Egzersiz ve diyabet - Diyabette Yenilikler

Egzersiz ve diyabet
Dr. Ayfer Alikaşifoğlu
Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi
Pediatrik Endokrinoloji Ünitesi
Egzersizin etkileri








Obeziteyi önler
İnsülin duyarlılığını artırır
İyi kolesterolü artırır
Kötü kolesterolü azaltır
Kan basıncı değişiklikler
Kalp hastalığı riskini azaltır
Strese karşı dayanıklılığı artırır
……
Egzersiz


Her birey için faydalı
Sağlıklı yaşam için hayatın bir parçası
 Yaş grubuna uygun
 İsteyerek yapılan
 Eğlenceli
Egzersiz
Tip 1 ve tip 2 diyabet tedavisinin
önemli bir bölümünü oluşturur.
• Olumlu etkileri yanında bazı riskleri de
vardır
Diyabetli olmayanlarda
egzersizin etkileri
Normal koşullarda kan şekeri düzeyi
oldukça dar ve sabit sınırlarda tutulur



Dışardan alınan besinler
Kan şekerinin kullanımını etkileyen
mekanizmalar
Karaciğerde glikojen yapımı ve yıkılması
Vücuttaki enerji depoları

Kas glikojeni

Karaciğerdeki glikojen
Vücuttaki enerji depoları
Erişkin erkek


Kas glikojeni
1100
Karaciğerdeki
glikojen
400-500 kcal
kcal
Çocuklarda glikojen depoları daha az
- Kas kütlesi
↓↓
- Vücut ağırlığı
↓↓




Egzersiz yapan kaslar hem glukozu
kullanır hem de dolaşımdan glukozu
kas içine alırlar.
Bu işlem insülin gerektirir.
Kan glukoz konsantrasyonu düşerken
insülin salınımı azalır.
Karaciğerde glukoz yapımı artar.
Egzersiz devam ederse insüline karşıt
hormonlar artar





glukagon,
adrenalin
noradrenalin
büyüme hormonu
kortizol



Karaciğerde glukoz
yapımı artar
Trigliseridler serbest
yağ asitlerine yıkılır
Serbest yağ asitleri
kaslarda enerji kaynağı
olarak kullanılır
Diyabetlilerde
egzersizin etkileri
Diyabetlilerde egzersizin akut
etkileri kan şekeri düzeyi ile
ilgilidir
Diyabetlilerde egzersiz sırasında insülin
seviyesinde kendiliğinden azalma
olmadığından alınan insülin miktarının
düzenlenmesi gerekir
İyi - kötü kontrollü diyabetlilerde egzersizin
kan şekeri üzerine etkileri farklı
İyi kontrollü diyabetlilerde
İnsülin düzeyi yeterlidir
Bu grupta kan şekerinde düşme riski fazladır






Kaslar dolaşımdan glukoz almaya devam eder
Karaciğerde glukoz yapımı azalır
Vücut ısısı arttığı için insülin absorbsiyonu artar
(Enjeksiyon yeri ve zamanı önemli)
Gerekli önlemler alınmazsa
egzersize başlandıktan kısa süre sonra
egzersizden hemen sonra
egzersizden saatler sonra
HİPOGLİSEMİ
Kötü kontrollü diyabetlilerde
İnsülin eksikliği vardır
Egzersiz parodoksal olarak kan şekerini
artırır



İnsülin eksikliği kasların dolaşımdan glukoz alımını
bozar
Stress hormonlarının artışı nedeni ile karaciğerden
dolaşıma glukoz geçişi artar
Lipoliz artar, serbest yağ asitlerinden keton
oluşumu hızlanır
Hiperglisemi ve keton oluşumu
Diyabetlilerde egzersizin uzun dönem
etkileri





Kan glukoz kontrasyonu değişiklikleri
Kan basıncı değişiklikleri
İyi kolesterolde, kötü kolesterol ,
KVH riski 
Oksijen kullanımındaki değişiklikler
Egzersiz
Aerobik egzersiz
 Yürüyüş
 Koşu
 Bisiklet
 Dans
Egzersiz süresi ve sıklığı
 Haftada en az 3 defa
 30-45 dk
Egzersizin öğünlerle-insülin
planı ile ilişkisi
Egzersizin önceden planlanması
veya planlamadan yapılması
Genel prensipler
1.
Uygun egzersiz, egzersiz
süresi ve egzersizin insülin
enjeksiyonu-öğün ilişkisi
izleyen doktor ile konuşulmalı
2. Egzersizden önce, egzersiz
sırasında ve sonrasında sıvı
alımına dikkat edilmeli
Genel prensipler
3. Kan şekeri egzersizden önce, egzersiz
esnasında ve sonra ölçülmelidir
4. Kullanılan insülin planına göre değişmekle
birlikte egzersizin insülin enjeksiyonundan
ne kadar sonra yapıldığı önemli
5. Planlanmış egzersizse insülin dozları
azaltılmalı
6. Planlanmamış egzersiz yapılıyorsa kan
şekeri değerine göre fazladan gıda alımı
gerekli
İnsülin enjeksiyonu – öğün-egzersiz ilişkisi
Yoğun insülin tedavisi alan diyabetli sayısı
1. Kullanılan kısa ve hızlı etkili insülinin pik
saatlerine dikkat etmek önemli
2. Hızlı etkili insülin kullananlar daha avantajlı
* Yemekten 1,5-2 saat sonra egzersiz
hipoglisemi riskini azaltır

Egzersiz planlı ise
Bolus dozu azaltılması
Gerekirse bazal dozun azaltılması

Egzersiz plansız ise
Egzersizden önce beslenme
Aktivite derecesi-süresi ve kan şekerine göre
öneriler
Aktivite tipi
Glukoz
(mg/dl)
Hafif-orta dereceli
30 dk veya daha az
süreli
< 100
100-240
> 240
Orta – ağır dereceli
veya 30 dk’dan uzun
< 100
100-240
>240
Öneri
10-15 g KH
Ek KH gereksiz
Ek KH gereksiz
Egzersizden önce 15gr KH
ve her 30 dk için 15 gr
Her 30 dk için 15 gr KH
Egzersizden önce ek KH
gerek yok. KŞ kontrolü
Egzersiz tipi ve vücut ağırlığına göre alınması
gereken ek karbohidrat miktarları
EGZERSİZ
Ek karbohidrat (gram/saat)
45 kg için
68 kg için
Yürüyüş- 5 km/saat
7 km/saat
15
22
22
45
Basketbol- Orta
Ağır
35
59
48
88
Futbol
45
67
45
68
Tenis – Orta
Ağır
23
59
34
88
Bisiklet - 10 km/saat
16 km/saat
20
35
27
48
Yüzme - Yavaş
Hızlı
41
69
56
95
Koşu
- 8 km/saat
İnsülin pompası ve egzersiz
Egzersiz sırasında kan şekerini normal
aralıkta tutabilmek için insülin pompası
kullananlar enjeksiyonla insülin yapanlara
göre daha avantajlı
Egzersiz esnasında
pompa çıkarılabilir
Bazal insülin hızı  ve
geçici bazal hız
ayarlanabilme
Pompa kullananlarda egzersiz sırasında
yapılması gerekenler

Pompanın çıkarılması: ~ 1saat
Pompadan ayrı
kalma süresi uzarsa

Bazal hızın azaltılması
Hiperglisemi
Pompa ile egzersiz yapıldığı durumlar

Egzersiz öğün bolusundan 2 saat sonra yapılıyorsa
Bazal doz egzersiz 1 saat önce
geçici olarak % 30-50 azaltılmalı
Azaltma egzersiz süresini ve sonraki
90 dk’yı içine alacak şekilde olmalı
Egzersiz sonrası
hipoglisemi riski
azalır
Pompa ile egzersiz yapıldığı durumlar
Egzersiz öğün bolusundan sonraki 1,5 saat içinde
yapılıyorsa bolus dozunda değişiklik yapmak gerekir
Bolus dozu egzersizin
süre ve derecesine göre
gereksinim duyulacak
karbohidrat miktarını
çıkararak hesaplanır
Bilinmesi gerekenler
• Kişiye özel KH/insülin oranı
• Aktivitenin ne kadar ek KH
ihtiyacı gerektirdiği
ÖRNEK: Her 10 gr KH için 1 Ü insülin kullanan
bir diyabetli 30 gr KH gerektiren bir aktivite için
3 Ü daha az insüline ihtiyaç duyar
Pompa ile egzersiz yapıldığı durumlar
Egzersiz öğün bolusundan sonraki 1,5 saat içinde
yapılıyorsa
Egzersizin süre ve
derecesine göre
gereksinim duyulacak
karbohidrat miktarı
bilinmiyorsa
Bolus dozu % 50 azaltılır
Yakın kan şekeri
izlemi gerekir
Beden eğitimi
Diyabetli çocuk ve gençler diyabetli
olmayan yaşıtları ile beden eğitimine
katılmalıdırlar
Beden eğitiminden önce ~ 15 gr KH
Birkaç kez dersten önce-sonra KŞ
ölçümleri yapılarak uygun planlama
sağlanmalıdır


Egzersiz için yapılacak
değişiklikler her çocuk için özel
Kişisel farklılıklar önemli
İlk defa yapılacak aktivitelerde
egzersiz esnasında , hemen sonra
ve devamında hipoglisemi
açısından izlem gerekli