Girişkenlik – Suçluluk

ÇOCUKLARDA GİRİŞKENLİK
NAZAN TANGUÇ
3-6 YAŞ
(GIRIŞKENLIK – SUÇLULUK)

Fizik, motor ve mental gelişimin en belirgin olduğu
dönemdir.

Temel alışkanlıkların kazanılması bu dönemde olur.

Enerjisini öğrenme ve beceri geliştirmeye yöneltir.

Her şeyi merak eder.
2
 Cisimler,
şekiller ve cinsiyet farklılıkları
ilgisini çeker.
 Vicdan
 Bu
.
duygusu gelişir.
dönemde çocuk olgunlaşmaya başlar.
Sorumluluk duygusu gelişir
3
Özerklik dönemindeki İnatçı, huysuz, olumsuz çocuk
yerine,
•
girişken, sevecen, canlı, hareketli bir çocuk gelmiştir.
•
kendi işini kendisi yapmayı ister.
•
Neşeli, oyunu seven, paylaşmayı bilen,
•
kendi yaşıtlarıyla oynayabilen bir çocuktur.
•
•
Konuşkan ve hayat doludur.
Sürekli soru sorar.
•
Öğrenmeye karşı çok isteklidir.
•
Kelime dağarcığı geliştiği için güzel bir anlatım gücü
kazanmıştır.
•
Zarar verme, kırma gibi özellikler,
yerini söz dinlemeye bırakır.
Girişkendir ve herkese yardım
etmeyi sever. Yaramazlıkları,
sevimli yaramazlıklara dönmüştür.
Masallara, çizgi filmlere ilgi
duyar. Gerçeküstü korkutucu
kahramanlara, öcülere, hortlaklara
inanır. Hayal gücü çok gelişmiştir.
Olayları abartma ve çarpıtma ile
anlatır. Her şeye kolayca kanar.
Gerçekle hayali ayırt edemez.
Genital bölgeye ilgisi en üst
düzeydedir. Nasıl doğduğunu
sorar.


Çocukların sık sık utandırıcı sorular sorması,
hareketleri, gürültücü davranışları çevresi tarafından
baskılanırsa, çocukta suçluluk duygusunun gelişmesine
neden olabilir.
Yaptığı davranışlar başkaları tarafından engellenir ve
kötü olduğu söylenirse, çocuk tüm yaşamı boyunca suçlu
bir kişilik geliştirebilir.
6
 Ailesini
rol modeli olarak alır ve onları
taklit eder.
 Aile
danışmanlığı ve ailenin davranışları
çok önemlidir.
•Anne ve baba özdeşimi ile çocuk
benliği gelişir
7
ERIKSON’A GÖRE


Gelişim yaşa
gerçekleşir.
bağlı
olarak
sekiz
ayrı
dönemde
Her dönemde atlatılması gereken bir psikososyal kriz
yaşanır.
8
ERIKSON’A
GÖRE
8
ALT EVRE
1. Güven yada güvensizlik (0-1)
2. Özerklik/ utanç ve kararsızlık (1-3 )
3. Girişim/ suçluluk (3-6 )
4. Başarı/yetersizlik (aşağılık duygusu) (6-11)
5. Kimlik /rol karmaşası (12/18)
6. Yakınlık /çekingenlik (18/30)
7. Üretkenlik / Durgunluk (30/65)
8. Bütünlük /Umutsuzluk (65/+)
9
GIRIŞIM/





SUÇLULUK
(3-6)
Bir kişi olduğuna iyice ikna olduğundan, çocuk şimdi ne çeşit bir
insan olacağını öğrenmek zorundadır.
Çocuk ebeveynleri gibi olmak ister ki ebeveynleri ona çok güçlü
ve güzel gözükürler.
Bu dönemin teması büyük ve güçlü olarak algılanan
ebeveynleriyle çocuğun kendini bir kimlik içinde bulması diğer
bir deyişle çocuğun anne ve babası gibi olmak istemesidir.
Anne ve baba özdeşimi ile çocuk benliği gelişir ve çocuk içinde
bulunduğu toplumun rollerine, işlevlerine, kurallarına göre
davranmaya; o toplumu için geçerli araç-gereci kullanmaya,
kendinden küçük çocuklara bakım vermeye yönelir ve sorumluluk
duygusu gelişir.
Kazandığı güven ve özerklik duyguları oranında yavaş yavaş
çevresini keşfetmekte, çevre üzerinde bir denetim gücü
kazanmaktadır. Bu amaçla kendi bedenine, cinsel ayrılıklara,
genellikle çevrede olagelen her şeye karşı derin, bitmek bilmez
10
bir soruşturma ve öğrenme eğilimi gösterir
Bu dönemde çocukların davranışlarında girişimcilik baskındır. Yalnız gerçek
çevreye karşı değil, düşlemlerinde de eylemleri girişimcilik ve atılganlık
biçimindedir.
• Başkalarının üzerine atılma, saldırgan konuşmalar ve sorularla insanların
kulaklarına, zihnine girme; canlı hareketlerle çevreye fırlama, bitmeyen öğrenme
tutkuları ile bilinmeyene doğru atılmalar bu dönemin belirgin özellikleridir.
• Çocuğun girişimciliği ve atılganlığı ve öğrenme tutkusu ona bir şeyler
becerme, becerebilme yetisini kazandırır.
• Korkular, aşırı suçlama, cezalar ya da başka engeller bu girişim duygusunun
gelişmesini kısıtlayabilir.
• Bu engellenmeler ilerde cinsel alanlarda ve toplumsal girişimde çeşitli
derecelerde kısıtlanış belirtilerine yol açar. Özetle, çocuğun 3-6 yaşlarında
gelişen olumlu benlik öğesi girişim duygusudur. Girişim duygusu özerk ve özgür
düşünmek, geleceğe yönelik emeller beslemek ve eyleme geçmek için rahatlık ve
güç sağlar. Bu dönemin tehlikesi aşırı suçluluk duygusunun gelişmesidir.
•
“Bu dönemin en önemli özelliği çocuğun yaptıklarının
diğer kişiler tarafından ‘onaylanması, övülmesi ve
ödüllendirilmesi’ dir.
AILE
NE YAPMALI;
Anne-baba çocuğun oyunlarına müdahale
etmemelidir.
 Gerekli ise oyundan sonra çocukla birebir
konuşmalıdır.
 Olayların, nesnelerin her özelliğinden bahsetmeli,
nesneleri çok yönlü tanıtmalıdır.
 Çocuğun konuşmalarını dinlemeli onun kendisini
sözel olarak ifade etmesine fırsat tanımalıdır.

Canlı-cansız varlıkları çocuğa tanıtmalı, neden
canlı veya cansız olduklarından somut bir biçimde
bahsetmelidir.
 Hayali arkadaşlar çocuğun gelişiminde ya da
psikolojisinde aksaklık olduğunu göstermez.
Hayali arkadaşlar çocuğun kendisini ifade
etmesine katkıda bulunabilir. Çocukla bu konuda
alay edilmemeli, çocuk görmezden gelinmeli veya
dikkati farklı yönlere çekilmelidir.


Anne-babanın çocuğundan beklentileri onun yetenekleri ve yapabilirliği ile
kıyaslandığında gerçekçi olmalıdır.
• Sınırların belli olduğu ve sevginin açıkça ifade edildiği olumlu bir ev
yaşamı sağlanmalıdır.
• Başarıyla sonuçlanmasa bile çabaları takdir edilmelidir. Bir çocuğun
anne-babası tarafından, "Öğrenmeye çalışmandan gurur duyuyorum",
"İyi çalışman beni mutlu ediyor" gibi sözlerle yüreklendirilmesi, çocuğun
daha çok çaba harcaması için onu motive edecek, mücadele gücünü
geliştirecektir.
• Çocuğa kendi işini kendisinin yapması için fırsat tanınmalı, kendi başına
yapabileceği işler bir yetişkin tarafından yapılmamalıdır.
• Başarısızlıkta yaptığının zor olduğunu kabul edip denemesi için
yüreklendirilmeli, mücadele etmesi sağlanmalı,başladığı işi bitirme
konusunda motive edilmelidir
Evde düzenli olarak belli konularda sorumluluk alması
sağlanmalı ve aldığı sorumlulukları yerine getirip
getirmediği izlenmelidir.
•

Zamanını verimli kullanması için onu yönlendirmek
gerekir. Kendi kendisini meşgul edebileceği konular
konusunda rehberlik edilmeli, kendine yetebildiğini
görmesi sağlanmalıdır.
Farklı sosyal ortamlarda başarabileceği görevler
alması sağlanmalıdır.
•


Aile çocuğun bağımsız hareket etmesi için çocuğa
zarar gelmemesi koşuluyla deneme-yanılma
yoluyla öğrenmesine fırsat vermelidir.
Çocuğun suçluluk duygusunun yoğunlaşmamasını
ona hatalarını düzelttirerek ve onunla konuşarak
sağlayabilir.

Özellikle bu dönemde çocuk çevresindeki
yetişkinlerin sorun çözme biçimlerini taklit eder.
Anne-babaların özellikle bu dönemde çocuğun
sosyal yönünü geliştirecek bir tavır içinde olmaları
önemlidir.

Zihinsel gelişimi için çocukların sorularına uygun ve
doğru yanıtlar bulunması, öğrenme isteklerinin
kırılmaması açısından önem taşır.
•Çocukların anlattığı hayal ürünü olaylar ve rüyalar yalan olarak
nitelendirilirse,
•cinselliğe ilişkin soruları ve oyunları ayıp olarak görülüp
yasaklanırsa,
•hareketli ve enerjik oluşu yaramazlık olarak görülüp edilgen
olmaya yönlendirilirse,
•merakları ve ilgileri karşısında bıkkınlık gösterilip kısıtlanırsa
kendilerini yıllarca engelleyecek bir suçluluk duygusu
geliştirebilirler.
•Bu duygu diğer insanlar tarafından kabul edilmeyecekleri,
fikirlerinin diğerleri tarafından onaylanmayacağı düşünceleri ile
içinde bulundukları grubun gölgesinde yaşamayı tercih etmelerine
yol açabilir
BENİ İLGİYLE DİNLEDİĞİNİZ
İÇİN
TEŞEKKÜR EDERİM