Kadın Cinsel Fonksiyon Bozuklukları

Kadın Cinsel Fonksiyon
Bozuklukları
Doç.Dr.Barış ALTAY
EGE Üniversitesi Tıp Fakültesi
Üroloji Anabilim Dalı, İzmir, Türkiye
Cinsel Sağlık
 Tatminkar
ve güvenilir bir şekilde cinsel
yaşamdan zevk alabilme kapasitesi ile
birlikte fiziksel, mental ve sosyal olarak
iyi olma halidir.
Cinsellik

Biyolojik

Psikolojik

Duygusal

Sosyal
Temel sağlık ve iyilik halimizi etkiler
 Kadında
fiziksel ve psikolojik uyarılma
sonucu beyindeki merkezler harekete
geçer.

Beyinden klitoris ve diğer cinsel
organlara gelen emir sonucu alınan uyarı
cinsel tepkiye dönüşür.
Cinselliği Etkileyen Faktörler

Fiziksel faktörler
-menopoz vs.
 Medikal faktörler
-kronik hastalıklar, ilaçlar
 Psikolojik faktörler
-depresyon, anksiyete
Partner/ilişki faktörleri
-partnerin ölümü vs.
 Sosyal faktörler

Seksüel Disfonksiyon Prevelansı

Seksüel disfonksiyon: Seksüel arzu veya
cevapta persistan bir bozukluk

18-59 yaş arası kadınların % 43 ve
erkeklerin % 31’i seksüel disfonksiyon
bildirmekte ABD Ulusal Sağlık ve Sosyal Yaşam Anketi

Kadınlarda görülen en sık iki problem cinsel
arzunun azalması ve disparoni
Türkiye’de Kadın Cinsel Fonksiyon
Bozukluğu Görülme Sıklığı Nedir?
 518
kadında yapılan çalışmada yaş
ortalaması 30.0±8.5 (18-55) idi ve bunların
%48.3’ünde (FSFI de 25 puandan az alan
kadınlar)’ünde seksüel fonksiyon
bozukluğu.
 18-30 yaş arasında % 41
 31-45 yaş arasında % 53.1
 46-55 yaş arasında % 67.9
Kadınlarda Seksüel fonksiyon bozukluğu
parametreleri:
% 48.3 cinsel isteksizlik
%35.9 uyarılma bozukluğu
%40.9 lubrikasyon azlığı
%42.7 orgazm olamama
%42.9 cinsel ilişki ile ağrı

En önemli risk faktörü sigara olarak belirlenmiş.

Öksüz ve ark. J Urol 2006
Erol ve ark.Tip ll diyabetik Türk kadınlarında
en sık rastlanan sorunları:
 Libidoda azalma (%77)
 Klitoral duyarlılıkta azalma (%62.5)
 Orgazm bozukluğu (%49)
 Vajinal rahatsızlık hissi (%41.6)
 Vajinal kuruluk (%37.5) semptomları olarak
ortaya koymuştur.
 Cinsel
aktivite 4 aşamada gerçekleşir:
1- Eksitasyon (Heyecanlanma) Fazı
2- Plato (Düzlük) Fazı
3- Orgazm Fazı
4- Rezolüsyon (Çözülme/Gevşeme) Fazı
Her bir fazda çeşitli değişiklikler olur ve
cinsel aktivite tamamlanır
Seksüel Cevap Siklusu
Geleneksel, Lineer
Kaplan Modeli

Non-Linear, Subjectif
Basson Modeli
Duygusal yakınlık
+
Orgazm
Cinsel olarak
nötral bir kadını uyarır
+
Plato
Cinsel haz

Duygusal ve fiziksel
tatmin
Spontan cinsel istek,
açlık
Uyarılma
Cinsel uyarı
Rezolüsyon
İstek
Uyarılma
ve cinselistek
Zaman
Uyarılmayı sağlayan psikolojik
ve biyolojik faktörler
Cinsel uyarılma
Heyecanlanma fazı
Fiziksel ve psikolojik uyarılma söz konusudur.
Kadın bir yandan geçmiş cinsel deneyimleri ve
fantezilerle psikolojik uyarı sağlarken diğer
yandan devamlı ve tempolu bir ön sevişmeyle
fiziksel uyarı oluşur.
 Bu faz birkaç dakikadan, birkaç saate dek
sürebilir.Kadın uyarıldığında vajina ve diğer
cinsel organlarda kan dolaşımı artar ve vajina
ıslanır.

Plato (düzlük) fazı
 Yüksek
cinsel uyarı devam eder ve bir çok
kadın ön sevişmeyle bu fazı uzatmaktan
zevk alır.
 Cinsel
organlara ait kaslar kasılır, vajina
ağzı genişler. Cinsel salgılar artar. Cinsel
kızarıklıkta, nabız ve tansiyonda artış olur.
Solunum hızlanır, kaslar gerilir.
Orgazm fazı
 Orgazm
cinsel heyecanın en üst düzeyidir.
Fiziksel uyarının yanı sıra erotik
düşünceler de orgazma ulaşmayı
kolaylaştırır.
 Kas ve sinirlerde oluşan ani gerilim boşalır
ve ardından tüm vücudu saran bir dizi
kasılma nöbeti oluşur. Klitoris, vajina,
uterus, anüs ve alt karın kaslarında
kuvvetli kasılmalar olur.
Çözülme (gevşeme) fazı

Yoğun bir terlemenin ardından vücut cinsel
aktiviteden önceki haline döner. Cinsel organlara
dolan kan hızla boşalır, salgılar azalır, klitoris
normal şekline ve uterus normal pozisyonuna
geri döner.

Meme başlarındaki sertleşme kaybolur ve
göğüsler küçülür. Cinsel kızarıklar geçer; kalp,
solunum ve kan basıncı normallesir. Gevşeme
ve rahatlama nedeniyle mutluluk hissi oluşur.
Kadın cinsel işlev bozukluğu
nedir?
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Cinsel istek bozuklukları
Cinsel uyarılma bozuklukları
Orgazm bozukluğu
Diaparoni
Vajinismus
Cinsel aversiyon (tiksinti) bozuklukları
Non-koital genital ağrı bozuklukları
Cinsel istek bozuklukları
 Cinsel
isteksizliğin nedenleri arasında;
cinsel organlara veya hormonal dengeye
ait bozukluklar, bazı ilaçlar, olumsuz cinsel
deneyimler, kendine güvensizlik, partnerle
cinsellik dışında olumlu paylaşım
yaşayamama, yoğun stres ve depresyon
sayılabilir.
Cinsel uyarı bozuklukları
 Ön
sevişme ve cinsel ilişki boyunca zevk
almaya yetecek kadar uyarı oluşmaz.
Uyarılamama nedeniyle gerekli biyolojik
dengeler sağlanamaz ve klitoris
sertleşmesi, vajina ıslaklığı, cinsel haz ve
orgazm zorlaşır.
Cinsel ağrı bozuklukları
 Kadınlarda
cinsel organlara yönelik cerrahi
girişimlerden sonra %30 oranında ağrı
bozukluğu gelişmektedir.
 Vajinismus
sıklıkla psikolojik nedenlerle
veya yetiştirilme koşullarına bağlı olarak
da karşımıza çıkmaktadır.
Orgazm bozukluğu
 Hiç
orgazm olamama veya orgazma
zor/nadiren ulaşma şeklinde görülen bir
problemdir.
 Kadının
orgazma ulaşabilmesinde yeterli
uyarılma ve ön sevişme ile cinsel
aktivitenin süresi önem taşır.
Cinsel Fonksiyon Bozukluğuna yol
açan nedenler:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Hormonal nedenler
Vaskülojenik nedenler (DM, sigara)
Nörojenik nedenler (Spinal kord
yaralanmaları, MS, disk hernisi, periferik
nöropati)
Müskülojenik nedenler
Pelvik cerrahi
Psikolojik nedenler
İleticiler
 Vazoaktif
intestinel peptid (VIP)
 Nitrik oksit (NO)
 Asetilkolin
 Prostoglandin E
 Subtance P
 Nöropeptid Y sayesinde vaginal
relaksasyon ve lubrikasyon sağlanır
Santral İleticiler
 Dopamin
 Serotonin
 Oksitosin
 Melanokortin
Seksüel Disfonksiyon ile İlişkili
Ajanlar

Antihipertansif ilaçlar (alfa1-2 blokerler, Ca
kanal blokerleri, diüretikler)
 SSS etkileyen ilaçlar
(Trankilizanlar,antipsikotikler,
antidepresanlar)
 Kemoterapötikler (Busulfan, klorambusil,
siklofosfamid)
 Hormonları etkileyen ilaçlar (Antiandrojenler, oral kontraseptifler)
Psikolojik Nedenler






Evlilik problemleri
Stres veya anksiyete
Kötü seksüel performans açısından endişe
Çözümlenmemiş seksüel oryantasyon
Depresyon
Geçirilmiş travmatik seksüel deneyim
Tanı
 Medikal
ve cinsel öykü
 Cinsel sorgulama formları
 Fizik bakı
 Laboratuar testleri (FSH, LH, T, sT,SHBG,
E2, DHEAS)
 Doppler Ultrason, vajinal pH ve komplians
ölçümü, biyoteziometri
 Psikososyal değerlendirme
Kadınlarda cinsel işlev bozukluğunun
belirtileri
1- Cinsel isteğin ve sekse duyulan ilginin çok az ya da
hiç olmaması
2- Cinsel aktivite sırasında uyarılmanın
gerçekleşmemesi
3- Cinsel aktivite sırasında vajina içerisindeki
kayganlığın çok az ya da hiç olmaması
4- Cinsel organlarda hissizlik
5- Zor veya hiç orgazm olamama
6- Cinsel aktivite sırasında ağrı ve rahatsızlık olması
7- Cinsel aktivite sonrasında ağrı ve rahatsızlık olması
Kadın Genital Sistemine
Hormonların Etkisi
 Östrojen:
Kan akımı regülasyonunda gereklidir.
Vajinal ve klitoral NOS salınımı ile NO
düzenleyicisidir.
Serum östrojen düzeyinde düşüş ile vajinal
mukoza epitelinde azalma ve müsküler
tabakada atrofi gözlenir.
Seks Steroidleri ve Libido
Düşük östrojen seviyeleri (50pg/dl)
Vulvar ve vajinal atrofiye neden olmakta his
azalması ve rahatsızlık duyma
 (Östrojen ReplasmanTedavisi: Vulvar his ↑
disparoni ↓ arzu↔)


Henüz premenopozal kadınlarda ve intakt overleri
olan postmenopozal kadınlarda fizyolojik dozlarda
eklenen androjenlerin libidoyu arttırdığına yönelik
yeterli kanıt yoktur
Östrojen Yetmezliğinin Klinik
Etkileri

Anatomik değişiklikler
-vajinal atrofi, pubik kıllanmada azalma, pubik yağlanmada azalma,
labia majora’da atrofi, vajinal elastisitede azalma, vajinal kuruluk
Seks cevap siklusunda değişiklikler
-heyecanlanma ve plato fazı uzar, orgazmik kapasite korunur
 Fiziksel değişiklikler
-vazomotor semptomlar, ürogenital atrofi, SSS’de etkiler
 Psikolojik değişiklikler

-ruh halinde değişiklikler, arzu kaybı
Testosteron ve Libido






Testosteron’un libido üzerine etkisi
Ruh hali, enerji ve iyilik hali üzerinde olumlu
etki
Östrojen biyosentezinde prekürsör
Direkt vazomotor etki  vajinal kan akımı ve
lubrikasyonda etki
Dolaşımdaki T’un %25 over, %25 adrenal ve
%50’si periferal dokularda adrenal ve over
kaynaklı DHEA’dan üretilir.
Total T<20 pg/dl ve serbest T<0.9pg/dl önemli
Androjen Yetmezliğinin Klinik
Etkileri

Azalmış libido

Açıklanamayan yorgunluk

Motivasyonda azalma

Kendini iyi hissetmeme
Menopoz






12 aylık amenore
Yüksek FSH seviyeleri
Ortalama 50 yaşlarında ortaya çıkar
Overler FSH ve LH’a daha az yanıt verirler
Hipotalamustan GnRH salınımı değişir
Hipofiz GnRH’a daha az yanıt verir
Erken Menopoz

Cerrahi menopoz


Kanser tedavisine bağlı





Overlerin alınması, sıklıkla histerektomi ile birlikte
RT, KT
Doğal erken menopoz
Genetik
Over gelişiminde problemler
Kromozomal düzensizlikler
Perimenopoz Semptomları
Sıcak basmaları
Vajinal kuruluk, atrofi
Göğüslerde hassasiyet
Ruh hali düzensizlikleri
Uyku düzensizlikleri
Üriner sistem
enfeksiyonları/inkontinans
 Menstrüel değişiklikler
 Yorgunluk
 Başağrısı ...






Menopozda Oluşan Fizyolojik
Değişiklikler









Cilt kan akımında azalma
Azalmış kas tonusu
Üriner meatusun distansiyonu
Seksüel stimulus sırasında meme boyutlarında
oluşan artışın olmayışı
Klitorisin reaksiyon zamanında uzama
Vajinal lubrikasyonun olmaması/azalması
Vajinal ekspansiyonda azalma (transservikal genişlik ve
uzunluk)
Dış 1/3 vajinal konjesyonda azalma
Orgazm ile azalmış bazen ağrılı uterin kontraksiyonlar
Menopozda Seksüel
Fonksiyonlarda Değişiklikler

Azalmış seksüel cevap

Disparoni

Azalmış seksüel aktivite

Azalmış seksüel arzu

Erektil disfonksiyon görülme sıklığı artan erkek partner
Yaşlanan Kadınlarda Seksüel
Değişiklikler
Vajinal duvarların incelmesi
Vajinal elastisitenin azalması
Uyarılma sırasında daha az kan toplanması
Orgazm sırasında azalmış vajinal ve uterin
kontraksiyonlar
 Azalmış vajinal lubrikasyon
 Sonuç olarak seksüel uyarılmanın ve
orgazmın hem menopozdan hem de
yaşlanma sürecinden negatif olarak
etkilenmesi




Cinselliği Pozitif Olarak Etkileyen
Faktörler






İlişkinin kalitesi
Sağlık
İletişim
Öncelikler
Tavır
Seksüel aktivite
Orta/İleri Yaş Kuşağı Cinselliği ile
İlişkili Pozitif Faktörler
Gebelik korkusu olmaması
 Erkeklerde artmış ejakulatuar kontrol
 Daha fazla zaman-para ve baskının ortadan
kalkması
 Kendisi ve vücuduyla daha barışık

Tedavi Stratejileri

Eğitim
http://www.androloji.org.tr
Tıbbi tedavi
 Partnerin tedavisi
 Seks terapisi

Yeterli Tıbbi Değerlendirme




Özellikle postmenopozal dönemde seksüel öykü
genel değerlendirmenin bir parçası olmalı
Azalmış libido postmenopozal kadınların temel
yakınması
Duyarlı ve yargısız yaklaşım
Sağlık çalışanlarının değerlendirmede, tanıda,
tedavide ve eğitimde rolü önemli
Tedavi Stratejileri

Disparoni tedavisi
-HRT, topikal veya vajinal östrojen, vajinal dilatatörler, düzenli cinsel ilişki
Orgasmik bozuklukların tedavisi
-SSRI’ları kesilmesi, uygun uyarılmayı sağla, disparoniyi tedavi et
 Arzu bozukluklarının tedavisi
-zaman, güven, dokunma, konuşma, yumuşaklık, testosteron ?
 Uyarılma bozuklukları tedavisi
-ilişkinin tedavisi, sıkıcı ve kısa rutinlerin önlenmesi, daha odaklanmış ve
direkt stimülasyon, vajinal atrofi için östrojen, sildenafil?

Hormon Replasmanı



Spesifik serum hormon seviyelerinin seksüel
fonksiyon ile ilişkisi net değil
Bu etkilerin her bir kadın bireye etkisi net değil
Diğer bilinmeyenler ise:
-uzun dönem güvenilirlikleri
-optimal tedavi tipleri, dozlar ve tedavi yolları
-hangi kadınların daha çok tedaviden yarar göreceği
-her iki hormonun birbirleriyle etkileşimi
Östrojen Replasmanı





Genellikle spontan veya cerrahi menapozda
gereklidir. NOS sentetaz aktivite artışı sağlar.
Seksüel aktivite sıklığı↑, cinsel haz↑, arzu↑,
uyarılma↑, fantaziler↑, doyum↑, vajinal
lubrikasyon↑, fiziksel olarak çekici hissetme↑
Disparoni↓, vajinal kuruluk↓, seksüel problemler↓
0.625 konjuge östrojen ile 5 mg.progesteron
asetat kombine tercih edilir.
Lokal, topikal veya vajinal östrojen preparatları
Testosteron Replasmanı

17 alfa metil testosteron (0.25-1.25 mg/gün) ve DHEA
(50-100 mg)

Transdermal Testosteron (150-300µg/gün),yaklaşık
erkeğin 1/20si kadarlık doz.

Tibolon (östrojenik, androjenik ve progestojenik steroid)

Seksüel aktivite↑, cinsel doyum↑, ilgi ↑, cinsel haz↑ ,
cinsel arzu↑, düşünceler ve fantaziler↑, uyarılma↑,
cevap↑
Vazoaktif ajanlar







Sildenafil ile vajinal NO artışı sağlanarak
uyarılma bozuklukları tedavisinde
kullanım(Plasebo kontrollü çalışmalarda etkinlik
belirgin değil)
L-Arginin
PgE1
Fentolamin
Apomorfin
Yohimbin
Bupropion (Aminoketon grubu antidepresan
SSRI’lara bağlı bozukluklarda etkiN)
Plasebo kontrollü çalışmalarda:
Östrojen replasmanı ile istek ve uyarılma artışı
sağlanırken; cinsel ilişki sıklığı ve orgazm
üzerine etkili bulunmamıştır.
 Östrojen-androjen tedavisi ile cinsel duyu, istek
ve seksüel ilişki sıklığında artış sağlanırken;
sadece östrojen ile ilişki sıklığı, lubrikasyon ve
disparonide fark gözlenmemiştir.
 Transdermal T ile cinsel fonksiyonda artış
gösterilmiştir.
 Tibolon ile cinsel fantezi, uyarılabilirlik ve
lubrikasyonda artış

Mekanik Cihazlar
 Klitoral
vakum cihazı
 Mekanik
 Vaginal
 Sakral
vibratörler
dilatatörler
sinir stimülasyonu (Direk veya
Transkutanöz yolla S2-S4 uyarımı)
Yaşam Biçimi Yaklaşımları






Egzersiz ve aerobik
Liflerden ve soyadan zengin, az
yağlı diyet
Düzenli seksüel aktivite
Relaksasyon ve stres azaltıcı
aktiviteler
Günlük güneş ışını
Alkol ve sigarayı azaltma