susam hasadı

SUSAM HASADI
TANIMI VE ÖNEMİ
Susam dik büyüyen tek yılık bir bitkidir. Boyu (30-125 cm) ye kadar uzayabilir. Gövdeler
uzunlamasına oluklu (karıklıdır) ve sık tüylüdür. Ülkemizde tarımı yapılan yağ bitkileri
içerisinde önemli bir yeri olan susam, tohumlarında %50-60 yağ içeren yazlık ve otsu bir
bitkidir. Bileşiminde ayrıca %25 protein bulunmaktadır. Besleyici özelliği ve lezzetinden
dolayı insan besini olarak çok miktarda tüketilir. En çok tahin ve tahin helvası yapımında,
sabun, ilaç ve kozmetik sanayiinde kullanılır. Ülkemizde en çok Ege, Akdeniz ve
Güneydoğu Anadolu bölgesinde ekilir.
İklim İsteği
Susam sıcağı çok seven bir yağ bitkisidir. Tropik, suptropik ve ılıman iklim kuşağının sıcak
bölgelerinde yetiştirilen susam, 90-120 günde gelişme devresini tamamlar. Bu devre
içinde aylık ısı ortalamasının 20 ºC den aşağı düşmemesi ve tohumların çimlenmesi
esnasında toprak sıcaklığının 15 ºC- 20 ºC ve daha yukarı ısılarda olması gereklidir.
Gelişme süresinin 2500-2800ºC lik ısı toplamına gereksinimi vardır.
Tohumluluk ve Çeşit
Ülkemizde Muganlı-57, Özberk-82 ve Gölmarmara çeşitlerinin
tohumluk üretimi yapılmaktadır. Sarı-kahverengi taneli Muganlı57 Akdeniz ve Güney ege, sarı taneli Özberk-82 Doğu Akdeniz
ve Güneydoğu Anadolu, beyaz taneli Gölmarmara ise Ege
bölgesine uygun çeşitlerdir.
Bunlara ilaveten, 1999 yılında ana ve ikinci ürün koşullarına
uygun, bol dallanan, uzun boylu, bol kapsüllü ve yüksek verimli
5 adet beyaz susam çeşidi; Kepsut 99, Cumhuriyet 99, Osmanlı
99, Tan 99 ve Orhangazi 99 Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü
tarafından, sarı susam grubunda Baydar 2001 çeşidi ise Batı
Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü tarafından tescil
ettirilmiştir.
Ekim
Susam çimlenme gücü yüksek, çıkış gücü ise zayıf bir bitki olduğundan, ekimin
mutlaka tavlı toprağa yapılması gereklidir. Susam tohumları küçük ve hafif
olduğundan, dekara atılacak tohumluk miktarının ayarlanması çok önemlidir.
Serpme ekimde dekara 800-1000gr, mibzerle sıraya ekimde 400-600 gr tohum
yeterlidir. Genelde ekim iki şekilde yapılır.
Serpme ekimde, iyi bir tohum yatağının hazırlanmasından sonra tohum dere kumu
ile karıştırılarak, usta ekicilere yaptırılmalı, tohumun tavlı toprağa düşmesi için hafif
bir diskaro ve sürgü çekilmelidir.
Mibzerle sıraya ekimde, sıra arası 60-70 cm, sıra üzeri 20-25 cm olmalıdır. Sıra
üzeri mesafeler ekimden 20-30 gün sonra tekleme esnasında ayarlanır. Susam
ekiminde en iyi sonuç mibzerle yapılan ekimden alınır.
Susam ekim derinliği 1.5-2.5 cm olmalı,
Sıcak, kuru ve rüzgarlı havada ekim yapılmalıdır.
HASAT
Ülkemizde Susam tarımında hasat harman en güç işleridir.
Çünkü tamamen el emeğine dayanmaktadır.
Susam tarlasında bitki üzerindeki tohum taşıyan kapsüllerin
tamamı aynı zamanda hasada gelmez. Hasatta gecikilirse alt
kapsüllerde çatlama görülür ve tane kaybı meydana gelir. Bu
nedenle; yaprak ve kapsüllerin sarardığı, çiçeklenmenin durduğu,
alt kapsüllerin sararıp çatladığı, tohumların sertleşip, beyaz
taneler krem, sarı taneliler ise koyu sarı renk aldığında uygun
hasat zamanının geldiği anlaşılır.
Hasada gelen bitkiler elle sokulerek 15-25'i, kokleri aynı tarafa
gelecek şekilde demet yapılır. Bu demetler golge bir yerde, kokleri
dışarıda olacak şekilde "baskı"ya konur.
Tarlada gölgeyi sağlamak için demetlerin üzerine ot, dal ve bez
gibi şeyler örtülerek bu durumda 5-7 gün bekletilir. İş bununla
bitmiyor.
Demetler baskıdan alınarak 8-12'si bir arada olacak şekilde
gümül (tokurcun) yapılır. Gümül işlemi hava durumuna göre 7-15
gün sürer. Gümülde bütün kapsüller çatladıktan sonra harman
(silkim) işlemi yapılır.
Kalan bitki artıkları temizlendikten sonra makinada veya açık
havada savrulur, tane ve sap, saman ayrılır. Ortalama olarak
dekara 60-80 kg tane alınır. Sulama yapılmadığından verim
dekara 30-50 kg'dır.
Sap, saman ve topraktan temizlenen ürün; beyaz veya jüt
çuvallarda, dezenfekte ve badana edilmiş, serin; kuru ve havadar
depolarda, ağaç ızgaralar üstünde saklanır.
Depolama
Her türlü bitki artığından ve topraktan temizlenen ürün, bez veya
jüt çuvallarda saklanır veya pazara arz edilir. Eğer, urun
bekletilecekse depolar depolamadan önce iyice badana ve
dezenfekte edilmeli, serin, kuru ve havadar olmalıdır. Çuvallar
ağaç ızgaralar üzerinde depolanmalıdır. Uzun sureli (20 C’nin
altında) depolanacak tohumların rutubeti ise, en fazla %8-9
olmalıdır.
Tohumların uygun muhafazası için depo koşulları (sıcaklık,
havalanma, nem vb.) büyük önem taşımaktadır. Depoda nisbi
nemin %75 den yukarı olması küflenme sorununa yol açar. Depo
koşullarının istenen düzeyden yüksek olması halinde, tohumun
havalandırılması ve depo koşullarının uygun duruma getirilmesi
gerekir.