akılcı ilaç kullanımı

AKILCI İLAÇ KULLANIMI
DR. PINAR DAL KONAK
20.05.2017
ESKİŞEHİR ONKOLOJİ GÜNLERİ
• Akılcı ilaç kullanımı (AİK), ilk defa 1985’te
Kenya’da gerçekleştirilen Dünya Sağlık Örgütü
(DSÖ) toplantısında, ‘’ kişilerin klinik
bulgularına ve bireysel özelliklerine göre;
uygun ilacı, uygun süre ve dozda,kendilerine
ve topluma en düşük maliyetle, kolayca
sağlayabilmeleri’’ olarak tanımlandı.
Conference of Experts on the Rational Use of Drugs, World Health Organization, Nairobi,
Kenya, WHO/CONRAD/WP/RI, (25-29.12.1985).
• AİK, ilacın üretiminden imhasına kadar geçen
süreci kapsamaktadır.
• Bu tanımda yer alan maddelerden birinin veya
birkaçının karşılanmaması durumu akılcı
olmayan ilaç kullanımı (AOİK) olarak kabul
edilmektedir.
*World Health Organisation. Promoting Rational Use of Medicines: Core components. WHO
Policy Perspectives on Medicines. Report WHO/EDM/2002.3. Geneva: WHO; 2002
Uygun olmayan ilaç kullanım şekilleri-1
•
•
•
•
İlaçların gereksiz ve aşırı kullanımı
Klinik rehberlere uyumsuz tedavi seçimi
Piyasaya yeni çıkan ilaçların uygunsuz tercihi
İlaç kullanımında özensiz davranılması
(uygulama yolu, süre, doz..)
Uygun olmayan ilaç kullanım şekilleri-2
• Gereksiz yere antibiyotik tüketimi
• Gereksiz yere enjeksiyon önerilmesi
• Bilinçsiz gıda takviyesi ve bitkisel ürünlerin ve
vitaminlerin kullanımı
• İlaç-ilaç etkileşimleri ve besin-ilaç
etkileşimlerinin ihmal edilmesi
• AOİK;
–
–
–
–
–
–
Hastaların tedaviye uyumunun azalmasına,
ilaç etkileşimlerine,
Antibiyotiklere karşı direnç gelişmesine,
Hastalıkların tekrarlamasına/uzamasına,
Karşıt olay görülme sıklığının artmasına,
Tedavi maliyetlerinin artmasına neden olabilir.
• Hekimlerin akılcı olmayan ilaç reçeteleme
sebepleri;
- zaman yetersizliği
- hasta/hasta yakını baskısı
- günlük iş yükünün fazlalığı
- çok sayıda jenerik ve preparat varlığı
• Hastaların akılcı olmayan ilaç kullanım
sebepleri;
- hekim veya eczacıya danışılmadan ilaç
kullanılması
- ilaç kullanımında özensiz davranılması
- hekim olmayanların ilaç tavsiyesinde
bulunması
- hekim ve eczacının hastayı
bilgilendirmesindeki eksiklikler
• DSÖ’nün tahminlerine göre, ilaçların %50’sinden
fazlası uygun olmayan şekilde reçetelenmekte,
sağlanmakta veya satılmaktadır.
• Tüm hastaların yarısı da ilaçlarını doğru şekilde
kullanmamaktadır.
• DSÖ, ülkelere AİK teşviki için 12 temel düzeltici
faaliyet önermektedir.
*World Health Organisation. Promoting Rational Use of Medicines: Core components. WHO Policy Perspectives
on Medicines. Report WHO/EDM/2002.3. Geneva: WHO; 2002
1.
2.
3.
4.
5.
İlaç kullanım politikalarını düzenleyip, bunların etkilerini izleyecek kurum
Klinik tanı ve tedavi rehberlerinden yararlanma
İlk seçenek tedavileri esas alan temel ilaçlar listesi oluşturma
Bölgelerde ve hastanelerde ilaç ve tedavi kuralları kurma
Mezuniyet öncesi müfredat programında probleme dayalı farmakoterapi eğitimi
vermeyi sağlama
6. Hizmet içi sürekli tıp eğitimleri düzenlenmesi
7. Kurumsal çerçevede izleme, değerlendirme ve geri bildirim sistemlerinin
geliştirilmesi
8. İlaçlar konusunda tarafsız bilgi kaynaklarını kullanma
9. Kamuoyunun ilaçlar hakkında eğitilmesi
10. Etik olmayan mali girişimlerden sakınılması
11. Uygun ve zorunlu düzenlemelerin hayata geçirilmesi
12. İlaçların ve personellerin mevcudiyetini güvence altına almaya yönelik yeterli
tedbirlerin alınması
*WHO Policy Perspectives on Medicines; September 2002
• Türkiyede AİK faaliyetleri 20 yıldan uzun
süredir ve DSÖ’nün önerileri doğrultusunda
yürütülmektedir.
• Bunların büyük kısmı sağlık bakanlığının
öncülüğü ve desteği ile yapılmakla birlikte, bir
kısmı da akademik, eğitim, sivil toplum
kuruluşu faaliyetleri olarak yürütülmektedir.
• 2010 yılında ‘Akılcı İlaç Kullanımı Şube
Müdürlüğü’
• 2 Kasım 2011’de Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz
Kurumu (TİTCK)
• Mart 2012’de TİTCK bünyesinde ‘Akılcı ilaç
Kullanımı, İlaç Tedarik Yönetimi ve Tanıtım Dairesi’
• Bakanlık koordinatörlüğünde AİK, ‘Akılcı İlaç
Kullanımı Ulusal Eylem Planı 2014-2017’
çerçevesinde yeniden hazırlanıp uygulamaya
koyulmuştur.
• Mart 2014’ de, 81 ilde AİK faaliyetlerini yürütmek ve
koordinasyonu sağlamak için,
İl Sağlık Müdür Yardımcısının koordinatörlüğünde;
- İl Sağlık Müdürlüğü
- İl Halk Sağlığı Müdürlüğü
- Kamu Hastaneler Birliği Genel Sekreterliklerinden en az
bir teknik çalışanın temsilci olduğu AİK il
koordinatörlüğü’ oluşturulmuştur.
• AİK 2014-2017 Eylem Planı;
• 6 başlık, 20 stratejik hedef, 99 faaliyet
*Türkiye Akılcı İlaç Kullanım Bülteni Eylül/2015
hekim
Meslek örgütlerimedya
Hasta-hasta yakını
eczacı
Yardımcı sağlık
personeli
AİK Ulusal Eylem Planı 2014-2017
• Amaç-1:
– Akılcı ilaç kullanımını (AİK) destekleyecek
faaliyetlerin yürütülmesi için koordinasyonu ve
işbirliğini sağlamak,
– Etki edilen taraflarda AİK yönünde davranış
değişikliği oluşturmak.
Amaç-2
• Antibiyotik direncinin önüne geçmek
• Psikiatrik hastalık ve göğüs hastalıkları
tedavisinde kullanılan ilaçların akılcı kullanımı
• Yaşlı hasta gruplarında akılcı ilaç kullanımı
• Hemofili hastalarının kayıt altına alınarak
hemofili ilaçlarının akılcı kullanımını sağlamak
Hekim
Fakülte eğitim müfredatı
Uzmanlık eğitim müfredatı
Aile hekimleri için uzaktan eğitim
Bilimsel toplantılar
Reçete bilgilendirme sistemi (RBS) verileri
Tanı ve tedavi rehberlerinin oluşturulması
E-reçete sistemi ile koordineli çalışan ilaçların karşıt
etkileri ve ilaç etkileşimleri ile ilgili uyarı veren sistem
• Kalıtsal kanama bozuklukları için ulusal veri tabanı
oluşturulması
•
•
•
•
•
•
•
TANI VE TEDAVİ SÜRECİNDE AİK
• Hastanın sorununun tanımlanması,
• Hekim tarafından doğru tanının konulması,
• İlaçlı veya ilaçsız, etkili ve güvenilir
tedavinin tanımlanması,
• Tedavinin gerçekleşebilirliğinin ve
maliyetinin değerlendirilmesi,
• Tedavinin başarısı ve hastanın uyuncunun
değerlendirilmesi,
21
TANI VE TEDAVİ SÜRECİNDE AİK
• Eğer ilaçla tedavi uygulanacaksa uygun
ilaçların seçimi,
• Çoklu ilaç kullanımlarında etkileşimlerin
öngörülmesi,
• Her bir ilaç için uygun dozun ve uygulama
süresinin belirlenmesi ve uygun reçetenin
yazılması gerekmektedir.
• Bu aşamada güncel tanı ve tedavi kılavuzları
esas alınmalıdır.
• Hasta ve hasta yakını tedavi hakkında
bilgilendirilmelidir.
22
DOĞU AVRUPA ÜLKELERİNDE ANTİBİYOTİK KULLANIMI
• DSÖ ve Belçika Antwerp üniversitesi
yürütücülüğünde;
• Türkiye’nin de içinde olduğu, 13 AB üyesi
olmayan ülkenin katıldığı,
• 2011 yılı antibiyotik tüketiminin hesaplandığı
bir çalışma;
• ‘The Lancet’de Mart 2014’de yayınlanmıştır.
DOĞU AVRUPA ÜLKELERİNDA ANTİBİYOTİK KULLANIMI
• Penisilin kombinasyon grubunda en yüksek kullanım
Türkiye’de ve Gürcistan’da (özellikle Co-Amoksilav)
• Total sefalosporinlerde en yüksek kullanım Türkiye’de
• 2.Kuşak sefalosporinlerin en yüksek kullanımı
Türkiye’de (özellikle cefuroksim)
• Özellikle makrolidler grubunda en yüksek kullanım
Türkiye‘de (özellikle klaritromisin)
• 3. kuşak kinolonlardan levofloksasin ve
moksifloksasinin kış aylarında diğer kinolonlara göre
daha yüksek oranda tüketimi
• Ülkemizde RBS verileri incelendiğinde
‘Antibiyotik bulunan reçete yüzdesi’ ortalaması
2011 yılında %34.94, 2012 yılında %33.99 iken
Gaziantep’te bu veriler %57.58 ve %55.49
değerleriyle ilk sırada
Antibiyotik bulunan reçete yüzdesi
aile hekimleri (2011-2015)
• 2017’de Gaziantep ili aile hekimlerinin
‘antibiyotik bulunan reçete yüzdesi’nde 75.
sırada (%40.50) ,diğer hekim reçetelerine göre
38. sırada (%31.35)
• Eskişehir ise aile hekim reçetelerine göre 44.
sıra (%27.55), diğer hekimlerde 45. sıra
(%32.7)
• 1. Artvin (%18,04), 2. Edirne (%20,10)
• www.akilciilac.gov.tr
• www.titck.gov.tr
• Türkiye akılcı ilaç kullanım bülteni