Çevre koruma ve fonlar
advertisement
Polonya’nın Çevre Politikası •Çevre sağlının korunması politikasının bugünü ve yarını •„Avrupa Faktörü”nün rolü •Sivil toplum örgütlerinin önemi demosEuropa-Centre for European Strategy 1 İşin özü: 1989 sistem dönüşümün öncesinde doğal çevrenin içinde bulunduğu durum Doğal çevrenin bozulma nedenleri: 1. Geri kalmış ağır sanayi teknolojisi 2. Çevreyi kirleten işletmelere hukuki ve mali yaptırım uygulanmayışı 3. Vatandaşlık sorumluluğunun düşük düzeyi demosEuropa-Centre for European Strategy 2 I. Siyasi Dönüşüm Sürecinde Polonya’nın Çevre Politikası Bu konuda Polonya parlamentosu 1991 yılında bir hükümet belgesi kabul eder. Bu, ayrıntılara girmeyen, niyet beyanı nitelikli bir belgedir. Bütün organlarıyla devleti, çevre konulu meselelere yönelik çalışma yapmaya yönlendirir. Konuya ilişkin yurttaşlık bilincinin yükseltilmesi için önemli bir motivasyondur. demosEuropa-Centre for European Strategy 3 90’lı Yıllar Doğal çevrede gözle görülür bir düzelme. • Nehirlere akıtılan atık maddelerin oranında %70 düşüş • Atmosfere karışan gazların oranında %57, kükürt bileşimlerinde %48, azot bileşimlerinde %28 azalma • Sınai atıkların gittikçe daha akılcı olarak işlenmesi • Hukuken koruma altındaki alanların sayısının ikiye katlanması demosEuropa-Centre for European Strategy 4 Çevre Sağlığının Düzelme Nedenleri • Çevre koruma ve buna ilişkin hukuki mekanizmaların gereğinin yerine getirilmesinde tutarlılık • Çevre politikasına ayrılan payın artması - w 1988’de yıllık 0,5 milyar Dolar’ken - 1998’de yıllık 2,8 milyar Dolar (GSMH’ın %1,6’sı) • Zamanını doldurmuş teknolojilerle işleyen, tamiri yapımamış fabrikaların iflası • 1993’e kadar ekonomik gerileme – ardından GSMH’nın hızlı artışında bir düzelme meydana gelmiştir demosEuropa-Centre for European Strategy 5 II. Polonya’nın Çevre Politikası • • • • Bugün 2001 yılında kabul edilmiş bir hükümet belgesi yürürlülükte. Çevreye ilişin yeni bir belge düzenlemesinin nedenleri: I. Çevre Politikası hedeflerine ulaşılmış olması Batı Avrupa’nın gelişmiş ülkelerine kıyaslandığında çevre sağlığı göstergelerinin hala hep daha düşük seviyelerde çıkıyor oluşu AB standartlarını devreye sokma zorunluluğu (kısa ve orta vadeli hedefler) Uzun vadeli (2025 yılına kadar) bir ufkun belirlenmesi demosEuropa-Centre for European Strategy 6 II. Çevre Politikası’na Yön Veren İlkeler • • • • • Eşit kalkınma ilkesi „Çevreyi kirleten bedelini öder”ilkesi Sektör politikalarının çevre politikasıyla bütünleştirilmesi Bölgeselleşme ve şubeleşme ilkesi Çevre politikasının toplumsallaştırılması - sivil toplumun rolünün arttırılması • İş dünyası ile partnerlik • Çevre politikasının mali kaynaklarının çeşitlendirilmesi demosEuropa-Centre for European Strategy 7 AB ile Müzakerelerde Çevre Sağlığının Korunması Sorunu Çevre ile ilgili olarak Birlik Müktesabatı’ndan kaynaklanan meydan okumalar idari (çeşitli kademelerde uzmanlaşmış memur kadrosu) hukuki (Müktesabatın çoğu direktifler şeklinde ve bunların yerel hukuk düzenine aktarılması talep ediliyor) mali (altyapıya ve teknolojiye yapılmaları gerekli büyük yatırımlar) demosEuropa-Centre for European Strategy 8 • En çetin müzakere başlıklarından biri • müzakerelere 1999 yılında başlandı, konu başlığı 2001 Ekim’inde kapatıldı • Birliğin bu alandaki hukuki mevzuatı 300’ü aşkın hukuk belgesi tutuyordu • Çevre sağlığının korunmasına yönelik endişeyle Polonya kurumlarının mali olanakları arasında bir denge sağlanması • En pahalı 10 direktifin yürürlülüğe sokulabilmesi için Polonya’ya uyum süreleri verilmiştir • Uyum sürelerinin en uzunları 10 yıl demosEuropa-Centre for European Strategy 9 Müzakerelerde Tespit Edilen Uyum Süreleri 1. 2. 3. 4. Hava kirliliği (akaryakıtlarda kükürt oranının düşürülmesi, uçucu organik bileşimlerin havaya karışmasının kontrol edilmesi, büyük enerji kurumlarının yakıt atıklarıyla çevreye verdikleri zararlar) Atıkların değerlendirme ekonomisi (atık paketleme, depolama, geri dönüşüm için ayrılan atıkların gönderilmesi) Sular (şehir kanalizasyon atıklarının temizlenmesi) Kirlilik kontrol ve entegre önleme sistemi (Integrated Pollution Prevention and Control-IPPC) demosEuropa-Centre for European Strategy 10 AB Hukuk Mevzuatının Polonya Hukuk Sistemine Aktarılması Masraf Tahmini • Polonya’da çevre konularına yapılan harcamalar önümüzdeki en yakın yıllarda AB standartlarına ulaşmak için yapılan harcamalar olacak (2017 yılına kadarki prespektif) Hava kirliliği 12, 3 Milyar Avro Atık ekonomisi 8,6 Milyar Avro Sular 8,8 Milyar Avro Toplam maliyet Yaklaşık 30 Milyar Avro- bu tutarın 2/3’ünü işletmeler karşılayacak demosEuropa-Centre for European Strategy 11 Çevre Politikası Finansmanı Kaynak ve İlkeleri • Devletin çevre politikasının temellerinden biri olarak finans kaynakları oluşturma Bu kaynaklardan işletmeler, yerel yönetimler, sivil toplum örgütleri vb. yararlanabilir Üç temel para kaynağı var: Çevre fonları Yardımcı kurum ve programlar Bankalar demosEuropa-Centre for European Strategy 12 1.Çevre Fonları Burada başrolü Su Ekonomisi ve Çevre Sağlığı Ulusal Fonu + 16 vilayet fonu oynuyorlar Verilen destek örnekleri: • Sübvansiyonlar • Krediler • Düşük faizli kredi faizleri için verilen yardım paraları demosEuropa-Centre for European Strategy 13 2.Yardımcı Kurum ve Programlar • Yaklaşık 20 enstrüman ve program • Yardımcı programlarda Avrupa Birliği ve Avrupa Ticaret Bölgesi’nin yönlendirici rolleri • Çevre sağlığına birleşme öncesinde yapılmış ve finansmanları ISPA, SAPARD ve PHARE programlarınca sağlanmış yatırımlar • 1 Mayıs 2004 tarihinde AB’ne girdikten sonra çevre sağlığının koruma politikasına Birlik tarafından verilen mali kaynaklar Uyum Fon’u ve (başta Avrupa Bölgesel Kalkınma Fon’u olmak üzere) yapısal fonlardan, ayrıca LIFE programından sağlanmıştır demosEuropa-Centre for European Strategy 14 3.Bankalar • Özel bankaların çevre konulu girişimlerde artan rolü • Banka tekliflerinin kamu finansmanı mekanizmalarına eklemli oluşu • Uygun şartlarla verilen krediler demosEuropa-Centre for European Strategy 15 Polonya’da çevre politikasının 2007-2003 yılları finansmanı • 2007-2013 yılları Ulusal Program çerçevesinde kalan „Altyapı ve Çevre” Hareket Programı’nın yönlendirici rolü • Çevre sağlığının korunmasına (özellikle Uyum Fonu’ndan) aktarılacak para 4,2 Milyar Avro olacak • 16 Bölgesel Hareket Programı’nın hepsinde Birlik fonlarından çevre koruma amaçlı yararlanabilmek için ek olanaklar var demosEuropa-Centre for European Strategy 16 Ulusal Programın Çevre Sağlığının Korunmasına İlişkin Öncelikleri • Su-kanalizasyon ekonomisi (öncelik I), • Atık ekonomisi ve yer yüzeyinin korunması (öncelik II) • Ekolojik güvenlik (öncelik III) • İşletmeleri çevre sağlığını koruma şartlarını yerine getirmeye uygun hale getirecek girişimlerde bulunmak (öncelik IV) • Doğanın korunması ve doğal çevrenin gelişimi için temeller oluşturulması (öncelik V). demosEuropa-Centre for European Strategy 17 Çevre Sağlığının Korunması Yönünde Faaliyet Gösteren Sivil Toplum Kuruluşlarının Rolü - Yeni fikirler üretme, danışmanlık (yasa tasarılarına ilişkin görüş bildirme) - Devletin çevre politikasının programlanışını ve gerçekleştirilmesini üzerinde toplumsal kontrol - Çevre Fonları Teftiş Kurulları, Bölgesel Kalkınma Programları İzleme Komiteleri’nde vb. delege bulundurma - AB kaynaklarıyla mali destek programlarını (özellikle de çevreyi destekleyecek - çevre dostu - temeller oluşturmak için) gerçekleştirmek demosEuropa-Centre for European Strategy 18 - Polonya’da ekoloji alanında sivil toplum örgütlerinin sayısı bayağı çok - 2002 yılı sonu verilerine göre çevre sağlığını korumaya yönelik faaliyet gösteren yaklaşık 800 çeşitli girişim var - Ekolojik çevreleri bütünleştiren temel faktör, AB fonlarıyla desteklenen programlara birlikte katılım - „Birlik Fonları İçin Polonya Çevre Örgütleri Koalisyonu”, çevre dostu sivil toplum örgütlerinin ortak çalışma biçimlerinin en önemlilerinden biri sayılıyor demosEuropa-Centre for European Strategy 19 Bu koalisyonun çatısı altında 4 kurum toplanmış: • Çevre Ekonomisi Enstitüsü • Eko-Kalkınma Enstitüsü • Polonya Çevre Koruma Vakfı • „Polonya Yeşil Ağ” Dernekleri Birliği Öncelikli faaliyet amaçları: • Birlik fonlarından yapılan harcamalarında, eşit kalkınma ilkesinin uygulanıp uygulanmadığının takibini • Polonya 2007-2013 gelişim planı çalışmalarına Polonya çevre örgütlerinin katılımı • Çevre örgütlerinin karar süreçlerine katılımlarındaki başarılı uygulamaların tanıtımını yapmak • AB fonlarının kullanımında çevre örgütlerinin payını arttırmak demosEuropa-Centre for European Strategy 20 Sorunlar • Çevre koruması, Avrupa Birliği’ne girişteki en çetin müzakere konularından biri • Çevre polititikasına yapılan maddi katkının büyümesi, rekabet baskısını kaldıramayan kuruluşlar için büyük bir yük • Birlik fonları şart,ama çevre koruma politikasının finansmanı için yeterli bir kaynak değil • Devletin faal rol alması şart - işletmelerin yasal olarak desteklenmeleri, mali mekanizmaların farklılık gösteren sisteminden bir yapı kurulması demosEuropa-Centre for European Strategy 21 • Özellikle müzakereler sırasında yoğun sosyal konsültasyonlar şart • Yurttaşların doğal çevreye karşı sorumluluk duygularının düzeyini arttırmak, temel bir amaç • İşte bu bağlamda sivil toplum örgütleri devasa bir rol oynuyorlar • Çevre örgütlerinin ortak bir tutum sergileyebilme becerileri arttığ ölçüde, alınan kararlara (yasalara, AB fonları mali programlarına vb.) etkileri de artıyor demosEuropa-Centre for European Strategy 22 Yararlanılan Başlıca Kaynaklar Çevre Bakanlığı resmi internet sayfası: www.mos.gov.pl Yapısal fonlar internet sayfası: www.zporr.gov.pl Birlik Fonları İçin Çevre Örgütleri Koalisyonu portalı www.koalicjafs.org.pl Polonya’da Çevre Sağlığının Korunması Finasmanının İlke ve Kaynakları Rehberi (Çevre ve Ekonomi Yayınları, Eylül 2005) demosEuropa-Centre for European Strategy 23 www.demoseuropa.eu Sunumu hazırlayan: Bolesław Woźniak [email protected] demosEuropa-Centre for European Strategy 24
