PATALOJ*K PS*KOLOJ* DERS*
advertisement
PATOLOJİK PSİKOLOJİ DERSİ Dr.Ayhan Çakıcı Eş Psk. Danışman Psikotik Bozukluklar PSİKOZLAR • • • • • • • • • 1.Şizofreni 2.Şizoaffektif Bozukluk 3.Şizoferniform Bozukluk 4.Kısa Psikotik Bozukluk 5.Hezeyanlı Bozukluk(Paronoid Bozukluk) 6.Paylaşılmış Psikotik Bozukluk 7.Madde Kullanımına bağlı Psikotik Bozukluk 8.Genel Tıbbi Duruma Bağlı Psikotik Bozukluk 9.Başka Türlü Adlandırılmamış Psikotik Bozukluk 1.ŞİZOFRENİ • En ağır akıl hastalığıdır. İlk kez (1860) Benedict Morel ‘Erken Bunama’ (Demence Precoce) adında bir hastalık saptamıştır. • Daha sonra Alman Ruh hekimi paranoid ve basit(manik depresif) tipleride ekleyerek “Dementia praecox” tanısı altında topladı. • Bu terime göre hastalıkta 1-erken başlama, 2bunama olması gerekiyordu. • 1911’de başka bir bilim adamı olan Eugen Bleuler, Kraepelin sandığı gibi hastalığın erken yaştlarda başlamasının ve bunama ile sonuçlanmasının zorunlu olmadığını gösterdi. • Bu hastalıkta kişinin ruhsal hayatındaki yarılmaya önem vererek ‘Schizophrenia’, yani zihnin bölünmesi adını önerdi ve zamanla da bu terim tutuldu. • Eugen Bleuler şizofreni ile ilgili ilk kriterleri ortaya koymuş ve bunlara 4A belirtileri demiştir.Bunlar; 1.Ambivalans (Çift Değerlilik) Kişide birbirine karşıt duygu ve eğilimlerin aynı anda olması. 2.Association (Çağrışımlarda)Bozukluk (Düşüncelerin formunda ve akışında bozulma)Çağrışımlarda düzen ve sürekliliğin bozulması. Düşüncede bloklar, duraklamalar, kaymalar, yoğunlaşma, sözcük salatası, garip ve anlaşılmayan düşünceler. 3.Affect (duygulanım) Bozukluk İlgi azalması, yokluğu, duygusal tepkilerde küntleşme, uygunsuzluk, dengesizlik. 4.Autizm (İçe dönüklük-içe kapanıklık) Gerçek dünya ile ilişkiyi azaltarak ya da keserek kendisine göre bir iç dünya kurmak ve o iç dünyanın gereksinimlerine , kurallarına göre düşünmek, davranmak. Kurt Scheider şizofreni ile ilgili bazı kriterleri ortaya koymuştur. Scheider’in bu belirtileri şizofreninin en temel belirtileri olarak belirlendi. Bunları Scheider’in birinci sıra belirtileri ve Scheider’in ikinci sıra belirtileri olarak isimlendirildi. Kurt Scheider’in Birinci Sıra Belirtileri • • • • 1.İşitme Varsanıları (Halüsinasyon) 2.Kendi sözlerinin sesle söylendiğini işitme 3.Dış gücler tarafından bedeninin etkilenmesi 4.Düşünce çalınması, düşünce sokulması, düşüncenin etki altına alınması. • 5.Düşüncelerinin başkaları tarafından okunması, çevreye yayılması • 6.Sanrısal (Hezeyan)algılama • 7.Duygu,istenç ve dürtülerin dış güçlerce etkilenmesi Kurt Scheider’in İkinci Sıra Belirtileri 1.Affektif bozulma: Düşüncenin içeriğinde sanrılar,kalıplaşmış, yineleyici, fikirler ve uğraşlar. 2.Varsanılar(Halüsinasyon), yanılsamalar ve illüzyon 3.Davranış bozuklukları; donakalım(katatoni)belirtileri, katalepsi, balmumu esnekliği(flexibilitas cerea), garip duruşlar, yüz oynatmalar,kalıplaşmış yineleyici hareketler. 4.Hezeyanlar(sanrılar) Bir kişiye şizofreni denmesi için birinci sıra belirtilerin olması gerekir. Şizofreninin Nedenleri • Son yirmi yılda yapılan araştırmalarda şizofreninin nedenleri hakkında önemli bulgular elde edilmiştir. Tüm hastalar için geçerli olan tek bir neden bulunmamakla beraber şizofrenin ortaya çıkmasında rol oynayan başlıca etkenleri üç başlık altında toplayabiliriz: • 1.Kalıtımsal Nedenler • 2.Biyolojik Nedenler • 3.Sosyal Nedenler 1.Kalıtımsal Nedenler • Şizofrenisi olan her 10 kişiden birinin yakın akrabaları arasında bu hastalık görülür.Şizofreni hastalarının ailelerinde bu hastalığın toplum ortalamasına göre daha sık görülmesi şizofrenide ailesel geçişin rolüne işaret eder. Ailesel yatkınlığın nedeni anne babanın yetiştirme tarzı değildir. Hastalığın geni tam olarak bilinmiyor. Bir başka deyişle, elde edilen veriler şizofreniden tek bir geni sorumlu tutmak yerine birden fazla genin rolü olduğuna işaret ediyor. 2.Biyolojik Nedenler • Tomografi gibi görüntüleme yöntemlerinde şizofreni hastalarının beyinlerinde normalde görülmeyen bazı değişiklikler olduğu saptanmaktadır. Örneğin beyinde normalde de bulunun boşlukların hasta kişilerde daha geniş olduğu ve bazı beyin bölümlerinin normalden daha küçük olduğu görülüyor. Özellikle, beynin plan yapmak, sorun çözmek gibi işlevleri de yüklenen ön bölümü ve önceki deneyimleri hatırlayarak o anki duruma uygun bir davranış geliştirmekte rol oynayan hipokampus bölümünün normalden küçük olduğu saptanmıştır .Beyin yapısındaki değişiklikler hasta kişilerin beyinlerinin normal gelişimden farklı bir yol izlediği şeklinde yorumlanır.. 3.Sosyal Nedenler Çevresel bazı etkenler hastalığın ortaya çıkışında rol oynamaktadır. Kalp hastaları nasıl çevresel stres yaratan durumlardan olumsuz etkileniyorsa veya stresli bir yaşam olayı nasıl hastalığın ortaya çıkmasında rol oynuyorsa şizofrenlerde de aynı durum geçerlidir. Bu hastalarda tek başına ilaç tedavisi genelde yeterli olmaz, stres yaratan durumların da ele alınması gerekir. Bazı aile yapılarının şizofreniye yol açtığı öne sürülmüş ve şizofren aileler modeli geliştirilmeye çalışılmıştır, ancak sonra yapılan araştırmalar bu teoriyi desteklememiştir. Sosyal zorlanmalar hastalığın sebebi olmamakla birlikte ortaya çıkışında ve seyrinde etkilidir. Şizofreni Teşhisi Konmasının Koşulları DSM-IV-TR Kriterleri A)Karakteristik Semptomlar: Bir aylık dönem boyunca başarılı tedavi edilmişse daha kısa bir dönem, bu sürenin önemli bir kesiminde aşağıdakilerden belirtilerden ikisinin (ya da daha fazlasının) bulunması; 1.Hezeyanlar(Sanrılar) 2.Halüsinasyonlar(Varsanılar) 3.Dezorganize(karmakarışık) konuşma 4.İleri derecede dezorganize (karmaşık) ya da katatonik davranış 5.Negatif semptomlar, yani affektif donukluk, aloji(az konuşma) ya da avolisyon (istençte azalma). B)Toplumsal ve mesleki işlevsellikte bozulma C) Bu bozukluğun süre giden belirtileri en az 6 ay süreyle kalıcı olması. • D) Şizoaffektif bozukluğun ve duygudurum bozukluğunun dışlanması. • E)Madde kullanımının/genel tıbbi durumun dışlanması • F)Bir yaygın gelişimsel bozuklukla olan ilişkisi. (Hastalığa ek olarak hal. ve hez. varsa Şizofreni ek tanı olarak konulabilir.) Hastalıktaki Dönemler • Prodromal Dönem;hastalığın aktif belirtilerinin ortaya çıkmadan önce içe kapanma, garipleşme gibi belirtilerinin başladığı dönemdir.Bu dönem uzun sürerse, bu hastalığın şiddetinin daha fazla olacağını gösterir. • Hastalığın toplam süresi (yani prodromal dönem, aktif dönem ve rezidüel dönem) en az 6 ay olmalıdır. Şizofreninin Kötü Huylu Olması • • • • • • • -Erken yaşlarda başlıyorsa -Adolesan dönemde sorun varsa -Negatif (-) belirtilerle başlıyorsa -Yavaş başlıyorsa -Negatif belirtiler yoğunluktaysa -Uzun prodromal dönem -Dezorganize konuşma ve davranış. Şizofreni Tipleri • • • • • • 1-Paranoid Şizofreni 2-Dezorganize (Dağılmış Tip)Şizofreni 3-Katatonik Şizofreni 4-Rezidüel (Kalıntı) Şizofreni 5-Ayrışmamış Şizofreni 6-Şizotipal Şizofreni 1-Paranoid Şizofreni • Bu tip şizofrenlerde hastalığın normal insanlardan ayırt edilmesi oldukça zordur. Çünkü kişilerde hezeyanları doğrultusunda zaman zaman yapabilecekleri davranış dışında etrafa garip gelebilecek çok fazla belirti yoktur. Bir veya birkaç hezeyana ek olarak sıklıkla kulağa gelen sesler vardır. Bu hastalar diğer şizofreni alt tiplerinde olduğu gibi garip davranışlar garip konuşmalarda bulunmazlar. Hatta bazen çevrelerinde hezeyanlarına inanan insanlar bile bulunabilir. • Tanı Ölçütleri:a)Bir ya da birden fazla hezeyan ya da sıklıkla işitme halüsinasyonlarının olması • b)Şunlardan hiçbirinin bulunmaması:Dezorganize konuşma ya da katatonik davranış, donuk ya da duygusuz affekt. 2-Dezorganize (Dağılmış Tip)Şizofreni • Bu hastalar da dağılmış konuşma ve dağılmış davranışlar görülebilir. Yani saçma sapan konuşmalar yada etrafa saçma gelen davranışlar yaparlar. Yüzlerine bakılırsa donuk bir yüz ifadesi yada mevcut durumu ile alakasız bir duygulanım gösterirler. Yani ağlanacak şeye gülebilirler, gülünecek şeye ağlayabilirler. Yada duygulanım ifadeleri anlamsız yere sık sık değişir. 3-Katatonik Şizofreni • Şizofreninin bu tipinde hastalarda uzun süre aynı garip postürde (duruş, vaziyet) duruşlar ve aşırı hareketsizlikler, açıkca amaçsız olarak yapılan ve dış uyaranlardan etkilenmeyen aşırı hareketler yada aşırı negatif davranmalar olabilir. Bu tip Şizofreni hastaları karşısındaki insanın hareket ve davranışlarını tekrarlayabilirler.Yemez, içmez, uyumaz, ve verilen öğütlere uymaz. Kaynak • Psikolojik Danışma Kuramları / Ersin Altıntaş ve Mücahit Gültekin Aktüel Yayınları.
