SALVİA - Uluslararası Bozok Sempozyumu

YOZGAT FLORASINA KAYITLI ADA ÇAYI (SALVİA) TAKSONLARININ BİTKİSEL
ÖZELLİKLERİ VE TIBBİ ÖNEMİ
Belgin COŞGE ŞENKAL, Arif İPEK2, Cüneyt CESUR1, Hülya DOĞAN3,
Cennet YAMAN1, Tansu USKUTOĞLU1, Gökhan İPEK4
Özet
Genelde hoş kokulu bitkilerin bulunduğu ve 45 cins ile temsil edilen Salvia cinsinin de dahil olduğu
Lamiaceae (Ballıbabagiller) familyası üyeleri, uçucu ve aromatik yağ içermelerinden dolayı farmokoloji ve
parfümeri sanayinde önemlidir. Salvia cinsine bağlı bitkiler tek, iki veya çok yıllık olup otsu veya çalımsıdır.
Taç yaprakları iki dudaklı olup türlere bağlı olarak rengi beyazdan, kırmızı, mavi ya da menekşeye kadar
değişmektedir. Bazı türler uzun bir çiçeklenme periyoduna sahiptir. Salvia cinsinin 97 türü Türkiye florasında
doğal yayılış göstermektedir. Bunlardan 51 tanesi endemiktir. Yozgat florasında Salvia cinsinin 13 taksonu
(S. freyniana, S. cryptantha, S. sclarea, S. aethiopis, S. ceratophylla, S. ekimiana, S. rusellii, S. verticillata, S.
hypargeia, S. virgata, S. yosgadensis, S. candidissima subsp. occidentalis, S. cyanescens) bulunmaktadır. Ada
çayı türlerinin tıbbi özellikleri çok eski zamanlardan beri bilinmekte ve halk hekimliğinde kullanılmaktadır.
Dünyada birçok ülkenin farmakopelerinde yer alan Salvia türleri üzerine yürütülen araştırmalar, bu türlerin
antibakteriyal, antifungal, antiviral, antiseptik, antioksidan, antidiyabetik ve antikanser gibi çok çeşitli
biyolojik etkilere sahip olduklarını göstermiştir.
Anahtar Kelimeler: Salvia spp., uçucu yağ, biyolojik aktivite, Yozgat.
Abstract
The Medical Importance and Botanical Description of Sage (Salvia) Taxa Registered in The
Yozgat Flora
The members of Lamiaceae family comprising of nice-smelling herbs and represented with 45
genera, also includes Salvia genus, because containing essential and aromatic oils, they are important to
pharmacology and perfumery industry. The plants containing the Salvia genus are annuals, biennials or
perennials, and herbaceous or shrub. The corollas are 2-lipped and vary from white through red, blue, or
violet in color, depending on the species. They are their flowers with two lipped. Some species have a long
flowering period. 97 species of Salvia genus are naturally spread out in flora of Turkey. 51 species of them are
endemic. There are 13 taxa (S. freyniana, S. cryptantha, S. sclarea, S. aethiopis, S. ceratophylla, S. ekimiana,
S. rusellii, S. verticillata, S. hypargeia, S. virgata, S. yosgadensis, S. candidissima subsp. occidentalis, S.
cyanescens) are registred in Yozgat flora. The medicinal properties of sage species have been known since
ancient times and these ones have been used in the folk medicine. The researches was carried out on Salvia
species taking part in the pharmacopoeias of many countries throughout the world shown that these species
have very different biological activities such as antibacterial, antifungal, antiviral, antiseptic, antioxidant,
ant- diabetic, and anticancer.
Key Words: Salvia spp., essential oil, biological activity, Yozgat.
1. Giriş
Ülkemiz gerek coğrafi yapısı gerekse değişik ekolojik koşulları nedeniyle dünyanın çok önemli gen
ya da orijin merkezlerinin (Akdeniz ve Yakın Doğu) kesiştiği bir konumdadır. Aynı zamanda topoğrafya,
iklim ve jeomorfolojik yönden geniş çeşitlilik göstermesinin doğal bir sonucu olarak habitat tipleri yönünden
de zengindir. Son yıllarda yapılan araştırma sonuçlarına göre Türkiye’de 9 753 doğal türün yayılış gösterdiği,
85
bunlardan 3 035’nin endemik olduğu; tür altı taksonlar ilave edildiğinde ise 3 649’u (%31.82) endemik 11
707 takson bulunduğu belirtilmiştir (Güner ve ark., 2012).
Türkiye’de yetişen bitki türleri 145 familya içerisinde toplanmaktadır. Tür sayısı bakımından en
zengin familyalar sırasıyla: Poaceae, Asteraceae, Fabaceae, Brassicaceae ve Lamiaceae’dir.
Ada çayı, Lamiaceae (Labiatae) familyasından Salvia cinsine dahil türlerin genel adıdır. Büyük bir
kısmı daha çok yıllık olan türlerin yanında iki ve tek yıllık olanları da vardır. Salvia cinsi dünyada her
iki yarım kürede, özellikle tropik ve suptropik bölgelerle, Akdeniz çevresi ve Orta Avrupa’ya dağılmıştır.
Bu cinsin tür sayısını faklı araştırıcılar 900’e kadar çıkartmaktadırlar. Salvia cinsinin ülkemizde 97 türü
bulunmaktadır. Bunlardan 51 tanesi endemiktir (Standley, 1973, 2002; İpek, 2005).
Genelde hoş kokulu bitkilerin bulunduğu ve 45 cins ile temsil edilen Salvia cinsinin de dahil olduğu
Lamiaceae (Ballıbabagiller) familyası üyeleri uçucu ve aromatik yağ içermelerinden dolayı farmakoloji ve
parfümeri sanayinde önemlidir. Salvia türleri; gaz söktürücü, yatıştırıcı, karminatif, diüretik, midevi, ter
kesici, haricen yara iyileştirici ve antiseptik olarak kullanılmaktadır (Ceylan, 1987; İlisulu, 1992; Baytop,
1999).
Ticari değeri en yüksek olanlar Salvia officinalis L. (tıbbi ada çayı veya Dalmaçya ada çayı), S. fruticosa
Mill. (syn: S. triloba L.) (Yunan veya Anadolu ada çayı), S. pomifera L. (elma ada çayı), S. lavandulaefolia
Vahl. (İspanyol ada çayı) ve S. sclarea L. (misk ada çayı)’dır. Ülkemizde en fazla S. fructicosa ve S. tomentosa
türleri toplanmaktadır (Baydar, 2013). Salvia cinsine dahil türlerin önemli bir kısmı, dünyada ve ülkemizde
faklı amaçlar için bitkisel tedavide, özellikle de çay şeklinde kullanılmaktadır (Arslan vd., 2015).
Bu makalede Yozgat florasına kayıtlı “ada çayı” taksonlarının genel bitkisel özellikleri ile tıbbi
açıdan önemleri ele alınmıştır.
2. Yozgat Florasına Kayıtlı Ada Çayı (Salvia) Taksonları
62 tanesi endemik olmak üzere toplam 254 taksonon kayıtlı olduğu Yozgat florasında Salvia cinsinin
13 taksonu bulunmaktadır (Güner ve ark., 2012; Tübives, 2016). Bu taksonlar Tablo 1’de verilmiştir.
Tablo 1. Yozgat florasına kayıtlı adaçayı (Salvia) taksonları
Salvia taksonları
S. freyniana Bornm. ex Freyn *
Türkçe adı
Göl şalba
Salvia taksonları
S. russellii Benth.
Türkçe adı
Kurdeşk
Kara şalba
S. verticillata L. subsp.
amasiaca (Freyn & Bornm.)
Hart şalbası
S. sclarea L.
Paskulak
S. hypargeia Fisch. & C.A.
Mey.*
Siyahot
S. aethiopis L.
H a b e ş
adaçayı
S. virgata Jacq.
Fatmanaotu
S. ceratophylla L.
Tarak şalba
S. yosgadensis Freyn &
Bornm.*
B o z o k
şalbası
S. ekimiana Celep & Doğan*
Bey şalbası
S. candidissima Vahl. subsp.
occidentalis Hedge
S. cyanescens Boiss. &
Balansa*
Akgalabor
S. cryptantha Montbret
Aucher ex Benth.*
&
Sin.:
S.
absconditiflora
(Montbret & Aucher ex Benth.)
Greuter & Burdet
*
Endemik
86
Mor galabor
1- S. freyniana Bornm. ex Freyn : Çok yıllık, yarı çalımsı karakterde olup, çiçekli durumda bitki boyu
15-35 cm arasında değişmektedir. Bitki yatık-dik bir gelişme sergilemektedir. Dallanmayan veya nadiren
dallanan bir türdür. Taç yapraklar leylak-mavi ve alt dudakta beyaz spot mevcuttur (Doğan ve ark., 2008)
(Şekil 1, Şekil 13).
Çiçeklenme
Zamanı (ay)
Habitat
Yükseklik
(m)
6-6
Kumlu kalkerli yamaçlar
900-1082
Tehlike
Kategorisi
CR
Şekil 1. S. freyniana dağılım alanı ve haritası
2- S. cryptantha Montbret & Aucher ex Benth. , Sin.: S. absconditiflora (Montbret & Aucher ex
Benth.) Greuter & Burdet : Bu türün gövdeleri dik olup, 30 cm’ye kadar boylanabilmektedir. Genelde
dallanma göstermezler. Çanak yaprakların rengi, sarımsı-yeşil, nadiren morumsudur. Taç yaprakların rengi
ise “beyaz”dan “pembe”ye kadar değişebilmektedir (Doğan ve ark., 2008) (Şekil 2, Şekil 13).
Çiçeklenme
Zamanı
(ay)
Habitat
Yükseklik
(m)
Tehlike
Kategorisi
5-7
Kayalık
kireçli
yamaçlar,
kuru bozkır,
yol ve tarla
kenarları
650-2500
-
Şekil 2. S. cryptantha dağılım alanı ve haritası
3- S. sclarea L.: İki yıllık ya da kısa ömürlü çok yıllık olup, oldukça kaba dik ve dört köşe gövdeleri
olan bitkilerdir. Bitki 100 cm’ye kadar boylanabilmektedir. Bitkinin üst kısımlarında yoğun dallanma
gözlenmiştir. Pembeden, açık mora kadar değişen renklerde ya da beyaz renkli çiçekleri vardır. Yaprakları
saplı, kalp biçiminde ve tüylüdür. Türkiye’de yaygın bir türdür (Doğan ve ark., 2008; Arslan ve ark., 2015)
(Şekil 3, Şekil 13).
Çiçeklenme
Zamanı (ay)
Habitat
5-8
Kayalık
volkanik
yamaçlar,
yaprak
dökücü ve
konifer karışık
ormanları,
killi yataklar,
tarlalar, yol
kenarı.
Yükseklik (m)
1-2000
Tehlike Kategorisi
-
Şekil 3. S. sclarea dağılım alanı ve haritası
87
4- S. aethiopis L.: İki ya da çok yıllık, çalımsı otsu yapıda bitkilerdir. 25-180 cm boylanabilen,
dik gelişen gövdeleri dört köşeli olup sağlam yapılıdır. Basit yapıdaki yaprakları çoğunlukla tabanda olup
bitkinin üst kısımları az yapraklıdır. Çiçeklerin taç yaprakları beyaz renklidir. Tüylü kalın gövdeleri ve
şamdan şeklindeki çiçek durumu ile diğer türlerden kolaylıkla ayırt edilebilir. Kuruyup koptuğu zaman
rüzgârla tamamen sürüklenen bir bitkidir. Bu tür Güneydoğu Anadolu hariç hemen her bölgede sıkça
görülebilmektedir (Doğan ve ark., 2008; Arslan ve ark., 2015) (Şekil 4, Şekil 13).
Çiçeklenme
Zamanı
(ay)
Habitat
Yükseklik
(m)
Tehlike
Kategorisi
5-8
Bozkır,
volkanik ve
kireç taşlı
yamaçlar,
kumlu
yamaçlar,
nadas tarlaları,
kuru çayırlar,
yol kenarları.
1-2100
-
Şekil 4. S. aethiopis dağılım alanı ve haritası
5- S. ceratophylla L.: Çok yapışkan limon sarısı renkte iki yıllık bitkilerdir. Gövdeler sağlam, 2570 cm dir. Yapraklar çoğunlukla tabanda yer almaktadır. Yaprak sapı hemen hemen yoktur. Çiçek durumu
yayılmış bir panikula olup, sarımsı-yeşil ve korolla krem ya da sülfür sarısı rengindedir (Doğan ve ark., 2008)
(Şekil 5, Şekil 13).
Çiçeklenme
Zamanı
(ay)
Habitat
Yükseklik
(m)
Tehlike
Kategorisi
4-7
Kireç taşlı,
volkanik
ve cipsli
yamaçlar,
mısır tarlaları
ve nadas
alanları, boş
araziler.
300-2250
-
Şekil 5. S. ceratophylla dağılım alanı ve haritası
6- S. ekimiana Celep & Doğan: Çok yıllık otsu yapıda bitkilerdir. Gövdeler yatık durumdan dik
duruma doğru, 10-40 cm arasında değişmektedir. Çiçek durumu çok dallanmış şamdan şeklinde veya değildir.
Taç yapraklar beyaz, üst dudak ise leylak renklidir (Doğan ve ark., 20089 (Şekil 6, Şekil 14).
Çiçeklenme
Zamanı
(ay)
Habitat
Yükseklik
(m)
Tehlike
Kategorisi
6-6
Alpinik
alanlar, Pinus
açıklığı.
1700-2100
EN
88
Şekil 6. S. ekimiana dağılım alanı ve haritası
7- S. russellii Benth.: Çok yıllık otsu yapıdadır. Gövdeler 20-60 cm, dik, genellikle basit ve çok
sayıda olup, odunsu bir kazık kökten çıkmaktadır. Korolla menekşe mavisi renktedir (Doğan ve ark., 2008)
(Şekil 7, Şekil 14).
Çiçeklenme
Zamanı
(ay)
Habitat
Yükseklik
(m)
Tehlike
Kategorisi
5-7
Kayalık
yamaçlar,
Quercus
çalılıkları
içindeki otluk
çayırlarda,
boş ve kültüre
edilmiş
tarlalar.
100-1600
-
Şekil 7. S. russellii dağılım alanı ve haritası
8- S. verticillata L. subsp. amasiaca (Freyn & Bornm.): Çok yıllık otsu yapıda olup gövdeleri dik
ya da yükselici yapıdadır. Bitki boyu 15-50 cm, çok sayıda ve yukarıda az dallanmış yapıdadır. Korolla,
menekşe mavisi, leylak, nadiren beyaz renklidir (Doğan ve ark., 2008) (Şekil 8, Şekil 14).
Çiçeklenme
Zamanı (ay)
Habitat
Yükseklik
(m)
Tehlike
Kategorisi
5-9
Kayalık
yamaçlar,
Stipa stebi,
kumlu
yataklar,
çayırlar,
Quercus
ve Pinus
ağaçlıkları,
tarlalar ve yol
kenarları
20-2300
-
Şekil 8. S. verticillata L. subsp. amasiaca dağılım alanı ve haritası
9- S. hypargeia Fisch. & C.A. Mey.: Çok yıllık, otsu yapıdadır. Gövdeleri dik bir gelişme gösterir. Bitki
25-60 cm boylanmaktadır. Genellikle gövdede dallanma gözlenmez. Basit yapıdaki yaprakları çoğunlukla
bitkinin tabanına yerleşmiştir. Yaprakların üst kısımları yeşilimsi alt kısımları ise beyaz tüylerle kaplıdır.
Korolla, eflatundan morumsu maviye kadar değişen renklerdedir (Doğan ve ark., 2008) (Şekil 9, Şekil 15).
89
Çiçeklenme
Zamanı
(ay)
Habitat
Yükseklik
(m)
Te h l i k e
Kategorisi
6-7
Kireçtaşlı
yamaçlar ve
yataklar, Pinus
brutia ormanı,
nadas tarlalar.
800-2000
LC
Şekil 9. S. hypargeia dağılım alanı ve haritası
10- S. virgata Jacq.: Çok yıllık, kaba görünüşlü, otsu bir bitkidir. Gövdeler dik, 30-100 cm
boylanabilen, yukarıdan çok dallanan bir yapıya sahiptir. Yapraklar basit, genelde gövde üzerinde dağılmış
bazen tabanda toplanmıştır, Çiçek bileşik salkım şeklindedir. Taç yapraklar menekşe, mavi veya leylak
renginde olup nadiren beyazdır. Bu tür hemen hemen tüm bölgelerde görülebilmektedir (Doğan ve ark.,
2008; Arslan ve ark., 2015) (Şekil 10, Şekil 15).
Çiçeklenme
Zamanı
(ay)
Habitat
Yükseklik
(m)
Te h l i k e
Kategorisi
5-9
Yol kenarları,
tarla kenarları,
m e r a l ı k
alanlar.
1-2300
-
Şekil 10. S. virgata dağılım alanı ve haritası
11- S. yosgadensis Freyn & Bornm. : Çok yıllık otsu yapıdadır. Gövde 13- 40 cm, genellikle oldukça
dik ve dört köşelidir. Taç yapraklar beyaz veya leylak rengindedir (Doğan ve ark., 2008) (Şekil 11, Şekil 15).
Çiçeklenme
Zamanı
(ay)
Habitat
Yükseklik
(m)
Te h l i k e
Kategorisi
5-6
M e ş e l i k
açıklıkları,
stepik alanlar
ve
kalaker
kayalık, taşlık
alanlar.
800-1635
LC
Şekil 11. S. yosgadensis dağılım alanı ve haritası
12- S. candidissima Vahl. subsp. occidentalis Hedge : Çok yıllık otsu yapıdadır. Gövdeler 30-60
(-90) cm, dik, yukarıda dallanıcıdır. Taç yapraklar tamamen beyazdır. Bu türe ait iki alt tür bulunmaktadır.
Bunlardan subsp. candidissima’nın çiçekleri beyaz, alt dudak sarı; subsp. occidentalis’de ise çiçekler
tamamen beyaz renklidir (Doğan ve ark., 2008) (Şekil 12, Şekil 13).
90
Çiçeklenme
Zamanı
(ay)
5-9
Habitat
Kayalık,
volkanik
ve kireçtaşı
yamaçlar, tarla
kenarları.
Yükseklik
(m)
Tehlike
Kategorisi
800-1900
-
Şekil 11. S. candidissima subsp. occidentalis dağılım alanı ve haritası
13- S. cyanescens Boiss. & Balansa : Çok yıllık, otsu yapıda, 25-70 cm dik büyüyen dört köşeli bir
gövdeye sahiptir. Dallanma bitkinin üst kısımlarında olup, korolla rengi leylak renginden menekşe rengine
kadar değişmektedir. S. candidissima’ya çok yakın bir türdür, ancak leylak renkli kaliks ve korollaları, daha
ince görünüşü ve daha küçük nutletleri ile ondan kolaylıkla ayrılır. Akdeniz bölgesinden toplanan örneklerin
çiçek durumları daha sık ve koyu renkli çiçekli, Kuzey Anadolu’ya doğru gidildikçe hem korolla boyları
büyümekte hem de çiçek renkleri daha soluklaşmaktadır (Doğan ve ark., 2008) (Şekil 13, Şekil 14).
Çiçeklenme
Zamanı
(ay)
Habitat
Yükseklik
(m)
Tehlike
Kategorisi
6-9
Kireçtaşlı,
serpantin
ve volkanik
yamaçlar, killi
bayırlar, Pinus
nigra ormanı,
çakıl nehir
yatakları,
nadas tarlalar,
bağlar.
400-2300
LC
Şekil 12. S. cyanescens Boiss. & Balansa dağılım alanı ve haritası
S. freyniana Bornm. ex Freyn
S. cryptantha Montbret & Aucher ex Benth.
91
S. sclarea L.
S. aethiopis L.
S. ceratophylla L.
S. candidissima Vahl. subsp. occidentalis Hedge
Şekil 13. Türlerin doğal alan görüntüleri
S. ekimiana Celep & Doğan
S. russellii Benth.
92
S. verticillata L. subsp. amasiaca (Freyn & Bornm.)
S. cyanescens Boiss. & Balansa
Şekil 14. Türlerin doğal alan görüntüleri
S. yosgadensis Freyn & Bornm.
Şekil 15. Türlerin doğal alan görüntüleri
S. hypargeia Fisch. & C.A. Mey.
S. virgata Jacq.
93
3. Ada Çayı Türlerinin Tıbbi Önemi
Adaçayı türlerinin ekonomik olarak değerlendirilen kısımları; yaprakları ve çiçekleri ile bu
kısımlardan elde edilen ekstraktlar ve uçucu yağlardır. Çok fazla sayıda tür içeren, terpenoidler, flavonoidler ve
diğer fenolik maddelerce zengin olan Salvia cinsi, biyoaktif madde bakımından da çeşitlilik sergilemektedir.
Bununla birlikte, türler arasında farmakolojik etkiler bakımından birçok farklılıklar bulunmaktadır. Dünya genelinde Salvia cinsinin birçok türü geleneksel bitkisel ilaçların hazırlanmasında yaygın bir şekilde
kullanılmaktadır.
Ülkemizde çoğu ada çayı türünden kuru yaprak şeklinde başta çay ve baharat olarak yararlanılmaktadır
(Baydar, 2013). Salvia çayı geleneksel olarak; sindirim ve dolaşım bozukluklarının tedavisinde, bronşit,
öksürük, astım, faranjit, ağız ve boğaz iltihaplanmaları, depresyon, aşırı terleme, cilt problemleri ve diğer
birçok hastalığın tedavisinde kullanılmaktadır.
Ada çayı yağı, antiseptik ve antibiyotik etkisi çok güçlü olan bir uçucu yağdır. Bu nedenle özelikle
boğaz enfeksiyonları, diş iltihaplanmaları ve ağız yaraları için yapılan ilaçların katkı maddesidir (Baydar,
2013). Ada çayı uçucu yağları; sinir sistemi, kalp ve kan dolaşımı, solunum, sindirim, metabolik ve endokrin
(iç salgı) ile ilgili birçok hastalığın tedavisinde kullanılmaktadır. Ada çayı uçucu yağları gaz giderici,
kasılmayı önleyici, mikrop öldürücü ve kanamayı durdurucu etkiler sergilemektedir.
Salvia cinsi üzerine yürütülen çalışmalar, bu cinse ait bazı türlerin çeşitli hastalıkların tedavisinde
kullanılabilecek özelliklere sahip olduklarını göstermiştir. Yozgat florasına kayıtlı ada çayı taksonlarının
biyolojik aktiviteleri Tablo 2’de verilmiştir. Genel olarak, Salvia türleri antibakteriyal, antifungal, antiviral,
antiseptik, analjezik, antioksidan, antispazmodik, antidiyabetik, antikanser vb biyolojik etkilere sahip
bitkilerdir. Topçu ve Kusman (2014), zihinsel becerilerin zayıflamasıyla başlayan ve zamanla ilerleyen
bir seyir takip eden Alzheimer hastalığının tedavisinde, günümüzde kullanılan ilaçların hiç- birinin
yeterli olmadığını ve bu nedenle gerek doğal gerekse sentetik kaynaklı yeni potansiyel ilaçlar üzerinde
çalışmalar sürdürüldüğünü ve S. cryptantha’dan elde edilen ekstraktların Alzheimer hastalığın tedavisinde
kullanılabileceğini ifade etmişlerdir. Bununla birlikte, S. cryptantha’nın toprak üstü aksamından elde edilen
ekstraktların, göğüs kanserine karşı anti-tümör aktivite sergilediği (Özer ve ark., 2013), S. hypargeia ve
S. sclarea’nın anti-tüberküloz (Arya, 2011), S. verticillata’nın ise anti-diabetik ekti gösterdiği elde edilen
bulgular arasındadır (Eidi ve ark., 2011).
Tablo 2 . Yozgat florasına kayıtlı adaçayı türlerinin biyolojik aktiviteleri
Salvia taksonları
S. cryptantha
Biyolojik aktivite
Bu türün biyolojik
aktivitesine yönelik çalışma
bulunmamaktadır.
Antitümör
S. sclarea
Antioksidan, Anti-tüberküloz
S. aethiopis
Antimikrobiyal, Antioksidan
S. ceratophylla
Antibakteriyal, Antioksidan
Özer ve ark., 2013
Tepe ve ark., 2006; Arya,
2011
Coisin ve ark., 2012; Özer
ve ark., 2009; Tepe ve
ark., 2006
Karataş ve Ertekin, 2010;
Gürsoy ve ark., 2012
Antioksidan, Antimikrobiyal
Şenol ve ark., 2010;
Coisin ve ark., 2012
S. freyniana
S. ekimiana
S. russellii
94
Kaynak
-
S. verticillata subsp. amasiaca
Antioksidan, Antimikrobiyal,
Antikolinesteraz, Antidiabetik
S. hypargeia
Antioksidan, Anti-tüberküloz
S. virgata
Antioksidan, Anti-enflamatuar
S. yosgadensis
S. candidissima subsp.
occidentalis
Antioksidan
Tepe ve ark., 2007;
Özer ve ark., 2009;
Kunduhoğlu ve ark.,
2011; Erbil ve Dığrak,
2015; Eidi ve ark., 2011
Şenol ve ark., 2010; Tepe
ve ark., 2006; Arya, 2011
Şenol ve ark., 2010; Özer
ve ark., 2009; Akkol ve
ark., 2008
Şenol ve ark., 2010
Antioksidan
Özer ve ark., 2009
Anti-AChE (Alzheimer
hastalığı)
Şenol ve ark., 2010
S. cyanescens
4. Kaynakça
Arslan, N., Gürbüz, B. ve Gümüşçü, A. 2015. Açıklamalı Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Rehberi. Ankara
Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Yayınları, Yayın No: 1620/572, 271-274 s., Ankara.
Baydar, H. 2013. Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Bilimi ve Teknolojisi. Süleyman Demirel Üniversitesi, Ziraat
Fakültesi, Yayın No:51, 183s., Isparta.
Baytop, T. 1999. Türkiye’de Bitkilerle Tedavi. Nobel Tıp Kitapları, İstanbul.
Ceylan, A. 1987. Tıbbi Bitkiler II (Uçucu Yağ İçerenler). E.Ü. Ziraat Fakültesi Yayınları No:481, 188 s.,
İzmir.
Coisin, M., Burzo, I., Ştefan, M., Rosenhech, E. ve Zamfirache, M.M. 2012. Chemical composition and
antibacterial activity of essential oils of three Salvia species, widespread in eastern Romania. 2012.
An. Stiint. Univ. Al. I. Cuza Iasi, Sect. II a. Biol. Veget., 58:51-58.
Coisin, M., Necula, R., Grigoraş, V., Gille, E., Rosenhech, E. ve Zamfirache, M.M. 2012. Phytochemical
evaluation of some Salvia species from Romanian Flora. An. Stiint. Univ. Al. I. Cuza Iasi, Sect. II
a. Biol. Veget., 58:35-44.
Doğan, M., Pehlivan, S., Akaydın, G., Bağcı, E., Uysal, İ. ve Doğan, H.M. 2008. Türkiye’de Yayılış
Gösteren Salvia L. (Labiatae) Cinsinin Taxonomik Revizyonu. TÜBİTAK Proje No: 104 T 450,
Ankara.
Eidi, A., Eidi, M., Shahmohammadi, P., Mozaffarian V., Rustaiyan, A. ve Mazooji, A. 2011. Antidiabetic
effect of Salvia verticillata L. aerial parts in normal and streptozotocin-induced diabetic rats.
International Journal of Pharmacology, 7:66-73.
Erbil, N. ve Dığrak, M. 2015. Total phenolic and flavonoid contents, antimicrobial and antioxidant
properties of Salvia verticillata L. var. amasiaca and Salvia microstegia Boiss & Bal from Turkish
flora. Journal of Microbiology and Antimicrobial Agents, 1:23-29.
Güner, A., Aslan, S., Ekim, T., Vural, M. ve Babaç, M.T. 2012. Türkiye Bitkileri Listesi (Damarlı Bitkiler).
Nezehat Gökyiğit Botanik Bahçesi ve Flora Araştırmaları Derneği Yayını, İstanbul.
Gürsoy, N., Tepe, B. ve Aşkın Akpulat, H. 2012. Chemical composition and antioxidant activity of the
essential oils of Salvia palaestina (Bentham) and S. ceratophylla (L.). Rec. Nat. Prod., 6:278-287.
95
İlisulu, K. 1992. İlaç ve Baharat Bitkileri. Ankara Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Yayınları, Yayın No:
1256/360, 9s., Ankara.
İpek, A. 2015. Türkiye florasında nadir bulunan tıbbi ve aromatik bitkilerin araştırılması. Doktora Semineri.
Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarla Bitkileri Anabilim Dalı, 51 s.
Karataş, H. ve Ertekin, S. Antimicrobial activities of the essential oils of four Salvia species from Turkey.
Journal of Medicinal Plants Research, 4:1238-1240.
Kunduhoğlu, B., Kürkçüoğlu, M., Duru, M.E. ve Başer, K.H.C. 2011. Antimicrobial and anticholinesterase
activities of the essential oils isolated from Salvia dicroantha Stapf., Salvia verticillata L. subsp.
amasiaca (Freyn and Bornm.) Bornm. and Salvia wiedemannii Boiss. Journal of Medicinal Plants
Research, 5:6484-6490.
Küpeli Akkol, E., Göger, F., Koşar, M. ve Başer, K.H.C. 2008. Phenolic composition and biological
activities of Salvia halophila and Salvia virgata from Turkey. Food Chemistry, 108:942-949.
Özer, H., Altun, A., Saraydın, S.U., Soylu, S., Göktaş, S., Tuncer, E., İnan, D.S., Köksal, B., Temiz, T.K.,
Tepe, B., Şen, M., Karadayı, K. ve Turan, M. 2013. Antitumoral effects of Salvia absconditiflora
Greuter & Burdet syn. Salvia cryptantha Montbret & Aucher ex Benth. on breast cancer. Indian
Journal of Traditional Knowledge. 12:390-397.
Şenol, F.S., Orhan, İ., Celep, F., Kahraman, A. Doğan, M., Yılmaz, G. ve Şener, B. 2010. Survey of 55
Turkish Salvia taxa for their acetylcholinesterase inhibitory and antioxidant activities. Food
Chemistry, 120:34-43.
Tepe, B., Eminoğlu, Ö., Aşkın Akpulat, H. ve Aydın, E. 2007. Antioxidant potentials and rosmarinic acid
levels of the methanolic extracts of Salvia verticillata (L.) subsp. verticillata and S. verticillata (L.)
subsp. amasiaca (Freyn & Bornm.) Bornm. Food Chemistry, 100:985-989.
Tepe, B., Sökmen, M., Aşkın Akpulat, H. ve Sökmen, Atalay. 2006. Screening of the antioxidant potentials
of six Salvia species from Turkey. Food Chemistry, 95:200-204.
Topcu, G. ve Kusman, T. 2014. Lamiaceae family plants as a potential anticholinesterase source in the
treatment of Alzheimer’s disease. Bezmialem Science, 1:1-25.
Tosun, M., Ercişli, S., Şengül, M., Özer, H., Polat, T. ve Öztürk, E. 2009. Antioxidant properties and total
phenolic content of eight Salvia species from Turkey. Biol. Res., 42:175-181.
Tübives, 2016. Türkiye Bitkileri Veri Servisi. web sitesi: http://www.tubives.com/ Erişim tarihi: 14.03.2016
Vikrant, A. 2011. A Review on anti-tubercular plants. Interbational Journal of PharmTech Research. 3:872880.
Wu, Y.B., Ni, Z.Y., Shi, Q.W., Dong, M., Kiyota, H., Gu, Y.C., Cong, B. 2012. Constituents from Salvia
species and their biological activities. Chem. Rev., 112:5967-6026.
96