Tunus Ülke Raporu - Konya Ticaret Odası
advertisement
TUNUS ÜLKE RAPORU Dış Ticaret Servisi Mart 2014 TUNUS ÜLKE RAPORU İÇİNDEKİLER BİRİNCİ BÖLÜM GENEL BİLGİLER 1. Ülke Kimliği ........................................................................................................................... 3 1.1. Genel Bilgiler ...................................................................................................................... 4 1.1.1. Coğrafi Konum.......................................................................................................... 4 1.1.2. Siyasi ve İdari Yapı ................................................................................................... 4 1.1.3. Nüfus ve İşgücü Yapısı ............................................................................................. 6 1.2. Genel Ekonomik Durum ..................................................................................................... 7 1.2.1. Ekonomik Yapı ......................................................................................................... 8 1.2.2. Ekonomide Geleceğe Yönelik Beklentiler ................................................................ 8 İKİNCİ BÖLÜM SEKTÖRLER 2.1. Sektörler .............................................................................................................................. 9 2.1.1. Tarım ve Hayvancılık ................................................................................................ 9 2.1.2. Sanayi ...................................................................................................................... 10 2.1.3. Madencilik............................................................................................................... 10 2.1.4.Müteahhitlik ve İnşaat ............................................................................................. 11 2.1.5. Turizm ..................................................................................................................... 12 2.1.6. Ulaştırma ve Telekomünikasyon Altyapısı ............................................................. 12 2.1.7. Enerji ....................................................................................................................... 13 ÜÇÜNÇÜ BÖLÜM DOĞRUDAN YABANCI YATIRIMLAR 3.1. Doğrudan Yabancı Yatırımlar ........................................................................................... 14 3.1.1. Doğrudan Yabancı Yatırımların Görünümü ........................................................... 14 3.1.2. Ülkedeki Serbest Bölgeler ....................................................................................... 15 KTO Dış Ticaret Servisi 1 TUNUS ÜLKE RAPORU DÖRDÜNCÜ BÖLÜM DIŞ TİCARET 4.1. Dış Ticaret ......................................................................................................................... 16 4.1.1. Genel Durum ........................................................................................................... 16 4.1.2. Ülkenin Dış Ticareti ................................................................................................ 16 4.1.3. İhracatında Başlıca Ürünler ..................................................................................... 16 4.1.4. İthalatında Başlıca Ürünler ..................................................................................... 17 4.1.5. Başlıca Ülkeler İtibari İle İhracatı ........................................................................... 18 4.1.6. Başlıca Ülkeler İtibari İle İthalatı ............................................................................ 19 BEŞİNCİ BÖLÜM TÜRKİYE İLE TİCARET 5.1. Türkiye İle Ticaret ............................................................................................................. 20 5.1.1. Genel Durum ........................................................................................................... 20 5.1.2. Türkiye – Tunus Dış Ticaret Değerleri ................................................................... 20 5.1.3. Türkiye’nin Fasıllar Bazında Tunus’a İhracatı ....................................................... 20 5.1.4 Türkiye’nin Fasıllar Bazında Tunus’a İthalatı ......................................................... 22 5.1.5. İki Ülke Arasındaki Anlaşma ve Protokoller .......................................................... 23 ALTINCI BÖLÜM KONYA İLE TİCARET 6.1. Konya İle Ticaret ............................................................................................................... 25 6.1.1. Konya’nın 2012 Yılında Tunus’a Yapmış Olduğu İhracat Kalemleri .................... 25 6.1.2. Konya’nın 2012 Yılında Tunus’a Yapmış Olduğu İthalat Kalemleri ..................... 25 6.1.3.Türkiye’nin ve Konya’nın Tunus’a Yıllara Göre İhracat-İthalat Rakamları ........... 26 KTO Dış Ticaret Servisi 2 TUNUS ÜLKE RAPORU BİRİNCİ BÖLÜM TUNUS HAKKINDA GENEL BİLGİLER 1. ÜLKE KİMLİĞİ Resmi Adı: Tunus Cumhuriyeti Yönetim Biçimi: Başkanlık Tipi Cumhuriyet Cumhurbaşkanı: Moncef Marzouki Başbakan: Ali el-Ureyd Başkent: Tunus İdari Yapı: İdari yapısı 23 vilayetten oluşmaktadır. Bağımsızlık Günü: 20 Mart 1956 (Fransa'dan) Milli Bayram: Bağımsızlık günü, 20 Mart (1956) Nüfusu: 10,486,339 (Temmuz 2009 verileri) Yüzölçümü: 163,610 km² Diller: Arapça, Fransızca Din: Müslüman %98, Hıristiyan %1, Musevi ve diğer %1 Etnik Yapı: Arap %98, Avrupalı %1, Yahudi ve diğer %1 Zaman Farkı: 1 Saat Para Birimi: Tunus Dinarı (TND) KTO Dış Ticaret Servisi 3 TUNUS ÜLKE RAPORU 1.1. GENEL BİLGİLER 1.1.1. Coğrafi Konum: Tunus, 162.155 km2 yüzölçümüyle Kuzey Afrika’da yer alan bir ülkedir. Doğusu ve kuzeyinde Akdeniz, güneydoğusunda Libya, batı ve güney batısında Cezayir bulunmaktadır. Kuzey bölgelerde ve kıyı boyu Akdeniz iklimi, iç kesimlerde ve güney bölgelerde yarı kurak çöl iklimi hakimdir. 1300 km’lik kıyı şeridine sahip olan Tunus’un kuzeyi ve güneyi arasında yer şekilleri açısından büyük farklılıklar bulunmaktadır. Kuzey ve batı bölgeleri arasında dağlık bir yapı göze çarparken, orta bölgelerde stepler, güneyde ise büyük çöller yer almaktadır. Ülkede sıcaklık 11,4 (Aralık) ve 29,3 (Temmuz) arasında değişir. Kış boyunca sağanak yağış devam eder. Orta bölgelerde zeytin ağaçları, güneyde ise hurma ağaçları bulunmaktadır. En önemli akarsuları, Oued Medjerda et Oued Méliane olup, güneyde yer alan Tozeur ülkenin en önemli gölüdür. 1.1.2. Siyasi ve İdari Yapı: Tunus’ta işsizlik sorunu ve hayat pahalılığı nedeniyle 17 Aralık 2010 tarihinde Sidi Bouzid şehrinde başlayan olaylar, 2011 yılı Ocak ayında başkent Tunus’ta büyük protesto gösterilerine dönüşmüştür. Söz konusu protesto gösterileri sonucunda Devlet Başkanı Ben Ali 14 Ocak 2011 tarihinde ülkeyi terk etmiştir. Tunus Başbakanı ülkenin geçici olarak başkanlığını devralmıştır. Ancak, bu durumun Anayasaya uygun olmadığı gerekçesiyle Anayasa Konseyi tarafından Meclis Başkanı Fouad Mebazaa geçici olarak Devlet Başkanlığına getirilmiştir. Geçici Devlet Başkanı Mebazaa, 15 Ocak 2011 tarihinde Başbakan Gannuşi’ye hükümeti kurma görevini vermiştir. 17 Ocak 2011 tarihinde kurulan Geçici Hükümette 6 Bakan yerini korumuştur. Ancak, eski Devlet Başkanı Ben Ali’nin partisinin hükümette yer alması nedeniyle protesto gösterilerinin devam etmesi üzerine 27 Ocak 2011 tarihinde Geçici Hükümette değişiklik yapılmıştır. Tunus Dışişleri Eski Bakanı Ahmet Ounais'in 14 Şubat 2011 tarihinde görevinden istifa etmesi üzerine yerine 21 Şubat 2011 tarihinde Mouldi Kefi atanmıştır. Ayrıca, Tunus Yatırımları Teşvik Ajansı (FIPA) Genel Müdürü Mongia Khemiri yerine 24 Şubat 2011 tarihinde Noureddine Zekri atanmıştır. Tunus Geçici Hükümetinin ve özellikle eski Devlet Başkanı Ben Ali’nin döneminde görev yapmış Hükümet üyelerinin istifa etmesini isteyen göstericiler, 20 Şubat 2011 tarihinden itibaren Tunus şehir merkezinde Başbakanlık binasının bulunduğu Kasbah bölgesinde protesto gösterilerine yeniden başlayarak, oturma eylemi yapmıştır. Tunus'un diğer şehirlerinden gelenler göstericilere destek vermek için 25 Şubat 2011 tarihinde Kasbah bölgesinde toplanmıştır. KTO Dış Ticaret Servisi 4 TUNUS ÜLKE RAPORU Basında yer alan haberlere göre güvenlik güçleriyle göstericiler arasında 26 Şubat 2011 tarihinde çıkan çatışmalarda 5 gösterici ölmüş, 100’den fazla gösterici ise gözaltına alınmıştır. Söz konusu gelişmeler üzerine Başbakan Gannuşi 27 Şubat 2011 tarihinde istifa etmiştir. Başbakanlık görevinden istifa eden Gannuşi'nin yerine 28 Şubat 2011 tarihinde Beji Caid Essebsi atanmıştır. Tunus Geçici Devlet Başkanı Foued Mebazaa 03 Mart 2011 tarihinde Tunus Devlet Televizyonundan halka seslenerek, yeni bir Anayasa hazırlayacak olan Kurucu Meclis seçimlerinin 24 Temmuz 2011 tarihinde yapılacağını belirtmiştir. Ayrıca, söz konusu konuşmasında Mebazaa, Geçici Başbakan Caid Essebsi ve Geçici Hükümetin görevinin Kurucu Meclis'in çalışmaya başlamasıyla sona ereceğini ve mevcut Anayasa gereğince 15.03.2011 tarihinde sona erecek olan görevine ise söz konusu seçimlere kadar devam edeceğini ifade etmiştir. Eski Başbakan Gannuşi ile birlikte Geçici Hükümetten beş Bakanın istifa etmesinin ardından yeni Kabine üyeleri 07 Mart 2011 tarihinde açıklanmıştır. Buna göre, Abdelaziz Rassaa Sanayi ve Teknoloji Bakanı, Abdelhamid Triki Planlama ve Uluslararası İşbirliği Bakanı olarak atanmıştır. Kilit Bakanlıklar olan Savunma, İçişleri, Adalet ve Dışişleri Bakanları ile Ticaret ve Turizm Bakanı Mehdi Houas yerini korumuştur. Ayrıca, Eski Devlet Başkanı'nın damadına ait olan “Zitouna Bankası” ve kayınbiraderine ait olan "Banque de Tunisie"nin hizmetlerine devam etmeleri ve normal çalışmalarının garanti altına alınması için Tunus Merkez Bankası tarafından her iki banka için yönetici atanmıştır. Tunus’ta 15 Şubat 2011 tarihi itibariyle sokağa çıkma yasağı kaldırılmıştır. Diğer taraftan, olağanüstü hal uygulaması devam etmektedir. Başkent Tunus’un büyük alışveriş merkezleri, iş merkezleri, önemli binalarının çevresinde ve ana caddelerinde askerler nöbet tutmaya devam etmektedir. Diğer taraftan, Tunus İçişleri Bakanlığı tarafından 12 Mart 2011 tarihinde yapılan bir açıklamada, Gafsa bölgesinde meydana gelen yağmalama ve şiddet olaylarının ardından bölgede güvenliğin sağlanması için söz konusu tarihten itibaren 19.00-05.00 saatleri arasında sokağa çıkma yasağı ilan edilmiştir. Sokağa çıkma yasağı uygulaması 29 Mart 2011 tarihinde hafifletilerek 22.00-05.00 saatleri arasında uygulanmaktadır. 20 Haziran 2011 tarihinde Tunus’ta gerçekleştirilen mahkeme ile eski Devlet Başkanı Ben Ali gıyabında yargılanarak, devlet kaynaklarını şahsi çıkarları için kullanmak suçundan 35 yıl hapse mahkûm edilmiştir. Ben Ali, Arap Baharı adı verilen devrimler sonucunda Orta Doğu’da yargılanan ilk lider olmuş, ayrıca karar sonrası Ben Ali ve akrabalarına ait İsviçre’de bulunan ve yaklaşık 70 milyon dolar değerinde olduğu tahmin edilen kaynaklar dondurulmuştur. Yeni bir Anayasa hazırlayacak olan Ulusal Kurucu Meclis (UKM) seçimleri 23 Ekim 2011 tarihinde yapılmıştır. Yurtiçi ve yurtdışından olmak üzere seçmen sayısı toplam 8.290.000 olarak tahmin edilmektedir. Seçimlerde, toplam seçmenlerin %52’si oy kullanmıştır. Seçimlerde tek turlu nisbî temsil sistemi uygulandığından hiçbir parti tek başına iktidara gelememiştir. UKM’e 33 seçim bölgesinden 199 üye ülke içinden, 18 üye yurtdışından olmak üzere toplam 217 üye seçilmiştir. UKM’de 17 siyasi parti temsil edilmekte, ayrıca 44 bağımsız milletvekili bulunmaktadır. KTO Dış Ticaret Servisi 5 TUNUS ÜLKE RAPORU Seçimlerden oyların %37’sini alarak birinci parti olarak çıkan Ennahda Partisi’nin UKM’deki sandalye sayısı 89’dur. UKM en fazla sandalyeye sahip olan diğer siyasi partiler sırasıyla, Cumhuriyet İçin Kongre Partisi (CPR): 29 sandalye-ulusal sol, Özgürlük, Kalkınma ve Demokrasi için Halk Bildirisi Partisi: 26 sandalye-merkez sağ, İş ve Özgürlükler Demokratik Forumu (Ettakatol): 20 sandalye-sosyal demokrat. UKM’de temsil edilen siyasi partilerden Ennahda Partisi’nin lideri Raşid Gannuşi, CPR Başkanı Moncef Marzouki ve Ettakatol Partisi Başkanı Mustafa Ben Jaaar arasında 21 Kasım 2011 tarihinde imzalanan bir protokolle sözkonusu üç siyasi parti arasında bir koalisyon hükümeti kurulması, Cumhurbaşkanlığına Moncef Marzouki’nin, UKM Başkanlığına Mustafa Ben Jaaar’ın, Başbakanlığa ise Ennahda Partisi’nin Genel Sekreteri Hamadi Jebali’nin getirilmesi kararlaştırılmıştır. UKM, 22 Kasım 2011 tarihinde açılmış, üç siyasi partinin vardığı mutabakat çerçevesinde, ilk oturum sonucunda Mustafa Ben Jaaar UKM Başkanlığına seçilmiştir. UKM’de 12 Aralık 2011 tarihinde yapılan oylamada Cumhurbaşkanlığına CPR Başkanı Moncef Marzouki seçilmiştir. Cumhurbaşkanı Marzouki, 14 Aralık 2011 tarihinde Ennahda Partisi Genel Sekreteri Hamadi Jebali’yi Hükümeti kurmakla görevlendirmiştir. Jebali tarafından 20 Aralık 2011 tarihinde oluşturulan Hükümet 23 Aralık 2011 tarihinde UKM’de güvenoyu almıştır. Başbakan Jebali ve Hükümet üyeleri 26 Aralık 2011 tarihinde resmen göreve başlamıştır. Ennahda Genel Sekreteri Hamadi Jebali’nin başkanlığındaki Bakanlar ve Devlet Sekreterleri dahil 42 üyeden oluşan yeni Hükümetin görev süresi ilke olarak bir yıldır. Bu sürenin sonunda yeni Anayasa’nın kabulünün ardından seçimlerin yapılması öngörülmektedir. Tunus’da 23/10/2011 tarihinde yapılan seçimler sonrası kurulan Hükümette Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’na Mohamed Lamine CHAKHARI, Sanayi ve Ticaret Bakanı nezdinde ticaret ve el sanatlarından sorumlu Delege Bakan olarak da Bechir ZAAFOURI getirilmiştir. Bu defa, Nisan ayında Hükümette yapılan görev değişikliği sonrasında Bechir ZAAFOURI Ticaret ve El Sanatları Bakanı, Mohamed Lamine CHAKHARI Sanayi Bakanı olarak atanmıştır. 1.1.3. Nüfus ve İşgücü Yapısı Tunus nüfusunun % 98,2’sini Araplar, % 1,2’sini genelde Tunus’un güney bölgesinde yaşayan Berberiler, kalanını ise Fransızlar ve İtalyanlar oluşturmaktadır. Tunus nüfusunun, % 98’i Müslüman (büyük çoğunluk Maliki Mezhebi), % 1’i Yahudi, % 1’i de Hıristiyanlar ve diğer dinlerdir. Nüfusun % 80’inin orta sınıfta yer aldığı kabul edilen Tunus’ta, halkın % 4’ü asgari hayat standartlarının altında yaşamaktadır. Tunus nüfusunun % 64’ü kentlerde yaşamakta, ailelerin % 80’i mülkiyeti kendilerine ait konutlarda yaşamaktadırlar. Hane sayısının % 99,5’inde elektrik, % 97,8’inde su, % 97,1’inde TV ve % 85,2’inde mobil telefon bulunmaktadır. Tunus Sosyal Sigortalar Kurumunun üyelerine uzun vadeli ve düşük faizli otomobil kredisi sağlamasının etkisiyle, ülkedeki otomobil sayısında büyük artışlar görülmüş, 1994 yılında ailelerin % 15’i otomobil sahibi iken bu oran şimdi % 22,6 olmuştur. Resmi rakamlara göre 2011 yılında % 18,3 olan işsizlik, ülkenin kronikleşen temel ekonomik sorununu oluşturmaktadır. İş gücünün % 49’u hizmet, % 17,9’u tarım ve % 33,1’i sanayide istihdam edilmektedir. KTO Dış Ticaret Servisi 6 TUNUS ÜLKE RAPORU Tunus Afrika’nın en iyi kalifiye iş gücüne sahip ülkesidir. Tunus’ta 10.000 civarında çeşitli dallarda mühendis bulunmaktadır. Tunus’ta yabancı dil olarak Fransızca kullanılmakta ve çok yaygın olarak konuşulmaktadır. İngilizce bilen kişi sayısı çok sınırlı olmakla birlikte, özellikle Türkiye’de çeşitli üniversitelerde eğitim görmüş eleman bulmak mümkündür. Vasıfsız iş gücü temininde bir sorun bulunmamaktadır. Aylık ücret, ilgili kanuna göre belirlenen asgari ücrete uygun olmak şartıyla, toplu sözleşmeler veya işçi-işveren arasında yapılacak sözleşmeyle serbestçe belirlenmektedir. Asgari ücretler, 2011 itibarıyla aylık 40 saat üzerinden 246 TD ve 48 saat üzerinden 286 TD dir.Tunus Sosyal Sigorta Sistemi hemen hemen bütün ücretli ve hak sahiplerine mesleki ve sosyal kategorilerine bakmaksızın hizmet vermektedir. Sosyal sigorta işveren payı % 18, sosyal sigorta işçi katkı payı ise %8,47 olup, toplam % 26,47 ‘dır. 1.2. GENEL EKONOMİK DURUM 1.2.1. Ekonomik Yapı: Tunus ekonomisinin genel yapısı incelendiğinde, ülkenin bağımsızlığını kazandığı 1956 yılından 1970’li yıllara kadar devletin ekonomik yaşama önemli ölçüde müdahale ettiği görülmektedir. Sömürge döneminin bir sonucu olarak yabancıların elinde bulunan geniş araziler 1964 yılında kamulaştırılarak köylülere dağıtılmış, aynı dönemde köylüleri tarım kooperatiflerinde örgütlemeye yönelik girişimlerde bulunulmuş, ancak sözkonusu girişimlerden kırsal kesimdeki yaygın muhalefet ve kredi veren devletlerin baskısı sonucunda vazgeçilmiştir. Tunus’ta 1972 yılından itibaren özel sektör yatırımlarının teşvik edilmesi amacıyla bazı önlemler yürürlüğe konmasına rağmen, gerçek anlamda serbest piyasa ekonomisine ancak 1987 yılında adım atılabilmiştir. Tunus ekonomisi, turizm başta olmak üzere, hizmet sektörü, tarım, tekstil ve konfeksiyon, hafif sanayiler ile petrol ve fosfat üretimine dayanan gelişme yolunda bir ekonomidir. Kalkınmaya dönük yatırımlarda gerek Batılı devletlerin (1990’lı yılların ikinci yarısından itibaren Avrupa Birliği), gerek uluslararası kuruluşların sağladığı mali destek önemli yer tutmaktadır.. Tunus ekonomisi tarım, madencilik, enerji ve imalat sektörleriyle gelişen bir ekonomidir. Gıda ürünleri ithalatta önemli bir yer tutmakla birlikte ülke, başta zeytinyağı olmak üzere önemli bir tarım ürünleri ihracatçısıdır. Dünya fosfat üretiminde ilk sıraları alan Tunus, fosfatı işleyerek fosforik asit ve gübreye dönüştürmektedir. Ülkede petrol ve gaz üretilmektedir. İmalat sektöründe ise, tekstil ve deri ürünleri en önemli ihraç kalemlerini oluşturmaktadır. Üretimde ve ihracatta fosfat ve petrol eski önemini yitirmiştir. Diğer taraftan tekstil, gıda işleme, elektrikli ürünler önem kazanmıştır. Haziran 1999’da Tunus’ta gerçekleştirilen ve özellikle Amerika ve Asya’daki yatırımcıların ülkeye olan ilgisini artırmayı amaçlayan bir Forum’da Tunus tarafı; tekstil, makine ve elektrikli ürünler, otomotiv parçaları, eczacılık ürünleri, ayakkabı ve deri, gıda ve bilişim teknolojilerine yapılacak yatırımlar açısından rekabet avantajına sahip olduklarını duyurmuştur. KTO Dış Ticaret Servisi 7 TUNUS ÜLKE RAPORU Tunus iç pazarının küçük olduğu düşünüldüğünde Tunus’un AB, Orta Doğu ve Kuzey Afrika’daki daha büyük pazarlara giriş imkanını da yatırımcılara sunduğu görülmektedir. AB ile arasındaki Ortaklık Anlaşması, Avrupa pazarına girişte sanayi ürünlerinde gümrüksüz giriş imkanı sağlamaktadır. Ekonomik Performans Tunus devletinin 2012 genel bütçesi 25.401 milyon Tunus Dinarı (yaklaşık 16.934 milyon dolar) olarak öngörülmektedir. 2011 yılı bütçesine göre %21,6 oranında artış öngörülmektedir. Bütçenin 19.644 milyon dinarlık bölümünün ülkenin öz kaynaklarından, geriye kalan 5.757 milyon Tunus Dinarının borçlanmayla karşılanması planlanmaktadır. 2011 yılında GSYİH içinde tarım ve balıkçılık sektörünün payı bir önceki yıl ile kıyaslandığında %7,9 dan % 9’a yükselmiştir. İhracat gelirlerinin ise özellikle gıda işleme alanında yaklaşık %9 ila 14’ü bu sektörden elde edilmektedir. Bu sektör toplam işgücünün yaklaşık %16’sını istihdam etmektedir. Yerli üreticileri korumak için AB dışı ülkelerden gelen ürünlere hükümet belirgin ticari engeller uygulamaktadır. Özellikle sermaye malı olmayan ithalata tarife dışı engeller uygulanmaktadır. Tunus, Genel Preferanslar Sistemi çerçevesinde mamul mallarda, tarımsal ürünlerde ve el sanatları ürünlerinde; ABD, Kanada, İsviçre, Avustralya ve Japonya’nın tercihli tarifelerinden yararlanmaktadır. Ayrıca Mısır, Fas, Ürdün ile tarife engellerini kademeli olarak tümüyle indirmeye yönelik Serbest Ticaret Anlaşmaları bulunmaktadır. 1998 yılında Davos’taki Dünya Ekonomik Forumu’nda yayınlanan Rekabet Raporu’nda Tunus Kuzey Afrika’daki ikinci güçlü ülke olarak değerlendirilmiştir. 1 2 3 4 TUNUS Sermaye Başı Gayri Safi Milli Hasıla Nüfus Gayri Safi Yurtiçi Hasıla Gayri Safi Yurtiçi Hasıla Büyüme Yıllık 2010 2011 2012 8950,00 USD 8860,00 USD 9360,00 USD 10549100,00 10673800,00 10777500,00 44.377.742.070 USD 46.434.616.144 USD 45.662.043.358 USD 3,00 -2,00 3,60 1.2.2.Ekonomide Geleceğe Yönelik Beklentiler Geçici hükümetin sunduğu 2012 yılı planına göre orta vadede 2015 yılı itibariyle % 7 büyüme hedeflenmektedir. Söz konusu plana göre yatırımların GSYH nın % 26 sını teşkil etmesi hedefler arasında yer almaktadır. Uluslararası ve bölgesel çevrelerde öngörülen iyileşmeler ve Tunus’un yeni pazarlar kazanmasıyla öngörülen büyüme oranı ile kişi başına düşen milli gelirin 2016 yılı itibariyle 9.000 Tunus Dinarına çıkması sağlanacaktır. Hükümetin ekonominin yeniden canlanması için açıkladığı programın bu yıldan itibaren faaliyete geçmesi planlanmaktadır. Bu program çerçevesinde hükümet yatırımları %10,6 lık bir artış ile 15.590 milyon TD çıkarmaya çalışacaktır. Böylece yatırımların GSYH içindeki payı iyileşirilip % 22,3 seviyesine çıkarılması hedeflenmektedir. KTO Dış Ticaret Servisi 8 TUNUS ÜLKE RAPORU İKİNCİ BÖLÜM SEKTÖRLER 2.1. SEKTÖRLER 2.1.1. Tarım ve Hayvancılık: Tarım sektörü Tunus’un en önemli sektörlerinden biri olup, ülke ekonomisindeki yeri GSYİH olan %9’luk katkısı ve toplam ihracattaki %6’lık payı ile tartışılmaz durumdadır. 2011 yılı toplam tarım ve gıda ürünleri ihracatı yaklaşık 1 milyar dolardır. Tunus gıda maddeleri ile ilgili kendi kendine yeter bir ülke konumuna gelmiş olup, stratejik tarım ürünlerinin üretimi ve tüketimi arasındaki fark giderek azalmaktadır. Tunus gıda maddeleri ithal ettiği gibi, aynı zamanda önemli bir tarım ürünleri (özellikle zeytinyağı) ihracatçısıdır. Tunus’ta üretilen zeytinyağının, yıllık üretim miktarına bağlı olarak yaklaşık % 75’lik kısmı ihraç edilmektedir. Tunus dünyada zeytinyağı üretiminde, AB’den sonra ikinci büyük üreticidir. 2011 yılında zeytinyağı ihracatı ise 257 milyon ABD doları olarak gerçekleşmiş olup, bu miktar toplam tarım ürünleri ihracatının % 25’ine karşılık gelmektedir. Tunus zeytinyağı ihracatının % 70’ini İtalya ve ABD’ye gerçekleştirmektedir. Hurma, turunçgiller, bağcılık, çeşitli sebzeler gibi ticarete konu olan tarımsal üretimin yanı sıra balıkçılık ve su ürünleri sektörleri ülkenin diğer önemli tarımsal faaliyetleri arasında sayılabilir. Tarım ürünleri ihracatında; AB ülkeleri % 44, Magreb Ülkeleri de (Fas, Tunus, Cezayir, Libya, Moritanya) % 24 paya sahiptir. Tunus’ta 8,575 milyon hektarlık bir tarım alanı vardır. Bu alanın 4,9 milyon hektarlık kısmı kullanılır durumdadır. Ülkede tarımla uğraşan aktif nüfus 516.000’dir. Tunus’ta ekilebilir alanın % 90’nı özel sektöre aittir. Kamuya ait olan kısım ise uzun vadelerle kiralanmaktadır. Tunus’ta 21 adet baraj mevcut olup, yıllık su potansiyeli 4,5 milyon m3’tür. Ağaçlık alanın 120.000 hektar olduğu ülkede belli başlı orman ürünleri odun ve mantardır. Hububat üretimi tarım alanlarının 1,3 milyon hektarlık kısmını kaplamaktadır, bu miktar geçen yıllardaki 1,6 milyon hektarlık alanın altında kalmaktadır. Avrupa (Fransa ve İtalya) ile Karadeniz Ülkeleri (Ukrayna ve Rusya) önemli tedarikçileri olmuştur. Tunus’ta devlet eli ile yapılan ithalatta genellikle fiyat esas alınıp, kalitesiz ürün ithal edilmektedir. Bu da imalatçılar tarafından şikayetlere neden olmaktadır. Temel politika 2009-2013 döneminde üretimi artırarak ülkenin hububat ihtiyacını karşılamak ve ithalatı azaltmaktır. Kendi kendine yeter olma seviyesi olan 2,7 milyon ton üretime ulaşmak temel amaçtır. 1350 km.lik sahil şeridine sahip olan Tunus’ta balıkçılık sektörünün önemi çok büyüktür. Devlet bu önemi, limanlar yaparak ve sektördeki yatırımlara mali teşvikler sağlayarak göstermektedir. 10800 adet balık üretim çiftliği bulunmaktadır. Balıkçılık ürünleri ihracatı toplam tarım ürünleri ihracatı içerisinde %11’lik bir paya sahiptir. 2011 yılı ihracatı 216 milyon dolardır. Tunus ton balığı üretiminde ve ihracatında dünyada ilk sırayı almaktadır. Dondurulmuş balık ürünlerinin de %90’lık bölümü ihraç edilmektedir. KTO Dış Ticaret Servisi 9 TUNUS ÜLKE RAPORU 2.1.2. Sanayi: 2011 yılı itibarıyla Tunus’ta sanayi sektörü GSYİH’nın %30,4’ünü oluşturmaktadır. Ülkenin en önemli sanayi faaliyetleri; tekstil ve deri, petrol üretimi ve başta fosfat olmak üzere madencilik alanlarında yoğunlaşmaktadır. 1963 yılına kadar büyük oranda tarıma dayalı bir ekonomiye sahip olan Tunus’ta, sanayi sektörünün GSYİH’daki payı sadece % 6 iken, bugün bu oranın % 13,8 seviyelerine ulaşmasında ülkenin Avrupa’ya, özellikle Fransa’ya olan coğrafi ve kültürel yakınlığını iyi kullanmasına, 1993 yılında yürürlüğe giren yatırımları teşvik yasasına ve de kaliteli ve ucuz insan gücünün kısa zamanda yetiştirilmesine bağlayabiliriz. Tunus sanayi sektöründe 10 ve yukarısı işçi çalıştıran toplam 5702 şirket faaliyet göstermektedir. Şirketlerin % 47’si tamamen ihracata dönük üretim yapmakta olup, sektörün % 62’lik kısmına iş olanağı sağlamaktadır. Tunus, sanayileşme politikasında önceliği tarım ürünlerinin işlenmesine vermiştir. Buradaki hedef, yakın zamana kadar her türlü gıda maddesini ithal eden ülkenin, öncelikle bu sektörde kendine yeterli olması ve daha sonra makarna, kuskus, domates salçası, margarin, zeytinyağı gibi temel gıda maddelerini ihraç edebilmesidir.. Üretimin % 92’sini AB ülkelerine ihraç edilmekte olup, Tunus AB’nin 4. büyük tedarikçisidir. Ancak sektör, düşük katma değerli üretim, Asya ülkelerinden gelen rekabet ve AB ülkelerindeki ekonomik durgunluk nedeniyle zarar görmüştür. Hükümet, dokuma ve örme alt sektörlerindeki yatırımı artırarak katma değeri artırmayı amaçlamaktadır. Tunus tekstil sektörü bazı ünlü Avrupalı markalara ürün tedarik etmektedir. Hükümet, sektöre verilen yatırım teşviklerini de 5 yıllık bir süreç için %5’ten %20’ye çıkarmıştır. Bunun dışında İhracat Teşvik Fonu’ndan Tunuslu tekstil üreticilerine kredi sağlanmaktadır. Tekstil sanayinden sonra en çok istihdam olanağı yaratan sektör, elektrikli ve elektriksiz makine imalat sahasıdır. Tunus'ta elektrikli ve elektriksiz makine parçaları üretimi, küçük sermayelerle ve AB Ülkeleri ile ortak yatırım şeklinde kurulmuştur. Bu sektörde başta otomotiv sektöründe kullanılan makas, motor, debriyaj gibi parçalar üretilmektedir. Kimya sanayi büyük ölçüde ilaç ve daha sonra lastik sanayilerindeki büyümeye bağlı olarak gelişme kaydetmiştir. Buna ek olarak, gübre, boya, deterjan, kozmetik kimya sanayinin başta gelen sektörleridir. Kimya sanayinde devlet kuruluşları hakim durumda olmakla beraber, özellikle boya ve tutkal üretiminde özel sektör de yer almaktadır. KTO Dış Ticaret Servisi 10 TUNUS ÜLKE RAPORU 2.1.3. Madencilik: Tunus’un madencilik sektöründe petrol, doğalgaz ve fosfat üretimi hakim durumdadır. Petrol iki eski petrol sahası olan güneydeki El Borma ve Gabes Körfezindeki Ashtart’dan çıkartılmaktadır. Bu sahalardaki petrol zaman içerisinde azalmaktadır. Ancak Adam, Didon ve Oudna gibi daha küçük yeni petrol sahalardaki üretimler kısmende olsa azalan üretimi dengelemektedir. 2007 yılı sonu kayıtlarına göre yerli ve yabancı toplam 45 firma 50 arama ruhsatı ile Tunus’ta petrol ve doğalgaz araması yapmaktadır. 2007 yılında 8 yeni yabancı firma Tunus madencilik sektörüne katılmıştır. Ulusal petrol şirketi “Entreprise tunisienne d'activités pétrolières (ETAP)”nın petrol ve doğalgaz arama ve işletmelerinde % 50’ye kadar hisseye sahiptir. İngiliz enerji firması BG’nin Gabes Körfezindeki Miskar sahasında 1996 yılında üretime başlamasıyla Tunus’un doğalgaz üretimi çok hızlı artış göstermiştir. Miskar sahası halen Tunus doğalgaz üretiminin dörtte üçünü gerçekleştirmektedir. Dünyanın en büyük fosfat üreticilerinden biri olan Tunus’ta fosfat ülkenin güney batısındaki Gafsa’da çıkarılmaktadır.Fosfat madenciliğinde ülkede tekel olan “Compagnie des phosphates de Gafsa (CPG)” şirketi, dünyadaki talep ve fiyatları kontrol ederek elde edeceği gelirle ülkenin borçlarının bir kısmını kapatmayı düşünmektedir. 2.1.4. Müteahhitlik ve İnşaat: Tunus müteahhitlik ve inşaat sektörü Ekipman, İskan ve Arazi Planlama Bakanlığı’nın idaresi altındadır. Bakanlık, lojman inşası, alt yapı çalışmaları ve kamu binalarının inşası gibi faaliyetleri yönetmektedir. Tunus ekonomisinde tekstil, gıda sanayi ve tarımdan sonra dördüncü sırada inşaat sektörü almaktadır. Nüfusun % 80’inin kendi evinde oturduğu ve 2005 yılında yürürlüğe giren yabancıların ekonomik ve turistik amaçlı belirlenen bölgelerde mülk edinmelerinin kolaylaştırılmasına ilişkin yasa dikkate alındığında, gayrimenkul inşaatında son 10 yılda görülen yıllık ortalama % 3 oranındaki artışın, önümüzdeki yıllarda da devam etmesi beklenmektedir. Tunus’ta 2.000 adet kayıtlı müteahhitlik ve inşaat şirketi bulunmakta ve 15.000 adete yakın taşeron kayıt dışı faaliyet göstermektedir. Sektörün yapısı incelendiğinde çok büyük bir kısmının küçük ve orta ölçekli firmalardan genellikle aile şirketlerinden oluştuğu görülmektedir. En büyük şirketler sektörün % 20’lik kısmına sahip iken, yıllık 7,5 ila 40 milyon dolar arasında kontrat gerçekleştirmektedirler. Sektördeki kayıtlı şirket sayısının son yıllarda fark edilir derecede azalmasından dolayı fiyatlarda büyük düşüşler ve büyük bir rekabet söz konusu olmuştur. Sektör yaklaşık olarak 300.000 çalışana sahiptir. Bunun 250.000 adeti geçici işçi statüsündedir. İşçilerin eğitim seviyesi ortaokul düzeyindedir. Kayıtlı olan 2.000 şirket, müteahhitlere ait çeşitli sendikalar çerçevesinde toplanmıştır. Bu sendikalar Ulusal İnşaat Federasyonu’na bağlı olarak çalışmaktadırlar. KTO Dış Ticaret Servisi 11 TUNUS ÜLKE RAPORU Tunus, çeşitli büyük inşaat projeleri için Dünya Bankası, Avrupa Yatırım Bankası, Afrika Kalkınma Bankası gibi kuruluşlardan finansman yardımı almaktadır. Elektrik üretiminin özelleştirilmesinin ardından, hükümet havalimanı, liman ve su işleri ile ilgili inşa projelerini de özelleştirme yolunda büyük adımlar atmıştır. Tunus’ta yapılan kamu yatırımları ilgili kurumun bütçesine konan ödenekten ve/veya sağlanan dış kredilerle finanse edilmektedir. Tunus’ta dış finans kuruluşlarından sağlanan özellikle Avrupa Kalkınma Bankası, İslam Kalkınma Bankası, Kuveyt Arap Kalkınma Fonu ve Suudi Arabistan Kalkınma Fonu, Afrika Kalkınma Bankası ve Dünya Bankası kaynaklarından sağlanan finansmanla yatırımların finansmanı tercih edilmektedir. Diğer yandan, ülke fosfat işleme sonucunda oluşan çevre kirliliği ile ilgili olarak yapılacak faaliyetlerle ilgili olarak da kalkınma kredilerinden faydalanmaktadır. 2.1.5. Turizm: Hizmet sektörü, GSYİH’nın yaklaşık %44’lük bölümüne tekabül etmektedir. Turizm sektörünün hizmetler içindeki payı %14’dür. Tunus’a her yıl gelen 5-6 milyon civarındaki yabancı ziyaretçilerin %70’lik bölümü başta Almanya, İngiltere, Fransa ve İtalya olmak üzere Batı Avrupa ülkeleri vatandaşlarıdır. 2.1.6. Ulaştırma ve Telekomünikasyon Altyapısı: Demiryolu Tunus, “Société nationale des chemins de fer tunisiens” tarafından işletilen birçok şehre bağlantısı bulunan 1960 km.lik demiryolu ağına sahiptir. Uzatılan endüstriyel hatlar Le Kef, Kaserine ve Gafsa fosfat üretim sahalarına hizmet vermektedir. Demiryolu taşımacılığının tonaj olarak % 70’ini fosfat ve % 10’unu gübre taşımacılığı oluşturmaktadır Karayolları Tunus’ta toplam 20.000 km.yi bulan birincil ve ikincil karayolları ağına önemli ölçüde yatırım yapılmasına rağmen özellikle kentlerde trafik yoğunluğu gittikçe artmaktadır. Başkent Tunis’de trafik sıkışıklığını azaltmak için yeni yol, kavşak, alt ve üstgeçit inşaatları devam etmektedir. Tunus’taki tüm araçların yarısı Başkent Tunis’te yer almaktadır. Otobüsler yılda 800 milyon yolcu taşımaktadır. Bu yolcuların yarısı kamu kurumu olan Tunis Transport Company tarafından taşınmaktadır. Limanlar Tunus’ta altı ticari liman (Tunis-La Goulette-Radès, Sfax, Zarzis, Sousse, Gabès and Bizerte), Skhira’da bir petrol terminali ve 23 küçük liman bulunmaktadır. Bu limanlardan yılda % 94’ü uluslararası olmak üzere 24 milyon ton yük geçmektedir. Deniz yolcuğu yapan yolcuların % 99’u Tunis-La Goulette arasında seyahat etmektedir. Mal yükleme ve boşaltmadaki aksaklıklar, deniz, kara ve demiryolu ağlarının yetersizliği ve gümrük işlemlerindeki gecikmeler Tunus limanlarının en önemli sorunlarıdır. KTO Dış Ticaret Servisi 12 TUNUS ÜLKE RAPORU Telekomünikasyon Tunus, modernleşmenin ana ihtiyacı olan telekomünikasyon sektöründe son yıllarda büyük atılımlar yapmıştır. 2005 yılında büyümede % 24’lük bir paya sahip olarak, X. Kalkınma planında öngörülen 2.135 milyon dolarlık yatırımların başarıyla gerçekleştirildiğini göstermiştir. Sektörde üzerinde önemle durulan alanlar, GSM hatları, internet ve elektronik bilgi dağıtımı olmuştur. 2006 yılı başlarında özelleştirilen Tunus Telekom şirketi ve 2002 yılında faaliyete başlayan Tunus Orascom şirketi ülkenin iki GSM operatörü durumundadır. “Divona Telecom” isimli şirkete ise uydu yolu ile iletişim sağlaması amacıyla 2004 yılında bir lisans verilmiş bulunmaktadır. Sabit telefon hizmeti tamamen Tunus Telekom şirketi tarafından sağlanmaktadır. Bilgisayar ve telekomünikasyon eğitimi veren okul ve üniversitelerin sayısı son yıllarda hızla artmış olup, ülkede 750 adet bilgisayar sistemleri ve telekomünikasyon şirketi hizmet vermektedir. Ülkede internet kullanımı 2009 yılında 3,5 milyona çıkmıştır. İnternet ağının çok fazla gelişmediği Tunus’un bu alanda büyük ölçüde altyapı eksiği vardır. Ülkede mevcut internet teknolojileri; RTC, RNIS, ADSL, LS ve VSAT olarak sıralanabilir. 2.1.7. Enerji: Tunus’ta elektrik üretimi 2008 yılında 14,4 milyar kw/saat’e yükselmiştir. Toplam üretimin yaklaşık % 72’sini bir kamu kuruluşu olan “Société tunisienne de l'électricité et du gaz (STEG)” tarafından gerçekleştirilmektedir. Elektrik üretiminin % 22’si 2002 yılı ortalarında hizmete giren özel sektöre ait 471 mw’lık Rades II kombine çevrim santralinden sağlanmaktadır. 1996 yılında, STEG’nin dağıtım ve fiyatlandırma dışında enerji santralindeki monopolu sona ermiştir. Tunus’ta elektrik üretiminin yaklaşık % 99’u termal üretim olup bu üretimin % 96’sı yerli gazın ve Cezayir’den ithal edilen gazın yakılmasından elde edilmektedir. Doğalgaz, STEG ve “Libya Ulusal Gaz Şirketi”nin ortaklaşa inşa ettiği yıllık 2 milyar m3 kapasiteli boru hattı ile 2009 yılından beri Libya’dan ithal edilmektedir. Benzin, mazot, parafin, fuel oil, lpg içeren yerel petrol ürünleri üretimi Bizerte’deki kamuya ait rafinerinin kapasitesi ile sınırlıdır. Rafinerinin yıllık üretim kapasitesi sadece 1,8 milyon ton olup iç talebin yarısını dahi karşılayamamaktadır. KTO Dış Ticaret Servisi 13 TUNUS ÜLKE RAPORU ÜÇÜNCÜ BÖLÜM DOĞRUDAN YABANCI YATIRIMLAR 3.1. DOĞRUDAN YABANCI YATIRIMLAR 3.1.1. Doğrudan Yabancı Yatırımların Görünümü: World Investment Report’tan alınan verilere göre, 2005-2010 döneminde Tunus’a yapılan doğrudan yabancı sermaye yatırımı 31,3 milyar ABD dolarına ulaşmıştır. Tunus Yabancı Sermaye Ajansı (FIPA)’nın 2010 yılı verilerine göre, Tunus’ta 3.135 yabancı firma faaliyet göstermektedir. Tunus’taki yabancı yatırımın sektörlerdeki firma sayıları ve firmaların sektörel dağılım payları şöyledir; Sektörler Firma Sayısı Firma Sayısının Toplamdaki Payı (%) - Sanayi Üretimi 2454 78,3% - Çeşitli 165 6,7% - Plastik 117 4,8% - Tarım-Gıda 136 5,5% - İnşaat Malzemeleri 79 3,2% - Mekanik, metal, metalurji 295 12,0% - Elektrik-elektronik 260 10,6% - Kimya ve kauçuk 64 2,6% - Tekstil ve hazır giyim 1155 47,1% - Deri ve ayakkabılar 156 6,4% - İlaç 27 1,1% ? Hizmet 380 12,1% - Tarım 81 2,6% - Turizm 158 5,0% - Enerji 62 1,9% TOPLAM 3135 100% 2010 yılı verilerine göre, Tunus’ta faaliyet gösteren yabancı firmaların başlıca ülkelere göre dağılımı şöyledir; Ülkeler Firma Sayısı Fransa 1270 İtalya 744 Almanya 274 Belçika 217 İngiltere 89 İsviçre 84 Hollanda 77 ABD 75 KTO Dış Ticaret Servisi 14 TUNUS ÜLKE RAPORU Diğer 305 TOPLAM 3135 Tunus’ta iç piyasaya dönük ticari faaliyetlerde bulunmak üzere yatırım gerçekleştirmek isteyen yabancı bir firma, Tunuslu bir firma ile yapacağı ortaklıktan en fazla %49 oranında hisse alabilmektedir. Söz konusu oranlar imalat, sanayi ve turizm sektöründe %100 oranına çıkabilmekte; tarım ve balıkçılık alanında ise en fazla %66 olarak belirlenmektedir. Afrika’nın en iyi kalifiye iş gücüne sahip ülkesi olan Tunus’ta mühendis çalıştırma maliyeti aylık 1.000–1.200 ABD Doları’dır. Vasıflı işçi maliyeti ortalama 1,50 dolar/saat’tir. 3.1.2. Ülkedeki Serbest Bölgeler (Özel Ekonomik Bölgeler) Tunus’ta biri Zarzis’in güneyinde, diğeri Bizerte’in kuzeyinde olmak üzere toplam iki serbest bölge faaliyet göstermektedir. Serbest bölgelerin kurulduğu alan devlet mülkiyetinde olmakla birlikte özel firmalar tarafından işletilmektedir. Tunus’ta serbest bölgeler “Ekonomik Faaliyetler Parkı” olarak adlandırılmaktadır. Tunus Ekonomik Faaliyetler Parkına ilişkin yürürlükte bulunan mevzuatın bir örneği ekte sunulmaktadır. Söz konusu mevzuat kapsamında yatırımcılara çeşitli avantajlar sağlanmaktadır. Bu avantajlar şu şekilde sıralanabilir. • 10 yıl süreyle vergiden muafiyet, • Yatırılan sermayenin, gelirlerin ve karın serbestçe transferi, • Üretimde kullanmak kaydıyla gümrüksüz ithalat yapma hakkı, • Yatırımcıların park alanında kiraladıkları alanda bina ve gerekli alt yapıyı serbestçe kurma hakkı, • İşe alımlarda esneklik. KTO Dış Ticaret Servisi 15 TUNUS ÜLKE RAPORU DÖRDÜNCÜ BÖLÜM DIŞ TİCARET 4.1. DIŞ TİCARET 4.1.1. Genel Durum: Tunus’un dış ticaretine baktığımızda, 2012 yılında ihracatın 16,1 milyar $, ithalatın ise 22 milyar $ olarak gerçekleştiği, ihracatın ithalatı karşılama oranının %73,5’e ulaştığı görülmektedir. Yıllar itibarıyla giderek artan bir şekilde dış ticaret açığı veren Tunus, 2006 yılında 3,3 milyar $ dış ticaret açığı verirken, 2012 yılında bu açık 5,8 milyar $ düzeyindedir. 4.1.2. Ülkenin Dış Ticareti: DIŞ TİCARET GÖSTERGELERİ (MİLYON DOLAR) YILLAR İHRACAT İTHALAT HACİM DENGE 2003 8.027 10.951 18.978 - 2.925 2004 9.685 12.737 22.421 - 3.052 2005 10.494 13.174 23.668 - 2.681 2006 11.694 15.007 26.702 - 3.313 2007 15.165 19.099 34.265 - 3.934 2008 19.320 24.638 43.958 - 5.318 2009 14.445 19.096 33.541 - 4.651 2010 16.427 22.215 38.642 - 5.789 2011 17.847 23.952 41.799 - 6.105 2012 16.193 22.030 38.223 - 5.837 4.1.3. İhracatında Başlıca Ürünler: İHRAÇ ETTİĞİ BAŞLICA ÜRÜNLER (1000 DOLAR) GTİP ÜRÜNLER 2010 2011 2012 TOPLAM İHRACAT 16.426.570 17.846.965 16.192.743 2709 Ham petrol (petrol yağları ve bitümenli 2.080.784 2.288.916 1.857.497 minerallerden elde edilen yağlar) 8544 İzole edilmiş teller, kablolar ve diğer 1.292.332 1.751.559 1.584.552 elektrik iletkenler; tek tek kaplanmış liflerden oluşan fiber optik kablolar 618.419 753.748 884.061 6203 Erkekler ve erkek çocuk için takım elbise, takım, ceket, blazer, pantolon, tulum ve şort (yüzme kıyafeti hariç) 238.730 288.380 823.634 2710 Petrol yağları ve bitümenli minerallerden elde edilen yağlar 333.769 347.971 737.302 6204 Kadınlar ve kız çocuk için takım elbise, KTO Dış Ticaret Servisi 16 TUNUS ÜLKE RAPORU 8528 6403 8536 1509 3105 8708 6211 6109 2809 6110 8517 8803 takım, ceket, blazer, elbise, etek, pantolon etek, vb.(yüzme kıyafetleri hariç) Monitörler ve projektörler, televizyon alıcı cihazları Dış tabanı kauçuktan, plastik maddeden, tabii veya terkip yoluyla elde edilen köseleden ve yüzü deriden olan ayakkabılar Gerilimi 1000 voltu geçmeyen elektrik devresi teçhizatı (anahtarlar, röleler, sigortalar, fişler, kutular vb) Zeytinyağı ve fraksiyonları (kimyasal olarak değiştirilmemiş) Azot, fosfor ve potasyumun ikisini veya üçünü içeren mineral veya kimyasal gübreler Karayolu taşıtları için aksam, parça ve aksesuarlar Spor, kayak ve yüzme kıyafetIeri; diğer giyim eşyası Tişörtler, fanilalar, atletler, kaşkorseler ve diğer iç giyim eşyası (örme) Difosfor pentaoksit, fosforik asit ve polifosforik asitler Kazak, süveter, hırka, yelek vb. eşya (örme) Telefon cihazları, ses, görüntü veya diğer bilgileri almaya veya vermeye mahsus diğer cihazlar 88.01 ve 88.02 Pozisyonlarındaki hava taşıtlarının aksam ve parçaları 357.505 572.339 456.799 338.794 322.238 433.006 490.309 414.328 398.959 308.828 286.069 349.041 536.439 237.325 328.669 224.264 282.274 303.418 690.770 678.369 261.841 377.153 406.085 256.525 362.135 236.636 249.328 202.186 406.094 208.690 387.659 228.488 204.296 59.468 147.747 168.452 4.1.4. İthalatında Başlıca Ürünler: İTHAL ETTİĞİ BAŞLICA ÜRÜNLER (1000 DOLAR) GTİP ÜRÜNLER 2010 2011 2012 TOPLAM İTHALAT 22.215.362 23.952.125 22.029.962 2710 Petrol yağları ve bitümenli minerallerden 1.883.788 2.342.029 1.826.575 elde edilen yağlar 623.268 810.721 1.252.370 2711 Petrol gazları ve diğer gazlı hidrokarbonlar 778.915 622.559 644.199 8703 Binek otomobilleri ve esas itibariyle insan taşımak üzere imal edilmiş diğer motorlu taşıtlar (yarış rabaları dahil) 379.005 445.249 478.785 8536 Gerilimi 1000 voltu geçmeyen elektrik devresi teçhizatı (anahtarlar, röleler, sigortalar, fişler, kutular vb) 228.751 280.467 453.494 8542 Elektronik entegre devreler KTO Dış Ticaret Servisi 17 TUNUS ÜLKE RAPORU 1001 3004 8544 5209 8708 8901 1201 1701 2709 7408 8517 8538 8704 Buğday ve mahlut Tedavide veya korunmada kullanılmak üzere hazırlanan ilaçlar (dozlandırılmış) İzole edilmiş teller, kablolar ve diğer elektrik iletkenler; tek tek kaplanmış liflerden oluşan fiber optik kablolar Pamuklu mensucat (ağırlık itibariyle % 85 veya daha fazla pamuk içeren ve m2 ağırlığı 200 gr. ı geçenler) Karayolu taşıtları için aksam, parça ve aksesuarlar Yolcu gemileri, gezinti gemileri, feribotlar, yük gemileri, mavnalar ve insan veya yük taşımaya mahsus benzeri gemiler Soya fasulyesi Kamış/pancar şekeri ve kimyaca saf sakkaroz (katı halde) Ham petrol (petrol yağları ve bitümenli minerallerden elde edilen yağlar) Bakır teller Telefon cihazları, ses, görüntü veya diğer bilgileri almaya veya vermeye mahsus diğer cihazlar Esas itibariyle 85.35, 85.36 veya 85.37 pozisyonlarında yer alan cihazlarda kullanılmaya uygun aksam ve parçalar Eşya taşımaya mahsus motorlu taşıtlar 476.162 203.413 552.959 237.340 423.134 402.774 400.774 401.537 359.937 534.170 506.766 286.791 241.006 246.265 274.701 106.934 0 268.064 198.913 200.362 251.487 337.251 259.375 255.295 162.411 274.006 247.233 313.793 341.657 447.725 430.765 237.466 228.760 356.915 383.834 220.677 339.750 347.241 214.960 4.1.5. Başlıca Ülkeler İtibari İle İhracatı: Tunus, dış ticaretinin ağırlıklı bölümünü AB ülkeleriyle gerçekleştirmektedir. En yoğun ticari ve ekonomik ilişkilere sahip olduğu AB ülkeleri Fransa, İtalya ve Almanya’dır. 1 Ocak 2008 tarihinden itibaren Tunus ile AB arasında serbest ticaret alanı oluşturulmuştur. Tarifelerin indirimi sanayi sektörüne yöneliktir, tarım ve işlenmiş tarım ürünlerini kapsamamaktadır. Tunus’un Serbest Ticaret Anlaşması olduğu ülkeler; Türkiye, AB, EFTA, Libya, Agadir (Mısır, Fas ve Ürdün), Moritanya’dır. Tunus’un dış ticaretinde ilk üç sırayı, 2012 yılı verileri itibarıyla, Fransa, İtalya, ve Almanya almaktadır. Tunus’un dış ekonomik ilişkilerinde AB önemli bir yer tutmaktadır. Bu bağlamda Tunus Arap dünyasında AB ile Ortaklık Anlaşması imzalayan ilk ülke olma özelliğine sahiptir. Tunus, dış ticaretinin ağırlıklı bölümünü AB ülkeleri ile gerçekleştirilmekte olup, en yoğun ticari ve ekonomik ilişkilere sahip olduğu başlıca AB ülkeleri Fransa, İtalya ve Almanya’dır. Tunus, 2012 yılında ihracatın % 79,4’ünü, ithalatın % 64,6’sını AB ülkelerinden gerçekleştirmiştir. KTO Dış Ticaret Servisi 18 TUNUS ÜLKE RAPORU 2012 yılında Tunus’un ihracatı içerisinde 13’üncü sırada yer alan Türkiye’nin payı % 1,2 olmuştur. Aynı yıl Tunus’un ithalatında Türkiye 7’inci sırada yer almakta olup pazar payı % 3,6’dır. BAŞLICA ÜLKELER İTİBARI İLE İHRACAT (1000 DOLAR) 2010 2011 2012 TOPLAM İHRACAT 16.663.561 17.041.752 16.192.743 4.681.754 5.574.148 4.839.080 1 Fransa 3.095.192 3.578.766 2.894.353 2 İtalya Almanya 1.830.646 2.113.349 1.876.355 3 417.812 365.190 759.335 4 ABD 832.722 823.461 730.042 5 İspanya 966.104 362.955 535.999 6 Birleşik Krallık 459.795 400.579 493.248 7 Hollanda 471.927 567.254 488.122 8 Belçika 392.175 440.439 416.266 9 Cezayir Mısır 67.560 72.869 304.800 10 160.567 150.204 232.996 11 Polonya 302.935 143.961 222.048 12 Hindistan 13 Türkiye 280.721 249.789 195.624 124.900 219.462 177.427 14 Çin 112.149 190.087 167.567 15 Avusturya 4.1.6. Başlıca Ülkeler İtibari İle İthalatı BAŞLICA ÜLKELER İTİBARI İLE İTHALAT (1000 DOLAR) 2010 2011 2012 TOPLAM İTHALAT 20.768.466 22.475.549 22.029.962 Fransa 4.491.095 4.977.740 4.646.145 1 İtalya 4.541.153 4.231.089 4.066.983 2 Almanya 2.127.208 2.179.996 1.818.960 3 Çin 994.893 1.112.727 1.389.894 4 İspanya 1.187.302 1.183.071 1.289.928 5 Cezayir 536.252 650.330 1.018.687 6 7 Türkiye 714.386 802.677 796.828 ABD 571.181 586.065 593.872 8 Belçika 543.148 528.556 524.885 9 440.383 1.054.796 491.637 10 Rusya Federasyonu 344.789 185.610 423.351 11 G. Kore 217.540 376.474 351.416 12 Brezilya 232.010 266.734 316.782 13 Ukraine 360.268 357.299 302.846 14 Hollanda 256.458 270.616 298.290 15 Hindistan KTO Dış Ticaret Servisi 19 TUNUS ÜLKE RAPORU BEŞİNCİ BÖLÜM TÜRKİYE İLE TİCARET 5.1. TÜRKİYE İLE TİCARET 5.1.1. Genel Durum: Türkiye ile Tunus arasındaki ticari ilişkiyi geçmiş yıllar boyunca incelediğimizde, ticaretin ülkemiz lehine bakiye verdiği görülmektedir. 2000 yılında ikili ticarette Türkiye lehine dış ticaret fazlası 97 milyon ABD Doları iken, 2012 yılında dış ticaret fazlası 6 katın üzerinde artarak 601 milyon ABD dolarına ulaşmıştır. 5.1.2. Türkiye – Tunus Dış Ticaret Değerleri (Milyar Dolar) TÜRKİYE-TUNUS DIŞ TİCARET DEĞERLERİ (1000 DOLAR) YILLAR İHRACAT İTHALAT HACİM DENGE 162.271 64.842 227.113 97.429 2000 140.592 72.935 213.527 67.657 2001 121.141 71.800 192.941 49.341 2002 220.015 98.139 318.154 121.876 2003 256.162 100.409 356.571 155.753 2004 294.785 117.372 412.158 177.413 2005 324.893 150.094 474.987 174.799 2006 530.277 229.788 760.065 300.489 2007 778.098 365.381 1.143.480 412.717 2008 647.082 234.980 882.062 412.102 2009 713.631 280.720 994.351 432.911 2010 802.791 249.789 1.052.580 553.001 2011 796.860 195.658 992.519 601.202 2012 647.765 170.860 818.625 476.905 2012 (Ocak-Ekim) 680.228 250.893 931.121 429.335 2013 (Ocak-Ekim) 5.1.3. Türkiye’nin Fasıllar Bazında Tunus’a İhracatı: TÜRKİYE'NİN TUNUS'A İHRACATINDA BAŞLICA ÜRÜNLER (1000 DOLAR) GTİP Ürünler 2010 2011 2012 GENEL TOPLAM 713.632 802.302 796.861 58.461 50.482 61.202 8703 Binek otomobilleri ve esas itibariyle insan taşımak üzere imal edilmiş diğer motorlu taşıtlar 60.286 67.387 54.643 5209 Pamuklu mensucat (ağırlık itibariyle % 85 veya daha fazla pamuk içeren ve m2 ağırlığı 200 gr. 15.129 23.090 26.224 5211 Pamuklu mensucat (pamuk oranı < % 85 olan sentetik veya suni liflerle karıştırılmış olup m2. 20.135 12.470 23.695 6203 Erkekler ve erkek çocuk için takım elbise, takım, KTO Dış Ticaret Servisi 20 TUNUS ÜLKE RAPORU 8504 2402 8704 7308 6006 7208 8418 5407 6204 2711 802 3102 4811 8474 7214 2814 6109 7216 6110 8516 8708 8705 6104 7213 ceket, blazer, pantolon, tulum ve şort Elektrik transformatörleri, statik konvertörler (örneğin; redresörler) ve endüktörler Tütün/tütün yerine geçen maddelerden purolar, sigarillolar ve sigaralar Eşya taşımaya mahsus motorlu taşıtlar Demir veya çelikten inşaat ve inşaat aksamı, inşaatta kullanılmak üzere hazırlanmış demir veya çelik Diğer örme mensucat Demir veya alaşımsız çelikten yassı hadde ürünleri (genişlik >= 600 mm) (sıcak haddelenmiş) (kaplanm Buzdolapları, dondurucular ve diğer soğutucu ve dondurucu cihazlar ve ısı pompaları Sentetik filament ipliklerinden dokunmuş mensucat Kadınlar ve kız çocuk için takım elbise, takım, ceket, blazer, elbise, etek, pantolon etek, vb. Petrol gazları ve diğer gazlı hidrokarbonlar Diğer kabuklu meyveler (taze/kurutulmuş) (kabuğu çıkarılmış/soyulmuş) Azotlu mineral veya kimyasal gübreler Kağıt, karton, selüloz vatka ve selüloz liften tabakalar Toprak, taş, metal cevheri vb. Ayıklama, eleme, tasnif, ayırma, yıkama, kırma, öğütme, yoğurma, Demir veya alaşımsız çelikten çubuklar (dövülmüş, sıcak haddelenmiş, haddeleme işleminden sonra buru Saf amonyak veya amonyağın sulu çözeltileri Tişörtler, fanilalar, atletler, kaşkorseler ve diğer iç giyim eşyası (örme) Demir veya alaşımsız çelikten profiller Kazak, süveter, hırka, yelek vb. Eşya (örme) Elektrikli su ısıtıcıları, elektrotermik cihazlar, ortam ısıtıcıları, saç ve el kurutucuları, ütüler Karayolu taşıtları için aksam, parça ve aksesuarlar Özel amaçlı motorlu taşıtlar (kurtarıcılar, vinçli, itfaiye, beton karıştırıcılı, yol süpürme, zift Kadın ve kız çocuk için takım elbise, takım, ceket, blazer, etek, pantolon, tulum ve şort (örme)(yüz Demir veya alaşımsız çelikten filmaşin (sıcak haddelenmiş, kangal halinde) KTO Dış Ticaret Servisi 5.320 13.370 19.100 21.392 17.989 18.785 9 1.798 42.250 18.261 18.165 13.965 8.829 22.307 12.824 16.904 16.287 14.014 16.174 13.585 8.441 7.662 13.099 14.084 12.542 12.722 3.714 17.419 10.929 15.895 12.199 11.895 761 12 1.294 11.817 11.741 5.783 56.308 11.538 15.654 33.822 11.087 7.583 8.504 9.227 8.406 6.610 6.832 5.109 4.650 5.030 6.745 8.166 7.961 7.875 6.049 - 5.824 - 7.469 7.348 7.051 6.775 6.348 9.117 28.533 6.346 21 TUNUS ÜLKE RAPORU 5.1.4. Türkiye’nin Fasıllar Bazında Tunus’a İthalatı: TÜRKİYE'NİN TUNUS'TAN İTHALATINDA BAŞLICA ÜRÜNLER (1000 DOLAR) 2010 2011 2012 GTİP Ürünler GENEL TOPLAM 280.720 249.790 195.659 149.709 108.763 62.816 3105 Azot, fosfor ve potasyumun ikisini veya üçünü içeren mineral veya kimyasal gübreler 28.691 28.550 34.915 2710 Petrol yağları ve bitümenli minerallerden elde edilen yağlar 13.373 21.864 16.348 2809 Difosfor pentaoksit, fosforik asit ve polifosforik asitler 9.255 4.734 6.660 2835 Fosfinatıar, fosfonatlar, fosfatlar ve poıifosfatlar 6.101 7.453 5.079 8708 Karayolu taşıtları için aksam, parça ve aksesuarlar 9.050 7.845 4.940 8544 İzole edilmiş teller, kablolar ve diğer elektrik iletkenler; tek tek kaplanmış liflerden oluşan fibe 3.361 5.382 4.714 6203 Erkekler ve erkek çocuk için takım elbise, takım, ceket, blazer, pantolon, tulum ve şort (yüzme kıy 3.284 3.285 4.370 8421 Santrifüjler; sıvıların veya gazların fiıtre edilmesine veya arıtılmasına mahsus makina ve cihazlar 2.677 5.698 4.156 5209 Pamuklu mensucat (ağırlık itibariyle % 85 veya daha fazla pamuk içeren ve m2 ağırlığı 200 gr. I geçe 3.244 4.414 3.729 6204 Kadınlar ve kız çocuk için takım elbise, takım, ceket, blazer, elbise, etek, pantolon etek, vb.(yüzm Hurma, incir, ananas, avokado ve guava armudu, 4.216 4.902 3.308 804 mango ve mangost (taze/kurutulmuş) 8.200 2.908 7108 Altın (platin kaplamalı altın dahil) (işlenmemiş veya yarı işlenmiş ya da pudra halinde) 468 2.863 3103 Fosfatlı mineral veya kimyasal gübreler 1.012 2.413 0301 Canlı balıklar 1.150 2.813 2.336 3102 Azotlu mineral veya kimyasal gübreler 1.384 134 2.292 8537 Elektrik kontrol, dağıtım tabloları, panolar, konsollar, kabinler, diğer mesnetler ve sayısal kontro 1.452 1.916 2.261 4105 Koyun ve kuzuların dabaklanmış veya crust (ara kurutmalı) derileri 1.644 2.258 2.087 8536 Gerilimi 1000 voltu geçmeyen elektrik devresi teçhizatı (anahtarlar, röleler, sigortalar, fişler, ku 3.782 2.956 1.740 6911 Porselen veya çiniden sofra ve mutfak eşyası, diğer ev eşyası ve tuvalet eşyası 1.174 1.363 1.375 6110 Kazak, süveter, hırka, yelek vb. Eşya (örme) 1.600 1.578 1.333 7616 Aluminyumdan diğer eşya 1.280 2826 Florürler, florslikatlar, floraluminatlar ve diğer kompleks flor tuzları 179 847 1.239 7306 Demir veya çelikten diğer ince ve kalın borular ve içi boş profiller KTO Dış Ticaret Servisi 22 TUNUS ÜLKE RAPORU 5.1.5. İki Ülke Arasındaki Anlaşma ve Protokoller: ANLAŞMA ADI Turizm İşbirliği Anlaşması İMZA TARİHİ 28.09.1981 Sivil Havacılık Anlaşması 07.05.1982 Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşması 02.10.1986 Hükümetlerarası Daimi Komisyon Kurulmasına İlişkin Anlaşma Deniz Taşımacılığı Anlaşması 23.05.1989 Tarım Alanında İşbirliği Anlaşması 23.05.1989 Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması Anlaşması Ticaret, Ekonomik ve Teknik İşbirliği Anlaşması 29.05.1991 Kara Ulaştırma Anlaşması 25.03.2000 Sağlık ve Tıp Alanında İşbirliği Anlaşması 24.06.2000 Bilimsel ve Teknik İşbirliği Anlaşması 22.03.2001 Serbest Ticaret Anlaşması 25.11.2004 Sanayi İşbirliği Anlaşması 29.03.2005 Madencilik ve Jeoloji Alanlarında İşbirliği Anlaşması Ulaştırma Alanında Mutabakat Muhtırası 01.02.2006 Gümrük İşbirliği Anlaşması 02.12.2010 Türkiye-Tunus Dostluk ve İşbirliği Anlaşması 15.09.2011 KTO Dış Ticaret Servisi 23.05.1989 15.07.1992 09.06.2008 23 TUNUS ÜLKE RAPORU ALTINCI BÖLÜM KONYA İLE TİCARET 6.1. KONYA İLE TİCARET 6.1.1. Konya’nın 2012 Yılında Tunus’a Yapmış Olduğu İhracat Kalemleri: Ürün Adı Sıvılar için pompalar (ölçü tertibatı olsun olmasın) ve sıvı elevatörleri Karayolu taşıtları için aksam, parça ve aksesuarlar Süt sağma makinaları ve sütçülükte kullanılan makina ve cihazlar Sadece veya esas itibariyle 84.07 veya 84.08 pozisyonlarındaki motorların aksam ve parçaları Demir veya çelikten diğer eşya: Toprağı hazırlamaya, işlemeye, ekmeye, ormancılıkta kullanılan makina ve cihazlar; çimen, spor sahaları için silindirler Anorganik kimyasal müstahsallar, organik, anorganik bileşikler Hasat ve harman, çim biçme makinaları ile yumurta ve tarım ürünlerini büyüklüklerine göre ayıran ve temizleyen makinalar Tohum, hububat, kuru baklagilleri temizleme, tasnif etme ayıklama ve öğütmeye mahsus makina ve cihazlar Römorklar ve yarı römorklar; hareket ettirici tertibatı bulunmayan diğer taşıtlar; bunların aksam ve parçaları Battaniyeler, diz battaniyeleri Çikolata ve kakao içeren diğer gıda müstahzarları Ayakkabı, mobilya, döşeme, otomobil karoseri, cam veya metal boya ve cilaları, temizleme pat ve tozları, vb Müstahzarlar Isı değişikliği yöntemi ile maddeleri işlemek için cihazlar, elektrikli olmayan şofbenler veya depolu su ısıtıcıları Aluminyumdan çubuklar ve profiller MotorIu taşıtIar, bisiklet, motosikletIerde için aydınIatma veya işaret cihazIarı, cam siliciler vb tertibat Aluminyumdan diğer eşya KTO Dış Ticaret Servisi Dolar 1.346.226 1.033.404 897.719 732.188 575.943 492.309 462.934 360.024 359.023 240.241 206.225 185.783 168.300 155.993 155.843 114.061 107.047 24 TUNUS ÜLKE RAPORU 6.1.2. Konya’nın 2012 Yılında Tunus’a Yapmış Olduğu İthalat Kalemleri: Ürün Adı Florürler, florslikatlar, floraluminatlar ve diğer kompleks flor tuzları Osiloskop, spektrum analizörleri vb cihazlar; alfa, beta, gama, X-ışını, kozmik ve diğer ışınları ölçme-bulma cihazları Bakırdan veya başları bakırdan ve gövdeleri demir ve çelikten çiviler, pünezler; bakırdan somun, vida, çivi, pim vb Dolar 1.280.000 6.253 630 6.1.3. Türkiye’nin ve Konya’nın Tunus’a Yıllara Göre İhracat / İthalat Rakamları Türkiye- Tunus Rakamları Dolar 2011 2012 2013(geçici) İhracat 802.302.122 796.738.054 892.536.564 İthalat 249.790.094 195.623.995 289.268.034 Konya-Tunus Rakamları Dolar 2011 2012 İhracat 7.492.915 8.738.656 9.081.735 İthalat - 1.286.883 1.928.466 KTO Dış Ticaret Servisi 2013(geçici) 25
