SERVİKO - VAGİNAL SİTOLOJİ Dr. Fuat Demirkıran İ.Ü Cerrahpaşa Tıp Fak. Kadın Hast. ve Doğum ABD, Jinekolojik Onkoloji Bilim Dalı Kasım 2009 Zonguldak Serviks Uteri Kanseri Yılda 500.000 yeni olgu 250.000 ölüm Tüm kadın kanserlerinin %12’si %80’i gelişmekte olan ülkelerde saptanır normal CIN I CIN II CIN III KANSER Serviks kanseri önlenebilir bir hastalıktır. Servikal –vajinal Sitoloji “New Cancer Diagnosis”, G.Papanicolau 1928 Aurel Babés, 1928 Paponicolau, J.Hinsey 1941 Ernest Ayre, 1940 (Papsmear) Papsmear’in yaygınlaşması 1950 Serviko-Vajinal Sitoloji Servikal kanser insidens, morbidite ve mortalitede azalma Tarama kalitesi ile Mortalite azalması Arasındaki direk ilişki. Vajinal sitoloji Taranmayan grupta yüksek servikal kanser insidensi. Taranan grupta daha az servikal kanser Serviko-vajinal Sitoloji Konvansiyonel Sitoloji Sıvı Bazlı Sitoloji Konvansiyonel Sitolojide Materyel Alma İşlemi • Muayene ve diğer testlerden önce alınmalı • Duş, lubrikan ve cinsel ilişki sakıncalı • Spekulum su ile temizlenmeli • Materyal eko ve endoserviksden alınmalı • İnce ve hızlı yayılmalı • Hızla fikse edilmeli (<10 sn) alkol veya sprey Materyal Alımında Kullanılan Aletler Avantaj Ayre spatula Çok ucuz Kolay İyi sonuç Pamuk çubuk Çok ucuz Kolay Endos. Brush daha pahalı Endo hücre iyi Endos broom (cervix brush) Minimal travma Endo/ectoserv. örnek Tek lam Dezavantaj Travma Trans. Zon (-) Endoser. Hücre az 2 lam Travma Gebelerde (-) 2 lam Teknik beceri Bazen az hücre En pahalı Konvansiyonel vajinal sitoloji ile Servikal Kanser insidensi Yeterince Azalmadı Taramanın olmaması veya yetersiz tarama Yanlış negatif sonuçlar Servikal Kanser Anormal sitolojide yanlış yönetim Tarama aralarında hızlı gelişen tümörler Konvansiyonel Sitolojide Başarısızlık Yalnış (-) %5-15 (%40) Örnekleme hatası Hazırlama hatası Patologla ilişkili 2 lam hazırlamak (%20 ) Yalnış (+) %1-10 Yorum hatası Radyasyon, iltihap, onarım Lezyonda regresyon Örnekleme hatası Servikal Patolojilerin Taranmasında Başarısızlık Nedenleri • Hasta • Klinisyen • Kullanılan alet-teknik • Hazırlama ve tanı • Lezyonun özelliği Alet ve Materyal Alma Tekniğine Ait Hatalar • Alet tipi • Yayma şekli…İnce yayılmalı • Transformasyon zonunu içermeli . Hemen fikse edilmeli Değerlendirme ve Tanı Hataları Bethesda sistemi • Değerlendirme için elverişli • Sınırlı ölçüde değerlendirilebilen (nedeni) • Yetersiz Materyal Yeterlilik Sorunları • Yeterli iyi korunmuş skuamöz hücre >%10 endoservikal veya metaplastik h. . Sınırlı kan, iltihap, kalın, kötü fiksasyon, hücrelerin >%50-75’i sitoliz olması veya endoservikal hücre yok • Yetersiz skuamöz hücre <%10 diğer faktörler >%75’ini aşarsa Yetersiz (iltihap) Yeterli Yetersiz (hücre az) Yetersiz (sprey artefaktı) Yetersiz (kalın yayma) Yetersiz (yayma sırasında fazla bası) Yetersiz (kuruma artefaktı) Yetersiz (kuruma artefaktı) Lezyonla İlgili Hatalar • Küçük lezyon • Endoservikal kanal üst kısımda lokalize • Nekrotik, kanamalı, iltihaplı lezyon • İnvaziv lezyonlarda false (-) %50 • Bazı tm tipleri (adeno ca, lenfoma, sarkom) Konvansiyonel sitoloji 4000 – 300.000 hücre incelenir (toplanan hücrelerin %6-62)’si . Lama tespit sorunları vardır. Epitel hücreleri diğer unsurlardan ayrılmamıştır. Materyal 50x20 mm’lik alan yayılır. Sıvı Bazlı Sitoloji Thin prep processor (Cyto corporation) Autocyte-Prep (Cyto-Rich Processor) Cytoscreen (Seroa) Easyprep (Labanord) Cell Print (3t) Cyto Tek (Bayer) ThinSperi (Shandon) InPath System (Ampersand Med. Cor.) Cyprep (veracel) Sıvı bazlı teknikler 20 mm 13 mm Sıvı bazlı teknikler İncelenen hücre sayısı 1-2 milyon. Epitel hücreleri diğer unsurlardan ayrılmış. Lamda 20 mm alana tek sıra halinde yayılır. Materyal gerektiğinde HPV testi için kulanılabilir. Sıvı Bazlı Preparatlarda Morfolojik Özellikler • • • • • • Hücre dağılımı uniform Kan, iltihap hücreleri görülmez Kuruma artefaktı olmaz Candida, trichomonas tanısı kolay Anormal hücre sayısı az Üç boyutlu guruplar, hücreler daha küçük (glandüler lezyonları değerlendirmek daha güç) • ASCUS ve LSIL kriterleri aynı (Çekirdek detayı iyi olduğundan ASCUS tanısı daha az) • HSIL küçük ve izole hücre şeklinde (tanısı zor, histiosit, immatür metaplazi, atrofi) Sıvı Bazlı Tekniklerin Servikal Taramaya Etkisi Meta-analiz 25 çalışma, 533.039 olgu Sıvı Bazlı teknik vs konven. Pap OR Örnekleme yeterliliği 2.11 ASCUS 1.05 LSIL tanısı 1.27 HSIL tanısı 2.26 Bernstein, et al, Am J Obstet Gynecol, 2001 Konvansiyonel Pap test vs Sıvı bazlı teknikler Yetersiz örnekleme az HSIL ve LSIL lezyonlarda yüksek sensitivite Glandüler lezyonlarda yalancı +’lik düşük Ucuz Uygulaması kolay Aynı zamanda HPV testi yapma olanağı Sıvı Bazlı Sitoloji • • • • • • • Özet olarak Hazırlama kalitesini arttırır. SIL’da tanıyı kolaylaştırmaktadır. ASCUS tanıları azalmaktadır. Arşivleme ve ek çalışmalar yapma olanağı sağlar. Tanıda dikkat ve deneyim gerektirir. Zaman kazandırır (?) Maliyeti (?) SONUÇ Servikal patolojileri taramada konvansiyonel sitoloji ile sıvı bazlı sitolojinin birbirine anlamlı bir üstünlüğü yoktur. WHO servikal patolojilerin taranmasında konvansiyonel sitolojiyi önermektedir. Kimlere serviko- vajinal sitoloji Seksüel aktif tüm bayanlar. Daha önce sitoloji yapılmamış gebeler. Seksüel yaşamı olmayanlar(Virgo olanlar) ?????? Non-malign nedenler ile histerektomi olanlar ?????? 70 yaş sonrası bayanlar ?????? Taramalar seksüel yaşam ile birlikte başlanmalı. Tarama Aralıklarında CPap vs LBP Konvansiyonel sitolojiyle yılda bir veya sıvı bazlı Pap smear ile iki yılda bir tarama yapılmalıdır. Hangi teknikle olursa olsun; üç negatif smear varlığında veya 30 yaşından sonra 2 veya 3 yılda bir tarama yapılmalıdır. Saslow D, CA Cancer J Clin, 2002