Chapter 30 Economic growth

13. Hafta
©The McGraw-Hill Companies, 2002
Uluslararası Ticaret
©The McGraw-Hill Companies, 2002
GSYİH’nın yüzdesi olarak
İhracat
2
©The McGraw-Hill Companies, 2002
Dünya İhracatının Yönü 1999
Gelişmekte Olan
Ülkeler
32%
Zengin Ülkeler
68%
Kaynak: GATT, Ticaretin Yönü
3
©The McGraw-Hill Companies, 2002
Dünya ihracatının kompozisyonu
100%
80%
60%
40%
20%
0%
1955
Gıda, tarım
1998
Yakıt
Diğer
4
Sanayi
©The McGraw-Hill Companies, 2002
Önemli Konular
• Hammadde fiyatları
– Gelişmekte olan ülkeler (GOÜ) sanayileşmiş ülkelerin (SÜ)
hammaddeleri ucuza alıp sanayi ürünlerini pahalı sattıklarından
yakınırlar
• GOÜ ihracatı
– Bazı GOÜ’ler sanayi ürünü ihrac etmektedir
– SÜ’ler bunun SÜ’lerde iş kaybına neden olacağından yakınır
• SÜ’ler arasında ticaret anlaşmazlıkları
5
©The McGraw-Hill Companies, 2002
Karşılaştırmalı Üstünlükler
• Ürünlerin fırsat maliyetlerinde uluslararası
farklılıklar varsa ticaret kazançlı olabilir.
• Karşılaştırmalı Üstünlükler Yasası
– ülkeler göreceli olarak daha ucuza ürettikleri
ürünlerde uzmanlaşmalı ve onları üretmeli,
diğerlerini diğer ülkelerden satın almalı
6
©The McGraw-Hill Companies, 2002
Kazananlar ve kaybedenler
• Ülkeler ticaretten kazançlı ve kayıpla
çıkabilir
– ancak hepsi eşit kazanamayabilir
• Ticaret politikası
– dış ticareti vergiler ya da sübvansiyonlar
aracılığı ile etkilyen hükümet politikasıdır
• ör: tarifeler
– ya da ihracat ve ithalat üzerine konan
doğrudan kısıtlamalar (kota).
7
©The McGraw-Hill Companies, 2002
Tarifenin ekonomik etkileri
DD ve SS ürüne olan yerli talebi
ve arzı gösterir.
SS
Eğer dünya fiyatı Pw,
ve serbest ticaret varsa,
yerli firmaların üretimi Qs
Pw + T
talep Qd
Pw
DD
Q s Qs '
Qd' Qd miktar
ve fark ithal edilir.
Tarife yerli üretimi arttırır ve ithalatı
kısar
Yurtiçi fiyat Pw + T,
(T tarif)
Yurtiçi talep Qd‘ seviyesine düşer, arz artar Qs‘ ve
ithalat düşer.
8
©The McGraw-Hill Companies, 2002
Tarifenin refah etkileri
Tarife hem transfere hem de
sosyal kayba neden olur
SS
Hükümet gelirini arttırır – yani.
hükümete transfer vardır
Pw + T
Pw
DD
Qs Qs '
üreticiye de transfer vardır
ekstra kar şeklinde
Qd' Qd miktar
Etin olmayan üretimden kaynaklanan bir sosyal maliyet var
ve tüketici rantı azalmıştır.
9
©The McGraw-Hill Companies, 2002
Tarife (gümrük vergisi)
• Ticaretin tarife ile kısıtlanmasının
topluma maliyeti vardır.
• Bu yüzden serbest ticaret önerilir.
• GATT’ın devreye girmesinden sonra
tarifeler önemli ölçüde düşmüştür
– General Agreement on Tariffs and Trade
(Tarifeler ve ticaret genel anlaşması)
10
©The McGraw-Hill Companies, 2002
Tarifeler neden kullanılır?
• Yaşam tarzının korunması
• Lüks mal tüketimini azaltmak
• Genç endüstriler tezi
– geçici ve seçici koruma
• Hükümete gelir yaratmak
11
©The McGraw-Hill Companies, 2002
Diğer ticaret politikaları
• GATT sayesinde tarifeler düşsede yeni
araçlar icat edildi
– Miktar kısıtlamaları (kotalar)
– tarife dışı engeller
• bürokrasi, standartlar vs
– ihracat sübvansiyonu
12
©The McGraw-Hill Companies, 2002
Ekonomik Büyüme
©The McGraw-Hill Companies, 2002
Ekonomik büyüme
• genelde Reel GSYİH’daki değişme
olarak hesaplanır
– ama böyle hesaplanmasının bazı eksikleri
vardır
– alış-verişi olmayan şeyleri hesaplamaz
• ör. Boş vakit, kirlilik, kalabalık vs
– gelir dağılımını ihmal eder
• yani daha yüksek GSYİH kesinlikle daha
iyidir demek yeterli değildir
14
©The McGraw-Hill Companies, 2002
Üretim fonksiyonu...
• veri teknoloji altında, belli miktarlarda
girdi kullanarak üretilebilecek
maksimum hasılayı gösterir
• Hasıla = f(sermaye
–
emek
–
toprak
–
hammadde
–
teknoloji)
15
©The McGraw-Hill Companies, 2002
Hasılayı arttırmak
• sermaye
– işçi başına üretim. işçi başına sermayenin
artmasıyla yükselebilir
• Emek
– nüfus artışı
– katılım oranı
– beşeri sermaye
• Toprak
– miktarı veridir ama kalitesi değiştirilebilir
16
©The McGraw-Hill Companies, 2002
Hasılayı arttırmak (2)
• Hammadde
– ikiye ayrılır
• yenilenmeyen (kömür, petrol)
• yenilenebilen kaynaklar (ağaç, balık)
• Teknik bilgi
– icatlar, A&G
• Ölçek ekonomileri uzun dönemli
büyümeyi güçlendirebilir
17
©The McGraw-Hill Companies, 2002
Teknik bilgi
• Teknik bilgi zaman içinde değişir, çünkü:
– Yenilikler, icatlar
– Bilginin sermayede şekillenmesi
– Yaparak öğrenme
• (AR & GE)
– patent sistemi
18
©The McGraw-Hill Companies, 2002
Gelişmekte Olan Ülkelerin
Sorunları
©The McGraw-Hill Companies, 2002
Önemli Konu Başlıkları
• Az Gelişmiş Ülkeler (AGÜler)
– Kişi başına gelirin çok az olduğu ülkeler
• AGÜler neden fakir kaldılar?
• Rol oynayanlar:
– Karşılaştırmalı üstünlükler
– sanayileşme
– Uluslararası borç
– Yapısal uyum
– yardım
20
©The McGraw-Hill Companies, 2002
Dünya nüfus dağılımı ve GSMH, 2000
100%
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
Nüfus
GSMH
Alt Gelir
Orta Gelir
Üst Gelir
21
©The McGraw-Hill Companies, 2002
Ülke grupları ve refah göstergeleri
Yaşam Süresi
Okuma Yazma 2000
40
80
30
60
% 20
40
10
20
0
Alt
gelir
Orta
gelir
Üst
gelir
0
Alt
Okuma Yazma Oranı
Orta
1965
22
Üst
2000
©The McGraw-Hill Companies, 2002
AGÜ’lerin Problemleri
• Kaynakların kıtlığı
Nüfus Oranı
– AGÜlerin kaynakları kıtdır.
– ya da çıkartacak imkanları
5
• Sermaye
4
% p.a.
– Yatırım için yerli kaynak
azdır
3
2
1
0
alt
1980-90
orta
üst
– Yabancı yatırımcılar karlarını
geri götürür, yeniden
yatırıma çevirmezler.
1990-98
23
©The McGraw-Hill Companies, 2002
AGÜ’lerin Problemleri (2)
• Social investment in infrastructure
– AGÜler ölçek ekonomilerinden yararlanamaz
• enerji
• yollar
• telefon sistemleri
• Gelenekler ve ideoloji
– BAZI durumlarda, geleneklsel davranış kalkınmayı
önler
– Fakat genelde bu tez fazla abartılıdır
24
©The McGraw-Hill Companies, 2002
AGÜ’lerin Problemleri (3)
• Beşeri Sermaye
– AGÜlerin aşağıdaki konularda yatırım kaynağı yoktur
• sağlık
• beslenme
• eğitim
• Endüstriyel eğitim
– Dolayısıyla AGÜ işçileri, aynı teknolojiyi kullanan Üst gelir
çalışanlarına göre daha az verimlidirler.
• Düşük verimli tarım
– AGÜler de emek gücünün önemli bir kısmı verimi düşük
tarım üretiminde çalışmaktadır.
25
©The McGraw-Hill Companies, 2002
Kalkınmanın olası yolları?
• Asal ürünlerde ticaret
• Sanayileşme
• Borçlanma
• Yapısal uyum
• Yardım
26
©The McGraw-Hill Companies, 2002
Kalkınma:
asal ürünlerde ticaret?
• Asal ürünler tarımsal ürünler ve minerallerdir.
• Karşılaştırmalı Üstünlükler bu ürünlerde
uzmanlaşmayı önerir, FAKAT:
– ancak ticaret hadleri bu ürünlerden sanayi ürünleri
lehine geişmektedir
– Bu ürünlerin fiyatları çok değişken
– İhracatın bu ürünlere odaklanması istikrarsızlığa
yol açabilir
27
©The McGraw-Hill Companies, 2002
Kalkınma:
ithal ikameci?
• İthal ikamesi ithal ürünlerin yerini yerli
ürünlerin almasıdır
– Yüksek gümrük duvarları ve kota gibi
korumacı politikaları gerektirir
– Bu kısa dönemde kaynakların etkinsiz
kullanılmasına yol açar
– Uzun dönemde, yerli piyasa ölçek ekonomilerinden
faydalanmayı sağlayacak kadar büyük olmayabilir
– Ve içe dönük bir davranışı teşvik eder
– Ve ülkenin karşılaştırmalı üstünlüğe sahip olmadığı
alanları destekler
28
©The McGraw-Hill Companies, 2002
Kalkınma:
ihracata yönelik?
• İthal ikamesi yerine ihracat itişli büyüme ve
gelir demektir
• Son otuz yılın en başarılı ekonomileri bu yolu
izlediler
– Özellikle Güney Doğu Asya’dakiler
• Fakat diğer ülkelerinde bunu takip edebilmesi
için sanayileşmiş ülkelerin korumacılığı
kaldırması için işbirliğinde bulunması gerekir
29
©The McGraw-Hill Companies, 2002
Kalkınma:
borçlanma?
• AGÜler geleneksel olarak borö alan ülkeler
konumunda kalmıştır
– Fonlar yerli sermayenin ihtiyaç duyduğu yatırım
mallarını ithal etmek için kullanılmıştır
– Borçlanma dış açığın finansmanında kullanılmıştır
• 1973/74’deki petrol şokundan sonra
borçlanma artmıştır
– Elbette petrol üreticisi olmayn gelişmekte olan
ülkeler tarafından
30
©The McGraw-Hill Companies, 2002
Kalkınma:
borçlanma? (2)
• Ülkeler İMF’den borçlanmaya zorlu şartlar yüzünden
direnç gösterdiler
• Dolayısıyla ticari kaynaklardan borçlandılar
– Ve genelde değişken faizlerle
• 1980’lerdeki yüksek faizler borç geri ödemelerinde bir
çok ülkenin sorun yaşamasıne neden oldu
• Böylece geri ödenmeme olasılığı arttı
• 1990’ların sonunda yüksek gelir grubundaki ülkeler
AGÜlerin sürdürülemez bulduğu borç sorunu çözme
girişimi başlattılar...
31
©The McGraw-Hill Companies, 2002
Kalkınma:
yapısal uyum?
• Yapısal uyum programları
– Etkinliği arttırarak potansiyel üretim seviyesini
arttırmayı hedefleyen arz-yönlü politikalar, ör:
– Sanayileşmeye verilen hükümet sübvansiyonlarının
azaltılması
– özelleştirme
– Ticaretin serbestleştirilmesi
– Fiyat reformları
– Parasal ve mali disiplin
32
©The McGraw-Hill Companies, 2002
kalkınma:
yardım (aid)?
• Zengin ülkelerden fakir ülkelere uluslararası
transfer ödemeleri.
– Bir kaç şekilde ortaya çıkar:
• Sübvanse edilmiş borç
• Gıda veya makine yardımı
• Teknik yardım
– Eşitliği sağlar mı?
– Bağımlılık yaratabilir
– Ticaretin (AGÜ ve gelişmekte olan ülkelerden
yapılan) daha da serbestleştirilmesi
33
©The McGraw-Hill Companies, 2002