bölüm 2

BÖLÜM 2: ELEKTRİK DEVRESİ ELEMANLARI VE ÇEŞİTLERİ
Konular Çalışmaları
Hazırlık
1.
devresine (Üreteç,
bağlananİletken,
sigortanın
niçin attığını araştırınız.
A. Elektrik
Devre Elemanları
Alıcı)
2. Üreteç çeşitleri hakkında bilgi toplayınız.
B. Yardımcı Devre Elemanları (Anahtar, Sigorta)
C. Devre Çeşitleri
Giriş
Üreteç, sigorta, anahtar, alıcı ve iletkenden oluşan,
akımın geçtiği yola elektrik devresi denir. Elektrik
devresi, üreteçten çıkan akımın sigorta, anahtar, alıcı
ve iletkenden geçerek tekrar üretece gelmesi için
izlediği yoldur.
sigorta
anahtar
üreteç
alıcı
iletken
Şekil 2.1: Elektrik devresi
A. Devre elemanları
1. Üreteç (batarya, kaynak)
Elektrik devresindeki alıcıların çalışabilmesi için gerekli olan elektrik enerjisini üreten
elemandır. Üreteç çeşitleri şunlardır:
I. Doğru akım kaynakları (pil, akümülâtör, dinamo, güneş pili),
II. Alternatif akım kaynakları (alternatör)
2. Alıcı (yük)
Elektrik enerjisini başka enerjilere çeviren elemanlara alıcı denir. Örneğin; ütü akımı ısıya,
lâmba ışığa çevirir.
3. İletken
Üreteç ve alıcı arasında elektrik akımının dolaşımını sağlamak için bakır, alüminyum gibi
metallerden yapılan elemandır.
Elektrikli alıcıların beslenmesinde kullanılan iletkenler rastgele seçilmez. Örneğin
konutlardaki priz sortilerinin beslenmesinde en az 2,5 mm 2, lâmba sortilerinin beslenmesinde
ise en az 1,5 mm 2 kesitinde yalıtkanlı bakır iletkenler kullanılır.
B. Yardımcı devre elemanları
1. Anahtar
Devreyi açıp kapamaya yarayan araçtır. Anahtar açıldığında alıcıya giden akım kesilir ve
alıcının çalışması durur.
2. Sigorta
Elektrik devresini, üreteci ve alıcıyı aşırı akım geçişlerine karşı korumaya yarayan elemandır.
Uygulamada buşonlu, otomatik, bıçaklı ve benzeri sigortalar kullanılır.
39
PDF created with FinePrint pdfFactory trial version http://www.fineprint.com
C. Devre çeşitleri
Elektrik devreleri akımın alıcıdan geçiş durumuna göre üç çeşittir.
1. Açık devre
Şekil 2.1'de görüldüğü gibi anahtarın açık olduğu ve akımın geçmediği devredir. Sigortanın
atması, iletkenlerin kopması, ek yerlerinin değmemesi de açık devreyi oluşturur.
2. Kapalı devre
Şekil 2.2'de görüldüğü gibi devreye kumanda eden anahtar kapalıyken akım geçer ve alıcı
çalışır.
anahtar
anahtar
Şekil 2.2: Kapalı devre
Şekil 2.3: Kısa devre
3. Kısa devre
Anahtar kapalıyken herhangi bir arıza nedeniyle akım alıcıya gitmeden devresini kısa yoldan
tamamlıyorsa bu duruma kısa devre denir. İletkenlerin, yalıtkan kaplamalarının özelliğini
kaybetmesinden ötürü birbirine değmesi de kısa devreyi oluşturabilir.
Elektrik akımı, direncin en küçük olduğu yerden geçmek ister. Kısa devre durumunda devreden
yüksek akım geçer ve sigorta atar. Şekil 2.3'te iletkenlerin birbirine değmesi sonucu oluşan kısa
devre gösterilmiştir.
Sorular
1. Elektrik devresini tanımlayınız.
2. Kısa devre nedir? Açıklayınız.
3. Elektrik devresinde bulunan elemanların görevlerini yazınız.
40
PDF created with FinePrint pdfFactory trial version http://www.fineprint.com