Ekonomik Problem: Kıtlık ve Seçim Kıtlık, Seçim ve Fırsat Maliyeti
advertisement
PART I Introduction to Economics © 2012 Pearson Education CASE FAIR OSTER Prepared by: Fernando Quijano & Shelly Tefft © 2012 Pearson Education 2 of 41 PART I Introduction to Economics Ekonomik Problem: Kıtlık ve Seçim 2 BÖLÜM İÇERİĞİ Kıtlık, Seçim ve Fırsat Maliyeti PART I Introduction to Economics Tek Kişinin Olduğu Bir Ekonomide Kıtlık ve Seçim İki veya Daha Fazla Kişinin Olduğu Ekonomide Kıtlık ve Seçim Üretim Olanakları Eğrisi Ekonomik Problem © 2012 Pearson Education Ekonomik Sistemler ve Hükümetin Rolü Kumanda Ekonomileri Bırakınız-Yapsınlar (Laissez-Faire) Ekonomileri:Serbest Piyasa Karma Sistemler, Piyasalar ve Hükümetler İleriye Bakış 3 of 41 ŞEKİL 2.1 Üç Temel Soru PART I Introduction to Economics Her toplum kıt kaynaklarını yararlı mal ve hizmetlere dönüştüren bazı sistemlere veya sürece sahiptir. Toplum bunu yaparken, ne üretileceğine ve kim için üretileceğine (ürünün nasıl dağıtılacağına) karar vermek zorundadır. © 2012 Pearson Education Tahsis edilecek birincil kaynaklar toprak, emek ve sermayedir. 4 of 41 sermaye Halihazırda üretilmiş olup diğer mal ve hizmetlerin üretiminde kullanılan şeyler. PART I Introduction to Economics üretim faktörleri (veya faktörler) Üretim sürecine katılan girdiler. Diğer bir ifade ile kaynaklar. © 2012 Pearson Education üretim Kıt kaynakları yararlı mal ve hizmetlere dönüştüren süreç. 5 of 41 PART I Introduction to Economics girdiler veya kaynaklar Tabiat veya önceki nesiller tarafından sağlanan, insan ihtiyaçlarını tatmin etmek amacıyla doğrudan veya dolaylı biçimde kullanılabilen her şey. © 2012 Pearson Education çıktılar Mal ve hizmetlerin hanehalklarına olan değeri. 6 of 41 Kıtlık, Seçim ve Fırsat Maliyeti Tek Kişinin Olduğu Bir Ekonomide Kıtlık ve Seçim PART I Introduction to Economics Karmaşık toplumları karakterize eden hemen bütün aynı temel kararlar basit bir ekonomi içinde verilmelidir. © 2012 Pearson Education 7 of 41 Kıtlık, Seçim ve Fırsat Maliyeti Tek Kişinin Olduğu Bir Ekonomide Kıtlık ve Seçim Fırsat Maliyeti Seçim ve kıtlık kavramları ekonomi disiplininin esasıdırlar. PART I Introduction to Economics fırsat maliyeti Bir seçim yaptığımızda veya karar verdiğimizde vazgeçtiğimiz en iyi alternatif. © 2012 Pearson Education 8 of 41 Kıtlık, Seçim ve Fırsat Maliyeti İki veya Daha Fazla Kişinin Olduğu Bir Ekonomide Kıtlık ve Seçim Uzmanlaşma, Değişim ve Karşılaştırmalı Üstünlük (Avantaj) PART I Introduction to Economics Karşılaştırmalı üstünlük (avantaj) teorisi Uzmanlaşma ve serbest ticaretin tüm taraflar için (onlar «mutlak olarak» daha etkin üreticiler olsalar da) faydalı olacağını belirten Ricardo’nun teorisi. © 2012 Pearson Education 9 of 41 Kıtlık, Seçim ve Fırsat Maliyeti İki veya Daha Fazla Kişinin Olduğu Bir Ekonomide Kıtlık ve Seçim PART I Introduction to Economics ŞEKİL 2.2 Karşılaştırmalı üstünlük ve Ticaretten Doğan Kazançlar Bu şekilde, (a) Colleen ve Bill’in bir günde elde edebilecekleri kütüklerin ve gıdanın kilesini (kile=36.5kg) göstermektedir ve (b)eşit sayıda kütük ve kile istediklerini varsayarak, bir ayda ne kadar ürün elde edebileceklerini göstermektedir. Collen zamanını eşit kısma 50/50, ayırarak her bir iş için 15 gün ayırmakta ve toplam çıktısı 150 kütük ve 150 kile olmaktadır. Bill, zamanının 20 gününü kütük kesmeye ve geri kalan 10 gününü gıda toplamaya ayırmaktadır. (c) ve (d)’de görüldüğü gibi uzmanlaşarak ve ticaret yaparak, hem Colleen hem de Bill (c)’den (d)’ye geçerek daha iyi durumda olacaklardır. Colleen 100 kütük karşılığında Bill’den 140 kile gıda alarak ticaret yapmaktadırlar. © 2012 Pearson Education 10 of 41 Kıtlık, Seçim ve Fırsat Maliyeti İki veya Daha Fazla Kişinin Olduğu Bir Ekonomide Kıtlık ve Seçim Uzmanlaşma, Değişim ve Karşılaştırmalı Üstünlük (Avantaj) PART I Introduction to Economics mutlak üstünlük Eğer bir üretici herhangi bir ürünü daha az kaynak kullanarak üretebiliyorsa, üretici o mal ve hizmetin üretiminde diğer bir üreticiye karşı mutlak üstünlüğe sahiptir. © 2012 Pearson Education karşılaştırmalı üstünlük Eğer bir üretici herhangi bir ürünü daha düşük fırsat maliyetinde üretebiliyorsa, üretici o mal ve hizmetin üretiminde diğer bir üreticiye göre karşılaştırmalı üstünlüğe sahiptir.. 11 of 41 Kıtlık, Seçim ve Fırsat Maliyeti İki veya Daha Fazla Kişinin Olduğu Bir Ekonomide Kıtlık ve Seçim Karşılaştırmalı Üstünlük ve Ticaretten Olan Kazançların Grafik Sunumu PART I Introduction to Economics ŞEKİL 2.3a Üretim Olanakları (Ticaret Yok) Şekil (a) Colleen’in kendi başına üretebileceği kütük ve gıda kombinasyonlarının tamamını göstermektedir. Eğer her ay kütük kesmeye tüm 30 günü ayırırsa 300 kütük kesebilecektir, ancak gıda sıfır olacaktır (A noktası). Eğer 30 gününü gıdaya ayırırsa, 300 kile gıda ve 0 kütük elde edecektir (B noktası). Eğer 15 günü gıda toplamaya ve 15 günü de kütük kesmeye ayırırsa her birisinden 150 birim elde edecektir (C) noktası. © 2012 Pearson Education 12 of 41 Kıtlık, Seçim ve Fırsat Maliyeti İki veya Daha Fazla Kişinin Olduğu Bir Ekonomide Kıtlık ve Seçim Karşılaştırmalı Üstünlük ve Ticaretten Olan Kazançların Grafik Sunumu PART I Introduction to Economics ŞEKİL 2.3b Üretim Olanakları (Ticaret Yok) Şekil (b) Bill’in kendi başına üretebileceği kütük ve gıda bileşimlerinin tamamını göstermektedir. Eğer Bill her ay 30 günü kütük kesmeye ayırırsa 120 adet kütük fakat 0 birim gıda elde edecektir (D) noktası. Eğer 30 günü gıdaya ayırırsa 240 kile gıda fakat 0 adet kütük elde edecektir (E noktası). Eğer 20 günü kütük kesmeye ve 10 günü de gıdaya ayırırsa her birisinde 80 birim elde edecektir (F noktası). © 2012 Pearson Education 13 of 41 Kıtlık, Seçim ve Fırsat Maliyeti PART I Introduction to Economics İki veya Daha Fazla Kişinin Olduğu Bir Ekonomide Kıtlık ve Seçim ŞEKİL 2.4 Colleen ve Bill’in Ticaretten Doğan Kazançları Colleen ve Bill uzmanlaşarak ve ticaret yaparak kendi üretim olanaklarının daha ötesine hareket edebilirler. Eğer Bill tüm zamanını gıda üretmeye harcarsa, 240 kile gıda ve 0 kütük üretecektir. Eğer bunun 140 kilesini Collen ile 100 adet kütükle değiştirirse, sonuçta 100 adet kütük ve 100 kile gıdaya sahip olacaktır. Şekil (b) Bill’in F noktasından F’ noktasına hareket edebileceğini göstermektedir. Eğer Collen odun kesmeye 27 gün ve gıda toplamaya 3 gün harcarsa 270 adet kütük ve 30 kile de gıda üretecektir. Eğer 100 adet kütüğü Bill’e 140 kile gıda karşılığında verirse (ticaret), Colleen 170 adet kütük ve 170 kile gıdaya sahip olacaktır. Şekil (a) Colleen’in C noktasından C’ noktasına hareket edebileceğini göstermektedir. © 2012 Pearson Education 14 of 41 Kıtlık, Seçim ve Fırsat Maliyeti İki veya Daha Fazla Kişinin Olduğu Bir Ekonomide Kıtlık ve Seçim Bugünkü ve Gelecekteki Beklenen Faydaları ve Maliyetleri Tartmak PART I Introduction to Economics Kendimizi bugünkü mevcut yararlar ile gelecekte mevcut olacak yararları tartmakta buluruz. © 2012 Pearson Education 15 of 41 Kıtlık, Seçim ve Fırsat Maliyeti İki veya Daha Fazla Kişinin Olduğu Bir Ekonomide Kıtlık ve Seçim Sermaye Malları ve Tüketici Malları tüketici malları Mevcut tüketim için üretilen mallar. PART I Introduction to Economics yatırım Yeni sermaye üretmek için kaynakları kullanma süreci. © 2012 Pearson Education 16 of 41 Kıtlık, Seçim ve Fırsat Maliyeti Üretim Olanakları Eğrisi PART I Introduction to Economics üretim olanakları eğrisi (üoe) Bir toplumun tüm kaynakları etkin olarak kullanıldığında üretilebilecek mal ve hizmetlerin tüm bileşimlerini gösteren bir grafiktir. © 2012 Pearson Education 17 of 41 Kıtlık, Seçim ve Fırsat Maliyeti PART I Introduction to Economics Üretim Olanakları Eğrisi Eğrinin solundaki (gölgeli alan) ve altındaki tüm noktalar bir toplumun mevcut veri kaynaklan ve mevcut üretim teknolojisi altında üretebileceği sermaye ve tüketim mallarının bileşimlerini göstermektedir. Eğrinin sağındaki ve yukarısındaki noktalar, G noktası gibi, ulaşılamayacak bileşimleri gösterir. Eğer ekonomi grafik üzerindeki yalnızca A noktasında ise hiç tüketim malları üretmeyecek, tüm kaynaklar sermaye malları üretmede kullanılacaktır. Eğer ekonomi B noktasında ise tüm kaynaklarını tüketim malları üretimine atfetmekte olup sermaye malları üretimine kaynaklarını tahsis etmemektedir. © 2012 Pearson Education 18 of 41 Kıtlık, Seçim ve Fırsat Maliyeti PART I Introduction to Economics Üretim Olanakları Eğrisi Her ne kadar bir ekonomi toprak, emek ve sermaye kaynaklarını tam istihdam seviyesinde kullanıyor olsa da, D noktasında olduğu gibi ÜOE eğrisinin içerisindeki kısımda kaynaklarını kullanıyor olabilir. Bu noktada ekonomi kaynakları etkinsiz kullanıyor demektir. İşsizlik dönemleri de D noktasında olduğu gibi ÜOE’nin içerisindeki noktaya tekabül etmektedir. D noktasından üretim sınırının üstüne hareket etmek kaynakların tam istihdama ulaşması anlamına gelir. © 2012 Pearson Education 19 of 41 Kıtlık, Seçim ve Fırsat Maliyeti Üretim Olanakları Eğrisi PART I Introduction to Economics ŞEKİL 2.5 Üretim Olanakları Eğrisi Bu eğri (ppf) ekonomik kavramları yansıtır. En önemlilerinden birisi fırsat maliyetidir. Daha fazla sermaye malı üretmenin fırsat maliyeti daha az tüketici malları üretmektir. E noktasından F noktasına harekette sermaye mallarının miktarı 550' den 800'e yükselir, ancak tüketim mallarının miktarı 1300'den 1100'e iner. © 2012 Pearson Education 20 of 41 Kıtlık, Seçim ve Fırsat Maliyeti Üretim Olanakları Eğrisi İşsizlik PART I Introduction to Economics Ekonomik daralmalar veya durgunluklar süresince, endüstriyel tesisler eksik kapasite ile çalışırlar. Emek ve sermaye atıl (işsiz) olduğunda üretebileceğimizi üretmiyoruz demektir. © 2012 Pearson Education 21 of 41 Kıtlık, Seçim ve Fırsat Maliyeti Üretim Olanakları Eğrisi Etkinsizlik İsraf ve yanlış yönetim bir firmanın kendi potansiyelinin altında çalışmasının sonuçlarıdır. PART I Introduction to Economics Bazen etkinsizlik özel firmaların yanlış yönetimi yerine ekonominin yanlış yönetiminden de kaynaklanabilir. © 2012 Pearson Education 22 of 41 Kıtlık, Seçim ve Fırsat Maliyeti Üretim Olanakları Eğrisi Etkinsizlik PART I Introduction to Economics ŞEKİL 2.6 Tarımda Toprağın Yanlış Tahsisinden Kaynaklanan Etkinsizlik Toplum sahip olduğu kaynakları etkinsiz biçimde kullanarak kendi ÜOE’si (A noktası) içerisinde kalabilir. Örneğin, eğer mısır üretimi için Ohio'nun iklimi ve toprağı ve buğday üretimi için de Kansas'ınkiler daha uygun iseler Kansas çiftçilerini mısır üretmeye ve Ohio çiftçilerini buğday üretmeye zorlayan bir kanun her iki ürünün daha az üretilmesine yol açacaktır. Bu durumda, toplum B noktası yerine A noktasında olacaktır. © 2012 Pearson Education 23 of 41 Kıtlık, Seçim ve Fırsat Maliyeti Üretim Olanakları Eğrisi Etkin Ürün Karması Etkin olmak için, bir ekonomi halkın istediğini üretmelidir. PART I Introduction to Economics Negatif Eğim ve Fırsat Maliyeti © 2012 Pearson Education marjinal dönüşüm oranı (MRT) Üretim olanakları eğrisinin eğimi.. 24 of 41 Kıtlık, Seçim ve Fırsat Maliyeti Üretim Olanakları Eğrisi Artan Fırsat Maliyeti Kanunu ŞEKİL 2.7 TABLO 2.1 Ohio ve Kansas'ta Toplam Mısır ve Buğday Üretim Olanakları Şedülü Üretim olanakları eğrisi (ÜOE) kaynaklan buğday üretiminden mısır üretimine doğru kaydırdığımızda mısır üretmenin fırsat maliyetinin arttığını göstermektedir. E noktasından D noktasına hareketle 50 milyon kile daha az buğday üretme pahasına 100 milyon kile ilave mısır elde ediyoruz. B noktasından A noktasına olan harekede 100 milyon kile buğdaydan vazgeçerek ilave yalnızca 50 milyon kile mısır üretiyoruz. Mısırın kile başına maliyeti-kaybedilen buğdayla ölçülenartmış bulunmaktadır. TABLO 2.1 Ohio ve Kansas'ta Toplam Mısır ve Buğday Üretim Olanakları Şedülü Toplam Mısır Üretimi (Milyon Kile / Yıl) Toplam Buğday Üretimi (Milyon Kile / Yıl) A 700 100 B 650 200 C 510 380 D 400 500 E 300 550 PART I Introduction to Economics ÜOE üzerindeki nokta © 2012 Pearson Education 25 of 41 Kıtlık, Seçim ve Fırsat Maliyeti Üretim Olanakları Eğrisi Ekonomik Büyüme PART I Introduction to Economics ekonomik büyüme Ekonominin toplam çıktısındaki artıştır. Büyüme toplum yeni kaynaklara sahip olduğunda veya mevcut kaynakları kullanarak daha fazla üretmeyi öğrendiğinde olur. © 2012 Pearson Education 26 of 41 Kıtlık, Seçim ve Fırsat Maliyeti Üretim Olanakları Eğrisi Ekonomik Büyüme TABLO 2.2 A.B.D’de Mısır ve Buğday Üretiminde Artan Verimlilik, 1935–2009 Mısır Buğday PART I Introduction to Economics Dönüm Başına Her 100 Kile Başına Dönüm Başına Her 100 Kile Başına Verim (Kile) Düşen Emek Saati Verim (Kile) Düşen Emek Saati 1935–1939 1945–1949 1955–1959 1965–1969 1975–1979 1981–1985 1985–1990 1990–1995 1998 2001 2006 2007 2008 2009 26.1 36.1 48.7 78.5 95.3 107.2 112.8 120.6 134.4 138.2 145.6 152.8 153.9 164.9 108 53 20 7 4 3 NAa NAa NAa NAa NAa NAa NAa NAa 13.2 16.9 22.3 27.5 31.3 36.9 38.0 38.1 43.2 43.5 42.3 40.6 44.9 44.3 67 34 17 11 9 7 NAa NAa NAa NAa NAa NAa NAa NAa a Veri Mevcut Değil. © 2012 Pearson Education 27 of 41 Kıtlık, Seçim ve Fırsat Maliyeti Üretim Olanakları Eğrisi Ekonomik Büyüme PART I Introduction to Economics ŞEKİL 2.8 ŞEKİL 2-8 Ekonomik Büyüme ÜOE'yi Yukarı ve Sağa Kaydırır Verimlilik artışları hem mısır hem de buğday üretmede A.B.D'nin becerisini arttırdı. Tablo 2.2'de görüldüğü gibi mısır üretimindeki verimlilik artışları buğday üretiminden daha fazladır. Bu durumda, ÜOE’nin kayması paralel değildir. Not:Eğer mısır ve buğday üretimindeki emek ve toprağın miktarı değişirse de ppf kayar. Burada verimlilikteki artışı vurgulamamıza rağmen yıllar arasındaki gerçek kayma kısmen emek ve toprak miktarındaki değişmeler nedeniyledir. © 2012 Pearson Education 28 of 41 Kıtlık, Seçim ve Fırsat Maliyeti Üretim Olanakları Eğrisi Büyümenin Kaynakları ve Yoksul Ülkelerin İkilemi PART I Introduction to Economics ŞEKİL 2.9 Sermaye Malları ve Fakir ve Zengin Ülkelerde Büyüme Zengin ülkeler fakir ülkelerden daha kolayca kaynaklarını sermaye malları üretmeye atfederler ve daha fazla kaynak sermaye üretimine akar, daha hızlı ekonomik büyüme olur. Böylece, fakir ve zengin ülkeler arasındaki açık zamanla büyür. © 2012 Pearson Education 29 of 41 Kıtlık, Seçim ve Fırsat Maliyeti Ekonomik Problem Tüm ekonomik sistemlerin karşı karşıya kaldıkları üç temel soruyu hatırlayınız: (1) Ne üretilecek? (2) Nasıl üretilecek? ? PART I Introduction to Economics (3) Kim için üretilecek? © 2012 Pearson Education Kıt kaynaklar veri iken, karmaşık büyük toplumlar ekonomik sistemlerin üç ana sorusunu nasıl cevaplandırırlar? 30 of 41 Ekonomik Sistemler ve Hükümetin Rolü Kumanda Ekonomileri PART I Introduction to Economics kumanda ekonomileri Merkezi hükümetin üretim hedeflerini, gelirleri ve fiyatları doğrudan veya dolaylı olarak belirlediği bir ekonomi. © 2012 Pearson Education 31 of 41 Ekonomik Sistemler ve Hükümetin Rolü Bırakınız-Yapsınlar Ekonomileri: Serbest Piyasa laissez-faire economy Fransızcada (onların)" bir şey yapmaya müsaade etmek", bireylerin ve firmaların herhangi bir merkezi yönlendirme ve regülasyon olmaksızın kendi çıkarları peşinde olduktan bir ekonomi. PART I Introduction to Economics market Alıcı ve satıcıların karşılıklı olarak etkileşim içinde olduğu ve mal ve hizmet değişiminde bulundukları kurum. Bazı piyasalar basit diğerleri karmaşıktır, fakat tüm piyasalar alıcıları, satıcıları ve değişimi kapsarlar. Serbest piyasa ekonomisinde (bırakınız-yapsınlar) alıcıların ve satıcıların davranışı ne üretileceğini, nasıl üretileceğini ve kimler için üretileceğini belirler. © 2012 Pearson Education 32 of 41 Ekonomik Sistemler ve Hükümetin Rolü Bırakınız-Yapsınlar Ekonomileri: Serbest Piyasa Tüketici Egemenliği PART I Introduction to Economics tüketici egemenliği Tüketiciler neyi satın alacaklarına (veya almayacaklarına) ilişkin seçimleri, sonuçta tüketicilerin ne üretileceğini (veya üretilmeyeceğini) üreticilere dikte etme fikridir.. © 2012 Pearson Education 33 of 41 Ekonomik Sistemler ve Hükümetin Rolü Bırakınız-Yapsınlar Ekonomileri: Serbest Piyasa Bireysel Üretim Kararı: Hür (Serbest) Teşebbüs PART I Introduction to Economics serbest teşebbüs Karları araştırmada bireylerin özel işletmeler kurma ve çalıştırma özgürlüğü. © 2012 Pearson Education 34 of 41 Ekonomik Sistemler ve Hükümetin Rolü Bırakınız-Yapsınlar Ekonomileri: Serbest Piyasa Çıktının Bölüşümü PART I Introduction to Economics Bir hane halkının alacağı miktar onun gelirine ve servetine bağlıdır. * Gelir hane halkının her yıl için kazandığı miktardır. Gelir çeşitli biçimlerde olabilir: ücretler, maaşlar, faiz ve benzeri.. © 2012 Pearson Education Servet hane halkının tasarruf veya miras yoluyla sahip olduğu geçmiş gelirinin birikimli miktarıdır. 35 of 41 Ekonomik Sistemler ve Hükümetin Rolü Bırakınız-Yapsınlar Ekonomileri: Serbest Piyasa PART I Introduction to Economics Fiyat Teorisi Serbest piyasa sisteminde, temel ekonomik sorular merkezi hükümet planı veya direktiflerinin yardımı olmaksızın cevaplandırılmaktadırlar. Serbest piyasada “serbest” olan sistemin dışarıdan müdahale olmaksızın kendi başına çalışmasına bırakılmasıdır. Kendi öz çıkarları peşinde koşan bireyler işletmelerini kuracak ve insanların istediği mal ve hizmetleri üreteceklerdir. Diğer bireyler becerilerini arttırıp arttırmamaya, çalışıp çalışmamaya ve satın alıp almamaya, satıp satmamaya, kazandıkları, geliri tasarruf veya yatırım yapıp yapmamaya karar vereceklerdir Temel koordine edici mekanizma fiyattır. © 2012 Pearson Education 36 of 41 Ekonomik Sistemler ve Hükümetin Rolü Karma Sistemler, Piyasalar ve Hükümetler PART I Introduction to Economics Kumanda ekonomileri ve bırakınız-yapsınlar ekonomilerinin salt (saf) biçimleri arasındaki farklar oldukça büyüktür. Gerçekten, bu salt biçimler dünyada mevcut değildir, bütün gerçek sistemler bir manada "karmadırlar". © 2012 Pearson Education 37 of 41 İleriye Bakış PART I Introduction to Economics Bu bölüm ekonomik problemi detaylı olarak ortaya koydu. Tüm ekonomik sistemlerin cevaplandırması gereken soruları özetledik. Ekonomik sistemlerin iki türünü çok geniş olarak tartıştık. Gelecek bölümde, piyasa sistemlerinin çalışma yöntemini analiz ediyoruz. © 2012 Pearson Education 38 of 41 PART I Introduction to Economics TERİMLERİ VE KAVRAMLARI GÖZDEN GEÇİRME mutlak üstünlük yatırım sermaye bırakınız yapsınlar ekonomisi kumanda ekonomisi marjinal dönüşüm oranı (MRT) karşılaştırmalı üstünlük piyasa tüketici malları fırsat maliyeti tüketici egemenliği çıktılar ekonomik büyüme üretim üretim faktörleri (ya da faktörler) üretim olanakları eğrisi (ÜOE) hür teşebbüs karşılaştırmalı avantaj teorisi girdiler veya kaynaklar © 2012 Pearson Education 39 of 41
