FRANSA`DA EKOLOJl VE SIYASET: EKOLOJII

FRANSA'DA EKOLOJl VE SIYASET: EKOLOJII
PARTİNİN DOGUŞU VE GELİşMESı
Burhan A YKAÇ*
Esat ÖZ""
GİRİş
1980'li yıllarda Batı Avrupa parlamentolarında yer almaya başlayan
çevrecilerin partileşmesi ile seçimlere katılmaya başlamalarını, 1973 yılına
kadaı' götürmek mümkündür. Bu durumun ilk örneklerini, 1973 yılında
Mulhouse bölgesi, 1974 yılında da Cumhurbaşkanlığı seçimlerine katılan
FranSiZ çevrecileri ile, 1973 yılında kurulan "Halk Partisi» (People Party)
nin ismini 1975 yılında «Ekoloji Partisİ" (Ecology Party) 1 olarak değişti­
ren ingiliz çevrecileri vermiştir.
Çevreci grupların seçimlere katılmasında ve partileşmesinde değişik
unsurlar roloynamıştır. Bunlardan biri, 1970'li yıllarda çevreci gruplara
artan halk desteğidir. Bilindiği gibi, 1970'ler "Çevresel İlgi Grafiği» nin
bızla yükseldiği yıllar olmuştur. Bu yıllardaki ilgi yükselişinin
yanında,
çevreci grupların ve bu gruplara üye olanların sayısındaki artış, konuya
halkın giderek artan boyutlarda destek vermeye başladığını göstermiştir.
Bu durum, karar verme sürecini daha fazla etkileyebilmek amacıyla par­
tileşme ve parlamentoda temsil edilme fikrinin doğmasına ortam hazır­
lamıştır.
Partileşmede, 1970'li yıllarda çevrecilerin hızlı ekonomik büyümeye ve
onun bir sonucu olan çevre sorunlarına karşı yapılan protestolarda ön
planda yer almaları da roloynamıştır. Bu dönemde kitle partilerinin çev­
re sorunları karşısındaki ilgisizliği Batı Avrupa'da «Yeşil» veya «Ekoloji»
partilerinin kuruluşunda önemli ölçüde etkili 0lmuştur. 2 Bunlara ek ola­
rak 1968 öğrenci olaylarının bıraktığı miras ile nükleer artıkların önemi­
nin artması da eko-politik hareketin güçlenmesine yol açmıştır.
Özellikle, 1980'li yıllarda partileşip, kamuoyunun ilgi odağı haline ge­
len ekolojistlerin gelişmesine zemin hazırlayan yeni siyasal kültürün oluş­
* Y.
Doı:.
Ga.zi üniversitesi i.kti:;:udi Ye idari Bilimlt"r Fakültesi Kamu Yönetimi
üyesi
** Araşt. Gör., Gazi üniversitesi Sosyal BiHm]!"r Enstitti.sü Siyaset Bilimi Ara.:ştırma
Görevlisi
1 Partinin ismi 1986 yılında Yeşil Parti (Gr"en Party) olarak değil'tirilmiştir.
2 MULLER_RO~IMEL, Feroinand : «Ecology PartiE's in Westem F.Jurope». Wes,t Europp.un
Politics, 1982, yol. 5, no. 1, sh. 68.
Bölümü
Dr.
öğretim
AMME İDARESİ DERGİS!
116
ması
büyük ölçüde daha önceki yılların ürünüdür, Nitekim 1970 ve 1977
ve 18-24 yaşları arasındaki Fransız gençlerinin siyasal
davranış kalıplarını belirleme amacı güden araştırmalar,
«Parlamenter
Oyun»un temel mekanizmalarını rededen, sağ-sol değerlendirmesini
an­
lamsız bulan ve siyasetle yakından ilgilenen orijinal bir gençlik grubunun
varlığını ortaya koymuştur,3 Böyle bir gençlik potansiyelinin yeni bir si­
yasal partinİn Ekolojist Partinin doğuşunda öncü rolü oynadığı söylene­
bilir.
yıllarında yapılan
PARODI'nin de belirttiği gibi,4 yerleşik çoğulcu demokrasilerde yeni
bir partinin ortaya çıkıp yaşamasının zor olması gerçeği karşısında Eko­
lojist partilerin incelenmesinin ilgi çekici olacağı muhakkaktır. Bu maka­
lede, yalnızca Fransız Eko]ojist Partisinin doğuşuna yol açan unsurlar,
partinin gelişimi, yapısı ve ideolojisi incelenecektir.
FRANSA'DA EKO-POLİTİK HAREI{ET VE PARTİLEŞME SÜRECİ
A
P ARTİLEŞME ÖNCESİNDE EKO-POLİTİK HAREKET
Fransa'da çevreci grupların siyaset sahnesinde aktif olarak yer alma­
diğer Batı Avrupa ülkelerinde olduğu gibi 1970'li yılların başlarında
olmuştur. 1960'lı ve 70'li yıllarda çevre sorunlarının önemli ölçüde hisse­
dilir hale gelmesi ve 1968 öğrenci hareketlerinde yer alan grupların çev­
reci örgütleri desteklemeye başlamaları, yeni yeni gruplar oluşturmaları
Fransa'da çevre hareketinin kitleselleşmesinde ve kamuoyunun duyarlığı­
nın artmasında büyük roloynamıştır.
ları
Fransız Yeşilleri kendi siyasal geçmişlerini iki ana bölüme ayırarak in­
celerler. İlk ekolojist adayın katıldığı 1974 Cumhurbaşkanlığı seçiminden,
1983'e kadar olan dönem ilk aşamayı oluşturur. İkinci aşama ise, çeşitli
ekolojist grupların birleşerek partileştikleri 1984 yılından itibaren başla­
yan dönemdir.s Bununla birlikte, çevrecilerin sosyo-politik bir hareket ola­
rak belirginleşmeye başlamaları 1970 yılına kadar
uzanır. 1970\ yılında
ABD'ndekine paralelolarak kurulan Dünyanın Dostları (Les Amfs de la
Terre) örgütü ile 1973 yılı mart ayında Mulhouse'da ilk ekolojist adayın
seçimlere katılarak % 2,9 oranında oyalması, 1974 Cumhurbaşkanlığı se­
çimi öncesinin bellibaşlı gelişmeleridir. 6 Ayrıca, işçi sendikaları da (CGT.
CFDT ve FO) özellikle 1970 yılından itibaren yaptıkları yayın ve toplan­
tılarda çevre sorunlarına daha çok önem vermeye başlamışlardır. İşçile­
3 PARODl, Jean·Luc: «E-ssai de Problematique»,
Janvier-Fevrier 1979. sh. 38·39.
4 PARODI, Jean-Luc: a.g.m., sh. 25.
Revue
5 Le Choix de la Vie : Les Verts et Laurs Propositions
PoHtique et
Po.lilique:=ı,
Parlem0ntaİre,
1986. Paris, sh. 3-4.
6 RüDlG, Wolfgang: «The Greens in E-urope: Ecologica.l Parti"" and The Euro.!YHlı
Elections of 1984:.>. Parliamentary
Affai.rs, Wiııt€r 1985. vol. 38, no. 1, sh. 61.62:
JOURNES, Cla.ud~: «Les tdees Politiques du Mouvement
EcologiquP»,
Revu<'
Fl"anGa-İse ıle 8cience Politique, vol. 29. no. 2. 1979, sh
235-236.
FRANSA'DA EKOLOJİ VE SİY ASET
rın yoğun olduğu kuruluşlar
çevre
sorunlarının
da konuyla ilgili araştırmalar
çözümü için öneriler getirmişlerdir.7
117
yapmışlar
ve
Ekolojistlerin 1974 Cumhurbaşkanlığı seçiminde
gösterdikleri
aday
DUMONT, 337.894 seçmenin oyunu alarak, toplam oyların % 1,32 sini
elde etmiştir. B W. RÜDIG, DUMONT'un adaylığını, Devletin kamuoyuna
çevre sorunları konusunda yeterli bilgi aktarmamasından dolayı «Ekolo­
jik BilgISizliği» yenmeye kalkışmanın ilk ciddi girişimi olarak niteler. 9
Reme
1974 Cumhurbaşkanlığı seçimine ilk kez bir ekolojist adayın katılarak
1,32 lik oy elde etmesi (Oyoranının çok düşük olmasına rağmen) önem­
Li bir gelişme olarak görülmelidir. Bu sonuç, siyasi yelpazenin oldukça kar­
maşık olduğu Fransa'da hem yeni bir grubun adayının seçimlere katılma­
sı, hem de çevrecilerin bundan sonraki seçimlere girmesini teşvik edici
olması bakımından önemlidir.
%
1974 Cumhurbaşkanlığı seçiminden sonra ekolojist adaylar,
belediye
seçimlerinde, bütün seçim çevrelerinde seçime katılmamalanna ve çoğun­
luk sistemine rağmen, kullanılan oyların % 5'inden fazlasını alarak 30 böl­
gede belediye seçimini kazanmıştır.1 0 Bu seçimde ekolojistlerin ençok
oy
aldıklan seçim bölgeleri nükleer santrallerin bulunduğu,
sanayileşmenin
yoğun olduğu ve çevre sorunlannın etkilerinin daha çok görüldüğü yerle~
şim birimleridir. Örneğin, kullanılan oylann Paris'te % 1O,1'ini, Chambery,
de % 19,5'ini, Mulhouse'da % 13,1'ini,
Grenoble'da
% 9,1'ini ve Lyon'da
% 8,6'sını almışlardır. ll
1978 parlamento seçimlerine «Ekoloji 78" adı altında ortak bir listeyle
ekolojistlerin oylarında bir düşme eğilimi görülmektedir. Toplam
490 seçim bölgesinin 1.68 inde seçimlere giren ekolojistler 559 398 seçmenin
oyunu almışlardır. Bu oy sayısı toplam oyların % 2,22'sine, seçime katıldık­
lan bölgelere göre ise % 4,4'üne tekabül etmektedir.t ı 1977 belediye
se­
çimlerinde aldıklan oylara göre, 1978 seçiminde görülen azalmayı, bu se­
çimlerin parlamento seçimleri olması ve temmuz 1977'de Malville'de anti­
nükleer hareket taraftarları ile polis arasında çıkan çatışmalann kamuoyu
üzerindeki olumsuz etkileriyle açıklanabilirP
katılan
Bu seçimlerde de, diğer seçimlerde olduğu gibi ekolojist adayların en
oyaldıklan bölgeler nükleer santrallerin bulunduğu ve sanayinin yo­
ğun olduğu bölgelerdir. Örneğin, Flamanville, La Hague ve Bas-Rhin (Aşa­
ğı Ren) de ekolojist adaylar % 7,5 civarında oy almışlardır.t 4 Bu seçimler­
çok
7 DUCLOS, Denis: «Classe Ouvriere et Environnement», Sociologie de Trava il, 1980,
no. 3, sh. 327.
8 BRIDGFORD, Jeff: «The Ecologist Movement and The French General Election
1978». Parliamentary Affairs. 1978, vol. 31, no. 3, sh. 315.
10
11
12
13
14
Le Choix de la Vie, a.g.e., sh. 3.
BRIDGFORD, Jeff: a.g.m., sh. 315.
Le Choix de la Vie. a.g.m., sh. 3; BRIDGFORD, Jeff: a.g.m., sh. 316.
RUDIG, Wolfgang: a.g.m., sh. 62.
BRIDGFORD. Jeff: a.g.m., sh. 317.
AMME İDARESİ DERGİSİ
llS
den sonra, Fransa'da geleneksel tartışma alanlarını oluşturan enflasyon,
işsizlik, asgari ücret, vergiler ve yatırımlar gibi konulara, çevre sorunları,
doğal kaynakların yok olması, nükleer enerjinin geleceği gibi konular da
eklenmiştir. Ayrıca, çevre sorunları, bundan böyle diğer partilerin proğ­
ramlarında da yer almaya başlamıştır. BRIDGFORD, bu durumun ekolo­
jist1erin seçmen açısından çekiciliğini azaltıcı bir etki yapacağını öne sür­
müştür. IS
Ekolojistler 1978 seçimlerinden sonra, 1984 yılında bir siyasal parti ku­
runcaya kadar geçen dönemde, 1979 Avrupa Parlamentosu, 1981 Cumhur­
başkanlığı ve 1983 belediye seçimlerine de katılmışlardır. «Europe Ecologie»
adı altında 1979 Avrupa Parlamentosu seçimlerine
katılan
ekolojistler
888 134 seçmenin (% 4,4) oyunu almışlardır. Ekolojistler, bu seçimlerde
barajm % 5 olması ve seçim kampanyasının finansmanmdaki güçlükler
1981 Cumhurba,?kanlığı seçiminde 1 122 445 seçmenin (% 3,8) oyunu alan
yüzünden Avrupa Parlamentosuna temsilci gönderemediklerini belirtirler. 16
ekolojistler, 1983 yılı belediye seçimlerine 100'ün üzerinde önemli şehirde
katılarak kullandan oyların
% 5A'ünü almışlar ve adaylarından 800'ü se­
çimleri kazanmıştır .17
B -
PARTINİN KURULUŞU VE GELİŞMESİ
Ekolojistler 1984 yılına gelinceye kadar, Rene DUMONl"un 1974 Cum­
seçim kampanyası sırasında şekillenen Ekoloji
Hareketi
(Mouvement Ecologique: ME) ile 1979 yılında. oluşturulan Elw-Politik Ha­
reket (Mouvement d'Ecologie Politique: MEP) gibi iki ana gruba ayrıl­
mışlardı. Bu grupların seçim zamanlarında yeterince işbirliği yapmama­
ları, eylemlerinde sürekli bir koordinasyon eksikliğinin bulunması, ekoloji
hareketinin devamlı ve organize olmuş araçlara sahip olmasını ve hare­
ketin bir merkezden yönetilmeSinin gereğini gündeme getirmiştir. Bu ge­
lişmeler sonucunda, Eko-Politik Hareketin
(MEP) ve Dünyanın Dostları
Örgütünün (RAT) bazı üyeleri ile, bazı bağımsız ekolojist derneklerin ka­
tılmasıyla «Yeşiller-Ekolojist Konfederasyon» (Les Verts-La Confederation
Ecologiste) ismiyle Aralık 1981'de yeni bir grup oluşturuldu.1 8 Diğer Batı
Avrupa ülkelerindeki çevreci grupların siyasal partiler halinde örgütlen­
melerinin ve bu yolla siyasal sistem içinde daha önemli roller oynamaya
başlamalarının da etkisiyle Fransız ekolojist1eri, Yeşiller-Ekolojist Konfe­
derasyonun'un adını, 1984 yılmda "Yeşiller-Ekolojist Parti» (Les Verts-Parti
Ecologiste) olarak değiştirmişlerdir.
hurbaşkanlığı
Ekolojist1er, partileşme sürecini
tamamladıktan sonra 1984 yılından
itibaren yapılan bütün seçimlere katılmışlardır. Ekolojist1er bu durumu
BRIDGFORD, Jeff: a.g.m., sh. 319.
Le Choix de La Vie, a.g.e., sh. 3.
Le Choix de la Vie, a.g.e., sh. 3.
CHAFER, Tony: «Politics and Ecology in Franr:e», Journal of Area Studies, 1984,
no. 10, sh. 36.
19 Le Choix de la Vie, a.g.'"., sh. 3.
15
16
17
18
FRANSA'DA EKOLOJİ VE SiYASET
119
seçmenler nezdinde, ekoloji hareketinin gelecekte de var olacak bir ha­ reket izlenimi bıraktığını ve ayrıca kalıcı bir yapıya kavuşulduğu imajı yarattığı şeklinde değerlendirirler.l 9 1984 yılından sonra girdikleri seçim­ lerde aldıkları oylar ve oranları Tablo i de belirtilmiştir. Bu tablo ince­ lendiğinde, Ekolojist Partinin Parlamento seçimlerinde
diğer
seçimlere (Cumhurbaşkanlığı, Avrupa Parlamentosu ve Mahalli İdareler)
nazaran daha az oyaldıkları görülmektedir. Bundan, seçimlerin niteliğinin seçim sonuçları üzerinde etkili olduğu sonucu çıkmaktadır. 1986 seçimlerinden itibaren, parlamento seçimlerinde değişik bir seçim sisteminin uygulanma­ ya başlanması yüzünden, seçmenlerin kendilerine yakın gördükleri en bü­ yük partiye oy verme eğilimi içine girdikleri söylenebilir. Cumhurbaşkan­
lığı seçimlerinde adayların hiçbirinin birinci turda oylann salt çoğunluğu­
EKOLOJİST PARTİNİN 1984 - 1988 ARASINDA YAPILAN SEçİMLERDE ALDıKLARı OYLAR Tablo i
ALDıKLARı
OY SAYıLARı VE OY ORANLARI
Seçimler
Genel Seçmen
Göre
Oy Oranı %
Aldıkları
Oy
Sayısına
Sayısı
-
Seçime
Seçmen
Göre Oy
Katılan
Sayısına
Oranı
%
--
1984 Avrupa Par­
lamentosu .seçim­
leri
574 756
1986 Parlamento
seçimleri
339 939
1,22
2,44**
1988 Cu rnh urb aş­
seçimi
1 145 502
3,02
3,78
1988 Parlamento
seçimleri
86 312
0,22
0,35
3,42/3,3*
-
1­
kanlığı
% 3.42
Yeşillerin,
% 3,3 Radikal Ekolojist grubun aldıkları oy oranla­
rıdır.
** Seçime katıldıkları bölgelere göre.
Kaynak: Le Monde, 17 Juin 1984, 18 Mars 1986, 26 Avril 1988, 8 Juin 1988.
AMME İDARESİ DERGİSİ
120
nu elde etme ihtimalinin zayıf olması, ekolojist seçmenlerin ve/veya sem­
patizanların kendi adaylarım desteklemelerine yol açmaktadır. Bu durum
1984 öncesi seçimlerde de benzer şekilde ceryan etmiştir.
Ayrıca,
Avrupa ülkelerinde olduğu gibi, çevre sorunlarıyla
dönemlerde yapılan seçimlerde ekolojistlerin
adaylarının) daha çok oyaldıkları görülmüştür. çevre so­
diğer
yoğun
olarak
adayının (veya
Batı
karşılaşıldığı
1984 ve 1988 SEçiMLERiNDE EKOLOJiST PARTiNiN
EN ÇOK VE EN AZ OY ALDlGI SEçiM ÇEVRELERi
Tablo
n
1988 CUMHURBAŞKANLlGI
SEçiMLERi
1984 AVRUPA PARLAMENTOSU
SEçiMLERi
Bölgeler
En Az
En Çok
%
%
En Az
Bölgeler
%
En Çok
%
00·
Cantal
2
- .. ­--_. _.
~
Correze
2,06
Cantal
.. _.­
-
......................... .. ........
2,44
. ....................
Correze
2,41
............
Corse de Sud
Haute-Corse
1,06
0,99
... _. --­
-~---'
Creuse
2,19
-
............ _- .........
.. ........... , ......
Corse de Sud
2,38
Creuse
2,52
... _--------.--_ .
---'
-
2,32
Landes
i···
Manche
Moselli
-
.................
5,01
5,03
Hautes-Alpes
Jura
-
5,32
-
5,35
·······.·.0...
Bas-Rhin
6,24
Bas-Rhin
Haut-Rhin
6,98
Haut-Rhin
-
9,24
4,27
Haute-Savoie
-
5,38
9,37
..........................
Territoire de
Belfort
-
Kaynak: Le Monde, 26 AvrU 1988 sayfa 6'daki tablodan
derlenmi~tir.
FRANSA'DA EKOLOJl VE SiYASET
121
runlarının genel seyri yanında, ülke içinde de kirlenmenin yoğun olduğu
sanayi alanlarında ve nükleer enerji santrallerinin bulunduğu bölgelerde
Ekolojist Partinin oy oranı diğer seçim çevrelerinde aldıkları oy oranla­
rına göre oldukça yüksektir.
Tablo lI'de de görüldüğü gibi, hem 1984 Avrupa Parlamentosu, hem de
1988 Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde ekolojistlerin en çok oyaldığı bölge­
ler kirliliğin yoğun olduğu Aşağı ve Yukarı Ren bölgaleridir. Bunun ya­
nında, önemli doğal güzelliklere sahip, ancak kirlilik tehlikesiyle karşı kar­
şıya bulunan alanlarda (Manş ve Yukarı Alpler) oy oranları genel oy or­
talamalarının üzerindedir.
Ekolojist Partinin elde ettiği sonuçlarda, siyasi yapılanmanın, seçim
sisteminin ve çevre sorunlarının seyri yanında başka unsurların da rol
oynadığını söylemek mümkündür. Örneğin, Fransız seçmenlerin siyasi yel­
pazedeki sağ-sol ayrımı içerisinde yer almayı sempatiyle karşılamamala­
rı, ekolojistlerin lehine gibi gözükmesine karşılık, Fransa'nın seçimlere il­
ginin az olduğu bir ülke olması ve ekolojist adayların özellikle finansman
güçlükleri yüzünden kendilerini ülkenin tamamında yeterince tanıtama­
maları, seçimlerde daha başarılı olamamalarının sebebi olarak gösterile­
bilir. ıo
II -- EKOLOJİST PARTiNiN YAPıSı VE iDEOLOJİSİ
A -
YAPıSı
1984 Kuruluş Kongresinden sonra «Kalıcı Bir Yapı» gorunumu veren
Ekolojist Parti'de partiyi oluşturan her bölge kuruluşunun özerkliği söz
konusudur. Hareketin koordinatörlük işlevini üstlenen Bölgelerarası Mil­
li Konsey (Le Conseil National InteıTegional: CNIR) 50 üyeden meydana
gelmekte olup, bu üyelerin 3/4'ü doğrudan bölgeler tarafından, geriye
kalan 1/4 lük kısmı ise yıllık genel kurulda belirlenir. Her üyenin katıla­
bildiği yıllık genel kurulda partinin izleyeceği ana politikalar tesbit edi­
lir. Bu ana politikaların uygulamaya konulması Bölgelerarası Milli Kon­
seyinin seçtiği 12 kişilik "Yürütme Kurulu» tarafından gerçekleştirilir. Bü­
tün sorumlulukların ortaklaşa paylaşıldığı ve komite tipi örgütlenme mo­
delinin benimsendiği Yürütme Kurulunda başkan veya genel sekreter bu­
lunmaz. Partinin sözcülüğü görevi, Yürütme Kurulunun dört üyesi tara­
fından yerine getirilir~ Parti yönetimi, üyelerin % LO unun isteği üzerine
her konuda (Bütün Üyelerinin Katıldığı) «Referandum»
yapmak zorun­
dadır. ıı
Parti içi demolı:rasiye önem veren Ekolojist Partinin örgütsel yapılan­
siyasi partilere göre farklılık gösterir. Partinin üst yönetimin­
de başkan ve genel sekreter gibi makamlara yer verilmeyişi, «Oligarşi­
ması diğer
20 SAINTENY, Guillaume: «Les Dirigeants Ecolojistc8 ('t le Champ Politique», Revue
Fram;aise de Science Politique, Vol. 37, no 1, Fevrif'l' 1987, sh. 22.
21 Le Choix de la Vie, ll.g.e., sh. 4.
AMME İDARESİ DERGISİ
122 nİn Tunç Kanunu» olarak nitelenen eğilimlerin ortaya çıkışının önlenme­
sinin bir aracı olarak düşünüldüğü şeklinde yorumlanabilir. Post-Modern
değerleri benimseyen, hiyerarşik yapılara karşı çıkan ekolojistlerin parti
örgütlenmesi ile politikaların tesbitinde gerçek anlamda katılmalı yöneti­
mi benimsediklerini söylemek mümkündür.
Ekolojist Partinin seçmenleri üzerinde yapılan bir araştırmada, seç­
menlerin nitelikleri, yaşları, meslekleri, yerleşim birimleri ve eğitim du­
rumları bakımından incelenmiştir. Bu araştırmada elde edilen sonuçlara
göre (Tablo nD partinin seçmenlerinin büyük bir çoğunluğunun (% 67.9)
34 yaşının altındaki seçmen grubunun oluşturduğu ortaya çıkmıştır. Ya­
pı1an başka bir araştırmada da benzer sonuçlar elde edilmiştir. 22 Partinin
en az oyaldığı yaş grubu ise 45-54 yaşları arasındaki seçmen grubudur
(% 8,5).
FRANSIZ EKOLOJİST PARTİstNİN SEÇMENLERİNİN SOSYAL YAPıSı (N: 802) Tablo III
Değişkenler
Yaş
Grupları
15-24
25-34
35-44
45-54
55-Daha
Yukarı
Oran
Değişkenler
Değişkenler
Oran
%
Yerleşim Alanı
%
Meslekler
%
37,4
30,5
13,0
8.5
10,6
Bölge
Küçük Yerleşim Birimleri
Büyük Şehirler
24,8
39,9
34,5
0,7
Üretim Sektörü*
Üretim Dışı
Sektör**
Beyaz Yaka-
29,2
24.3
17.5
2,9
Kırsal
Cevapsız
~6,1
lılar
Öğrenciler
Cevapsız
i
*
Oran
Cevapsız
Çiftçi, Balıkçı, İşçi. Serbest Meslek, İşletme Yöneticisi vs.
Kadını, Askeri Öğrenci, İşsiz. Emekli vs.
** Ev
Kaynak: MÜLLER-ROMMEL, Ferdinand: «The Greens in Western Europe»
International Political
Science Review,
October 1985, Vol. 6,
No. 4, P. 495.
CHAFEH, Tony: :l.g.m., sh. 37.
FRANSA'DA
EKOLOJİ
VE
SİY ASET
123
Mesleklere göre yapılan değerlendirmede ise meslek grupları bakımın­
dan seçmenler arasında büyük bir fark bulunmamakla birlikte, öğrenciler,
işletme yöneticileri, çiftçiler ve ev kadınlarından daha fazla oyaldığı gö­
rülmektedir. Yapılan başka araştırmalarda ise, Ekolojist Harekete en çok
öğretim üyeleri, öğretmenler ve yüksek okul öğrencilerinin ilgi duydukla­
rı sonucuna varılmıştır. 23 Tablo III'de görüldüğü gibi Ekolojist Parti en çok
küçük yerleşim birimlerinin seçmenleri tarafından desteklenmiştir.
B -
İDEOLOJİSl
Eko-Politik hareket, endüstri toplumunun düştüğü açmazlara düşmek­
sizin, toplumun tümünün ve tek tek bireylerin dünya nimetlerinden ya­
rarlanmasını amaçlayan ve çağın Eıorunlarına cevap arayan bir hareket­
tir.~4 Çevreciler, ,·Ekolojizm»in, Feminizm ve Üçüncü
DünyaeıIık (Tiers
Mondisme) gibi toplumun malı olduğunu söylerler. 2s Sağ-Sol yelpazede yer
almadıklarını ısrarla belirtmeleri de bu görüşlerin bir sonucudur.
1983 yılında yapılan bir araştırmada hareketin gelecek 25 yılda işleye­
cegi ana temanın ne olması gerektiği sorusunu ekolojistlerin % 27 si «Yeni
Bir Yaşama Biçimi Önerisi», % 22,5 i ise «Barış ve Silahsızlanma» olarak
cevaplamıştır. 26 Ekolojist Partinin fikirlerinin odak noktasını «Temiz Bir
Dünya", «Ekolojik Denge», «Nükleer Tehlilı:eden Uzak, Barış İçinde Yaşa­
ma» oluşt urmasına rağmen, toplumsal ve ekonomik konularda da alterna­
tif görüşleri vardır. Bunlar arasında, hür yaşama, savunma sisteminde
köklü değişildik, tarım ağırlıklı alternatif bir kalkınma modeli, katılımcı
demokrasi, bütün toplum kesimleri için sosyal güvenlik, şiddete başvurma­
yan bir sivil savunma, çalışma sürelerinin azaltılması ve herkese iş im­
kanı, ekonomiye yeni bir yön verme, göçmenlerle ilgili alternatif politi­
kalar, Üçüncü Dünya Ülkelerine yeni bir açıdan bakış, tutarlı bir enerji
politikası ve uygun teknoloji gibi konular yer almaktadırP 1976 ve 1977
seçimlerinde de ekolojistler bu görüşlerini «Daha Az Çalışma», «Değişik
Bir Üretim Biçimi», «Daha İyi Bir Tüketim», «Üçüncü Dünyaya Yardım»
ve «Hayatı Koruyalım» şeklindeki sloganlarla dile getirmişlerdir.2 8 Slogan­
lar ve politikalar incelendiğinde, Ekolojist Partinin, sosyal ve ekonomik
amaçlar açısından daha çok sosyal demokrat ve sosyalist partilerin proğ­
ramlanna benzer bir programa sahip olduğu söylenebilir.
Ne Sol» sloganıyla ortaya çıkmasına rağmen,
hem partinin yöneticilerinin, hem de seçmenleri­
nin büyük ölçüde sol eğiHmli oldukları ortaya çıkmıştır. 1977 yılında, eko­
lojist seçmenler üzerine yapılan bir ankette, seçmenlerin % 6 sının aşırı
Ekolojistlerin «Ne
yapılan
Sağ,
araştırmalarda,
23 PARODı, Jean I.luc: a.g.m., sh. 31; CHAFER, Tony: a.g.m., sh. 38. 24 JOURNES, Claude: a.g.m., sh. 254. 25 BOY, Daniel: «Le Votf' Ecologistp PI1 1~7~h, Rpy\lp Fı'anc;aise de Seiencf' PoHtique. Avril 1981. vol. 31, sh. 394.
26 CHAFER. Tony: a.g.m., sh. 42.
27 Le Choix de la Vie. a.g.e .• sh. 7-21.
28 JOURNES. Claude: [I.g'.m .. sh. 251.
AMME IDARESİ DERGİSİ
124
sol, % 13 ünün sol, % 39 unun merkez sol, % 30 unun merkez, % 8 inin mer·
kez sağ, % 2 sinin sağ, % 1 inin aşırı sağ görüşlü oldukları saptanmıştır. 29
G. SAINTENY, Ekolojist Partinin 77 yöneticisi üzerinde yaptığı
bir
incelemede benzer sonuçlar elde etmiştir.3° Ekolojist Parti seçmenleri üze·
rinde yapılan başka bir araştırmada da, seçmenlerin büyük bir çoğunlu­
ğunun sol eğilimli oldukları ve değer yönelimleri bakımından karışık tip·
lerden meydana geldikleri belirlenmiştir. Bu araştırmanın sonuçları Tablo
IV'de verilmiştir. Tabloda da görüldüğü gibi, Ekolojist Parti en çok oyu
(% 53,9) ılırnh sol görüşe sahip seçmenlerden almıştır.
Bunun yanında,
ılırnh sağ görüşlü seçmenlerden de küçÜInsenmeyecek bir oranda (% 16,8)
oy toplamıştır. Bu sonuçlar, D. BOY'un ekolojistlerin sağ ve sol kavramla­
rı reddedmelerini toplumun her kesiminden oyalmalarını sağlamaya yö­
nelik bir reddediş, şeklindeki değerlendirmesinPI haklı çıkarmaktadır.
EKOLOJİST PARTİ SEÇMENLERİNİN İDEOLOJİK KOMPOZİSYONU
VE DEGER YÖNELİMLERİ (N: 802)
Tablo IV
İdeolOji
Oran %
Değer
Yönelimleri
Oran %
f-­
Sol
Ilımh
Sol
Ilımh
Sağ
Sağ
Cevapsız
15,0
53,9
16,8
1,6
12,7
Materyalist Ötesi
Materyalist
Karışık Tipler
Cevapsız
10.8
12,6
74,3
2.2
Kaynak: MÜLLER-ROMMEL. Ferdinand: The Greens In vVestetn European...
a.g.m., s. 494
SONUÇ
Ekoloiist Partiler, hem amaçları, hem de örgütlenme biçimleri açısın­
dan diğer siyasi partilerden ayrılırlar. Geleneksel siyasi parti tanımına
uymayan ekolojist partilerin, baskı grubu ve siyasi parti kategorileri içine
giren yönleri de mevcuttur. Kendilerini siyasi yelpazenin hiç bir tarafına
yakıştırmayan ekolojistleri, seçmenlerinin ve kurucularının ideolojik yö·
nelimlerini ve politikalarını dikkate alarak «Solcu-Özgürlükçü Partiler"
olarak niteleyebiliriz. Fransız Ekolojist Partisini de (Radikalolmamasına
29 PARODI, Jean Luc: a.g.m., sh. 33.
30 9AINTENY, GuHlaume: a.g.m., "h. 26.
31 BOY. Daniel: a.g.m., sh. 394.
FRANSA'DA EKOLOJ! VE SiYASET
125
ragmen) genel anlamda "Solcu-Özgürlükçü" bir parti olarak tanımlamak
mümkündür.
1984 yılında partileşen Fransız Ekolojistlerinin gerek seçim sisteminin,
gerekse siyasi parti sisteminin etkisiyle parlemontoda temsil edilmemeleri
yüzünden, ileride Fransız seçmenlerinin ilgisinin azalmasıyla (Çevre So­
runlarının seyrine de bağlı olarak) karşılaşabileceği söylenebilir. Alman
Yeşillerinde olduğu gibi, parlementoda temsil edilmenin bazı olumsuz so~
nuçları (Parti içinde anlaşmazlık, sistemin çarklan arasında erime gibi)
yanında, parlementoda temsil edilememeııin de yaratabileceği bazı sorun­
lar (Gündemden inme, bazı imkanlardan yoksun kalma gibi) Fransız çev­
recilerini bekleyen en önemli açmazlardan biridir. Bunun yanında, «Ra­
dikal Ekolojistler»in ayrı bir listeyle zaman zaman seçimlere
katılması
Ekolojist Partinin başarısını engellemektedır.
Daha önce de belirttiğimiz gibi, yerleşik bir çok partili sistemde, ye­
ni bir parti olarak doğup, gelişen Ekoloiist Partinin mevcut durumunu
da başarı olarak kabul etmek gerekir. Çevre sorunlarının çok yönlü ola
rak tartışılmasını sağlamak, diger siyasi partilerin konuya daha çok önor;l
vermesine yol açmak bakımından Ekolojist Partinin katkısı önemli
01·
muştur. Özellikle 1985 yılından itibaren, Batı Avrupa'da sosyal demokrm,
sosyalist ve komünist partilerin programlarında çevre sorunlarına dtilı:'
çok önem verdikleri görülür. Diğer partilerin ve hükümetlerin çevre so·
runlarına giderek artan boyutlarda ağırlık vermelerinin gelecekte ekolojist
partilerin başarılarını olumsuz yönde etkileyeceğini söylemek mümkündür
YARARLANıLAN
KAYNAKLAR
BOY, Daniel: «Le Vote Ecologiste en 1978", Revue Française de Science
Politique, Avril 1981, No. 31
BRIDGFORD, Jeff: «The Ecologist Movement and the French
General
Election 1978", Parliamentary Affairs, 1978, Vol. 31, No. 3
CHAFER, Tony: «Politics and Ecology in France,>, Journal of Area Studies,
1984, No. 10
DUCLOS, Denis: "Classe Ouvriere et Environnement», Sociologie de Travail,
1980, No. 3
JOURNES, Claude: «Les Idees Politiques du
Revue Française de Science Politique,
Mouvement
Ecologiqı..ıe»,
1979, Vol. 29, No. 2
Le Choix de la Vie: Les Verts et Leurs Propositions Politiques, Paris, 1986
Le Monde: Les 17 Juin 1984, 18 Mars 1986, 26 Avril 1988, 8 Juin 1988
MÜLLER-ROMMEL Ferdinand: "Ecology Parties in
West European Politics, 1982, Vol. 5, No. 1
vVestern
Europe",
MÜLLER-ROMMEL, Ferdinand: «The Greens in Western Europe". Inter­
national Political Science Review, Octaber 1985, Vol. 6, No. 4.
AMME İDARESİ DERGİSİ
126
ÖZ, Esat: Ekoloji ve Siyaset: Ekoloji Hareketinin Tarihine Bir Giriş, Ya­
yınlanmamış
Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 1986
PARODI, Jean-Luc: «Essai de Problematique du Mouvement Ecologist: Les
Ecologistes et La Tentation Politique", Revu€' Politique et Parlemen­
taire, Janvier-Fevrier 1979
HUIVEe. Clauc1o: Ces Vert.s en Isere" Combat Nature: nevue des Associ­
ations Ecologiques et de Defence de l'Environnement, Aout 1987,
No. 78
RUDIG, Wolfgang: «The Greens in Europe: Ecological Parties and the
European Elections 1984", Parliamentary Affairs, vVjnter 1985, Vol.
38, No. 1
SAINTENY, Guillaume: «tes Dirigeants Eco]cgistes et le Champ Politique».
Hevue Française de Science Politique, 1987. Vol. 37, No. 1
SULLIV AN, Scott: «Tbe Left in Trouble", Newsweek, 26 January 1987, No. 4