ağırlık artışı olur, yumuşaktır,
basınca iz bırakır. Ödemin gelişiminde, başlıca
mekanizma hipoalbuminemidir.
HİPERLİPİDEMİ :
 Hipoalbumineminin karaciğerde albumin sentezini
stimüle ederken dolaylı olarak karaciğer lipoprotein
yapımını da stimüle ettiği düşünülmektedir.
 Ayrıca periferik lipolizisin inhibisyonu da hiperlipidemiye
neden olabilir.
 Nefrotik Siroz: Bazı ascitli hastalarda halsizlik, karın
ağrısı, kusma, ateşle giden peritonite benzer bulgular
görülür.
 Halsizlik – Yorgunluk – Kas Zayıflığı: Protein kaybı
ve yeterli beslenememe nedeni ile oluşan negatif
nitrojen balansı ile ilgilidir.
 Enfeksiyonlar (solunum sistemi enf.  ) : Protein kaybı
ve yetersiz beslenmeye bağlı gelişir. ( immün sistem
zayıfladığı için )
 İskemik Kalp Hastalıkları ( aterosklerozis ): Hiperlipidemi
neden olur.
 Tromboembolik komplikasyonlar: Ven trombozları
gelişir.
 Hipopotasemi: Gastrointestinal yolla K+ kaybedilir.
 Hipokalsemi: Sık görülür. Hipoalbuminemi sonucu
proteine bağlı Ca++’un azalması, aktif D vitamini
yetersizliği ile barsaktan Ca++ emiliminin azalması
hipokalsemiye neden olur.
TEDAVİ
NS’da tedavi şu amaçlara yöneliktir:
Proteinüriyi azaltmak
Hipoalbuminemiyi düzeltmek
Ödemi ortadan kaldırmak
Proteinüriyi azaltmak için NS’a neden olan hastalığı
tedavi etmek, glomerullerdeki hasarı önlemekle olur. Bu
hastaların çoğu immünolojik olduğu için kortikoterapi ve
immunosupresif tedavi uygulanır.
a. İlaç tedavisi;
 Kortikoterapi ,
 İmmünosupresif ,
 Diüretikler
b. Diyet tedavisi;

Protein 1 g/kg/gün(0.8-1g/kg/gün)

Ağır hipoalbuminemilerde human albumin
perfüzyonları kullanılır.

Tuz kısıtlaması 1-1.5 g/gün (<2g/gün)
Çok kısıtlanırsa veya diüretiklerle aşırı
sodyum atımı;
hipotansiyon, renal fonk
bozulması ve koagülapati
oluşturabilir.
PROTEİN
ESKİ UYGULAMA
Yüksek protein
(1.5g/kg/gün)
VEYA
(1g/kg/gün+üriner kayıp)
GÜNCEL UYGULAMA
Normal protein
( 1 – 0.8 g/kg/gün )
ır
 Plazma albümin seviyesini ve PM
önlemek için bol protein verilir.
 Ağır hipoalbüminemilerde
humun albümin perfüzyonları
kullanılır.
Normal miktarda verilen protein
proteinüriyi azaltmakta ve serum
albümin düzeyine ters etki
yapmaktadır.
Verilen proteinin biyolojik değeri
yüksek olan protein
kaynaklarından sağlanmalıdır.
Enerji 35 kkal/kg /gün ‘ ün altına
inmemelidir.
YAPILAN ÇALIŞMALARA GÖRE: Yüksek proteinli diyetler genellikle
üriner kayıpları artırmaktadır.
 SIVI:1L/gün
 YAĞ : %25-30 kolestrolden - yağdan zengin besinler azaltılmalıdır.
 Yumurta her gün
 Vitamin preperatı (B6, D vit….)
BÖBREK FONKSİYONU VE
YAPISINDAKİ DEĞİŞİKLİKLERE
TANISAL YAKLAŞIM
GFR :Glomerüler Filtrasyon Hızı
SCr : Serum Kreatin
GFR/SCr
EVET- Y:Evet yükselmiş
EVET-A:Evet azalmış
GFR azalmış mı? Ya da Serum kreatin düzeyi yükselmiş mi?
EVET
<3 ay yada
bilinmiyor
Akut
böbrek
hastalığı
HAYIR
Böbrek
hastalığı
yok
EVET
>3 ay
Kronik
böbrek
hastalığı
GFR azalmış mı? Ya da Serum kreatin düzeyi yükselmiş mi?
HAYIR
EVET-A
Böbrek
Yetmezlik
hastalığı olmadan
yok
ABH
EVET- Y
ABH
HAYIR
EVET- Y
EVET-A
Yetmezlik
olmadan
ABH
Yetmezlik
olmadan
ABH
ABY
HAYIR
KBH
EVET- Y
EVET-A
KBH+ABH
ABY
olmadan
KBH+ABY
Kaynak:Dialysis making the right choice for you The Dialysis Decision Aid Booklet- Kidney
AKUT BÖBREK YETMEZLİĞİ ( ABY )
Çoğunlukla reversible böbrek fonksiyon bozukluğu
görülen, ani başlayan klinik sendroma ABY denir.
Nedenleri:
 Prerenal 
 Kanama
 Yanık
 Kusma
 Diyare
 Diabetes insipidus
 Aşırı terleme gibi nedenlere bağlı olarak ekstrarenal
hemodinamik değişikliklerin böbrek fonksiyonlarını akut
olarak azaltılmasıyla ABY ortaya çıkar.
 Renal 
 Akut böbrek hastalıkları
 Akut glomerulonefrit
 Malign hipertansiyon
 Transplantasyon rejeksiyonu
 İntertisiyel nefrit
 Akut tübuler nekroz
 İskemik harabiyet
 Kanama
 Plasenta dekolmanı, septik abortus
 Cerrahi
 Nefrotoksinler
 Civa
 Karbontetraklorür
 Sıtma
 Bazı ilaçlar (neomycine, gentamicin, cis platin vb... )
 Postrenal   Prostat hipertrofisi
 Pelvis tümörleri
 Retroperitonel fibrozis
 Taş
 Papiller nekroz
 Üreterlerin bağlanması
Atonik mesane gibi durumlarda
başlangıçta böbrek fonksiyonları normaldir, idrar
yapılır ancak boşaltım sistemindeki tıkanıklık
nedeniyle idrar akımı durmuştur.
Patoloji: Böbrekler büyük ve ödemlidir. Glomerül ve
damarlar genellikle normaldir, tubuluslarda
harabiyet vardır.
Klinik: ABY klinik olarak 3 devreye ayrılır:
 Oligo – anürik devre
 Poliürik ( diüretik ) devre
 Post diüretik devre
 Oligürik Devre 
İdrar miktarı 100 – 400 cc arasındadır.
İdrar dansitesi 1010 civarındadır.
İdrarda lökositler, eritrositler ve çeşitli silendirler
bulunur.
Proteinüri vardır. (  3 g / günde )
GFR düşüktür. ( 10 ml / dk’nın altında )
Kandaki üre, kreatinin miktarı artar.
Hiperüresimi (hiperkatabolik vakalarda 10
mg/dl’ye kadar yükselebilir.)
Su ve çeşitli elektrolitler retansiyona uğrar.Su ve
Na+ birikince  ödem, hipertansiyon, ağır
vakalarda akciğer- beyin ödemi görülebilir.
Hiperpotasemi  K+ 8 mEq / L’nin üzerinde ise
kalp sistolde durabilir)
Aritmi, fibrinöz, perikardit
Kan H+ dengesinin bozulmasıyla asidozis görülür.
(Kusmaul solunum )
Anemi, katabolizma sonucu zayıflama
İnfeksiyon görülme oranı artabilir.
Bulantı – kusma ( retansiyon artıkça )
Hematemez – melena
Şuur bulanıklığı, kas kasılmaları ve koma gelişebilir.
Bu devre 1 hafta – 1 ay sürebilir.
 Diüretik Faz (Poliürik faz) 
İdrarın birdenbire artışı ( 1 L bazen 3-4 litre günde )
GFR yavaş yavaş artar.
Üre düşer(yavaş yavaş)
Tübüler fonksiyon yetersizliği ile hasta su
kaybedebilir, dehidratasyona girebilir.
Diüretik faz 10-15 gün sürer.
ve elektrolit
Postdiüretik Faz 
Böbrek fonksiyonları giderek düzelir ve
iyileşmeyle son bulur.
Akut Böbrek Hasarı için son tanı kriterleri KDIGO
tarafından geliştirilmiştir:
48 saat içinde serum konstrasyonunda≥ 𝟎. 𝟑
mg/dl artış veya
7 gün içinde ≥ %𝟓𝟎 artış veyakreatinin
düzeylerinin bazal değerine göre 1.5 kat artması
6 saat içinde 0.5 mL/kg/saatten daha az idrar
çıkışı
ABY’DE HASTANIN NUTRİSYON DURUMUNUN
DEĞERLENDİRİLMESİ
 BİOKİMYASAL PARAMETRELER:
albumin, prealbumin, transferrin, insülin like growth factor 1, kolesterol
 Vücut ağırlığında azalma, ideal kilonun % 80’inin altında olma, anormal düşük deri
kıvrım kalınlığı, düşük orta kol kas çevresi kalınlığı
 Azalmış kas kitlesi
 Düşük enerji ve protein alımı
 Vücut kompozisyon analizi(bioimpedans analizi ve/ ve ya dual energy X ray
Tedavi:
 Nedene yönelik tedavi uygulanır ( cerrahi – ilaç )
 Su – elektrolit dengesi düzenlenir. (24 saatlik idrar + 400 – 500 cc
+ anormal kayıplar (terleme, kusma, ishal )
 300-500 cc
Metabolik olaylar sonucu
açığa çıkan sıvı
 Diyetin enerjisi katabolizma arttığı için 2000-3000 kkal/günde veya 30-40
kkal/kg verilmelidir.
Ancak son ESPEN ve KDİGO rehbeleri 20-30 kkal/kg
tavsiye etmektedir.
ABH ve ÇOY olan hastalarda aşırı beslemeden kaçınılmalıdır .
(refeedingsendromu).
Bu hastalarda enerji/nitrojen oranı için yeterli veri bulunmamaktadır.
Gözlemsel çalışmalar RRT alan hastalarda yüksek protein(1.5-1.8 g/kg/gün)
ve nispeten düşük enerji (25-35 kkal/kg/gün) verilmesinin uygun olduğu
belirtilmiştir
 Diyet CHO ve yağı normal oranlarda (enerjiyi sağlamak için )
CHO % 55-60,

Yağ : Enerjinin % 30 u
Periferal lipoprotein lipaz ve hepatik trigliserid lipazın
aktivitesi % 50 azalmıştır. Buda lipolizde bozulmaya neden olur.
 Diyet proteini ise; GFR veya kan kreatinin ve BUN-üre
düzeylerine göre:
 GFR  - kreatinin-üre  olduğunda diyet proteini  (0.5 - 0.8
g/kg/gün)
 Biyolojik değeri yüksek besinler verilmelidir ( % 60-65 )
 Hastanın durumu stabil oldukça ve düzeldikçe 0.81.0g/kg/gün
 Vitamin-mineral; C vitamini, folik asit,
D vitamini, B6, Ca ek verilmelidir.
 Bu tedaviler yeterli olmaz ise; DİYALİZ tedavisine
geçilir
AKUT BÖBREK HASARINDA TIBBI BESLENME
TEDAVİSİ
 Enerji : 30-40- kkal/kg
 Protein :0.8 -1.0 g/kg ideal vücut ağırlığı %60 yüksek protein
 Sıvı : Bir önceki gün sıvı atımı takviye edilmelidir
 Potasyum : Oligoürik fazda 30-50 mEq/gün( idrar çıkışı,
diyaliz ve serum potasyum seviyelerine bağlı olarak)
Diüretik fazda kaybın replasmanı
 Sodyum : 20-40 mEq oligoürik fazda ( idrar çıkışı, ödem,
diyaliz ve serum sodyum seviyelerine bağlı olarak)
Diüretik fazda kaybın replasmanı
 Fosfor : Gerektiği kadar kısıtlama
ESPEN GUİDELİNES ON ENTERAL
NUTRİTİON:ADULT RENAL FAİLURE
Enerji
20-30kcal./kg/g
Karbohidrat
3-5g(maks. 7 gr)/kg/g
Yağ
0.8-1.2(maks. 1.5 gr)/kg/g
Protein (esansiyel ve nonesansiyel)
Konservativ tedavi
0.6-0.8 gr/kg/g
Ekstrakorporeal terapi
1-1.5 gr/kg/g
CCRT, hiperkatabolik
1.7g/kg/gün
KRONİK BÖBREK YETMEZLİĞİ ( KBY ) (ÜREMİ)
Böbrek fonksiyonlarının progressif ve genellikle
geriye dönüşümsüz olarak bozulmasıdır. Her yaşta
görülebilir. Ölüm nedenleri arasında üst sıradadır.
Nedenleri:
1. Primer Böbrek Hastalıkları
 Glomerulonefritler
 Kronik pyelonefrit – Tubulo intertisiyel
nefrit
 Tbc
 Böbrek taşı
2. Obstrüktif Böbrek Hastalıkları
 Aşağı üriner sistem obstrüksiyonu
 Prostat hipertrofisi
 Mesane boynu darlığı
 Yukarı üriner sistem obstrüksiyonu
 Hidronefroz
 Retroperitoneal fibrozis
3. Herediter veya Konjenital Hastalıklar
 Polikistik böbrek
 Alport sendromu (Herediter nefrit)
 Renal tübüler asidoz
4. Sistemik Hastalıklar ve Nefrotoksinler
 Esansiyel hipertansiyon
 DM, gut, amiloidoz
 Analjezik nefropatisi
 Ağır metaller
 Miyelom
KBY’NİN FİZYOPATOLOJİSİ:
Böbrek yetersizliği oluşumunda nefron kaybına bağlı
olarak sürekli GFR’de düşme olur ve böbrekten atılan
bazı maddeler birikir. Ancak bazı adaptasyon
mekanizmaları ile birikimler önlenir. Bu regülasyon
fonksiyonları 3 gruba ayrılır:
Kronik böbrek hastalığının evreleri:
Evre Tanım
GFR(ml/dak.)
1 Normal veya artmış GFR
2 Hafif GFR azalması(+ böbrek
 90
60-89
hasarı kanıtları)
3 Orta düzeyde GFR azalması
30-59
4 Ağır GFR azalması
15-29
5 Son dönem böbrek yetersizliği
<15
Klinik Bulgular:
I.
Su ve Elektolit Dengesinde Bozukluklar ve Nedenleri:

Oligüri  GFR’nin azalması


Ödem  Na+’un reabsorpsiyonunun artması
Hiponatremi  Reabsorpsiyonun bozulması

Hiperpotasemi  Besinlerle aşırı K+ alınması
Böbreklerin K+’u atamaması
Hücre yıkımı
Hiperfosfatemi  Böbreklerin fosfatı atamaması
Hipokalsemi  Tübülüslerde fosforun tutulması
iyonize Ca++’un azalması
 D vitamini metabolizmasının bozulması
II.
Gastrointestinal Sisteme İlişkin Sorunlar ve
Nedenleri:

İştahsızlık
 Anemi
 Ürenin artması
 Ağızda ülserasyonlar

Bulantı – Kusma
 Ürenin artması
 Hiponatremi
 Asidoz
 Artan ürenin barsak mukozasını irrite etmesi
 Ağız kokusu ( Fetid )
Bulantı ve kusma
Tükrükte ürenin artması
 Ağız ülserasyonu
Tükrükte ürenin artması
Ağızdan solunum
Dehidratasyon
 GIS kanamalar
Yara ( ülserler )
 Mide ülseri
Amonyak ve üre artışı
Gastrin hormonunun artması
 Kabızlık - diyare
III. Kardiyovasküler Belirtiler ve Nedenleri:

Hipertansiyon
 Su ve tuz birikimi
 Renin sekresyonunun artması

Aritmi
 K+’un yüksek olması

Üremik perikardit
 Üremik toksinlerin perikard boşluğunda
toplanması sonucunda
 Akciğer ödemi
Oligüriye rağmen su ve tuz alımına devam edilmesi
sonucunda volümün artması
 Kalp yetersizliği
Hipertansiyon
Volüm fazlalığı
Anemi
Taşikardi
Myokardiyopati
IV. Asit – Baz Dengesine İlişkin Sorunlar ve Nedenleri:

Asidoz
 Na+, Cl-, HCO3- reabsorpsiyonunda azalma
 GFR’nin azalmasına bağlı PO4=, SO4= ve
organik asitlerin artması
 NH3’ün artması
 pH’nın azalması

Kussmaul solunum
 Asidozun akciğer yolu ile kompanse edilmesi
V. Hematopoetik Sisteme İlişkin Sorunlar ve Nedenleri:
 Anemi
Kanamalar ( burun kanaması, GIS
kanamaları )
Hemodiyalizde kan kayıpları
Kanamaya eğilim
Koagülasyon defekti ( trombosit faktör 3 eksikliğine
bağlı)
VI. Nörolojik Belirtiler :
 Yorgunluk
 Konsantrasyon azalması
 Uykuya meyil
 Sinirlilik, çabuk kızma
 Koma – felç
 Polinöropati
 Kas krampları
VII. Deri Belirtileri
 Soluk-kirli, toprak sarısı ren
 Kaşıntı
 Yara iyileşmesinde gecikme
VIII. Enfeksiyona Yatkınlık Nedenleri:
IX.

Yeterli beslenememe

Kalıcı idrar tüplerinin olması

Ağız ülserasyonları

Kemik iliği depresyonu
Hıçkırık Nedeni:

Ürenin diyaframı irrite etmesi sonucunda
XI. Beslenme İle İlgili Sorunlar

Malnütrisyon





İştahsızlık
Bulantı – kusma
Ağızdaki yaralar
Hastanın deprese olması …vb.
Proteinüri
 Glomerul membrandan protein geçirgenliğinin artması

Hiperlipidemi
 Lipid metabolizmasının bozulması

Mineraller
 Na+, K+, PO4= plazma değerlerine göre
KBY’de DİYET TEDAVİLERİNİN İLKELERİ
 Beslenme durumunun düzeltilmesi ve / veya korunması
 Üremik toksisitenin azaltılması
 Renal bozukluğun ilerleme hızının yavaşlatılması
KBY’de diyet tedavisi bireyseldir. Ancak genel
olarak;
 Protein yıkımını azaltmak
 Dehidratasyon veya aşırı sıvı birikimini önlemek
 Asidozisi düzeltmek
 Elektrolit dengesini düzeltmek
 Kusma ve diyareye bağlı sıvı ve elektrolit kayıplarını
kontrol altına almak
 İştahsızlığı önlemek
 Hipertansiyon, kemik ağrıları, sinir sistemi
bozukluklarını önlemek, kontrol altına almak
 Böbrek yetmezliğini geciktirmek
 Hastalara moral vererek, kendilerini iyi
hissetmelerini sağlamak
 Mümkün olduğu kadar geç diyalize başlatmak
amacıyla tedavi planlanır.
Enerji Gereksinimi:
KBY’de vücut doku proteinlerinin yıkımı sonucu nitrojen
atık ürünler oluştuğu için enerji gereksinimi yeterli
olmalıdır. Enerji daha çok CHO ve yağlardan
sağlanmaktadır.
 Enerji gereksinimi 30-35 kkal/kg/gün olarak (  20002500 kkal / gün) önerilir.
 Eğer hasta şişmansa; zayıflatıcı diyet verilir. Aşırı kısıtlama
yapılmaz. Çünkü katabolizma artar (25-30 kkal/kg/gün)
 PEM varsa 35 kkal/kg/gün’den fazla
 Hastalara verilen enerjiyi (2000-2500 kkal/gün)
sağlamak güç olduğundan, diyette şeker, lokum, pelte
gibi sadece enerji veren besinler eklenebilir
( kan glikoz düzeyi normal ise )
Karbonhidrat Gereksinimi:
KBY’de glikoz metabolizması bozulduğu için basit
CHO’lar yerine kompleks CHO’lar önerilir. Öğün sayısı
arttırılır. ( Enerjinin % 50-60’ı)
Yağ Gereksinimi:
KBY olan ve diyalize girmeyen hastalarda Tip IV
hiperlipoproteinemi görülebilir.
Bu hastaların total kolesterol ve trigliserit düzeyleri yükselir ve
KKH’ndan ölüm oranı artar.
Bu nedenle diyetteki total yağ oranı azaltılır. Enerjinin % 30’nu
geçmeyecek şekilde doymuş yağlar azaltılır.
Bitkisel yağlar (zeytinyağı ağırlıklı + diğer bitkisel yağlar) karışık
verilir.
Ek olarak balık yağı verilir.
Protein Gereksinimi:
Diyet proteininin böbrek hastalığı progresi
üzerindeki etkisini ortaya koyabilmek için hem
insanlar hem hayvanlar üzerinde çeşitli çalışmalar
yapılmıştır.
Birinci görüşe göre; diyet proteininin sınırlanması
gerekmektedir. Protein sınırlandığı zaman;
 Protein metabolizması sonucu açığa çıkan
metabolitlerin birikmesi önlenir, böylece böbrek
fonksiyon kaybı azalır.
 GFR’nin azalmasıyla hiperfiltrasyon ve glomerüler
kapiller basınç azalır, glomerüler hasar önlenir.
 Proteinden zengin besinler aynı zamanda fosfordan
da zengin olması nedeniyle protein alımı
sınırlanınca fosfor alımı da sınırlanmış olur.
 Glomerül skleroz azalır.
 Bulantı – kusma azalır.
Bu etkiler sonucunda üremik semptomlar azalır,
böbrek fonksiyon kaybı azalır, diyaliz ve
transplantasyona geçiş zamanı uzar.
İkinci görüşe göre; kısıtlı protein alındığı zaman;
 Negatif azot dengesi oluşur.
 Malnütrisyon ortaya çıkabilir.
 Yapılan bazı çalışma sonuçlarına göre de protein
kısıtlaması KBY’liğinin ilerleyişi üzerinde çok etkili
olmaktadır.
Her iki görüş doğrultusunda, KBY’de diyet proteinini
semptomlara neden olmayacak şekilde ayarlamak
gerekmektedir.
a. GFR’na göre KBY’de protein gereksinimi
GFR
Protein
( mL/dak)
(g/kg/gün)
 55
0.8 – 1.0
25 – 55
0.5 – 0.6
 25
0.5 – 0.6 veya
0.3 + EAA yada
EAA+KA
KA: Keto analog
Düşük proteine ek keto analog verilmesinin
böbrek fonksiyon kaybını azalttığı belirtilmektedir.
KBY’de verilen proteinin en az % 65’inin biyolojik
değeri yüksek protein kaynağı olmasına dikkat
edilmelidir.
b. Genel olarak diyalize girmeyen hastaya verilecek
protein miktarı 0.8 g/kg/gün olması gerekir.
c. GFR ne olursa olsun proteinürisi olan hastaya idrarla
kaybedilen proteinin her 1 gramı başına 1 gram olmak
üzere diyete biyolojik değeri yüksek protein
eklenmelidir.
Diürez 2 litrenin üzerinde ve GFR 15 mL / dk’nın üzerinde
ise 1 g/kg protein verilir.
Elektrolitler
 Sodyum: Terminal döneme kadar böbrekler Na’u
önemli ölçüde dışarı atabilir.
• 1-4 evrelerde hipertansiyon, ödem gibi sorunlar varsa
Na sınırlanır(günde 2.4g’dan az)
• Terminal dönemde, oligüri veya anüri varsa 450900mg/gün verilmelidir.
• İdrarla aşırı Na+ atılıyorsa, atılan Na kadar diyete
eklenir yoksa hiponatremi gelişebilir
 Potasyum: KBY’de plazma K+ düzeyi artabilir ( terminal
dönemde daha fazla ). Oligüri, anüri ve hiperkalemi varsa
sınırlanır. 1600 - 1800 mg/gün
Diyette K+’u azaltabilmek için;
• Genel olarak sebze ve meyve miktarı azaltılır.
• Alınan potasyumun azaltılması için; sebze ve meyve
küçük parçalara ayrılır, doğranır, haşlanır, haşlama suyu
döküldükten sonra yeniden pişirilir. Böylece suya geçen K+
atılmış olur, sebze ve meyvenin K+ içeriği azalır. Ancak
hastanın zaten zor olan tüketimini azaltmamak için bu
işlem yapılmamaktadır.
 Fosfor: KBY’de fosfor da birikebilir. Hiperfosfatemiye bağlı;
a. Sekonder hiperparatroidzm
b. Renal osteodistrofi gelişebilir.
Bu nedenle günlük fosfor alımı kısıtlanır 500 – 700 mg/gün
verilir.
 Proteinden zengin besinler fosfordan da zengindir. Özellikle
süt, et, yağlı tohumlar, kuru baklagil miktarlarına dikkat
edilmelidir.
 KBY’de fosfor emilimi % 80 artabilir. Bu nedenle fosfor
emilimini inhibe eden bileşikler yemek öncesi veya yemek
sonrasında kullanılır.
 Eskiden Al(OH)3 kullanılırdı. Ancak aliminyum birikmesi
beyin üzerinde toksik etki yaptığı için kullanılmamaktadır.
 Mg+ ve Ca++ tuzları kullanılır. Mg++  hipermagnezemiye
neden olabilir. Ca++ tuzları; Ca++ asetat, Ca++ sitrat, Ca++
karbonat formlarındadır.
PO4= çok kısıtlanırsa; anoreksiya, raşitizm ve büyüme
geriliğine neden olur.
Fosfor kısıtlanınca hipertansiyon da önlenir.
 Demir: Anemi varsa ek.
 Çinko: KBY’ de Zn azalabilir. Zn tat alma duyusunu
arttırdığı için ek verilmelidir. 15mg/gün
 Kalsiyum: Hipokalsemide oral Ca++ verilir. Kalsiyum
dengesini iyi düzeyde tutabilmek için 2000 mg / gün
ek verilir.
( Ca++ tuzları )
Vitaminler
 A Vitamini: Serum retinol bağlayan protein ve A
vitamini düzeyleri KBY’de yükselebilir. O nedenle
diyet yeterli A vitamini içermeli ek A vitamini
verilmemelidir.
 C Vitamini, B6 Vitamini, Folik Asit: Anoreksi, yetersiz
beslenme ve sebze-meyvelere uygulanan
pişirme yöntemleri (sularını dökülmesi gibi) gibi
nedenlerle bu vitaminlerin yetersizliği görülebilir.
Bu vitaminler ek olarak verilebilir. Ancak C vitamini
gereksinimden çok fazla verilmemeli, böbrek taşı
riski artabilir.
C vit.:100mg,B6 vit.:10mg, F.A.:1mg
 E Vitamini: Ek verilebilir.
 D Vitamini: Aktif D vitamini verilmesi hem
hipokalsemi hem renal osteodistrofi için yararlıdır.
0.25-0.50mcg
 Tiamin:1.5mg, Riboflavin:1.8mg, B12 vit.:3mcg
Niasin:20mg, K vit.:Ek yok, Selenyum:Ek yok
 Sıvı
Terminal döneme kadar genellikle günde 2-3
litre sıvı tolere edilebilir. Ancak;
 Hastanın kilo alması
 Hipertansiyon
 Ödemleri
 Kalp yetersizliği
 Oligüri – anüri gibi durumlar varsa sıvı alımı sınırlanır.
Bir önceki günkü idrar + 500 cc veya
Bir önceki günkü idrar +( 24 X 0.5 X kg )
 Posa
Diyet yeterli posa içermeli. Kurubaklagiller – kepek ve
kepekli besinler fosfordan ve proteinden zengin
oldukları için posa kaynağı olarak sebze ve meyveler
kullanılır (K kısıtlaması yok ise).
Renal fonksiyon kaybı
GFR
BUN
Kreatinin
Ürik asit
Hiperfosfatemi
+
D vitamini aktifleşLeşmesinde boz.
Azotemi
Asidozis
Hiperpotasemi
Hipernatremi
+
Hipoalbünemi
Anoreksiya
Diyare
Kusma
Ağırlık kaybı
Sekonder
hiperparatroidizm
Osteoporozis
Osteomalasiya
Osteotiitis fibroza
Kemik ağrıları
Kemiklerde kırık
Hipokalsemi
Tetani
konvulsiyon
Ödem
Anüri
Oligüri
Malnütrisyon
Enfeksiyon
Kapiller dayanıksızlık
Anemi
Kanamalar
Eritropoetin hormonunda azalma
Üremik inhibitör kemikiliğini baskılar
Eritrositlerin yaşam süresinde azalma
GİS kanamalar
Hipertansiyon Rennin-anjiyotensin metabolizmasının
Nefronlarla ilişkisine bağlı olarak
Kan basıncı yükselir
Ağızda ülserasyon, kötü tad ve pis kokulu nefes
Kardiyovasküler hastalıklar
sinir sistemi bozuklukları (musküler seyirme
ekstremitlerde yanma)
DİYALİZ
 Sürekli Ayaktan Periton Dializi (SAPD, Continuous Ambulatory Peritoneal Dialysis )
 Devamlı Devirli Periton Dializi (CCPD, Continuous Cyclic Peritoneal Dialysis )
 Gece Periton Dializi (NPD, Nightly Peritoneal Dialysis )
 Tital Periton Dializi TPD, Tidal Peritoneal Dialysis )
PERİTON DİYALİZİ UYGULANAN
HASTALARIN BESLENMESİ
 Diyalizden önce daha kısıtlı diyet önerilmekte, diyalizde ise diyet daha çok
açılmaktadır.
 Diyalizattan emilen glikoz yaklaşık hastanın enerji gereksinmesinin % 15 –
30’unu karşılamaktadır.
CAPD (Continous Ambulatory Peritoneal Dialysis hastalarına önerilen
enerji; 35 kkal/kg/gün’dür.
Şişman ise 25 kkal/kg/gün’dür.
CAPD hastalarında zaman içerisinde 2 kg artış görülür.
 Protein: Diyaliz sıvısıyla 1.7-2.3 g/gün aminoasit ve 515 g/gün protein kayıpları olmaktadır.
 Hasta ideal ağırlıkta
 peritonit-kaşektik
1.3 g/kg/gün
1.4-1.5g/kg/gün
Proteinlerin %60-65’inin biyolojik değeri yüksek
olmalıdır.
 Karbonhidrat: Diyalizattan emilen glikoz total kalorinin %15-30’unu
oluşturduğu için diyetin;
CHO yüzdesi %40-45 olarak ayarlanır.
 Yağ: Kilo alımı sorun olursa diyet kalorisi ve yağı azaltılır.
Doymuş yağ oranı azaltılır, tekli ve çoklu doymamış yağlar
karışık kullanılır.
Yağdan gelen enerji de %25-30 arasında olmalıdır.
 Sıvı: Hastada anüri, oligüri, HT varsa kilo alımlarını
kontrol etmek için sıvı kısıtlanır.(24x0.5xkg+1 gün
önceki idrar)
 Sodyum: Anüri, oligüri, HT varsa kısıtlanır.1g Na+ +
1g/L idrar formülüne göre hesaplanır.
 Potasyum: CAPD devamlı diyaliz olduğu için
hiperkalemi riski azdır. Bu nedenle hastanın K+
düzeyine göre ayarlanır.
K+ normal ise  3g/gün.
 Fosfor: Periton zarı fosforu iyi süzmediğinden serum
fosfor düzeyi artar. Renal osteodistrofi görülme riski
çoğalır. Diyet fosforunun %50’si barsaktan emildiği
için, fosfat bağlayıcılar kullanılarak serum fosforu
kontrol altında tutulur. Maksimum 1200 mg/gün
 Kalsiyum: Günde ortalama 1 g verilir.
 Vitaminler: CAPD hastalarında; Eğer hasta iştahsız,
enerji alımı kısıtlanmış ise multivitamin desteği
yapılmalıdır.
 Posa: Diyaliz drenajının kötüleşmesine yol açacağından
konstipasyonun önlenmesi gerekir. Kepekli ürünler serum
fosforunu yükseltmeyecek şekilde ayarlanarak verilmeli,
kan K+ düzeyine göre sebze-meyve, ara öğünlerde
taneli komposto verilmelidir.
HEMODİYALİZ
Enerji
Zayıfsa
45-50 kkal/kg/gün(ideal ağırlık)
Normal ağırlıkta ise
35-40 kkal/kg/gün
Şişman ise
25-30 kkal/kg/gün
 Hastaların ideal ağırlığı BKİ’ne göre hesaplanır.
• İdeal ağırlık = Boy(m2) X BKI
Hasta obez ise formüle ağırlık kullanılır.
Formüle ağırlık= (Şu andaki ağırlık – ideal ağırlık)X
0.25 + ideal ağırlık
• Bazal metabolizma Hızı (BMR)
18-30 yaş = 14.7 X Vücut ağırlığı(veya
formüle ağ.) +496
31-60 yaş = 8.7 X Vücut ağırlığı +829
BMR için başka förmüller de kullanılabilir.
BMR’ye fiziksel aktivite eklemesi yapılır.
 Karbonhidrat:
KBY’de glikoz metabolizmasında bozukluk görülür.
HD diyetinde günlük enerjinin %60-65’i
karbonhidratlardan gelmeli ve daha çok kompleks
karbonhidratlar önerilmelidir.
 Yağ:
KBY olan hastalarda özellikle HD’e girenlerde
hiperlipidemi insidansı (%70) yüksektir
(özellikle Tip IV hiperlipoproteinemi)
KKH riskini azaltmak için:
• Enerjinin %25-30’u yağdan karşılanmalı
• En çok %7 doymuş, %12-15 tekli, %7-8 çoklu
doymamış yağ asitlerinden oluşmalı
• n-3 yağ asitlerinin (EPA-DHA) kan lipidlerini ve kanın
pıhtılaşmasını azalttığı saptandığı için balık yağı
önerilir
• Aşırı yağlı besinler, katı margarinler,vb.
verilmemelidir.
• Diyaliz hastalarında karnitin depoları genellikle
azalmıştır. Karnitin yağ asitlerinin hücre içerisine
girip yıkılmasında etkilidir. Bu nedenle haftada 3 kez
1.5 g veya hergün 1 g karnitin verildiğinde serum
trigliserit, LDL kolesterol, VLDL kolesterol azalmış, HDL
kolesterol ise yükselmiştir.
HD hastalarına önerilen protein miktarı
1.2 g/kg/gün
1.4 g/kg/gün kaşektik ise önerilir.
Verilen proteinin %65’inin biyolojik değeri
yüksek protein kaynağı olacak şekilde
düzenlenmesi gerekmektedir.
 Mineraller:
 Sodyum: Hastanın vücut ağırlığı, kan basıncı, çıkarılan
idrar miktarı ve ödem oluşuna göre sodyum miktarı
ayarlanır. Genelde bu bulgulardan birkaçı olduğu için
hastalara tuzsuz diyet önerilir.
Oligürisi varsa Na+ alımı
Anürisi varsa Na+ alımı
3-4 g/gün
1-2 g/gün’ dür
Diyaliz sırasında hastalarda hipotansiyon
oluştuğundan düşük K+’lu, yüksek Na+’lu
besinler önerilir
Günlük Na+ alımı şu formülle de
hesaplanabilir.
1 g/gün + 1g/litre idrar
 Potasyum: Eğer belirgin derecede rezidüel idrar miktarı
varsa hafif düzeyde K+ kısıtlaması yeterli olabilir. Yoksa
hastada hipokalemi gelişir.
Anürik HD hastalarında ise ani K+ yükselmelerini önlemek
için K+ sınırlanır.
1600-2000 mg/gün veya40-70 mEq/gün
 Fosfor: Günlük diyetle verilen fosfor miktarı
600-1000 mg arasında olmalıdır.
 Günlük Ca gereksinmesi 1-1.5 g’dır.
 Çinko: HD hastalarında çinko eksikliği sık görülmektedir.
Bu nedenle HD hastalarına 50mg/gün oral çinko preparatı
veya 400g/L diyalizatla Zn verilmelidir. Bazı yayınlarda günlük
15 mg çinkonun yeterli olacağı belirtilmektedir
 Demir: Demir kaynağı besin verildiğinde emilimi
kolaylaştıracak besinler verilmeli ve demir takviyesi
yapılmalıdır.
 Vitaminler:
Yağda eriyenler:
A ve K vitamini önerilen dozlarda verilir ek verilmez.
E vitamini 15 IU/gün (9.5 mg  tokoferol)
D vitamini  5-15 mcg/gün
Tiamin(B1)
1.1-1.2 mg
Riboflavin(B2)
1.8-2.0 mg
Niasin
20 mg
Pridoksin
5-10 mg
Folik asit
1 mg
Pantotenik asit
5 mg
C vitamini
75-90 mg
B12 vitamini
2-5 mcg/gün
Biotin
150-200 mcg/gün
 Sıvı: Genellikle HD hastalarının sıvı alımları 700-1500
ml arasında değişmekle birlikte şu hesaplamayla
günlük verilecek sıvı miktarı saptanır.
24(saat)X0.5Xideal vücut ağırlığı (kg) + 1 gün
önceki idrar
Hesaplanan miktara göre su ve her türlü sıvı besin
ölçülerek verilmelidir
BÖBREK TRANSPLANTASYONU
Transplantasyon Sonrası Beslenme:
Eğer transplante edilen böbreğin fonksiyonu yeterli
değilse diyet sınırlamaları devam edecektir. Yeni
böbrek normal fonksiyonuna tam olarak ulaştığında
diyet kısıtlamalarına pek gerek kalmayabilir.
Hastanın beslenmesini düzenlerken bazı faktörler göz önünde
bulundurulmalıdır
1.
2.
3.
4.
5.

Kilo alınmasının kontrolü
Hiperlipidemi
Ödem
Diabetes mellitus
Hipertansiyon
Bunlar kullanılan ilaç tedavisi sonucu oluşan durumlardır.
Diyet proteinin 1-1.5 g/kg ve iyi kalite olması sağlanmalıdır
ÜRİNER SİSTEM TAŞLARI
 Üriner sistem taşları içinde en sık böbrek taşlarına
(nefrolitiazis) rastlanır.
 Böbrek taşlarının %70-80’ini kalsiyum oksalat veya
fosfatlı kalsiyum oksalat taşları,
 %10’unu magnezyum amonyum sülfat (struviteinfeksiyon) taşları
 %5-10’unu ürat taşları,
 %1’ini de sistin, silikat, matriks ve ksantin taşları
oluşturur.
Taş oluşumu ile beslenme ilişkisine bakıldığında, genel
olarak;
 Yetersiz sıvı tüketilmesi
 Hayvansal proteinin aşırı tüketilmesi
 Şeker tüketiminin fazla olması
 Alkol alımının fazla olması
 A vitaminin yetersiz tüketilmesi
 Sitrik asidin aşırı tüketilmesi
 Oksalatın aşırı alınması
 Fosforun yetersiz alınması gibi
nedenlere bağlı olarak taş oluştuğu belirtilmektedir.
Diyet Tedavisi:
1. Günlük diyetteki Ca++ tüketimi azaltılır, yaklaşık
400 mg Ca++ içeren diyet verilir.
2. Kalsiyum taşları alkali yapıda oldukları için idrar
asit yapılarak kristallerin çökmesi ve taş oluşumu
önlenir.
3. Okzalattan zengin besinler kısıtlanır. Aşırı C vitamini
alındığında idrarla okzalat atımı artabilir. Bu
nedenle diyette askorbik asit gereksinim kadar
verilir.
4. Kalsiyum içeren besinlerin (süt grubu gibi) çoğu
fosfordan zengindir. Bu besinler azaltılınca doğal
olarak fosfor da kısıtlanır.
5. Okzalattan zengin olan besinler;

yağlı tohumlar

çikolata – kakao

çay – kahve

yeşil yapraklı sebzeler

domates, patates, bamya

incir, kırmızı erik, çilek, böğürtlen

mısır, kuş üzümü
 Düşük Kalsiyumlu diyet
• 200-300-400 mg/günde Ca++ içeren diyetler verilir.
• İçme suyu veya yemeklerde kullanılacak su distile veya
kaynatılıp bekletilmiş su olmalıdır.
• Diyetlerde yağ, şeker, bal, nişasta, tuz, sirke, salça,
ıhlamur serbest olarak kullanılır.
Değişik düzeylerde Ca++ içeren diyetlerin içerikleri
100 mg
200 mg
300 mg
400 mg
Besinler
Çiğ
Mik.
Ort.
Ölçü
Çiğ
Mik.
Ort.
Ölçü
Çiğ
Mik.
Ort.
Ölçü
Çiğ
Mik.
Ort.
Ölçü
Süt gr.
Yumurta
Et,balık
EYG
Sebze
Meyve
Yağ
Şeker
50
120
125
-
1 ad.
4 köf
7 İD
1 por
1 por
Serb
Serb
50
120
250
-
1 ad.
4 köf
10 İD
2 por
3 por
Serb
Serb
80
50
120
250
-
½ SB
1 ad.
4 köf
10 İD
2 por
3 por
Serb
Serb
160
50
120
250
-
1 SB
1 ad.
4 köf
10 İD
2 por
3 por
Serb
Serb
Çeşitli Miktarlarda Kalsiyum İçeren Diyetler İçin
Örnek Menüler:
1. 100 mg kalsiyumlu diyet
Kahvaltı:
Çay(şekerli)
1 haş. yumurta
1 tatlı kaşığı yağ
2 tatlı kaşığı reçel
1 ince dilim ekmek
Öğle:
4 YK zeytinyağlı bezelye
yemeği
2 ızgara köfte
4 YK pirinç pilavı
1 ince dilim ekmek
Akşam:
1 kase şehriye çorba
2
köfte
büyüklüğünde
ızgara tavuk
2 orta boy elma
2 ince dilim ekmek
2. 200 mg kalsiyumlu diyet
Kahvaltı:
Çay(şekerli)
1 haşlanmış yumurta
1 tatlı kaşığı yağ
2 tatlı kaşığı reçel
1 büyük boy şeftali
2 ince dilim ekmek
Öğle-Akşam:
2 yemek kaşığı zeytinyağlı taze fasulye
2 ızgara köfte
4 yemek kaşığı pirinç pilavı
20 iri tane üüzüm
2 ince dilim ekmek
 Struvite (Magnezyum amonyum fosfat) Taşları ve Diyet Tedavisi:
Tedavi: Taşların cerrahi veya ultrasonla parçalanarak alınmasıdır. İdrar
asit yapılır. Diyetle verilen fosfor miktarı azaltılır.
 Ürik Asit Taşları ve Diyet Tedavisi:
Tedavi: İdrarın alkali yapılması için süt grubu, sebze ve meyve grubu
daha çok kullanılır. Ayrıca düşük pürinli diyet verilir.
 Sistin Taşları ve Diyet Tedavisi:
Tedavi: Tedavide idrar alkali yapılmalı, metioninden sınırlı diyet
kullanılmalıdır.
Genel olarak taş oluşumunu önlemek için:
1. Bol sıvı alınmalı (en az 2L/gün)
2. İdrar pH’sı ayarlanmalı
Ca++ okzalat – Ca++ fosfat taşları için asit
Struvite taşları için asit
Ürat ve sistin taşları için alkali
İdrarı
Nötr Yapanlar
Şeker
Asit Yapanlar
Et
Alkali Yapanlar
Süt
Yağ
Yumurta
Sebze
Çay
Peynir
Meyve
Kahve
Tahıllar
Yağlı toh.
Nişasta
Erik, armut
Bağlayıcı ajanlar kullanılır.
Glisin Ca++ Okzalatı bağlar
Na+fitat
Ca++’u bağlar
Al++ jelleri PO4= bağlar.
Önerilen diyet ilkelerine uyulması gerekir. Ancak
yapılan çalışmalarda diyet tedavilerinin bazı
bireylerde yararlı olmadığı izlenmiştir.
Diabetik böbrek hastaları için Besin öğesi alım önerileri
Besin Öğesi
Öneriler
Protein (g/kg/gün)
0.8-1.0 (Kümes hayvanları, balık ve bitkisel protein kaynaklarını
daha sık, kırmızı etin daha az sıklıkla tüketimi )
Total yağ(enerjinin % )
< %30
Doymuş yağ asidi (enerjinin % )
<%7
Tekli doymamış yağ asidi (enerjinin % )
%15-20
Trans yağ
Minumum (<%1)
Kolestrol (mg/gün)
200
CHO
Basit karbonhidrat kaynakları kısıtlanmalıdır
Toplam posa (g/gün)
25-30 taze sebze/meyve ve tam tahıllar
Sodyum (g/gün)
1.5-2.4
Potasyum
Serum seviyeleri yükselene kadar kısıtlama yapılmamaktadır.
Serum düzeyi yükselmesi durumunda 2-4,ACE inhibitör
kullanımıyla takip.
Fosfor (mg/gün)
800-1000
Kalsiyum g/gün
<2
Vitaminler
<2.5 mg folik asit, <25 mg B6 <1mg B12
Dinlediğiniz için teşekkür ederim