ebelikte meslek etiği değerlerinin önemi ve gereği

MESLEK ETİĞİ –
EBELİKTE MESLEK ETİĞİ
Doç.DR.Süleyman KALELİ
S.Ü.Tıp Fakültesi Öğr.Üyesi
 Etik, insanların kurduğu bireysel ve toplumsal ilişkilerin
temelini oluşturan değerleri, kuralları doğru-yanlış ya da iyikötü gibi ahlaki açıdan araştıran bir felsefe disiplinidir.
2
 Meslek etiği ise etik disiplininin bir alt dalıdır. İnsan
yaşamının büyük bir parçasını oluşturan meslek yaşamının da
kendine göre kuralları ve bir etik anlayışı vardır.
3
 Bu anlayış çerçevesinde, meslek etiği meslek yaşamındaki
davranışları yönlendiren, neyin yapılacağı neyin
yapılmayacağı konularında rehberlik eden etik prensipler ve
standartların toplamıdır şeklinde ifade edilebilir.
4
 Her toplum kendi yaşamını düzenleyebilmek için hayatın her
alanını kapsayan çeşitli kurallar ortaya koymuştur.
Gelenekler, görenekler, adetler, dini kurallar, iktisadi kurallar,
hukuki kurallar ve mesleki özelliklere göre belirlenen mesleki
kurallar hayatımıza belirli bir düzen getirir. Toplumlar
geliştikçe oluşturulmuş olan kurallar da değişerek zamana
uygun hale getirilir.
5
 Sorumluluk, yükümlülük, ödev gibi kavramlar etik açısından
çok önemlidir. Meslek mensubu kendi kişisel çıkarlarının yanı
sıra, müşterilerinin, meslektaşlarının, toplumun ve devletin
de çıkarlarını gözetmeli ve sorumluluklarını yerine
getirmelidir.
6
 Mesleğini belirlenmiş olan kurallar ve standartlar
çerçevesinde yapan kişiler toplumun güvenini kazanır, zaman
ve kaynak israfını önler. Toplumun meslek mensuplarından
beklentisi adil ve herkes tarafından saygı gösterilen bir
davranış içinde bulunmalarıdır.
7
 Meslek mensupları toplumun ve kişisel çıkarlarını
gerçekleştirmek için sorumluluklarının farkında olmalıdırlar.
Doğru davranışlar sergileyen bir toplumda, toplumsal
çıkarlar bireysel çıkarlardan önce gelir, toplumun refah
düzeyi yükselir, siyasi ve ekonomik istikrar sağlanır.
8
ETİK VE MESLEK ETİĞİ KAVRAMLARI
 Etik, bir insanın davranışları sırasında kullandığı ahlaki ilkeler
bütünü olarak tanımlanabileceği gibi insanın doğru ile yanlışı
ayırt ederken kullandığı kişisel kriterler olarak da
tanımlanabilir.
9
 Felsefi bir disiplin olan etik, insan eylemlerini konu alır. Etik,
insanlar arasındaki ilişkileri etkileyen değerleri, ahlaki
bakımdan iyi ya da kötü, doğru ya da yanlış davranışların
niteliğini ve dayanağını araştıran felsefe bilimidir.
10
 Bireysel ve toplumsal ilişkilerde topluca benimsenmiş,
olması gereken kuralları ve bu kurallara uymak suretiyle
gerçekleşen davranışları etik değerler olarak tanımlayabiliriz.
Etik değerler, insanların toplumsal düzeni ve huzuru
sağlamak amacıyla benimsedikleri ve yaşam boyunca bir
takım değişikliklere uğrayan değerlerdir.
11
 Dürüstlük, doğruluk, sözünde durmak, sadakat, adalet,
başkalarına yardım etmek, başkalarına saygı göstermek,
sorumluluklarını yerine getirmek başlıca temel etik değerler
arasında yer alır.
12
 Etik değerlere saygılı olan toplumlar yasalara karşı da
duyarlıdır. Bütün ilişkiler güven esasına dayanır. Bireyler ve
firmalar, vergi ödemeyi bir fazilet olarak görürler. Devlet ise
gelirini toplumun çıkarı için rasyonel bir biçimde kullanır.
Ekonomik, sosyal ve politik yapıları istikrarlıdır. İstikrarın
egemen olduğu ortamda bireyler ve firmalar “sağlıklı”
gelişme gösterirler. Neyin doğru, neyin yanlış olduğu
konusunda toplumsal bir görüş birliği vardır. Olaylar
hakkında bilgi, yansız olarak kolayca yayılır ve kamuoyunda
bilinçli bir biçimde değerlendirilir.
13
 Etiğin gücü, insanın vicdanıdır. İnsan duygusunu,
düşüncesini, davranışını, tutumunu, eylemini, “vicdanının
sesine” kulak vererek, doğru-yanlış, iyi-kötü, olumluolumsuz, olarak değerlendirir. Bu şekilde kişi kendisi ve
başkaları arasındaki ilişkilerde denge, düzen, denetim ve
uyum sağlar.
14
 Etik kuralları düzen arayışının bir parçasıdır. Kurallar
bireyleri birbirlerine karşı korurken, toplumu da kendi
çıkarlarını gözeten bireye karşı korur. Kurallara uymamak
kişilere kısa vadeli yarar sağlayabilir; uzun vade de ise
olumsuz durumlarla karşılaşılır.
15
 Meslek etiği ise, Mesleki davranışla ilgili neyin doğru, neyin
yanlış, neyin haklı, neyin haksız olduğu hakkında inançlara
dayalı ilkeler ve kurallar topluluğudur. Meslek etiği kişinin,
işletmenin/kurumun ve toplumun etik anlayışından etkilenir.
Toplum, müşteriler, rakipler, devlet meslek etiğini etkileyen
unsurlardır.
16
 Meslek etiği, etik ikilemlerden ve etik sapmalardan olumsuz
etkilenir. Etik ikilem, bir konunun birbiriyle çatışan iki
tarafının bulunması ve bu iki tarafın doğruluğu tartışılabilir
yanlarının olması şeklinde açıklanabilir. Etik sapma ise, etik
olmayan kararlar alınması durumudur.
17
 Bencilce davranmak ve herkesten farklı etik standartlara sahip
olmak ise etik sapmalara neden olur. Etik ikilemlerle günlük
yaşamımız içinde çok sık karşılaşırız. Bir olaydan kimin nasıl
etkileneceğinin muhakemesini yaparak ve buna göre doğru
kararı verip uygulayarak etik ikilemleri çözebiliriz.
18
 Değerlerimiz ve davranışlarımız arasındaki tutarlılık kişisel
bütünlüğümüzün, işimize saygımız ise sorumluluğumuzun ve
meslek etiğine bağlılığımızın göstergesidir.
19
MOLA
20
EBELİKTE MESLEK ETİĞİ
DEĞERLERİNİN ÖNEMİ VE GEREĞİ
 Ebelik, tarihsel süreçte çeşitli kültür, inanış ve dillerde farklı
isimlerle anılsa da hep akıllı, bilge kadın, sihirsel güçleri olan
kadın, annenin akıl hocası, yardımcısı, arkadaşı olarak
anlamlandırılmıştır. Gizemli yaşam parçasına ait bilgi ve
beceriye sahip olan bu kadının doğaüstü güçlere sahip
olduğuna inanılmış, toplumda saygı görmüş, ondan üstün
meziyetlere sahip olması beklenmiştir.
21
 Günümüzde ise ebe olmak için o ülkenin öngördüğü resmi
ebelik eğitimini tamamlamış olması yeterlidir. Görev alanı
ise kadına gebeliği boyunca, doğumu anında, doğum
sonrasında gözlemesi, bakması, tavsiyelerde bulunması ile
belirlenmiştir.
22
 Ancak yenidoğanın bakımı ve gözetimi ile ilgili görevlerin
yüklenmesiyle sorumluluk alanı genişletilmiştir. Bununla da
kalınmayıp sadece kadının, sadece bebeğin değil, ailenin ve
toplumun da sağlık danışmanı ve eğitimcisi olmak
durumunda kalmıştır.
23
 Ailenin her bir bireyinin, hatta toplumun üreme sağlığına
ilişkin ihtiyaçlarına cevap veren ebelik halen önemini
korumaktadır.
24
 Fakat günümüzde mesleklerin varlığını koruyabilmesi,
sürdürebilmesi, kendini geliştirebilmesi, iyileştirebilmesi,
itibarını koruyabilmesi ve günün ihtiyaçlarına cevap
verebilmesi için meslek etiğine sahip olması gerekmektedir.
25
 Hastalar, ebeler ve meslek için gerekli olan etik; mesleğe
özgü etik kurallara zemin oluşturarak herkesin yararının
korunmasına yardımcı olur. Etiğin ebelik mesleği için neden
önemli ve gerekli olduğuna baktığımızda;
26
Etik, Öz Düzenlemeye Cesaretlendirir
 Profesyonel bir ebe mesleğinin etik değerlerinin, etik
kodların ve rehber kurallarının geliştirilmesiyle kendi öz
disiplinini sağlayabilir, mesleki uygulamalarında keyfiyeti
engelleyebilir.
27
 Etik düzenlemelerle mesleğinin insani yönü güçlendirilir,
dolayısıyla bireysel “ebe” ve toplumsal “ebelik” saygınlığın
korunmasına, mesleki doyumun, hasta memnuniyetinin
sağlanmasına olanak sağlar.
28
 Ulusal ve Uluslar arası ebeliğe özgü etik standartlar da insani
ebelik uygulamalarına rehberlik ederek hedeflere ulaşılmasını
sağlar.
29
Etik, Profesyonel Kimliği Geliştirir
 Özelleştirilmiş profesyonel bilgi ve beceri kazanmış olan ve
halka hizmet sağlayan bir profesyonel olan ebenin mesleki
kimliğini sürdürebilmesi, mesleğin gelişmesi ve güçlenmesi
için etiğe ihtiyaç bulunmaktadır.
30
 Bu bağlamda meslek sahiplerinin mesleki uygulamalarını etik
değerlerle temellendirmesi mesleğin kimliğini geliştirdiği
gibi, ebelik kimliğini de geliştirmektedir.
31
Etik, Ebeleri ve Hastaları Korur
 Meslek etiği hastalar ve ebeler için koruyucu ölçütler
sunmaktadır. Örneğin başkaları adına kararı verilmesi
gerektiğinde; hastanın özerkliğinin, onurunun nasıl
korunabildiği, çatışma anında korunması gereken asıl yararın
ne ve kime ait olduğu, hangi kararın daha adil olduğu ile ilgili
doğru karara ancak etik bilgisi ulaştırabilmektedir.
32
 Dolayısıyla bir ebenin etiğe uygun mesleki uygulamalarda
bulunması; hastanın ve toplumun güveninin kazanılmasına,
mesleki doyuma ulaşılmasına, meslek değerlerinin
korumasına olanak sağlar. Bu nedenle ebe meslek etiği
bilgisini, etik kurallarını, standartlarını ve değerlerini
gözetmek durumundadır.
33
Etik, Profesyonel Olgunlaşmaya Dikkat
Çeker
 Mesleğin gelişmesi, olgunlaşması bir organizmanın gelişim
evreleri gibidir. Binlerce yıl önce var olmuş olan ebelik
mesleği de gelişim evrelerini geçirmiş, olgunlaşmıştır.
34
 Bununla birlikte mesleğin olgunlaşması onun sahip olduğu
etik kodlarının, meslek etiği kurallarının ve etik değerlerinin
belirlenmiş olmasına bağlıdır.
35
 Çünkü meslek etik kodları, mesleki davranışların insani
olmasına yardımcı olarak mesleğin amaçlarına ulaşmasına
yardımcı olur.
 Çünkü meslek etik değerleri, etik kodları bireysel özerkliği
de geliştirerek, ebenin mesleki tatminine olanak sağlar.
36
 Dolayısıyla ebeliğin profesyonelleşmesinde ve ebelik
uygulamalarında önemli rol oynayan etik değerler; mesleğin
toplum tarafından kabul ya da reddedilmesinde de önemli rol
oynar.
37
Ebelik ve Profesyonel Etik
 Profesyonel etik bir ebenin kendini disipline etmesi, ebeliğin
kendine özgü düzenlemelerini oluşturması, mesleki kimliğin
geliştirilmesi, hasta ve ebelerin korunması ve mesleki
olgunluğun sağlanması gibi önemli konularda mihenk taşı
görevini görmektedir.
38
 Meslek etiği değerlerinin ebelerin uygulamalarına yol
göstermesi nedeniyle bazen ebelerin gönülsüzce hastalarına
ve yüksek bir otoriteye (tıbbi ya da hemşirelik yönetimine)
itaat etmek zorunda kaldıklarını hissetmesi ortadan
kalkabilmektedir.
39
 Hatta mesleklerinin etik değerleri, etik kodları eylemlerine
dayanak oluşturduğu için onların etiğe olan ilgilerini artırır.
40
 Kendisinden yüksek ahlaksal karakterler (güven, saygı,
insancıllık, dürüstlük, tarafsızlık, sorumluluk, cesaret, vb.)
göstermesi beklenen ebelerin bu beklentilere ait sınırlılıklar
ve/veya etik gereklilikler hakkında bilgisi, mesleki
uygulamalarının etiğe uygunluğuna olanak sağlar.
41
 Dr.Wilson ve Barnett, ebelerin meslek etiği sayesinde
kendilerini hastalarına karşı daha sağduyulu, daha sorumlu,
sonuç olarak da kendilerini daha mutlu hisset
ettiklerini
hissettiklerini
bildirmektedir.

42
 Dolayısıyla ebelikte etik değerler, etik kodlar, standartlar
ebelik uygulamalarının daha insancıl ve daha kaliteli olmasına
yardımcı olduğu gibi, ebelik mesleğinin statüsünün
yükselmesine, saygınlığının ve güvenin korunmasına olanak
sağlar.
43
KAYNAK
 Prof. Dr. Nermin Ersoy. EBELİKTE MESLEK ETİĞİ
DEĞERLERİNİN ÖNEMİ VE GEREĞİ. Kocaeli
Üniversitesi Tıp Fakültesi ,Tıp Tarihi ve Etik
Anabilim Dalı Başkanı
 Araş. Gör. Burcu İŞGÜDEN, Prof. Dr. Adem ÇABUK.
MESLEK ETİĞİ VE MESLEK ETİĞİNİN MESLEK
YAŞAMI ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ. Sosyal Bilimler
Dergisi
 NOT:Bilgiler eğitim amacıyla kullanılmıştır.
44