OBEZ*TE

BESLENME
İnsanın büyümesi,
gelişmesi,
sağlıklı ve üretken
olarak uzun süre
yaşaması ve yaşam kalitesini artırması için gerekli olan
besinleri vücuduna alıp kullanmasıdır.
1
BESİN ÇEŞİTLERİ
 Süt, yoğurt, peynir, et, tavuk,
balık ve yumurta, hayvansal
kaynaklı besinler,
 Sebze ve meyveler; tahıllar
(buğday, bulgur, pirinç, vb.) ve
kuru baklagiller (kuru fasulye,
nohut, mercimek vb.), bitkisel kaynaklı besinlerdir.
2
YETERLİ VE DENGELİ BESLENME
* Vücudun büyümesi ve gelişmesi, dokuların yenilenmesi ve
çalışması için gerekli olan enerji ve besin öğelerinin her
birinin yeterli ve dengeli miktarlarda alınması ve vücutta uygun
şekilde kullanılmasıdır.
* Kahvaltı, önemli bir öğün olup kesinlikle
atlanmamalıdır.
3
BESİN GRUPLARI
 Günde üç ana öğün yemek yenildiğinde ve her öğünde her
gruptan besinler, önerilen miktarlarda tüketildiğinde yeterli ve
dengeli beslenme sağlanır.
4
ET, YUMURTA VE KURUBAKLAGİLLER
Bu gruptaki besinler;
 Protein, demir, çinko, B grubu vitaminler ve posadan
(kurubaklagiller) zengindir.
Bu besinler;
- büyüme, gelişme,
- hücrelerin yenilenmesi,
- doku onarımı,
- kas yapımı,
- sinir, sindirim ve
- deri sağlığı ile
- hastalıklara karşı direnç oluşumunda önemlidir
5
TAZE SEBZELER VE MEYVELER
 C vitamini, karoten, folat, riboflavin, demir ve magnezyum
başta olmak üzere birçok vitamin ve minerali içerir.
Aynı zamanda yüksek oranda posa içerirler.
Bu besinler ;
- vücudun büyümesi, gelişmesi,
- hücrelerin yenilenmesi,
- doku onarımı,
- kan yapımı,
- diş ve dişeti sağlığı,
- deri ve göz sağlığı ile
- hastalıklara karşı dirençte önemlidir.
6
EKMEK VE TAHIL ÜRÜNLERİ
Tahıllar temel enerji kaynağını oluşturur. Tiamin, Niasin ve
protein kaynağıdırlar.
Ekmek, makarna, şehriye, pirinç, bulgur, kuskus, börekler, un
ve irmikten yapılan tatlılar bu gruptadır.
Bu grup besinler
-sinir sistemi,
-sindirim sistemi
-deri sağlığı ile
-hastalıklara karşı dirençte
etkilidir.
7
YAĞLAR VE ŞEKERLER
Yağlar ve şekerler, besinlere lezzet verir ve vücuda
enerji sağlar.
Dört besin grubuna yardımcı besinlerdir.
Yağlar:
Hayvansal ve bitkisel kaynaklıdır.
Hayvansal yağlar kolesterol içerirken bitkisel yağlar kolesterol
içermez.
Kırmızı et, süt ve ürünleri, doymuş yağları sağlar.
Şeker ve Şekerli Besinler:
Şeker tatlandırıcı olarak kullanıldığı gibi, pasta, çörek, tatlı,
reçel ve marmelat vb. yapımında da kullanılır.
8
SAĞLIKLI BESLENME ÖNERİLERİ
Süt ve ürünlerinin yeterli miktarda tüketimi sağlanmalı,
Tüketilen yağ miktarı azaltılmalı, kızartılmış besinler
tüketilmemeli,
Şeker içeriği düşük besinler seçilmeli,
Haşlama, ızgara, buğulama, fırında pişirme tercih edilmeli,
Tuz tüketimi azaltılmalıdır.
9
10
ŞİŞMANLIK
Dengesiz beslenme ve Fiziksel aktivite azlığı
Vücut yağ oranın artması
Vücut ağırlığının istenilenden daha fazla olmasıdır
11
ŞİŞMANLIK
 ALINAN ENERJİ FAZLA,
 HARCANAN ENERJİ AZDIR.
12
Şişmanlık Nasıl Saptanır ?
Bireyin boy ve ağırlık ölçüleri alınıp
bununla ilgili standartlarla kıyaslanabilir.
BKİ: Ağırlık(kg)
Boy(m)2
13
Beden Kitle İndeksi (BKİ) :
<20
20-24.9
25-29.9
30-34.9
>35
14
ise zayıf
ise sağlıklı
ise hafif şişman
ise şişman
ise ağır şişman
Bel Çevresi :
Tek başına bel çevresi ölçümünün ;
Erkeklerde 94 cm ve üzerinde
Kadınlarda 80 cm ve üzerinde
olması hastalık risklerinin
artmasına neden
olmaktadır.
15
OBEZİTE (Şişmanlık)
Vücutta fazla miktarda yağ dokusu birikmesi
sonucu ortaya çıkan ve mutlaka tedavi edilmesi
gereken bir hastalıktır.
Yağ dokularının oranı, diğer dokulara göre artmıştır.
16
17
Son yıllarda tüm dünyada obezitenin görülme
sıklığı giderek artmaktadır
ve
Tedavi edilmesi gereken bir hastalık, bir halk
sağlığı problemi olarak kabul edilmeye
başlanmıştır.
18
2000
Obezite : 300 Milyon
Fazla Kilolu : 1,1 milyar
2008
Obezite : 400 Milyon
Fazla Kilolu : 1,4 milyar
2015
Obezite : 700 Milyon
Fazla Kilolu : 2,3 milyar
19
20
Tüm dünyada fazla kiloluğun (hafif şişmanlığın) ve
obezitenin (şişmanlığın) prevalansı giderek artmaktadır.
Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) verilerine göre,
Dünyada: 400 milyon ÜZERİ obez
1.6 milyardan FAZLA kilolu birey
bulunmakta ve daha çok artacağı belirtilmiştir.
21
Türkiye’de Durum
22


1990 yılı değerlendirmesinde obezite görülme sıklığı
%16.4
- Erkeklerde %9.0,
- Kadınlarda ise %24.0,
1997-1998 yılı değerlendirmesinde; bu rakamlar %28.6
- Erkeklerde %18.7’ye,
- Kadınlarda ise %38.8’e yükselmiştir
 Buna göre 8 yıl içinde obezite görülme sıklığı
- Erkeklerde %65,
- Kadınlarda ise %50 artmıştır.
23
24
2000 yılı değerlendirmesinde ise
obezite görülme sıklığının
- Erkeklerde %21.1’e,
- Kadınlarda ise %43.0’e yükseldiği bildirilmiştir.
25

1999-2000 yılları arasında 23.888 erişkin kişi
üzerinde yapılan "Türkiye Obezite ve
Hipertansiyon Araştırması" (TOHTA)
çalışmasının değerlendirilmesinde;
- Erkeklerin %40’ı,
- Kadınların %50’i ve
- Genel erişkin nüfusun %44.4’ nün normal vücut
ağırlığının üzerinde olduğu saptanmıştır (BKİ >
25 kg/ m²).
26
27
 20 yaş üzeri 24.788 birey üzerinde yapılan
"Türkiye Diyabet, Obezite ve Hipertansiyon
Epidomiyolojisi" (TURDEP) çalışmasında (2000)
obezite görülme sıklığı
 (BKİ > 30 kg/ m²)
- Erkeklerde %12.8,
- Kadınlarda %29.9 olarak belirlenmiştir.
28
Çocukluk Çağı Obezitesi (ÇÇO)

Çocuk ve adölesanda görülen obezitenin % 1’den azı
genetik bir hastalıktır.
29
Obezitenin gelişmesinde dikkat edilmesi gereken faktörlerden
biride yaşamın ilk yıllarındaki beslenme şeklidir.
Yapılan çalışmalarda anne sütü ile beslenen çocuklarda daha
az obezite görülmektedir.
30

Televizyon reklamları, özellikle
çocukların tüketim eğilimlerini
önemli ölçüde etkilemektedir.
Televizyon reklamlarının cazibesi,
çocukların çikolata-şekerleme cinsi
yiyeceklere karşı olan ilgisini ve bunları tüketme isteğini
daha da arttırmaktadır.

Baş döndürücü görüntü ve ses efektleri ile reklamları
yapılan böylesi yiyeceklerin, çocukların sağlıklı ve
dengeli beslenmeleri bakımından pek fazla değerli
olduğu söylenemez. Beslenme değeri çok az ya da hiç
olmayan bu tür yiyeceklerin aşırı ölçüde tüketilmesi,
çocukların dengesiz beslenmesine ve onlarda
iştahsızlığa neden olmaktadır.
Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi ISSN: 1303-5134
31
DSÖ ve UNICEF tarafından yayımlanan çeşitli
dökümanlarda 6 ay tek başına anne sütü verilmesinin,
6. aydan sonra emzirmenin sürdürülmesi ile birlikte
uygun ek besinlere başlanılmasının, en az 2 yıl
emzirmenin devam ettirilmesi ile kısa ve uzun
dönemde obezite ve kronik hastalık riskini
azaltabileceği belirlenmiştir.
32
OBEZİTE ÇOCUKLARDA
Yağ dokusundaki artış çocuklarda erken
ergenlik, diyabet ve genç yaşta kardiyovasküler
hastalıklara yakalanma riskini arttırır.
33
OBEZİTE YETİŞKİNLERDE
-İnme, kalp krizi riskinde artış, Hipertansiyon gibi
kardiyovasküler sorunlar,
-Diyabet,
-Kanser,
-Hormonal düzensizlik,
-İnfertilite (Kısırlık)
-Kas iskelet sistemi hastalıkları,
-Depresyon gibi sağlık sorunlarına sebep
olabilmektedir.
34
FAST FOOD
Zihin Sağlığı Vakfı’nın araştırmasına göre;
yararlı yağların, vitaminlerin ve minerallerin eksik
alınması ile fast food tarzı beslenme “DEPRESYON,
ALZHEİMER,
ŞİZOFRENİ”
hastalıklarına
neden
olmaktadır.
İngiliz Gıda Standartları Ajansı’ nın yaptığı
araştırmaya göre; Hazır gıdalar içerisindeki katkı
maddeleri her geçen gün artıyor.
Uzmanlar 1900’lü yıllarda hazır gıdalar
içerisinde yalnızca 100 katkı maddesi bulunurken
bugün bu sayının 4500’e ulaştığını söylüyorlar.
35
Hazır yiyecekler:








Simit
Tost
Döner
Lahmacun
Pide
Pizza
Kızarmış patates
Çay, kahve, meşrubatlar, asitli
içecekler
 Hamburger
 Ketçap, mayonez
 Pizza….
36
Obeziteye Neden Olan Faktörler
 Aşırı ve yanlış beslenme alışkanlıkları
 Yetersiz fiziksel aktivite
 Yaş
 Cinsiyet
 Eğitim düzeyi
 Sosyo – kültürel etmenler
 Gelir durumu
37
 Hormonal ve metabolik etmenler
 Genetik etmenler
 Psikolojik etmenler
 Sık aralıklarla çok düşük enerjili diyetler uygulama
 Sigara, alkol kullanma durumu
 Kullanılan bazı ilaçlar
 Doğum sayısı ve doğumlar arası süre şeklinde
sıralanabilir.
38
Obezitenin Neden Olduğu Sağlık
Sorunları / Risk Faktörleri
 İnsülin direnci – Hiperinsülinemi
 Tip 2 Diyabet
 Hipertansiyon
 Koroner arter hastalığı
 Hiperlipidemi – Hipertrigliseridemi
 Metabolik sendrom
 Safra kesesi hastalıkları
39
 Bazı kanser türleri (kadınlarda safra kesesi,
endometriyum, yumurtalık ve meme kanserleri,
erkeklerde ise kolon ve prostat kanserleri)
 Osteoartrit
 Felç
 Uyku apnesi
 Karaciğer yağlanması
 Astım, solunum azlığı
 Gebelik komplikasyonları
40
 Mensturasyon düzensizlikler
 Aşırı kıllanma
 Ameliyat öncesi ve sonrası
komplikasyon riskinin artması
 Ruhsal sorunlar : Anoreksiya
nevroza (yemek yememe),
Blumia nevroza (kusarak yediği
besinlerden yararlanamama),
Binge eating (tıkanırcasına
yeme), gece yeme sendromu
veya bir şeyi daha fazla yiyerek
psikolojik doyum sağlamaya
çalışma
41
 Toplumsal uyumsuzluklar
 Özellikle sık aralıklarla ağırlık kaybetme ve kazanma
sonucunda deri altı yağ dokusunun fazla olması
nedeniyle deri enfeksiyonları, kasıklarda ve ayaklarda
mantar enfeksiyonları
 Kas-iskelet sistemi problemleri
42
43
Obezitenin Tedavisi
Obeziteden korunma çocukluk çağında başlamalıdır.
Çocuk ve adolesan döneminde oluşan obezite,
yetişkinlik dönemi obezite için zemin hazırlamaktadır.
Bu nedenle aile, okul ve yaşanılan çevre yeterli ve
dengeli beslenme ve fiziksel aktivite konularında
bilgilendirilmelidir.
44
Obezite tedavisi, bireyin kararlılığı ve etkin olarak
katılımını gerektiren, tedavisi zorunlu, uzun ve
süreklilik gerektiren bir süreçtir.
 Tıbbi beslenme (diyet) tedavisi
 Egzersiz tedavisi
 Davranış değişikliği tedavisi
 İlaç tedavisi
 Cerrahi tedavi
45
Türk halkının beslenme durumuna bakıldığında, temel
besin ekmek ve diğer tahıl ürünleridir.
Günlük enerjinin ortalama ;
%44’ü ekmekten
%58’i ekmek ve diğer tahıl ürünlerinden
sağlanmaktadır.
46
Yıllar içerisinde besin tüketim eğilimi incelendiğinde:
Ekmek, süt-yoğurt, et ve ürünleri, taze sebze ve meyve
tüketiminin azaldığı; kurubaklagil, yumurta ve şeker
tüketimin arttığı gözlenmiştir.
Meyve ve sebze tüketimin yetersiz olduğu görülmüştür.
47
Son yıllarda ülkemizde, özellikle kentsel bölgelerde çocuk
ve gençler arasında ayaküstü beslenme (fast-food)
sıklıkla tercih edilen bir beslenme şeklidir.
Enerjisi yüksek, doymuş yağ asitleri ve tuz içeriği zengin,
ancak posa içeriği, A ve C vitaminleri ve kalsiyum
yönünden yetersizdir.
48
Sıklıkla fast-food beslenme;
Yetersiz ve dengesiz beslenmeye neden olmakta
Obezite
Kalp-damar hastalıkları
Diyabet
gibi kronik hastalıkların oluşma riskini arttırmaktadır.
49
Obezitenin artmasına neden olan önemli
faktörlerden biri de hareketsiz yaşam tarzının
yaygınlaşmasıdır.
50
AĞIRLIK YÖNETİMİNDE FİZİKSEL
AKTİVİTENİN ROLÜ
↘ Genel olarak değerlendirildiğinde evde, işyerinde ve tüm
yaşamda fiziksel aktivite ihtiyacının azalmasına sebep olan
faktörler;
-Okullarda beden eğitimine verilen önemin azalması, çocukların oyun
oynama zamanlarının kısıtlanması
- Yapılaşma ve şehirleşme planında fiziksel aktivite için gerekli
mekanların azalması
- Alış-veriş merkezlerinin gelişmesi
- Yürüme yerine motorlu taşıtların taşıma için kullanımının yaygınlaşması
51
AĞIRLIK YÖNETİMİNDE FİZİKSEL
AKTİVİTENİN ROLÜ
- Merdiven kullanımı yerine, yürüyen merdiven ve asansör kullanımının
artması
- Televizyon izleme ve internet kullanımının artması
- Ev işlerini yapmaya yönelik iş yapmayı kolaylaştıran aletlerin gelişmesi
ve kullanımının artması olarak özetlenebilir.
52
53
54
55
OBEZİTEDEN KORUNMAK İÇİN
ÖNERİLER
 Hazır ve işlenmiş yiyecekler obezite
riskini arttırmaktadır.
56
OBEZİTEDEN KORUNMAK
İÇİN ÖNERİLER
• Boyunuza uygun
ağırlığı hedefleyin.
• Sağlıklı ağırlığa
sahipseniz kilo
almaktan kaçının.
• Yeterli ve dengeli
beslenme
alışkanlığı edinin.
57
OBEZİTEDEN KORUNMAK İÇİN
ÖNERİLER
• Besinlerden
aldığınız enerji ile
harcadığınız enerji
miktarını
dengeleyin.
58
• Yağlı ve şekerli
besinleri az ve
seyrek tüketin.
59
• Besinlerinizi
pişirirken kızartma
ve kavurma
yöntemlerinin
yerine haşlama,
fırında pişirme,
buğulama vb.
yöntemleri tercih
edin.
60
• Düzenli beslenin,
öğün atlamayın.
• Günde 8-10
bardak su için.
61
 Her gün en az 30 dakika fiziksel aktivite
yapınız.
62
OBEZİTE ve BESLENME TEDAVİSİ
↘ Süt ve süt ürünleri yarım yağlı tüketilmelidir
↘ Evde yüksek enerjili besinler bulundurulmalıdır
↘ Abur-cubur tüketimine dikkat edilmelidir
↘ Rafine şekeri azaltılmalıdır
↘ Yemek yerken dikkatin dağılması önlenmelidir
↘ Boş vakitlerde atıştırmalardan uzak durmak için kendini oyalayacak
işler yaratılmalıdır
63
OBEZİTE ve BESLENME TEDAVİSİ
ALIŞ-VERİŞE YÖNELİK ÖNERİLER
↘ Yiyecek alış-verişi tok karnına yapılmalıdır
↘ Alış-verişe liste ile çıkılmalı ve ihtiyaç dışı besinler alınmamalıdır
↘ Besinleri seçerken aynı besin grubundan olan besinlerden düşük
enerjili olanlar tercih edilmelidir
↘ Yenmeye hazır besinlerin yer aldığı reyonlardan uzak durulmalıdır
↘ Özellikle unlu ve tatlı yiyecekler açısından düşük enerjili besin (light
besin) tuzağına düşmemeye özen gösterilmelidir
64
OBEZİTE ve BESLENME TEDAVİSİ
YEMEKLE İLGİLİ ÖNERİLER
↘ Göz önünde yiyecek bulundurulmamalıdır
↘ Mutfakta fazla zaman harcamaktan kaçınılmalıdır
↘ Buzdolabının ön tarafında düşük enerjili besinler bulundurulmalıdır
↘ Salata için büyük, yemek için küçük tabaklar kullanılmalıdır
↘ Servis yaptıktan sonra servis kabı sofradan kaldırılmalıdır
↘ Mümkün olduğu kadar iyi çiğneyerek yavaş yenmelidir
↘ Lokmalar arasında çatal ve bıçak bırakılarak zaman uzatılmalıdır
↘ Yemek biter bitmez sofradan kalkılmalıdır
65
OBEZİTE ve BESLENME TEDAVİSİ
DAVETLER İÇİN ÖNERİLER
↘ Davete katılmadan 1 saat önce düşük enerjili salata, meyve gibi
besinler atıştırılarak iştah baskılanmalıdır
↘ Davette mümkün olduğu kadar uygun besinler tercih edilmelidir
↘ Israrları reddedilmelidir. Başarılı olunmazsa sonraki öğünlerde
kısıtlama yapılarak hafif besinler tercih edilmelidir
66
AĞIRLIK YÖNETİMİNDE FİZİKSEL
AKTİVİTENİN ROLÜ
Düzenli fiziksel aktivite ile;
↘ Kalp hastalıklarından kaynaklanan erken ölüm riski 1/3 oranında
azalmaktadır
↘ Diyabet gelişme riski %50 oranında düşmektedir
↘ Hipertansiyon gelişme riski azalmakta, hipertansiyonlu olan bireylerde
kan basıncı kontrol altına alınabilmektedir
↘ Kolan ve meme kanseri gelişme riski %50 oranında düşmektedir
67
AĞIRLIK YÖNETİMİNDE FİZİKSEL
AKTİVİTENİN ROLÜ
Düzenli fiziksel aktivite ile;
↘ Şişmanlık riski %50 oranında düşmektedir
↘ Sağlıklı kemik, kas ve eklemlerin gelişimi ve sürdürülmesine yardımcı
olmakta, osteoporozu önlemekte, kadınlarda kalça kırığı riskini
azaltmaktadır
↘ Yaşlı bireylerin daha güçlü olmasına ve düşmeden hareket edebilme
yeteneklerinin geliştirilmesine yardımcı olmaktadır
↘ Depresyon ve endişe riskini azaltmaktadır
↘ Psikolojik olarak daha iyi hissetme sağlamaktadır
68
Dt.Nalan Aydıner
Kaynak:Amasya İSM, İzmir İSM,
Mersin İSM, Keçiören İlçe SM