zehir kral mithradates`in hayatı - Akademik Personel Bilgi Bankası

adrienne mayor’dan
??????????????????
zehir kral mithradates’in
hayatı
hüseyin köker
“İyi Baba”, “Kurtarıcı” olarak da bilinen VI. Mithradates Eupator, MÖ 120- 63 yılları
arasında ‘Pontos Kralı’ olarak hüküm sürmüştür. Adrienne Mayor’ın kitabı, antik
dünyanın süper gücü Roma Devleti’ne karşı Anadolu’daki kent devletlerinin ve
halklarının kurtarıcısı olarak Roma’nın sert politikalarının karşısında yer alıp ona
savaş açan bu efsanevi kişiliğin hayatı üzerine kaleme alınmış bir biyografi.
rak yapmaya gayret ediyor. Bununla
birlikte, VI. Mithradates efsanesinin
çağlar boyu nasıl yaşatıldığını; hatta
günümüz modern kültüründeki yansımalarına da dikkat çekiyor. On beş
bölüm ve iki de ek bölümden oluşan
eser, akıcı bir dille kaleme alınmış,
adeta bir roman gibi bir çırpıda okunuyor.
kendisinin de bir suikasta kurban gideceği korkusuyla, ileride silah arkadaşları olacak olan yakın arkadaşları
ile birlikte saraydan uzaklaşmasını
ele alıyor. Bununla birlikte, yedi
yıl sürecek olan bu kaçış süresince
Mithradates’in hayatı ve gelecekle
ilgili planlarının nasıl şekillendiği
üzerinde duruyor.
Kitabın ilk bölümünde, MÖ 88 yılında kralın emriyle Ephesos’ta 80.000
Roma vatandaşının katledilmesi olayı ve ayrıca, tarihte buna benzer katliam örnekleriyle birlikte bu olayın
perde arkasını ele alıyor.
Beşinci bölüm, saraydan uzak kaldığı
bu yedi yıl boyunca, öldüğü düşünülen genç Mithradates’in dönüşü ve
hükümdar olması ile babasının katillerinden intikam alması; kardeşi
Laodike ile evliliği; imparatorluğunu
oluşturması ve tekrar arkadaşlarıyla birlikte ortadan kayboluşunu
ele alıyor. Ayrıca, aynı tarihlerde
Roma’daki genel durum hakkında
bilgi veriyor.
İkinci bölüm, Mithradates’in doğumu ve bu konudaki kehanetler ile
başlıyor. MÖ 135 ve MÖ 119 yıllarında
görülen ve kralın doğumunu muştulayan kuyrukluyıldız ile bu kehanetin
ta Çin’e kadar Doğu astrolojisindeki
yansımasını ele alıyor.
Adrienne Mayor’ın
The Poison King. The
Life and Legend of
Mithradates Rome’s
Deadliest Enemy,
Princeton University
Press, 2010.
2
Yazar, antik ve modern kaynakların
ışığında, şimdiye kadar yazılanların
ötesinde, kralın hayatına farklı bir
çerçeveden bakarak, kimi zaman tarihin karanlık sayfalarında yok olmuş
kısımları aydınlatmak için biraz hayal gücüne başvuruyor. Tabii bunu,
tarihi gerçeklerin elverdiği ölçüde
ve benzer durumlarla karşılaştıra-
Üçüncü bölüm, Mithradates’in çocukluk yılları ve eğitimini konu alarak,
bu çerçevede, Pers Kralı III. Darius,
Makedonia Kralı III. Aleksandros ve
Pergamon Kralı III. Attalos gibi tarihi
ve Herakles gibi mitolojik kişiliklerin
genç Mithradates’in hayatı ve düşünceleri üzerindeki etkilerini inceliyor.
Dördüncü bölüm, genç Mithradates’in babasının ölümünün ardından
Altıncı bölüm, kralın yokluğunda
idareyi ellerinde bulunduran karısı
Laodike’nin eylemleri ve kralın geri
gelişiyle kendisine karşı kurulan
planları nasıl bertaraf ettiği; kralın
Bithynia ve Kappadokia’daki eylemleri; Gaius Marius ile buluşması ve
Armenia Kralı Tigranes ile ittifakını
ele alıyor.
Yedinci bölüm, 1. Mithradates Savaşı ve kralın zaferinin Anadolu’daki
ve Roma’daki etkileri hakkında bilgi
veriyor.
Dokuzuncu bölüm, Yunanistan ana
karasının ve Makedonia’nın VI. Mithradates tarafından özgürlüğünün verilmesi; Roma senatosunun büyüyen
Pontos tehlikesi karşısında Sulla’yı
görevlendirmesi ve Roma ordusunun
Yunanistan’ı geri almasını ele alıyor.
Onuncu bölüm, Sulla’nın başarısının ardından krala bağlı Galatların
ayaklanması ve krala suikast girişimleri; Galatia’nın kontrolünün elden
gitmesi; Khiosluların cezalandırılışı;
Batı Anadolu kentlerinin krala karşı
ayaklanması; krala karşı suikast girişimleri ile Dardanos Antlaşması ile II.
Mithradates Savaşı’nı konu ediyor.
On birinci bölüm, kralın hayatı ve
saray yaşamı; zehir ve panzehirlerle olan deneyleri; bilim ve sanata
olan ilgisi ile yabancı dillere olan
yeteneğini ele alıyor. Bununla bir-
likte, Sulla’nın ölümü, Tigranes’in
Kappadokia’yı alması ve III. Mithradates Savaşı’nın nedenlerini ele
alıyor.
On ikinci bölüm, III. Mithradates
Savaşı, başarısız Kyzikos kuşatması, kralın Pontos’a geri çekilmesi ve
Lucullus’un Pontos’a girmesini ele
alıyor.
On üçüncü bölüm, kralın mahiyetiyle birlikte Armenia’ya, damadı
Tigranes’in yanına kaçışı; MÖ 88
yılında III. Mithradates Savaşı’nın
başlaması; Lucullus’un Pontos’u
ve Armenia’yı hâkimiyeti altına alması; kralın Zela Savaşı sonrası
Pontos’u geri alması ve Pompeius’un
Lucullus’tan görevi devralmasını ele
alıyor.
On dördüncü bölüm, Pompeius ve III.
Mithradates Savaşı’nın hazırlıkları;
kralın yenilerek Bosporus Krallığı’na
kaçışı; Armenia’nın Tigranes tarafından Pompeius’a teslim edilişi; MÖ 65
yılında Pompeius’un zafer ilan edişi;
kralın Kafkas Dağları’nı geçerek Bosporos ve Skythia Krallığı’nı oğlundan
devralışı; Roma’yı işgal için yeni
ordu hazırlığı; oğlu Pharnakes’in ihaneti ve kendisini kral ilan edişini ele
alıyor.
On beşinci bölüm, Mithradates’in
Pantikapeion’daki sarayında intihar
edişi; Pompeius’un Roma’daki zafer
alayı; Mithradates’in son sevgilisi
Amazon Hypsikretea’nın kralın ölümünün ardından akıbetini ele alıyor.
Ayrıca, kralın ölümünün bir aldatmaca mı olduğu ve Hypsikretea’nın
yaşamı üzerinde duruyor.
TOPLUMSAL TAR‹H 204 ARALIK 2010
Sekizinci bölüm, MÖ 88 yılındaki katliam; Atina ile olan bağlaşıklık anlaşması; Rhodos Savaşı; Aquillius’un yakalanışı ve Pergamon Tiyatrosu’nda
halkın önünde boğazına eritilmiş
altın dökülerek cezalandırılışını anlatıyor.
Birinci ek bölüm, Mithradates’in bir
kahraman mı yoksa hasta ruhlu bir
psikopat mı olduğu konusu üzerinde
duruyor. Maddeler halinde, Mithradates efsanesini antik ve modern
kaynaklar ışığında ele alarak, kralın
kişiliği ile kişisel bozukluklarını psikolojik açıdan değerlendirerek, 1980
yılında psikolog Robert Harde tarafından tasarlanan “standart sosyopat testi” ile de yorumluyor.
İkinci ek bölüm, Mithradates efsanesi üzerine, tarih boyunca görsel sanat, drama, opera, edebiyat ve popüler kültür alanlarında yaratılan sanat
eserlerinin bir listesini veriyor.
3