Müslümanların elinde olan ipek ve baharat yollarına
advertisement
COĞRAFİ KEŞİFLER HAZIRLAYANLAR MERAL KARSU NEVZAT ALTIN MEHMET ÖNAL Coğrafi Keşifler, 15. yüzyıl ve 16. yüzyıllarda Avrupalılar tarafından yeni ticaret yollarının bulunması amacıyla başlattıkları ve yeni Okyanusların ve kıtaların bulunmasıyla gerçekleşmiş olan keşifleri ifade eder. Bilimsel bir merak ve yeni ufukların keşfedilmesi duygusu sözkonusu olmakla birlikte temelde bu keşifler özellikle 15.yüzyıldan itibaren açık bir şekilde ekonomik nedenlerden kaynaklanmıştır. İlk keşif denemeleri, Atlantik Okyanusu ve Afrika kıyılarına doğru, 14. yüzyılın başlarında Fransız ve Cenevizli gemiciler tarafından yapılmıştır.Kanarya Adaları ve Azor Adaları keşfedilmesi, bu girişimlerin sonucudur. Açık denizlerde pusula nın ve dayanıklı gemilerin kullanılmasının coğrafi keşiflere ne oran de kkatkıbulunmuştur. Coğrafi keşiflerle bir çok yerli halk tanınmış ve Afrika’dan Avrupa’ya Zenci kölr ticereti başlamıştır. Müslümanların elinde olan ipek ve baharat yollarına Avrupalıların sahip olmak istemeleri, Pusulanın bulunması ile gemicilerin cesaretle okyanuslara açılması, Coğrafya bilgisinin ilerlemesi : Haçlı Seferleri sırasında Türk ve Müslüman denizcilerden öğrenilenlerle Avrupa’da coğrafya bilgisi ilerledi. Gemicilik sanatının ilerlemesi : Orta çağdaki gemiler kıyıları takip eden kürek çekilen küçük gemiler iken Venedikliler Karavel denilen fırtınalara dayanıklı, yüksek güverteli gemiler yaptılar. Cesur gemiciler yetişti. Doğu ülkelerinin zenginliği : Avrupalılar, Türk ve Müslüman tüccarların getirip pahalı sattığı inci, ipek, baharat, elmas gibi mallara doğrudan ulaşmak istiyorlardı. Marko Polo’nun anlattığı zenginlikler görmek istiyorlardı. KEŞİFLERİ KOLAYLAŞTIRAN FAKTÖRLER Pusulanın geliştirilmesi Gemicilik sanatının ilerlemesi Coğrafya bilgisinin artması Ümit Burnunun bulunması ( 1487 ) : Portekizli Bartelmi Diaz Portekiz’den yola çıkıp batı Afrika’yı takip ederek Afrika’nın güney ucuna ulaştı. Fırtınalar Burnu adı verilen bu yeni yol denizcilerin ümidini kırmamak için daha sonra Ümit Burnu olarak değiştirildi. Kristof Kolomb Amerika’nın keşfi ( 1492) : Cenevizli Kristof Kolomb İspanya Kralının verdiği üç gemi ile sürekli batıya giderse Hindistan’a varacağı düşüncesi ile yola çıktı. Yoluna bilinmeyen bir kara çıkacağını hesaplamamıştı. 2 ay sonra Amerika’nın batısındaki Bahama Adalarına ulaştığında buranın Hindistan’ın batısı olduğunu sandı. Ölümüne kadar yeni bir kıta keşfettiğini anlayamadı. 1507 yılında Ameriko Vespuçi buranın yeni bir kıta olduğunu fark etti. Yeni kıtaya onun adı verildi. Ameriko Vespuçi Hint Deniz Yolunun bulunması ( 1498 ) : Portekizli Vasko dö Gama Ümit Burnunu geçerek Hindistan’ın Kaliküt limanına vardı ve Hint Deniz Yolu Portekizlilerin eline geçti Vasko dö Gama Dünyanın dolaşılması ( 1519-1522 ) : Portekizli Macellan Atlas Okyanusuna açılarak Amerika’nın güneyine ulaştı. Kendi adını verdiği boğazı aşarak Büyük Okyanusa geçti. Filipin Adalarında yerli halkla yaptığı savaşta öldü. İkinci Kaptan Del Karo Ümit Burnunu dolaşarak İspanya’ya döndü. Macellan Yeni ülkelerin keşfedilmesi ile Sömürgecilik gelişti.( Portekiz ve İspanyollarla başlayan sömürgeciliğe daha sonra İngiltere, Fransa ve Hollanda’da katıldı.) Baharat ve ipek yolları önemini kaybetti. Akdeniz’deki limanlar eski canlılığını yitirdi. Doğudan yeni keşfedilen yerlerden Avrupa’ya bol miktarda altın, gümüş gibi değerli eşyalar geldi. Avrupa zenginleşti. Soylular nüfuzlarını kaybetti. Türk ve İslam alemi ekonomik olarak olumsuz etkilendi. Hıristiyanlık yeni keşfedilen yerlere yayıldı. Dünyanın düz olduğunu söyleyen din adamlarına güven sarsıldı. Yeni kıtalar, ırklar, hayvanlar, bitkiler tanındı. İnsanlarda araştırma ve yeni şeyler öğrenme merakı uyandı. Rönesans ve Reform Hareketleri’ne zemin hazırlandı. Avrupa’da sanattan zevk alan ve sanatçıları koruyan “Mesen” sınıfı ortaya çıktı. Düşünce dünyasında önemli gelişmeler meydana geldi. KEŞİFLERİN OSMANLI’YA ETKİLERİ Coğrafî keşifler sonucu, dünya ticaret yollarının değişmesiyle, İpek ve Baharat yolları önemini yitirdi. Bu yolların geçtiği kentler ve sona erdiği limanlar eski canlılığını koruyamadı. Bunun sonucu olarak Osmanlı Devleti'nin gümrük gelirlerinde önemli bir azalma oldu. İspanyolların Amerika'yı keşfinden sonra, çok miktarda altın ve gümüş Avrupa'ya taşınmıştı. Bu değerli madenlerin kaçak yollarla Osmanlı ülkesine girmesi, Osmanlı parasının (akçe) değer kaybetmesine (enflâsyon) neden oldu. Paranın değer kaybetmesi, hızlı fiyat artışlarına yol açtı. Devlet gelirleri azaldı. Devletin, azalan gelirlerini artırmak için vergileri yükseltmesi, ülkede toplumsal huzursuzluklara ve ayaklanmalara neden oldu. Osmanlı Devleti'nin ekonomik yönden giderek güçsüzleşmesi olayı, devlet teşkilâtının ve toprak yönetiminin bozulmasını da beraberinde getirdi. Ekonomik alandaki güçsüzlük, Osmanlı Devleti'nin Avrupa karşısındaki siyasî ve askerî üstünlüğünü de kaybetmesine neden oldu. TEŞEKKÜRLER
