Elektrik kabloları gerilim değerine uygun olarak - Dr.uz

ELEKTRİK İLE YAPILAN ÇALIŞMALARDA
İŞ GÜVENLİĞİ
Akımlar
"Doğru Akım" (DC)
 "Alternatif Akım" (AC) olarak
ikiye ayrılır.
Akımın yönü : (+) dan (-) ye
doğru olup, elektron hareketinin
ters yönüdür.

Doğru akım (DC):
Zamana
bağlı olarak yönü ve
şiddeti değişmeyen akıma doğru
akım denir.
 Doğru
akım genelde elektronik devrelerde
kullanılır.
En ideal doğru akım en sabit olanıdır. En
sabit doğru akım kaynakları da pillerdir.
 Alternatif akımı doğru akıma dönüştüren
doğrultmaçlar vardır.
 Alternatif
(değişken) Akım (AA):
Zamana bağlı olarak yönü ve şiddeti
değişen akıma alternatif akım denir.
Alternatif akım büyük elektrik devrelerinde ve
yüksek güçlü elektrik motorlarında kullanılır.
Evlerimizdeki elektrik alternatif akım sınıfına girer.
Buzdolabı, çamaşır makinesi, bulaşık makinesi, aspiratör ve
vantilatörler direk alternatif akımla çalışırlar. Televizyon, müzik seti ve
video gibi cihazlar ise bu alternatif akımı doğru akıma çevirerek
kullanırlar.






Koruma topraklaması: Gerilim altında olmayan iletken
tesis bölümlerinin topraklayıcılara veya topraklanmış
bölümlere doğrudan doğruya bağlanmasıdır.
Topraklama direnci: Topraklayıcının yayılma direnci ile
topraklama iletkeninin direncinin toplamıdır.
Küçük gerilim: Anma gerilimi 50 Volt’a kadar olan
gerilim değeridir.
Tehlikeli Gerilim: Etkin değeri AA da 50V, DC de 120V
üstünde olan, yüksek gerilimde ise hata süresine bağlı
olarak değişen gerilimdir.
Alçak gerilim: Etkin değeri 1000 Volt ve altında olan
fazlar arası gerilimdir.
Yüksek gerilim: Etkin değeri 1000 Volt’ un üzerindeki
fazlar arası gerilimdir.
ELEKTRİK İLE İLGİLİ FEN ADAMLARININ YETKİ VE
SORUMLULUKLULARI
Elektrik Tesisatı cins ve hacmine göre ehliyetli elektrikçiler tarafından
tesis edilerek bakım ve işletmesi sağlanmalıdır.
Bu hususta Elektrik ile ilgili Fen Adamlarının Yetki ve
Sorumlulukluları Hakkında Yönetmelik hükümlerine uyulması
gerekir.
1. inci Grup: En az 3 veya 4 yıl yüksek teknik öğrenim
görenler.
2. inci Grup: En az 2 yıllık yüksek teknik öğrenim görenler
ile ortaokuldan sonra en az 4 veya 5 yıl mesleki ve teknik
öğrenim görenler.
3. üncü Grup: En az lise dengi mesleki ve teknik öğrenim
görenler, lise mezunu olup bir öğrenim yılı süreyle
Bakanlıkların açmış olduğu kursları başarı ile tamamlamış
olanlar ile 3308 sayılı Çıraklık ve Mesleki Eğitimi Kanunu’nun
öngördüğü eğitim sonucu ustalık belgesi alanlar.(Elektrik İle İlgili Fen
Adamlarının Yetki, Görev Ve Sorumlulukları Hak. Yönetmelik Madde:3)
ELEKTRİK İLE İLGİLİ FEN ADAMLARININ YETKİLERİ
Elk. İç tesisi
plan, proje
hazırlanması
ve
imzalanması
işleri
Elk. iç tesisi
yapım işleri
İşletme ve
Muayene ve kabul
bakım
işleri
işleri
150 KW
400 V
1500 KW
35KV
2.Grup: 30 KW
125 KW
400 V
1000 KW
35 KV
3.Grup 16 KW
75 KW
400 V
500 KW
400 V
1.Grup: 50 KW
Kendileri tarafından
yapılan tesislerin bakım,
muayene, bağlantı ve
kabulü için gerekli
işlerin tamamlanması,
Yeterli elektrik bilgisi olmayan kimseler yardımcı olarak çalıştırıldığında,
bunlara önceden gerekli bilgiler ve talimatlar verilmeli, açıklamalar
yapılmalıdır.
GÜVENLİK MESAFELERİ:
Hava hattı iletkenlerinin en büyük salgı durumunda
üzerinden geçtikleri yerlere olan en küçük düşey uzaklıkları
İletkenlerin üzerinden geçtiği yer
Hattın izin verilen en yüksek sürekli
işletme gerilimi (kV)
0-1 (1 dahil)
1-17,5
36
72,5
170
420
En küçük düşey uzaklıklar (m)
Üzerinde trafik olmayan sular (suların en kabarık
yüzeyine göre)
Araç geçmesine elverişli çayır, tarla, otlak vb.
Araç geçmesine elverişli köy |ve şehir içi yolları
Şehirlerarası karayolları
Ağaçlar
Üzerine herkes tarafından çıkılabilen düz damlı
yapılar
Üzerine herkes tarafından çıkılmayan eğik damlı
yapılar
Elektrik hatları
Petrol ve doğal gaz boru hatları
Üzerinde trafik olan sular ve kanallar (bu uzaklıklar
suların en kabarık düzeyinden
geçebilmeli
taşıtların
en
yüksek
noktasından
ölçülmelidir.)
İletişim (haberleşme) hatları
Elektriksiz demiryolları (ray demirinden ölçülmelidir)
Otoyollar
*
4,5*
5
5
5
6
8,5
5*
5,5**
6
7
6
7
6
7
7
8
9,5
12
7
1,5
7
2,5
7
2,5
7
3
9
3
12
5
2,5
3,5
3,5
4
5
8,7
2
3
3
3,5
5
8,7
2
2
2
2
2,5
4,5
9
9
9
9
9
9
4,5
4,5
5
5
6
9
1
2,5
2,5
2,5
3,5
4,5
7
14
7
14
7
14
7
14
8
14
10,5
14
Yalıtılmış hava hattı kabloları kullanıldığında bu yükseklik değerleri 0,5 m.
azaltılmalıdır.
Gerilim altındaki iletkenlere azami emniyetli
yaklaşma mesafesi;
Volt
Volt
Santimetre (cm.)
650
1.500
30
1.500
50.000
50
50.000
150.000
120
150.000
250.000
200
250.000
420.000
350
Elektrik akımının insan
vücudundaki etkileri !
 İnsan
vücudundan geçen 50 Hz’ lik
alternatif akımın farklı şiddetlerinin fizyolojik
etkileri:
Akım şiddeti
Fizyolojik belirtisi
0.01 mA
1-5 mA
5-15 mA
15-25 mA
25-80 mA
Akımın hissedilme sınırı, elde gıdıklanma
Elde uyuşma, el ve kol hareketinin zorlaşması
Elde, kolda kramp başlaması, tansiyon yükselmesi
Kasılmalar artar, ancak kalp etkilenmez
Tahammül edilebilir akım şiddetidir
80-100 mA
Kalpte fibrilasyon meydana gelir, şuur kaybolur
Alçak gerilim değerlerinde
iletim yolu dolaşım sistemi yani
kalp üzerinden meydana gelir.
Bu nedenle alçak gerilimlerin
öldürücü etkisi kalp
fibrilasyonundan (şok)
kaynaklanmaktadır.
Yüksek gerilimlerde vücuda
uygulanan elektriksel alan
şiddetinin daha fazla olması
nedeniyle dolaşım sistemi
dışındaki bir çok organ da
iletken hale gelir.
Özellikle iletim yolunda
bulunan deri dokusunun
direnç etkisi nedeniyle oluşan
aşırı ısı doku yanmasına neden
olur.
ÖNLEMLER
• Alçak gerilimli tesislerde yapılacak işlere
girişilmeden önce elektrik kesilmelidir,
• Yalıtkan bir eşya üzerinde durulmalıdır,
• İyi durumda bulunan yalıtkan eldivenler ve
sapı yalıtkan aletler kullanılmalıdır,
• Çıplak iletkenler civarında çalışırken baret,
yalıtkan altlıklı iş ayakkabısı ve iş elbisesi
giyilmelidir,
Tablo veya pano üzerindeki sigorta, şalter ve
anahtarların üzerine, kumanda ettiği yeri
gösteren etiketler konulmalıdır.
KKD:
Yüksek gerilim
hücrelerinde;
yalıtılmış tabure, kauçuk
eldivenler, neon lambalı
ıstankalar, manevra
çubuğu, yangın
söndürme cihazları,
topraklama- kısa devre
teçhizatı ve manevra
talimatı vb.
bulundurulmalı.
İŞYERLERİNDE SÜREKLİ OLARAK
TAŞINABİLİR VEYA UZATMA
İLETKENLER KULLANMAMAYA
DİKKAT EDİLMELİ .
Elektrik işlerinde kullanılan
penseler, kargaburunlar,
tornavidalar ve benzeri el aletleri
uygun şekilde yalıtılmış
olduğundan ve yağdanlıkların,
süpürgelerin, fırçaların ve diğer
temizlik araçlarının saplarının
akım geçirmeyen malzemeden
yapılmış olduğundan emin
olunmalı.
Besleme ve kaynak kabloları,
üzerinden taşıt geçmesi
halinde zedelenmeyecek ve
bozulmayacak şekilde
korunmalıdır.
ELEKTRİK İÇ TESİSLERİNDE GÜVENLİK
Aydınlatma tesisleri:
İşyerlerindeki aydınlatma tesisatı
Türk Standartlarına ve Elektrik İç
Tesisler Yönetmeliğinde belirtilen
hükümlere,
teknik
usul
ve
koşullara uygun şekilde yapılmalı
ve işletilmelidir.
Sigortalar:
Alternatif veya doğru akım
devrelerinde kullanılan sigortalar
kapalı bir tablo içine monte edilmeli,
Gerilim altındaki bölümler:
Elektrik kabloları gerilim değerine
uygun olarak yalıtılmalı ve bu
kablolarla bunların bağlantı ve
kontrol tertibatı dış etkilere karşı
uygun şekilde korunmalıdır.
İletkenler mekanik ve kimyasal
etkilerden korunmuş olarak
yerleştirilmelidir.
Tevzi tabloları:
İşyerinde çalışanların erişebileceği yerlerde
bulunan tevzi tabloları, panoları ve kontrol
tertibatı ile benzeri tesisat, kilitli dolap veya
hücre içinde olmalıdır.
Transformatörler ve
kondansatörler:
Transformatör, kondansatör ve
benzerlerinin konulduğu
işyerlerinin yeteri kadar
havalandırılması sağlanmalı ve
duvarları ile kapıları yangına
dayanıklı olmalıdır.
Akümülatör tesisleri:
Kurşun-asitli
sabit
akümülatör
tesisleri, tabanı aside dayanıklı
malzemeden
yapılmış,
iyi
havalandırılmış ve özel yapılmış
odalarda
veya
hücrelerde
bulundurulmalıdır.
Seyyar İletkenler:
İşyerlerinde sürekli
olarak taşınabilir
veya çekme iletkenler
kullanılmamalıdır.
Yıldırımdan korunma:
Yüksek binalar, yıldırıma karşı yürürlükteki
mevzuatın
donatılmalıdır.
öngördüğü
sistemlerle
TOPRAKLAMA
Alternatif ve doğru akımlı çalışan çıplak
metal kısımlı elektrik cihazları uygun
şekilde topraklanmalıdır.
Topraklama
tesisatı,
yürürlükteki
Topraklamalar Yönetmeliği ve Elektrik
İç Tesisleri Yönetmeliği hükümlerine
uygun olarak yapılmalı ve işletilmelidir.
Kaçak akım rölesi:
Elektrikli el aletleri üzerinde
meydana gelebilecek kaçakların
tehlikeli
gerilim
seviyesine
gelmeden önce alete gelen
elektrik devresini kesen kaçak
akım röleleri de uygun bir iş
güvenliği tedbiridir.
ELEKTRİK TESİSATINDA ALINACAK
GÜVENLİK TEDBİRLERİ (İSİGT)
BEŞİNCİ BÖLÜM
Elektrik Tesisatında Alınacak Güvenlik
Tedbirleri :
Madde
273 - Şerare veya
kıvılcım çıkaran elektrik
motorları; patlayıcı parlayıcı
veya yanıcı gazların
bulunduğu yerlerde
kullanılmayacaktır.
Madde
274 - Toprak ile
potansiyel farkı 42 volttan fazla
olan alternatif gerilimli elektrik
tabloları, özel yerlerde
bulundurulacak ve bu yerlerin
tabanı, akım geçirmeyen
malzemeden yapılmış veya bu
cins malzeme ile kaplanmış
olacaktır.
Madde
277 - Atelye içinde veya
işçilerin erişebileceği yerlerde
bulunan tevzi tabloları, panoları
ile kontrol tertibatı ve benzeri
tesisat, kilitli dolap veya hücre
içine konulacak veya bunların
tabanı, elektrik akımı
geçirmeyen malzeme ile
kaplanmış olacaktır.
Madde
281 - Transformatörler,
kondansatör ve benzerlerinin
konulduğu işyerlerinin yeteri
kadar havalandırılması
sağlanacak ve duvarları ile
kapıları, yangına dayanıklı
olacaktır.
 Madde
284 - Transformatör ve
kondansatör merkezlerindeki diğer
yüksek gerilim cihazları, parmaklıklı veya
kafes telli kapılar ile kapalı özel hücrelere
yerleştirilmiş olacaktır.
 Yüksek gerilim hücrelerinde yalıtılmış
tabure kauçuk eldivenler, ıstakalar,
yangın söndürme cihazları kısa devre ve
topraklama techizatı ve talimatı haiz
tabela vb. bulundurulacaktır.
Madde
291 - Toprak ile
potansiyel farkı 250 volttan
yukarı olan alternatif akım
tesisatında, sürekli olarak
taşınabilir veya çekme
iletkenler
kullanılmayacaktır.

Madde 297 - Alternatif veya doğru
akım ile çalışan çıplak metal kısımlı
elektrik cihazları, uygun bir şekilde
topraklanacaktır.
 Madde
300 - Topraklamada, bağlantı
hatları açık çekildiği takdirde,
mekanik ve kimyasal etkilerden
korunmuş olacaktır.
 Madde 301 - Toprak hatları, kolay
muayene edilecek şekilde çekilmiş
olacaktır (6 ay).
 Madde
316 - Taşınabilir elektrikli el
aletlerinin topraklanması,
topraklama elemanı bulunan özel fiş
ve prizlerle yapılacak, yüksek
amperajlı prizler üzerinde (>32A)
ayrıca bir şalter bulundurulacak,
321 - Taşınabilir elektrikli aletler ile
çalışan işçiler, bol ve etekleri geniş
elbiseler giymeyecekler, kauçuktan başka
eldiven takmayacaklardır.
 Madde 322 - Elektrikli el aletleri
kullanılmadan önce, yetkili kimseler
tarafından kontrol edilecek, topraklanması
arızalı, motoru fazla kıvılcımlı, priz, fiş,
anahtar ve bağlantı kablosu bozuk olanlar
kullandırılmayacaktır.
 Madde
Madde
329 - Kazanlar gibi
dar ve kapalı hacimlerle
aynı zamanda nemli
yerlerdeki kaynak
çalışmalarında, yalnız
doğru akım
kullanılacaktır.
 Madde
334 - Parlayıcı ve patlayıcı
maddelerin bulunduğu yerlerle bu
maddelerin yakınındaki yerlerde,
statik elektrik yüklerinin meydana
gelmesine karşı nemlendirme,
topraklama, iyonizasyon,
silindirlerin ayarı v.b. gibi uygun
tedbirler alınacaktır.
Madde
339 - Statik elektrik
birikmelerine karşı, gerekli
yerlere statik elektrik yük
gidericileri veya nötralizörler
konulacak veya uygun diğer
tedbirler alınacaktır.
 Madde
340 - Tabanca boyası yapılan
tesislerde boyanacak veya
verniklenecek metal parçalar,
boyama hücrelerinin bütün metal
kısımları ile davlumbazlar, kaplar,
emme tertibatı ve boya tabancaları,
uygun bir şekilde topraklanmış
olacaktır.
 Madde
341 - Litreden büyük sentetik
akaryakıt kapları, iletken
maddelerle kaplanacaktır.
 Sentetik kaplara iletken yüzeyler
kazandırılması halinde, bu yüzeyler
doldurma ve boşaltmadan önce
topraklanacaktır.
PARLAYICI, PATLAYICI, TEHLİKELİ
VE ZARARLI MADDELERLE
ÇALIŞILAN İŞYERLERİNDE VE
İŞLERDE ALINACAK TEDBİRLER
HAKKINDA TÜZÜK
Bakanlar Kurulu Kararının Tarihi : 27.11.1973,
Dayandığı Kanunun Tarihi
: 25.8.1971, No: 1475
Yayımlandığı R. Gazetenin Tarihi
: 24.12.1973,
No: 7/7551
No: 14752
İKİNCİ KISIM İKİNCİ BÖLÜM
Elektrik Tesisatında Alınacak Güvenlik Tedbirleri
ALEV GEÇİRMEZ ELEKTRİK TESİSATI:
 Parlayıcı gaz veya buharların havaya
karışması ile patlama tehlikesi bulunan
yerlerdeki elektrik alet ve teçhizatı,
tehlikeli alanın dışına kurulacak veya
etanj yapılmış olacak ve bu teçhizat, alev
geçirmez tipte yapılacak

Madde:23
ZIRHLI KABLO:
Mekanik bir etkiye maruz
kalması muhtemel olan
yerlerde, zırhlı kablolar
kullanılacaktır.

(Par. Pat. Teh. ve Zararlı Mad. Çal. İşyerleri ve
İşlerde Alınacak Ted. Hak. Tüz. Madde:28)
PARAFUDR:
 Çıplak hava hatları tehlike
alanına girmeden son bulacak ve
bu uçlarda, gerilim
yükselmelerine karşı uygun
koruyucu cihazlar
bulundurulacaktır.

(Par. Pat. Teh. ve Zararlı Mad. Çal. İşyerleri ve İşlerde Alınacak
Ted. Hak. Tüz. Madde:34)
YERALTI KABLOLARI:
Telekomünikasyon
kabloları da dahil, bütün
yeraltı kabloları en az 50
santimetre derinliğe
konacaktır.
(Par. Pat. Teh. ve Zararlı Mad. Çal. İşyerleri ve
İşlerde Alınacak Ted. Hak. Tüz. Madde:36)
AKIM KESME TERTİBATI:
Sık sık bakıma ihtiyaç
gösteren elektrik teçhizatını
devreden tamamen ayırma
olanağı sağlanacaktır.

(Par. Pat. Teh. ve Zararlı Mad. Çal. İşyerleri ve İşlerde
Alınacak Ted. Hak. Tüz. Madde:37)
SİGORTALARDA GÜVENLİK:
 Sigortalar daima tehlike bölgesi
dışına konacaktır.

(Par. Pat. Teh. ve Zararlı Mad. Çal. İşyerleri ve İşlerde Alınacak
Ted. Hak. Tüz. Madde:39)
 ELEKTRİK
TESİSATININ
PERİYODİK KONTROLÜ:
 Aydınlatma devresi de dahil olmak
üzere bütün elektrik tesisatı bir yılı
geçmeyen süreler içinde
 Düzenli olarak ehliyetli elemanlar
tarafından kontrol ve bakıma tabi
tutulacaktır.

(Par. Pat. Teh. ve Zararlı Mad. Çal. İşyerleri ve İşlerde Alınacak Ted.
Hak. Tüz. Madde:40)
KAÇAK AKIM RÖLESİ:
 Aşırı akımlara ve kısa devrelere karşı
korunmak üzere faz iletkeni ile
toprak arasında bir kaçak olması
halinde, devreye otomatik olarak
akım kesen bir cihaz konulacak ve bu
cihaz akımın % 10 artması halinde
harekete geçecektir. Ana panolarda
300mA, Tali panolarda 30mA lik
olmalıdır.

(Par. Pat. Teh. ve Zararlı Mad. Çal. İşyerleri ve İşlerde Alınacak Ted. Hak. Tüz.
Madde:46)
TEHLİKELİ ORTAMDA SEYYAR
ELEKTRİK CİHAZI:
 Seyyar elektrik cihazları
tehlikeli bir ortam içinde hiç bir
nedenle kullanılmayacaktır.

(Par. Pat. Teh. ve Zararlı Mad. Çal. İşyerleri ve İşlerde Alınacak
Ted. Hak. Tüz. Madde:47)
ANTİ STATİK AYAKKABI:
Alüminyum
veya magnezyum
tozu bulunan yerlerde işçiler
anti statik ayakkabılar
giyeceklerdir.

(Par. Pat. Teh. ve Zararlı Mad. Çal. İşyerleri ve İşlerde
Alınacak Ted. Hak. Tüz. Madde:48)
Resmi Gazete Tarihi : 30.11.2000
Resmi Gazete Sayısı:22280
ELEKTRİK
KUVVETLİ AKIM
TESİSLERİ YÖNETMELİĞİ
Elektrik İç Tesisleri
Yönetmeliği
ELEKTRİK İLE İLGİLİ FEN
ADAMLARININ YETKİ,
GÖREV VE SORUMLULUKLARI
HAKKINDA YÖNETMELİK
TEŞEKKÜRLER