Dolaşım Sistemi

Dolaşım Sistemi
Dicle Aras
Kalbin temel anatomisi, dolaşım sistemleri, kalbin
uyarlaması, kardiyak döngü, debi, kalp atım hacmi ve hızı
3.9.2015
1
Kalbin Temel Anatomisi
 Kalp sağ ve sol olmak üzere ikiye ayrılır.
 Kalbin sağ ve sol tarafını birbirinden ayıran kas duvara
interventriküler septum adı verilir.
 Kalpte atrium (kulakçık) ve ventrikül (karıncık) denilen boşluklar
bulunur.
3.9.2015
2
Kalbin Temel Anatomisi
Kalp sağ atrium ve sağ ventrikülün oluşturduğu sağ pompa ve sol
atriumla sol ventrikülün oluşturduğu sol pompa şeklinde çalışır.
Kalpteki kan atriadan ventriküllere doğru gider. Buradan da
arterlere pompalanır.
3.9.2015
3
Kalbin Temel Anatomisi
Aort,
sol
ventrikülden
çıkan ve tüm
vücuda
O2’li
kanı taşıyan en
büyük
atardamardır.
3.9.2015
4
Kalbin Temel Anatomisi
Kalpte, hareket eden kanın geri dönüşünü engellemek için
kapakçıklar bulunur.
Atriumlar ile ventriküller arasındaki kapakçıklara atrioventriküler
kapak denir.
Sağ atriumu sağ ventriküle bağlayan atrioventriküler kapakçığa
triküspit kapaktır.
3.9.2015
5
Kalbin Temel Anatomisi
Sol atriumu sol ventriküle bağlayan atrioventriküler kapağa ise
biküspit (mitral) kapak denir.
Ventriküller ile arterler arasındaki kapakçıklara ise semilüner kapak
denir.
Bunlar arterlerdeki kanın ventriküllere geri dönmesini engellerler.
3.9.2015
6
Kalbin Temel Anatomisi
Pulmoner arterle sağ ventrikül arasında pulmoner semilüner
kapaktır.
Aort ile sol ventrikül arasında ise aortik semilüner kapak bulunur.
3.9.2015
7
Pulmoner ve Sistemik Dolaşım
Kalbin sağ kısmı O2 miktarı az, CO2 miktarı fazla olan kanı
akciğerlere götürür.
Bu kanın O2 miktarı akciğerlerde normale döner ve tüm vücuda
pompalanmak üzere kalbin sol bölümüne gelir.
Buna pulmoner (küçük) dolaşım denir.
3.9.2015
8
Pulmoner ve Sistemik Dolaşım
Kalbe geri dönen O2’li kan sol atriumdan sol ventriküle, buradan
da aort yoluyla tüm vücuda pompalanır.
Dokularda O2 enerji olarak kullanılırken CO2 üretilir, CO2 miktarı
yüksek olan kan venöz dönüşle vena kava yoluyla sağ atriuma
geri döner.
Bu dolaşıma ise sistemik (büyük) dolaşım denir.
3.9.2015
9
Pulmoner ve Sistemik Dolaşım
Yanda; kalp, pulmoner ve
sistemik dolaşım. O2’den
zengin kanı taşıyan kısımlar
daha
koyu
renkle
gösterilmiştir.
3.9.2015
10
Pulmoner ve Sistemik Dolaşım
Miyokardiyum, kalbin kasılmasından ve kanın kalpten çıkışından
sorumludur.
Miyokardiyum ihtiyacı olan O2’li kanı koroner arterlerden alır.
Sağ ve sol koroner arterler tarafından, kalp kasının kendisine
sağlanan bu dolaşıma koroner dolaşım denir.
3.9.2015
11
Pulmoner ve Sistemik Dolaşım
Koroner arterler aorttan çıkarlar ve kalbi çevrelerler.
Kalp çevresinde bunlara paralel olarak koroner venler de
bulunur.
Bu venler kullanılan kanı alıp vena kavaya boşaltırlar.
3.9.2015
12
Pulmoner ve Sistemik Dolaşım
3.9.2015
13
Kalbin Uyarılması
Kalp bağımsız bir kasılma ritmine sahiptir.
Kalbe bağlı tüm sinirler zarar görse bile kalp kasılmaya devam
eder.
Kalp üzerinde bu otoritmi sağlayan bazı önemli noktalar vardır.
3.9.2015
14
Kalbin Uyarılması
Bunlar;
Sinoatrial (SA) düğüm (70-80 atım/dk),
Atrioventriküler (AV) düğüm (40-60 atım/dk),
His demeti, sağ ve sol dalları (20-40 atım/dk),
Purkinje lifleri (25-40 atım/dk),
Ektopik pacemaker.
3.9.2015
15
Kalbin Uyarılması
3.9.2015
16
Kalbin Uyarılması
Sinir uyarısı SA düğümden atria boyunca dağılır ve atria kasılarak
içindeki kanı ventriküllere boşaltır.
Sonra, atriadaki bu uyarı atria ile ventriküllerin birleştiği yerde
bulunan atrioventriküler düğümü (AV) harekete geçirir.
3.9.2015
17
Kalbin Uyarılması
Uyarı AV düğümünün bir uzantısı olan his demeti yoluyla
ventriküllere gider.
His demeti ventriküllerin duvarlarına purkinje lifleri olarak yayılır
ve purkinje sistemini oluşturur.
3.9.2015
18
Kalbin Uyarılması
Böylece uyarılar ventriküler
miyokardiyumun tamamına
ulaşır ve ventriküler kasılmayı
sağlar.
Bu
kasılma
sayesinde
ventriküllerdeki kan arterlere
ve dolayısıyla tüm vücuda
pompalanır.
Kardiyak Siklus
3.9.2015
20
Kardiyak Siklus
Kalp atımı sırasında kalpte görülen elektriksel ve mekanik
değişikliklere (basınç ve hacim) kardiyak siklus denir.
Kalp atımı sırasında miyokardiyumun
gevşemesine ise diastol denir.
3.9.2015
kasılmasına
sistol,
21
Kardiyak Siklus
Kalbin dinlenim ve maksimal egzersiz sırasında her bir siklus
için harcadığı ortalama süreler vardır;
3.9.2015
22
Kardiyak Siklus
Diastol sırasında, atria gevşediğinde basınç düşer ve venöz
sistemden gelen kan atriayı doldurmaya başlar.
Kan ile dolunca atriadaki basınç tekrar artar.
Diastol sırasında ventriküllerdeki basınç atriadan düşük olduğu
için atriaya gelen kan atrianın kasılmasıyla ventriküllere akar.
3.9.2015
23
Kardiyak Siklus
Bu durumda ventriküler basınç artarken atrial basınç düşer.
Atrial basınç düşünce vena kava ve pulmoner vendeki basınç
artar.
Kan tekrar atriaya gider ve bu siklus sürekli tekrarlanır.
3.9.2015
24
Kardiyak Siklus
Ventriküler basınç, aorttaki ve pulmoner arterdeki basınçtan
fazla olunca semilüner kapaklar açılır.
 Ventriküller kasılır ve kan, pulmoner ve sistemik dolaşıma
pompalanır.
3.9.2015
25
Kardiyak Siklus
Kalbin elektriksel
kaydedilebilir.
aktivitesi
Elektrokardiyografi
(EKG)
ile
Kalbin aksiyon potansiyeli oluşturma yeteneği, oluşan uyarının
tüm kalp üzerinde yayılma süreci ve kontraksiyon gücü izlenebilir
niteliktedir.
Bu ölçüm kalbin, yapısal ve fonksiyonel durumu hakkında bilgi
verir.
3.9.2015
26
Kardiyak Siklus
 Her bir kardiyak döngü;
 P, Q, R, S, T ve U dalgalarını,
 ST ve PR segmentlerini,
 PR, QRS, ST, QT ve RR intervallerini içerir.
3.9.2015
27
Kardiyak Siklus
3.9.2015
28
Kardiyak Siklus
Neden önemli?
Bu vektörel değerlerin anormal oluşu yani kalpte görülen ritim
bozuklukları, birçok kalp rahatsızlığını hatta ani ölümleri önlemek
için tanı olarak kullanılmaktadır.
Spor bilimlerinde, egzersizin kalp ritimleri üzerindeki akut ve
kronik etkisini incelenmektedir.
3.9.2015
29
Kardiyak Siklus
Kalpte ileti nasıl oluşur (Aksiyon potansiyeli)?
Kalp kasında elektrik uyarılarının hücre içi ve dışındaki iyon
miktarında değişiklik yaratmasıdır.
Bu iyon miktarlarındaki ani ve hızlı değişiklikler kontraksiyonu
gerçekleştirir.
3.9.2015
30
Kardiyak Siklus
Dinlenim
iyon  Polarizasyon
sürecinde,
konsantrasyonu
-90
hücre içi K+ miktarı dışına
milivolttur. Hücre içi ve dışı
göre 30 kat daha fazladır.
elektriksel
olarak
Hücre dışındaki Na+ miktarı
dengededir.
ise hücre içine göre 30 kat
daha fazladır.
3.9.2015
31
Kardiyak Siklus
Ancak kalp aktivitesi başka sistemlerce kontrol edilmektedir.
3.9.2015
32
Kardiyak Siklus
Sempatik ve Parasempatik
Kardioregülatuvar merkez;
Kardiyak Hızlandırıcı Merkez
Kardiyak Yavaşlatıcı Merkez
3.9.2015
33
Kardiyak Siklus
 Sempatik aktivite
 Parasempatik aktivite
Artırır;
Azaltır;
SA nodu uyarı hızını
İleti hızını
Kontraksiyon gücünü
SA nodu uyarı hızını
İleti hızını
Kontraksiyon gücünü
Odakların irritabilitesini
Odakların irritabilitesini
3.9.2015
34
Kardiyak Debi
Kardiyak debi (CQ), kalpten bir dakikada pompalanan kan
miktarıdır.
Dolaşım sisteminin, fiziksel aktivitenin getirdiği fonksiyonel
ihtiyaçları karşılayabilme kapasitesinin göstergesidir.
3.9.2015
35
Kardiyak Debi
Kardiyak debi, kalp atım hızı ve kalp atım volümünün [ayrıca
strok volüm (SV) olarak da bilinir ve kalpten bir atımda
pompalanabilen kan miktarıdır] bir ürünüdür.
CQ (L/dk) = KAV (L/atım) * KAH (atım/dk)
Kalp atım hızı veya kalp atım volümündeki artış kardiyak debide
de artışa neden olur.
3.9.2015
36
Kardiyak Debi
Dinlenme sırasında antrenmanlı ve antrenmansız kişilerin
kardiyak debilerinde pek fark yoktur. Ortalama 5-6 L/dk’dır.
Egzersizle artan iş yükü ve O2 kullanımıyla birlikte kardiyak
debide de artış olur ve bu artış antrenmanlı kişilerde daha
fazladır.
3.9.2015
37
Kardiyak Debi
Antrenmanlı erkeklerde kardiyak debi egzersiz sırasında 40
L/dk’ya çıkabilir.
Bu miktar dinlenme değerinin yaklaşık 7-8 katıdır. Antrenmansız
kişilerde bu değer 20-25 L/dk olur.
Maksimal kardiyak debi arttıkça maksimal aerobik güç de artar.
3.9.2015
38
Kardiyak Debi
Antrenman ile CQ’da oluşan değişiklikler açısından erkekler ve
kadınlar benzerdir.
Kadınlar, birim iş yükünde daha yüksek kardiyak debiye sahiptir.
Bunun nedeni olarak, kadınların düşük hemoglobin seviyesine
sahip olmaları düşünülmektedir.
3.9.2015
39
Kardiyak Debi
Bununla birlikte kadınların,
erkeklerinkinden düşüktür.
maksimal
kardiyak
debisini
Bunun sebebi olarak da kadınların daha küçük vücut yapısına
sahip olmaları düşünülmektedir.
3.9.2015
40
Kalp Atım Volümü
Antrenmansız erkeklerin dinlenik halde, ayakta dik dururkenki
kalp atım volümleri ortalama 70-90 ml/atım’dır.
Maksimal değerler ise 100-120 ml/atım’dır.
Bu değerler antrenmanlı erkeklerde dinlenik durumda 100-120
ve egzersiz sırasında 150-170 ml/atım’dır.
3.9.2015
41
Kalp Atım Volümü
Elit dayanıklılık sporcuları 200 ml/atım’a ulaşabilmektedir.
Öyleyse dayanıklılık sporcularında görülen yüksek kardiyak
debinin nedeni strok volümün artışıdır.
Çünkü maksimal kalp atım sayısı tüm bireylerde aşağı yukarı
aynıdır.
3.9.2015
42
Kalp Atım Volümü
Kadınlarda SV, kalp hacminin küçük olmasından dolayı düşüktür.
Antrenmansız kadınlarda dinlenik kalp atım volümü 50-70
ml/atım iken, egzersiz kalp atım volümü 80-100 ml/atımdır.
Antrenmanlı kadınlar ise 70-90 ml/atım dinlenik SV’ye ve 100120 ml/atım egzersiz SV’ye sahiptir.
3.9.2015
43
Kalp Atım Volümü
Kalp atım volümünü istirahat ve egzersiz sırasında düzenleyen
değişkenler şunlardır;
End-diastolik volüm (EDV), yani diastol sonunda ventrikülde bulunan
kan veya diastol sonu hacim,
Ortalama aortik kan basıncı ve
Ventriküler kasılmanın kuvveti’dir.
3.9.2015
44
Atım volümü Kalp atım sayısı
(ml)
(atım/dk)
Kardiyak debi
(L/dk)
Kardiyak Debi – Kalp Atım Volümü ve Kalp
Atım Hızı
3.9.2015
45