a. Taş Çağı - files.eba.gov.tr

2.ÜNİTE: UYGARLIKLARIN DOĞUŞU VE İLK UYGARLIKLAR
1. TARİH ÖNCESİ ÇAĞLARIN GENEL
ÖZELLİKLERİ
2. TÜRKİYE’DE TARİH ÖNCESİ
DÖNEMLERİN YAŞANDIĞI BÖLGELER
1
2
2. TARİH ÖNCESİ ÇAĞLARIN GENEL ÖZELLİKLERİ
HAZIRLIK ÇALIŞMALARI
Tarihe yönelik araştırmalar yapılırken tarihi, çağlara ayırma nedenleri
neler olabilir?
Tarihin bir bölümüne “tarih öncesi çağlar” denilmesinin nedeni nedir?
3
TEMEL KAVRAMLAR
HÖYÜK
PALEOLİTİK
MEZOLİTİK
TUNÇ
Yanda verilen kavramlar size neleri
çağrıştırmaktadır?
ÇAĞ
4
Aşağıdaki görselleri inceleyerek altında verilen soruları cevaplayınız.
İnsanların ilk yerleşim yerleri
İnsanların geçim faaliyetleri
5
cevaplayalım
İnsanların nasıl bir yerde barınacağına ve hangi ekonomik
faaliyetlerde bulunacağına karar vermesinde etkili olan faktörler
nelerdir?
İnsanların geçim faaliyetleri arasında neler yer almaktadır?
6
1. TARİH ÖNCESİ ÇAĞLARIN GENEL ÖZELLİKLERİ
Uzun bir zaman dilimini kapsayan tarihi incelemek isteyen tarihçiler, insanlık
için büyük önem taşıyan tarihsel olayları bölümlere ayırma gereği
duymuşlardır. Bu bölümlerin herbirine “çağ” (dönem) adını veren tarihçiler,
yazının bulunuşuna kadar geçen dönemi “Tarih Öncesi Çağlar”, yazının
bulunuşundan sonraki dönemi ise “Tarih Çağları” olarak adlandırmışlardır.
7
8
Bilgi Hazinesi
Tarih öncesi devirlerin Taş ve Maden Çağı
olarak ikiye ayrılmasında o dönem insanlarının
kullandıkları araç gereçlerin niteliği esas
alınmıştır.
9
a. Taş Çağı (MÖ 600.000- MÖ 5000)
Eski Taş (Paleolitik) Çağı (MÖ 600.000-10.000)
İnsanlık tarihinin en uzun evresidir. Bu döneme ait ilk yerleşim yerleri
Fransa’daki Lasgue (Lasko) ve İspanya’daki Alfamira mağaralarıdır.
Türkiye’de ise Eski Taş Çağı’na ait kalıntılara, İstanbul Yarımburgaz
ile Antalya’da Karain, Beldibi ve Belbaşı mağaraları; Isparta’da
Kapalin, Hatay-Samandağı’nda Mağaracık mağaralarında rastlandı.
10
Eski Taş Çağı’nın genel özellikleri şunlardır:
• Yerleşim yerleri mağara ve kaya sığınaklarıdır.
• Mağara duvarlarına av ve hayvan resimleri yaptılar.
• Çakmak taşlarının yontulmasıyla baltalar ve kesici aletler yaptılar.
• Klan (aile) şeklinde yaşadılar. Avcılık ve toplayıcılık temel geçim
kaynaklarıdır.
11
Günümüzden yaklaşık 15.000
yıl önce yapılmış hayvan resimlerine
bir örnek (Lascaux Mağarası, Fransa)
İlk insanların mağara duvarlarına resimler yapmasının nedenleri
sizce neler olabilir?
12
İstanbul’daki Yarımburgaz Mağarası’nda
yapılan kazı çalışması
13
Orta Taş Çağı
İnsanların taştan yapılmış aletleri daha da geliştirdikleri bir dönemdir. Özellikle
kilden yapılan araç ve gereçler günlük hayatta kullanıldı.
Bu döneme ait yerleşim yerlerine ait buluntulara Güney Tacikistan’da Kuldara
Bölgesi’nde rastlandı. Türkiye’de ise Antalya’da Beldibi, Ankara’da Macunçay,
Göller Yöresi’nde Baradiz ve Samsun Tekkeköy’de çeşitli buluntular elde
edildi.
14
Orta Taş Çağı’nın genel özellikleri şunlardır:
• Avcılık ve toplayıcılık temel geçim kaynaklarıdır.
• Çakmak taşından yapılmış (mikrolit) araç ve gereçleri kullandılar.
• Mağara duvarlarına yapılan resimleri geliştirdiler.
• Dönemin sonlarına doğru ateş bulundu.
15
Ateşin bulunması insan yaşamında ne gibi değişikliklere
sebep olmuştur?
16
Yeni Taş Çağı (Neolitik Çağ)
Yeni Taş Çağı’na ait buluntulara ilk olarak Ön Asya’da (Anadolu, İran,
Suriye) rastlandı. Diyarbakır’daki Çayönü, Türkiye’de bilinen ilk köy
yerleşim yeridir. Yine Konya’da Çatalhöyük ile Gaziantep’te Sakçagözü’nde
Yeni Taş Çağı’na ait önemli kalıntılar bulundu.
17
Yeni Taş Çağı’nın genel özellikleri şunlardır:
• Kilden çanak çömlek ve küp gibi araç gereçler yaptılar.
• Toprağı işleyerek tarım yaptılar, üretici konumuna geçtiler.
• Su kenarlarına ağaç dallarından, kamıştan ve kerpiçten kulübeler yaptılar.
• Yerleşik hayata geçerek ilk köyleri kurdular.
• Köpek, koyun, keçi, sığır gibi hayvanları evcilleştirdiler.
18
Çatalhöyük-Konya
19
etkinlik
Aşağıdaki “Çatalhöyük Yerleşim Merkezi” adlı etkinlikte
verilen temsili resimler Konya- Çatalhöyük yerleşim yerinin
özellikleri göz önünde bulundurularak çizilmiştir.
Çatalhöyük’ün temsili resmi (www.homapage.uludag.edu.tr)
20
cevaplayalım
Bu yerleşim yerinde yaşayanların geçim kaynakları neler olabilir?
Bu evlerde neden pencere ve çatı kullanılmamıştır?
21
b. Maden Çağı (MÖ 5000- MÖ 3500)
Bakır Çağı
İnsanlar tarafından kullanılan ilk maden bakırdır. Bu dönemde bakırdan silah
ve kap kacaklar yapıldı.
Altın ve gümüş, süs ve takı eşyalarının yapımında kullanıldı. Türkiye’de
Bakır Çağı’nın yaşandığı bölgeler Çorum’da Alacahöyük, Denizli’de
Beycesultan, Çanakkale’de Kumtepe ve Truva, Samsun’da İkiztepe’dir.
22
Tunç Çağı
İnsanlar, bakır ve kalayı karıştırarak tunç madenini elde ettiler. Tunçtan
yapılan aletler genelde tarım ve savaş aletleri yapımında kullanıldı. Bu
dönemde ilk şehir devletleri kuruldu (Anadolu’da Hitit, Mezopotamya’da
Sümer ve Akad). İnsanlar arasındaki ticari ilişkiler başladı. Türkiye’de Tunç
Çağı’nın yaşandığı bölgeler Ankara’da Ahlatlıbel ve Kayseri’de Kültepe’dir.
23
Demir Çağı
İnsanlar, doğada oldukça bol bulunan demiri işleyerek medeniyetlerin
gelişmesine önemli katkılarda bulundular. Demir tarımda, günlük hayatta
ve silah yapımında kullanıldı.
Bu dönemde şehir devletlerinin yerini büyük devletler ve imparatorluklar
aldı. Devrin sonunda yazının bulunmasıyla tarihi devirlere geçildi.
Türkiye’de Demir Çağı’nın yaşandığı bölgeler Burdur Hacılar, Yozgat Alişar
ve Çorum Alacahöyük’tür.
24
Tarih öncesinin devirlere ayrılmasında aşağıdaki gelişmelerden hangisi daha çok etkili olmuştur?
A)
B)
C)
D)
E)
Bazı hayvanları evcilleştirme
Giyim kuşamda değişme
Tarımla uğraşma
Toplumsal dayanışma
Araç ve gereç yapma
25
26
etkinlik
Taş Çağı
Taş Çağı ve Maden Çağı ile ilgili okuduğunuz bilgilerden
yararlanarak aşağıdaki tabloyu doldurunuz.
Kullanılan Araçlar
Önemli Gelişmeler
Türkiye’deki
Yerleşim Yerleri
Eski Taş Çağı
Yeni Taş Çağı
Demir Çağı
27
2. TÜRKİYE’DE TARİH ÖNCESİ DÖNEMLERİN YAŞANDIĞI BÖLGELER
28
Anadolu’nun tarih öncesi yerleşim merkezleri
Ülkemizin değişik bölgelerinde tarih öncesi dönemi aydınlatan önemli yerleşim merkezlerini
gösteren yukarıdaki haritayı inceleyiniz. Buraların neden yerleşim yeri olarak seçildiğini
29
arkadaşlarınızla tartışınız.
Çayönü:
Diyarbakır’ın Ergani ilçesindedir. Çayönü, Anadolu ve Güney doğu
Avrupa’da bulunan en eski neolitik köy yeridir. Arkeolojik kazılar sonucunda
Anadolu’nun ilk çiftçilerinin burada yaşadığı anlaşılmıştır.
Çayönü’nde yapılan kazılarda, tahıl saplarını kesmek ve tahılı un hâline
getirmek için çakmak taşından ve volkanik camdan yapılmış orak ve
bıçaklar ile öğütme taşları bulunmuştur.
30
Çatalhöyük :
Konya ilinin Çumra ilçesindedir. Burada ana tanrıça heykelcikleri,
penceresiz ve girişleri çatıdan kerpiç evlerde dünyanın en eski duvar
resimleri ve Anadolu’nun en eski çanak çömlekleri bulunmuştur.
Çatal höyük, bugüne kadar elde edilen bulgulara dayanılarak dünyanın ilk
kent yerleşim yeri olarak kabul edilmektedir.
Çatalhöyük maketi
31
Alişar:
Yozgat ilimizin sınırları içindedir. Burada yapılan kazılarda kerpiç duvarlı
ve dört köşe damlı evler, büyük küpler, ağaç ve taş sandıklar, altın ve
gümüşten eşyalar bulunmuştur.
32
Alacahöyük:
Alacahöyük Çorum ilinin Alaca ilçesi sınırları içindedir. Atatürk’ün isteği ile
1935 yılında yapılan kazılar sonucunda burada dört ana kültür katı ortaya
çıkarılmıştır.
33
Troia (Truva, Troya):
Homeros’un İlliada (İlyada) destanında anlattığı ünlü
kenttir. Çanakkale’nin 30 km güney batısında ki
Hisarlık Tepesi’nde bulunan yandaki fotoğrafta
görülen Troia, üst üste kurulmuş dokuz kent
kalıntısından oluşur. İlk beş katmandaki kentler
Bakır Çağına, sonraki katmanlarda bulunan kentler
ise Tunç Çağına aittir.
34
Hacılar:
Burdur yakınlarındadır. Burada yapılan kazılarda
mermerden kaplar, orak, bıçak, el baltası, taş
boncuk ve bilyeler, kemikten deliciler
ortaya çıkarılmıştır. Yandaki fotoğrafta görülen
Hacılar höyüğünün etrafı duvarlarla çevrilidir. Bu
duvar, düşman saldırısına karşı yapılan surların
ilk örneklerindendir.
35
Mısır’da öğütleri ve ahlak kurallarını kapsayan, MÖ. 5000 yıllarına
ait edebi eserler bulunmuştur. Anadolu’nun tarih öncesi dönemlerini
aydınlatan, aynı yıllara ait buluntular arasında bu tür eserlere
rastlanmamaktadır. Anadolu’da aynı döneme ait buluntular sadece
günlük işlerde kullanılan eşyalardan oluşmaktadır.
Bu farkın, Anadolu’nun hangi özelliğinin bir sonucu olduğu
savunulabilir?
A)
B)
C)
D)
E)
Önemli ticaret yolları üzerinde bulunmasının
Sık sık istilaya uğramasının
İhtiyaçların Mısır’dakilerden farklı olmasının
Yazıya geçişin daha geç olmasının
Verimli topraklara sahip olmasının
Anadolu’da tarih dönemlerinin Mezopotamya ve Mısır’dan
daha geç başlaması, Anadolu’nun aşağıdaki özelliklerinden
hangisinin bir sonucudur?
A)
B)
C)
D)
E)
Yazının kullanılmasına daha geç başlanması
İstilaların daha çok olması
Siyasi birliğin daha geç kurulması
Önemli ticaret yolları üzerinde bulunması
Çeşitli inançlara sahip insanların bulunması
evrensel olaylar etkili olmuştur.
o Tarihi çağlara ayırırken …………
Tarih Öncesi Dönemler
o Yazının bulunuşuna kadar döneme ………………
denilir.
Prehistorya da denilir.
o Tarih öncesi dönemlere ………………
o ……………
Çayönü Anadolu ve Güneydoğu Avrupa’da bulunan en eski
neolitik köy yeridir.
o Ergime ısısı düşük, çıkarılması kolay olduğu için ilk kullanılan
bakır dır.
maden ………
38