İdrar Debi Monitörizasyonu

İdrar Monitörizasyonu
Prof. Dr. Leyla İyilikçi
DEÜTF Anesteziyoloji AD,İzmir
Sunum Planı
•
•
•
•
•
•
•
•
Tarihçe
Mesane Anatomisi
İdrar debi monitörizasyonun amacı
İdrar özellikleri
İdrar sondası takılması
Monitörizasyonda ölçüm
Yoğun Bakımda kullanılan teknikler
Sonuç
Tarihçe
M.Ö
5.4 yılda Hipokrat,Celsus,Galen (Daimi sonda)
Ortaçağda
ürolojik girişimlerde idrarın rengi ve
kokusu önem kazanmış
M.S
1022' de İbni-Sina Nelaton sondayı tanımlamış,
bu aparatlara ”KASTER” adı verilmiş
1836'da
Mercier kendi adıyla anılan sondayı
geliştirmiştir.
1841
Reylant balonlu sondayı kullanmıştır
MESANENİN ANATOMİSİ
Mesane duvarı, “detrusor kas” adı verilen düz kaslardan
oluşan kese biçiminde bir organdır.
Mesanenin iç yüzeyi kıvrımlı bir mukoz membran örtülüdür.
Her iki böbreklerden gelen idrar “üreter” adı verilen
kanallar ile mesaneye dökülür.
Mesanede depolanan idrar ise belli kapasiteyi doldurduktan
sonra oluşan “işeme hissi” sonucunda “üreter” adı verilen
kanaldan dışarı boşalmaktadır.
İdrar monitörizasyonun amacı
Böbrek
fonksiyonunun monitörize edilmesinin başlıca
amacı, ekstrasellüler sıvı volümünün ve kardiyak debinin
(dolayısıyla böbrek kan akımının) değerlendirilmesidir.
Santral
Sıvı
ısının ölçülmesi
balansının yapılabilmesi
İdrar
değişikliklerinden tanı ve tedavi
İdrarın özellikleri
İdrar
organik ve inorganik maddeleri
içeren çok kompleks bir solüsyondur.
İdrar
meydana getiren bileşiklerin çoğu
metabolik olaylar sırasında meydana
gelen yenen yemeklerden meydana
gelen maddelerdir.
Dansite (1015-1025)
Dansite artışı
Ateş
Kalp Hastalıkları
İshal
Transüda
Dansite azalışı
Böbrek yet.
D.insipudus
Pyelit
pH (6.2)
İdrar pH’s sabit değildir, belirli sınırlarda değişiklik gösterir.
pH basitçe, taze idrarda turnusol kağıt ile bakılabilir.
İdrara batırıldığında mavi turnusol kağıtın kırmızıya
çeviren idrar asidik, kırmızı turnusol kağıdın maviye
çeviren idrar alkalidir denir.
İdrarın pH’s 6.2 dolayındadr.
Bazen 4.8’e kadar inebildiği gibi, 8.2’ye kadar da çıkabilir.
Renk
Normal
Sarı
Uzun
Yeşil
süre
propofol inf
Myoglobulinüri
Dantrolen
kullanımı
Siyah
çay rengi
Portakal
İdrarın görünümü
Normal
Berrak
Piyüri
Beyaz,mat
Eritrosit
Bulanık
Silindir
Mat,bulanık
ve lökosit
Sıcaklık ve pH
Uzun süre
bekleme
Bulanık
Mat,tortu
birikimi
Osmalilite
Osmolalite, solüsyonda
çözünmüş effektif partikül
(iyon ve molekül)
sayısının ölçümüdür.
Osmometre ile ölçülür.
Normal diyet ve sıvı alan
yetişkinler, 500-800 mOsm/Kg
arasında osmolaliteye sahip
idrar üretirler.
Normal bir böbrek, hidrasyon
durumunda 40-80 mOsm/Kg
aralığında, dehidratasyon
durumunda ise 800-1400
mOsm/Kg aralığında
osmolaliteye sahip idrar
üretebilir
Normalde
idrar miktarı 1200-1500 mL
2/3' gündüz, geri kalanı gece oluşur.
Günlük idrar miktarı 2L> ise poliüri
Günlük idrar miktarı 400 mL<inmişse
oligüri
Günlük idrar miktarı 200mL< anüri
Sık ama az idrar çıkartılması pollaküri
Poliüri
D.
İnsiputus
D. mellitus
Addison hst
KBY
Psikolojik
Diğerleri (Diüretik
kullanımı,hiperkalsemi,alkol,stress)
Oligüri/Anüri
Prerenal
Renal
Postrenal
Üriner
kateterler hastane dışı ve içinde
çok yaygın olarak kullanılmaktadırlar.
Hastaneye
yatan hastaların %1525’inde en az bir kez üriner kateter
takıldığı belirtilmektedir.
İdrar çıkışı izlenmesi
İdrar
çıkışı oldukça ekonomik
yöntemlerle izlenebilir.
Mesane
genellikle bir Foley kateteri ile
kateterize edilir, çıkan idrar steril, kapalı bir
sistemde toplanır ve saatlik olarak kaydedilir.
İdrar sondasının takılma amacı

İdrar kanalında olan bir darlığa (örn:Prostat
büyümesi) bağlı olarak idrar yapamayan veya
çok az miktarda ve çok sık idrar yapmasına
rağmen idrar kesesini tamamen boşaltamayan
kişilerde

İleri derecede hasta veya yaralı kişilerde idrar
çıkışını takip etmek amacıyla

Tanısal amaçla idrar örneği toplamak için
İdrar sondasının takılma amacı
Sinir hasarına bağlı (örn:omurilik yaralanmaları)
olarak idrar kesesinin fonksiyon bozukluğunda
Bazı görüntüleme yöntemlerinde
Cerrahiden sonra hastanın tuvalet ihtiyacı için
yataktan kalkmaması gereken durumlarda
İdrar
sondası uygulanması genellikle oldukça
kolay ve hafif ağrılı bir girişimdir.
Genel
anestezi gereksinimi yoktur ve
hastanın konforu açısından lokal bir anestezik
kullanılmaktadır
İdrar sondaları
-Lateks
-Polivinil klorid
-Silikon
Sonda kalınlıkları French (Fr)
birimi ile ifade edilir.
1 Fr = 0.33 mm’dir yani bir milimetre
yaklaşık 3 Fr’e eşittir (örneğin 18 Fr’lik bir sondanın çapı
yaklaşık 6 mm’dir).
Kadınlarda 14-16 Fr
Erkeklerde 16-20 Fr
Çocuklarda 8-10 Fr
Bebeklerde ise 3-5 Fr kalınlıktadır
Üriner sondaların kullanım amaçlarına göre
seçilmesi
-Geçici kateterizasyon (nelaton sonda)
Retansiyonu gidermek, rezidüel idrarı saptamak, steril idrar
almak
-Kalıcı kateterizasyon (nörojenik veya paralize
mesane) 28 gün kısa süreli-12 hafta uzun süreli
(suprapubik kateterizasyon)
-Eksternal toplayıcı sondalar (prezervatif
sonda)
Erkek
Kadın
İdrar sondası takılması
Enfeksiyon riskinin azaltılması için genital alanın antiseptikli
solüsyonla silinmesi ile başlar.
İdrar
kanalının içini lokal anestezik içeren özel bir
kayganlaştırıcı jel ile doldurur.
İdrar
kanalının uyuşması için bir süre beklenildikten sonra
steril idrar sondası idrar deliğinden ilerletilir.
Sondanın
idrar kesesine ulaştığından emin olunduktan
sonra sondayı yerinde tutan balon steril su ile şişirilir ve
idrarın birikeceği özel torba sondanın ucuna takılır.
İdrar torbası hastanede yatan hastalarda yatak kenarına
sabitlenirken, ayaktan hastalarda hastanın hareketini
engellemeyecek şekilde bacağa bağlanır.
Tüm sondalama işlemi yaklaşık 2-10 dakika sürmektedir.
Torbası bacaklarına sabitlenmiş olan hastalar rahatlıkla
çok dar olmayan bir pantolon giyebilir ve gündelik
faliyetlerine devam edebilirler.
Sondanın çıkarılma zamanı geldiğinde sağlık personeli
sondanın balonunu söndürerek kolayca çekebilir
Bir
üretral idrar kateteri ile saatlik idrar
takibinin yapılması genellikle kan
volümü yeterli olan ve böbrek problemi
olmayan hastalarda böbrek
perfüzyonunun denetlenmesi için yeterli
bir izlem yöntemidir.
Bununla
birlikte idrar çıkışı, şok
durumlarında bile yeterli olabileceğinden
her zaman uygun bir gösterge
olmayabilir.
Plazma
ve idrar ozmolalitesi, ozmolar
ve serbest sıvı klirensleri böbreklerin
idrarı konsantre edebilme yeteneği en
duyarlı ve en önemli fonksiyonudur.
Kontrendikasyonları
Yüksek enfeksiyon riski (total kalça protezi)
Komplikasyonları
Üretral travma
Üriner sistem enfeksiyonları
İdrar yolu enfeksiyon önleme cihazları
Uzun dönem foley sonda kullanan hastalarda görülen idrar yolu
enfeksiyonun önlemek amaçlı üretilmiş bir tıbbi cihazdır. Çoğu
zaman kontrol altına alınamayan bu üreme, çok hızlı gelişerek foley
sondada tıkanıklık, alt ve üst idrar yolu enfeksiyonu gibi kötü
sonuçlara sebep olmaktadır.
•Sistem, Aktif Nano-Koruma Teknolojisi ile
probun takıldığı bölgeden sonda üzerine
yüzey-akustik-dalgalar yayar.
•Bu teknoloji, vücut dışındaki bakterilerin
sonda içerisinden mesaneye girişini, içerideki
bakterilerin de sonda yüzeyine tutunarak
biofilm oluşturmasını engeller.
Oligüri
ve anürinin en sık görülen nedenlerinden
biri kateter tıkanması olduğundan kateter, düzenli
aralıklar ile aseptik koşullarda kontrol edilmelidir.
Akut
bir injürinin (hipovolemik şok,
travma,sepsis vb) resüsitasyonunda,
azalmış idrar çıkışı, böbrek
perfüzyonunun bozulduğu veya akut
böbrek yetmezliğinin başladığı anlamına
gelecektir.
Plazma ve idrar osmolalitesi, osmolar ve serbest
sıvı klirensleri

İdrar/plazma osmolalitesi (Uosm/Posm)
oranının 1.7'nin üzerinde olması,
konsantrasyon yeteneğinin iyi olduğu lehine
iken, oligüri varlığında osmolar klirens düşük
olduğunda bile, bu oran hala normal olabilir.

Bu nedenle böbreklerin fonksiyonunun osmolar
klirens ile değerlendirilmesi daha doğru olur.

Osmolar klirens (Cosm) =

Serbest su klirensi (CH2O) = V - Cosm
Uosm/Posm x V
Osmalar
klirens plasmadan temizlenen solut hızı olup,
normal değeri 120 ml/saattir.
Akut
renal yetersizlikte su klirensi ile idrar çıkışı yakın
ilişkilidir.
Postoperatif
ABY'nin gelişiminde önemli ölçüde hassas bir
yöntemdir. Bu klirens normalde negatif yönde 25-100
ml/saattir, ABY'de önce pozitifleşir, sonra hızla sıfıra yaklaşır.
r
Örnek
İdrar
osmolalitesi 330 Mosm/L,idrar
outputu 100 ml/saat, osmolar klirensi
nispeten normal (100 ml/saat) olan bir
hastanın serbest su klirensinin yüksek
(10 ml/saat) olması yüksek renal
output'lu renal yetersizlik lehinedir.
Perkütan Sistostomi ve Nefrostomi
Sistostomi standart üretral
kateterizasyonun mümkün olmadığı
veya istenmediği, mesanenin
diversiyonunda kullanılan bir
yöntemdir.
Sistostomi Teknik
• Hasta supine pozisyona alınır.
• Kalçaya rulo konur.
• Trendelenburg pozisyonu, karın içi organların mesaneden
uzaklaşmasına yardımcı olabilir.
• Suprapubik bölge steril olarak silinir.
• Cilt,cilt altı,fasya lokal anestezi ile silinir.
• Mesane doldurulur.
• 22G’luk bir iğne ile aspirasyon yapılır.
• Trokar ile giriş yapılır.
• İdrar çıkışı mesaneye gelindiğinin bir göstergesidir.
Perkutan Sistostomi Endikasyonları
• Ak.üriner retansiyonda üretral kateter
yerleştirilememesi
• Prostat cerrahisi sonrası
• Üretral Travma
• İnkontinans cerrahisi sonrası
• Üretral Darlık
• Proksimal Hipospadias
• Periüretral apse
• Şiddetli prostat,üretral veya epididim
enfeksiyonları
Perkutan Sistostomi Kontr-Endikasyonları
Daha önce geçirilmiş;
Alt abdominal
Pelvik cerrahi
Perkutan Nefrostomi
Böbrek parankiminden geçerek toplayıcı
sistem içersine kateter yerleştirmek
şeklinde tanımlanır.
Endikasyonu;
Böbrek yetmezliğine bağlı akut üst üriner
sistem obstrüksiyonu
Eve giderken…
İdrar özellikleri ile tanı ve tedavinin yapılabileceği
Mesaneye takılan bir kateter ile santral ısının
ölçülebileceği
İleri teknikler ile (Nano teknoloji ve gümüş kaplı
kateterler ile) idrar yolu enfeksiyonlarının
önlenebileceği
Ekstrasellüler sıvı volümünün ve kardiyak debinin
değerlendirilmesinde idrar monitörizasyonunun en
basit,en ucuz,en kolay uygulanan yöntem olduğu
unutulmamalıdır.
1-7 Nisan Kanser Haftası
FARKINDA MISINIZ? KANSER GELİYORUM DER!
Çünkü; kanser nedenlerinin başında gelen sigaraya başlama yaşı 15
yaş öncesine indi ve içenlerin sayısı her geçen gün artıyor!
Farkında mısınız kanser geliyorum der?
Çünkü; şişmanlığın günden güne arttığı ülkemizde on kişiden üçü
şişman! Kadınlarda ve çocuklarımızda şişmanlık hızla artıyor!
Önlem alınmazsa kadın nüfumuzun yarısı şişmanlık riskini taşıyor. !
Farkında mısınız kanser geliyorum der?
Çünkü; gelişen teknoloji fiziksel hareketliliği azaltıyor, fiziksel
hareketliliğin azlığı şişmanlık ve kanser riskini artırıyor!
1-7 Nisan Kanser Haftası
O ZAMAN ÇOK GEÇ OLMADAN NE YAPMALIYIZ?
• Sigarayı bırakmalıyız,
• Günde en az 30 dakika yürüyüş ya da spor
yapmalıyız.
• Şişmanlığı önlemeliyiz.
• Sağlıklı ve dengeli beslenmeliyiz,
• Yağ, tuz, şeker tüketimini azaltmalıyız!
• Bol sebze, meyve tüketmeliyiz.
• Yaz aylarında güneş ışınlarından korunmalıyız.
• Su içmeliyiz.