Akılcı İlaç Kullanımı

Akılcı İlaç Kullanımı
Prof. Dr. Mehdi Zoghi
http://www.cardiovascularacademy.org/
Orijinal İlaç
Geliştirme
Süreci
Türkiye İlaç Sektörü Vizyon 2023 Raporu
Akılcı İlaç Kullanımı Nedir?
• Kişilerin hastalığına ve bireysel özelliklerine göre;
– Uygun ilacı,
– Uygun sürede,
– Uygun dozda,
– En düşük maliyetle
kolayca sağlayabilmeleri olarak tanımlanmaktadır.
Dünya Sağlık Örgütü 1985
Akılcı İlaç Kullanımı İlkeleri
 Etkililik
 Güvenilirlik
 Maliyet
 Uygunluk
Dünya - Türkiye Ölüm Nedenleri
Kalp - Dolaşım Sistemi
Dünya
Türkiye
% 31
% 40.4
WHO 2012
Türkiye İstatistik Kurumu 2014
Dünya - Türkiye İlaç Pazarı
Dünya
Türkiye
Kalp - Dolaşım Sistemi
% 20
% 15
Merkezi Sinir Sistemi
% 17
% 11
Gastro - intestinal Sistem
% 15
% 12
Solunum Sistemi
% 10
% 9
Anti-enfeksiyonlar
% 9
% 22
Lokomotor Sistem
% 6
% 11
SCRIP No: 2809/10 20-25 Aralık 2002, s. 19 - IMS Türkiye, 2002
Dünya – Türkiye: 1. Sıra İlaçları
Kalp ve Damar Hastalıkları ilaçları
Antimikrobiyal ilaçlar
Birinci Basamak Sağlık
Kuruluşuna Başvuranların İlaç
Kullanımı Konusundaki
Tutum ve Davranışları
Katılımcıların
• Yaş ortalamaları 36.19 13.27
• %56.3’ü Kadın
• %37.0’si lise mezunu
• %9.3’ünün herhangi bir sosyal güvencesi yok
• %17.0’si çevre (aile/arkadaş/komşu)
tavsiyesi ile ilaç kullanıyor
• %31.3’ü eczaneden reçetesiz ilaç alıyor
• %37.0’si kullanmadıkları ilaçları evde bulunduruyor
Evde en sık bulundurulan ilaç ağrı kesicilerdi.
Dicle Tıp Dergisi / 2011; 38 (4): 458-465
Türkiye Ulusal Sağlık Hesapları Araştırması
• Türkiye’de 1999-2000 yıllarında gerçekleştirilen Ulusal Sağlık
Hesapları Araştırması’na göre, ülkemizin 2000 yılı için toplam
ilaç ve dayanıksız tıbbi tüketim malzemesi harcaması 2
katrilyon 763 trilyon TL (4,4 milyar ABD Doları) olarak
hesaplanmıştır.
• Bu araştırmaya göre toplam ilaç ve dayanıksız tıbbi tüketim
malzemesi harcamasının, toplam sağlık harcamasındaki payı
da %33,5 olmuştur.
T.C. Sağlık Bakanlığı Refiksaydam Hıfzıssıhha Merkezi Başkanlığı Hıfzıssıhha Mektebi Müdürlüğü. Akılcı İlaç
Kullanımı Çalıştayı Sonuç Raporu. Ankara, 2006: 11.
Akılcı İlaç Kullanımındaki Sorumlu Taraflar
•
•
•
•
•
•
•
•
Hekim
Eczacı
Hemşire
Diğer sağlık personeli
Hasta/ hasta yakını
Üretici
Düzenleyici Otorite
Diğer (Medya, Akademi vb.)
Türkiye Akılcı İlaç Kullanımı Bülteni Cilt 2; Sayı 9; Eylül 2015
Araştırmaya katılan 1618 hastanın (ortalama yaş: 41.5 16.6 yıl)
her reçetedeki ortalama ilaç sayısı 3.3 1.1 iken;
• Ancak %10.9’u ilacının adını hatırlamaktadır.
• İlacının adını hatırlayanların %89’u aynı zamanda ilacın
kullanım amacını bilmektedir.
• Hekimlerin yalnızca %7’si hastanın anladığından emin olmak
için kullanım talimatını hastadan tekrar etmesini istemektedir.
Pharmacoepidemiol Drug Saf. 2004 Dec;13(12):871-6
Patient Preference and Adherence 2012:6 719–724
• Bazen hiç ilaç yazmamak (sadece yaşam tarzı
değişikliği önerisi) en doğru tedavidir.
• Hastanın arzusu ile ilaç yazılmamalıdır.
• Hastaya bilgi vermek için yeterli zaman ayrılmalı:
İlacın etkisi
İlacın yan etkileri
Kullanım talimatları
Uyarılar
Kontroller
Anlatılanları anlayıp anlamadığı
Türkiye ve Dünyadaki Akılcı İlaç Kullanımı Çalışmaları
• Akılcı İlaç Kullanımı (AİK) çalışmaları dünyada 30 yıldan
beri sürdürülmektedir.
• AİK; ilk defa 1985 yılında Kenya-Nairobi’de
gerçekleştirilen Dünya Sağlık Örgütü toplantısında,
“kişilerin klinik bulgularına ve bireysel özelliklerine
göre; uygun ilacı, uygun süre ve dozda, kendilerine ve
topluma en düşük maliyetle sağlayabilmeleri” olarak
tanımlanmıştır.
World Health Organization. The rational use of drugs: Report of the
Conference of Experts Nairobi, 25-29 November; 1985.
Türkiye ve Dünyadaki Akılcı İlaç Kullanımı Çalışmaları
• Dünya Sağlık Örgütü’nün önerileri doğrultusunda
ülkemizde “AİK Programı” yürütülmektedir.
• Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu’nun “Akılcı İlaç
Kullanımı ve İlaç Tedarik Yönetimi Dairesi”ne bağlı
“Akılcı İlaç Kullanımı Birimi” olarak faaliyet gösteren
oluşumu 2010 yılında “Akılcı İlaç Kullanımı Şube
Müdürlüğü” olarak kurulmuştur.
World Health Organization. The rational use of drugs: Report of the
Conference of Experts Nairobi, 25-29 November; 1985.
Sağlık Bakanlığının Akılcı İlaç Kullanımı Çalışmaları
• Türkiye’de 1990’lı yıllarda başlatılan AİK faaliyetleri,
DSÖ’nün önerileri doğrultusunda yürütülmektedir.
Bunların bir kısmı akademik, eğitim, araştırma, sivil
toplum kuruluşu faaliyetleri vb. adlar altında yapılmakla
birlikte önemli kısmı Sağlık Bakanlığı’nın öncülüğünde ve
desteğiyle dünden bugüne gelmiş faaliyetlerdir.
• Saha çalışmaları ise 1992 yılında başlamıştır.
• 1999 yılında basılan “Türkiye İlaç Kılavuzu - TİK” hekim ve
eczacılara tavsiye edilmiştir.
Türkiye Akılcı İlaç Kullanımı Bülteni Cilt 2; Sayı 9; Eylül 2015
Kayaalp SO. TİK-6 2011-2012 Formüleri: Türkiye İlaçla Tedavi Kılavuzu TİK-6 2011-2012 Formüleri.
Pelikan Yayıncılık ve Ltd Şti; 2011.
Sağlık Bakanlığının Akılcı İlaç Kullanımı
Ulusal Eylem Planı 2014-2017
6 başlık, 20 stratejik hedef ve toplamda 99 faaliyetten oluşmaktadır.
Türkiye Akılcı İlaç Kullanımı Bülteni Cilt 2; Sayı 9; Eylül 2015
Akılcı İlaç Kullanımının 12 Temeli
1. İlaç kullanım politikalarını koordine edecek ve bunların
2.
3.
4.
5.
6.
etkilerini izleyecek kurum
Eğitim denetim ve karar alma süreçlerinin desteklenmesine
yönelik Klinik Tanı ve Tedavi Rehberlerinden yararlanma
İlk seçenek tedavileri esas alan temel ilaçlar listesi
oluşturma
Bölgelerde ve hastanelerde ilaç ve tedavi kurulları kurma
Mezuniyet öncesi müfredat programında probleme dayalı
farmakoterapi eğitimi vermeyi sağlama
Bir gereklilik olarak hizmet içi sürekli tıp eğitimleri
düzenlenmesi
18
World Health Organization . Promoting Rational use of Medicines: Core Components.
WHO Policy Perspectives on
Medicines. Report WHO/EDM/2002.3. Geneva: WHO; 2002.
Akılcı İlaç Kullanımının 12 Temeli
7.
Kurumsal çerçevede izleme, denetim ve geri bildirim
sistemlerinin geliştirilmesi
8.
İlaçlar konusunda bağımsız (tarafsız bilgi) bilgi kaynaklarını
kullanma
9.
Kamuoyunun ilaçlar hakkında eğitilmesi
10. Etik olmayan mali girişimlerden sakınılması
11. Uygun ve zorunlu düzenlemeleri hayata geçirme
12. İlaçların ve personellerin mevcudiyetini güvence altına
almaya yönelik yeterli devlet harcamalarının sağlanması
19
World Health Organization . Promoting Rational use of Medicines: Core Components.
WHO Policy Perspectives on
Medicines. Report WHO/EDM/2002.3. Geneva: WHO; 2002.
Akılcı Olmayan İlaç Kullanımı
• Dünya Sağlık Örgütü’nin AİK tanımda yer alan
maddelerden birinin veya birkaçının
karşılanmaması durumu akılcı olmayan ilaç
kullanımı (AOİK) olarak kabul edilmektedir.
• Dünya Sağlık Örgütü’nün tahminlerine göre;
ilaçların %50′sinden fazlası uygun olmayan şekilde
reçetelenmekte, sağlanmakta veya satılmaktadır.
World Health Organization . Promoting Rational use of Medicines: Core Components. WHO Policy Perspectives on
Medicines. Report WHO/EDM/2002.3. Geneva: WHO; 2002.
İlaç hataları, en yaygın karşılaşılan tıbbi
hataların başında gelmektedir !
İlaçların akılcı olmayan kullanımı, dünya genelinde görülen yaygın
bir problemdir.
• ABD’deki 1999 verilerine göre; hastanelerde her yıl yatan
hastalardan 44.000–98.000’i tıbbi hatalar nedeniyle
ölmektedir.
• Kanada’da her yıl 5.000–10.000 kişinin tıbbi hatalar nedeniyle
hayatını kaybettiği belirtilmektedir.
Hunter, D., & Bains, N. (1999). Rates of Adverse Events Among Hospital Admissions and Day Surgeries in Ontario
from 1992 to 1997. Canadian Medical Association Journal, 160 (11), 1585–1586.
IOM- Institute of Medicine (1999). Committee on Quality Of Heaalth Care in America. Washington DC.
İlaçta İsraf
Ankara Ticaret Odası tarafından hazırlanan rapora göre;
• Ülkemizde eczanelerdeki ilaçların ortalama %7’si
kullanım süresi dolduğu için çöpe atılmakta, evlerde
ise ilaçların %60’ının kutusu dahi açılmadan kullanım
tarihi sona ermektedir.
• Bu şekilde çöpe giden ilaçların maliyeti, yaklaşık 500
milyon $ olduğu bildirilmektedir.
Ankara Ticaret Odası (ATO)-2006
Yazdığınız reçetelerin okunaklı
olmasına dikkat eder misiniz?
%5
Bazen
Her zaman
%37
%58
Musa ÖZATA, Şebnem ASLAN, Mustafa METE. Rasyonel İlaç Kullanımının
Hasta Güvenliğine Etkileri: Hekimlerin Rasyonel İlaç Kullanımına Etki Eden
Faktörlerin Belirlenmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi,
Sayı 20, Sayfa 529-542, 2008
Hiçbir zaman
Hekimin Akılcı İlaç Kullanımı
Uygulamalarındaki Rolü
1- Hastanın yakınmaları doğrultusunda doğru bir teşhis koyar.
2-Tedavinin amaçlarını belirler.
3-İlaç dışı tedaviler konusunda bilgilendirme yapar.
4- Etkinliği kanıtlanmış ve güvenilir tedaviyi seçer.
5-İlaç tedavisi düzenlenecek hastalara okunaklı reçete yazar.
6-Hastayı ilaçları ve tedavisi konusunda anlaşılır bir şekilde
bilgilendirir.
7-Tedavi başarısını değerlendirmek kapsamında, hastayı takip
eder.
T.C. Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı, 2013 SGK Yayın No: 112
www.akilciilac.gov.tr