ölçme tekniği, tanımlar, standartlar, boyutlar ve birimler
advertisement
ÖLÇME TEKNĐĞĐ TEKNĐĞĐ ÖLÇME SĐ SĐSTEMLERĐ STEMLERĐ ve TASARIMI TEKNĐĞĐ ÖLÇME TEKN ĐĞĐ TANIMLAR, STANDARTLAR, BOYUTLAR VE BĐ BĐRĐMLER, GENELLEŞ GENELLEŞTĐRĐLMĐŞ LMĐŞ ÖLÇME SĐ SĐSTEMĐ STEMĐ, BELĐ RSĐ ZLĐ ANALĐ STATĐ ANALĐ HATALAR, BEL ĐRS ĐZL ĐK ANAL ĐZĐ, ĐSTAT ĐKSEL ANAL ĐZ YER DEĞĐŞ DEĞĐŞT ĞĐŞTĐRME ÖLÇÜMLER ÇÜMLERĐ MLERĐ MĐ KOMPARATÖ KUMPASLAR, M ĐKROMETRELER, KOMPARAT ÖRLER BOYUTSAL ve ŞEKĐ EKĐLSEL ÖLÇME KÜÇÜ ÜÇÜK EN K ÜÇÜ K KARELER METODU ÖLÇME TEKNĐĞĐ TEKNĐĞĐ ÖLÇME SĐ SĐSTEMLERĐ STEMLERĐ ve TASARIMI Metroloji ve SI Temel Birimleri Uluslar arası birimler sistemine (SI) göre tüm büyüklüklerin ölçümünde yedi temel birim ve bu temel birimlerden türetilen birimler kullanılır. Metrik Sistem olarak da anılan bu sistemin birimleri ve birimler arası ilişkiler aşağıda gösterilmektedir: SI TEMEL BĐRĐMLERĐ metre (m) uzunluk candela (c) ışık şiddeti kilogram (kg) kütle mol (mol) madde miktarı saniye (s) zaman kelvin (K) sıcaklık amper (A) akım YRD. DOÇ DOÇ. DR. GÜ GÜRCAN ATAKÖ ATAKÖK SI Temel Birimleri ÖLÇME TEKNĐĞĐ TEKNĐĞĐ ÖLÇME SĐ SĐSTEMLERĐ STEMLERĐ ve TASARIMI METRE - Metre (m), uzunluğa ait temel ölçü birimidir. - Bir metre, ışığın boşlukta saniyenin 1/299,792,458’i kadar sürede aldığı yolun uzunluğudur. - UME ve bir çok metroloji enstitüsünde metre standardını oluşturmak için he-ne lazer kullanılır. KĐLOGRAM - Kilogram (kg), kü kütleye ait temel ölçü birimidir. - Bir kilogram, uluslararası uluslararası kilogram prototipinin kü kütlesidir. Kilogram prototipi Paris’ Paris’te bulunan Ölçü ve Ağırl ğırlııklar Bü Bürosu’ rosu’nda (BIPM) muhafaza edilmektedir. - Türkiye’ rkiye’ye ait kilogram prototipinin numarası numarası 54’ 54’dür ve UME’ UME’de muhafaza edilmektedir. - 1990rlığı ığı 1.000 000 234 kg bulunmuş 1990-1993 arası arasında yapı yapılan ölçümlerde çümlerde bu prototipin ağı ağırl bulunmuştur. (Belirsizlik: 0.000 000 024 kg) SANĐYE - Saniye (s), zamana ait temel ölçü birimidir. - Bir saniye, sezyum 133 cs atomunun, temel enerji durumunda iki süper ince düzeyi arasındaki geçişe karşılık gelen ışımanın 9.192.631.770 periyodluk süresidir. AMPER - Amper (A), elektriksel akı akım şiddetine ait temel ölçüm çüm birimidir - Bir amper, boş k boşlukta birbirlerinden bir metre uzaklı uzaklıkta bulunan, kesitleri ihmal edilebilecek kadar küçü küçük silindirik iki paralel iletkenden geç na 2× geçirildiğ irildiğinde, bu iletkenler arası arasında metre başı başına 2×10 ee-7 newton’ newton’luk bir kuvvet oluş oluşturan, zamana bağ bağlı olarak değ değişmeyen elektrik akı akım şiddetidir. KELVĐN - Kelvin (°K), termodinamik sıcaklığa ait temel ölçü birimidir. - Bir kelvin, suyun üçlü noktasının termodinamik sıcaklığının 273.16’da biridir. KANDELA - Kandela (cd (cd)) , ışık ışık şiddetine ait temel ölçü birimidir. - Bir kandela 540 x 10 e 12 hertz’ nın 1 steradyanlı hertz’lik bir titreş titreşime sahip monokromatik bir ışık ışık kaynağı kaynağın steradyanlık katı katı açıda sağ sağladığı ladığı aydı aydınlatma şiddetinin 1/683'ü 1/683'üdür MOL - Mol madde miktarı miktarına ait temel birimdir. - Bir mol, mol, 0.012 gram karbonkarbon-12 iç içerisindeki atom sayı sayısıdır. ÖLÇME TEKNĐĞĐ TEKNĐĞĐ ÖLÇME SĐ SĐSTEMLERĐ STEMLERĐ ve TASARIMI Başlıca SI Türetilmiş Büyüklükleri ve Birimleri BÜYÜKLÜK ALAN HACĐM HIZ ĐVME YOĞUNLUK AKIM YOĞUNLUĞU AYDINLATMA FREKANS KUVVET BASINÇ GERĐLME ENERJĐ ĐŞ GÜÇ ELEKTRĐK YÜKÜ POTANS FARKI ELEKTRĐK DĐRENCĐ KAPASĐTANS MAGNETĐK AKI MAG.AKI YOĞ. ĐNDÜKTANS IŞIK AKISI DIN. VISKOSITE MOMENT ISIL ĐLETKENLIK PERMĐTĐVE SI BĐRĐM ADI METREKARE METREKÜP METRE/SANĐYE METRE/SANĐYE KARE KĐLOGRAM/METRE3 AMPER/METRE2 KANDELA/METRE2 HERTZ NEWTON PASCAL JOULE WATT COULOMB VOLT OHM FARAD WEBER TESLA HENRY LÜMEN PASCAL.SANĐYE NEWTON.METRE WATT/M0K FARAD/IMETRE SEMBOL M2 M3 M/S M/S2 KG/M3 A/M2 CD/M2 HZ N PA J W Q V Ω F WB T H LM PA.s N.m W/(m K) F/m ÖLÇME TEKNĐĞĐ TEKNĐĞĐ ÖLÇME SĐ SĐSTEMLERĐ STEMLERĐ ve TASARIMI ÖLÇME TEKNĐĞĐ TEKNĐĞĐ ÖLÇME SĐ SĐSTEMLERĐ STEMLERĐ ve TASARIMI ÖLÇME TEKNĐĞĐ TEKNĐĞĐ ÖLÇME SĐ SĐSTEMLERĐ STEMLERĐ ve TASARIMI ÖLÇME TEKNĐĞĐ TEKNĐĞĐ ÖLÇME SĐ SĐSTEMLERĐ STEMLERĐ ve TASARIMI KUMPASLAR ÖLÇME TEKNĐĞĐ TEKNĐĞĐ ÖLÇME SĐ SĐSTEMLERĐ STEMLERĐ ve TASARIMI ÖLÇME TEKNĐĞĐ TEKNĐĞĐ ÖLÇME SĐ SĐSTEMLERĐ STEMLERĐ ve TASARIMI 1/10 mm’ mm’LĐK KUMPASLAR ÖLÇME TEKNĐĞĐ TEKNĐĞĐ ÖLÇME SĐ SĐSTEMLERĐ STEMLERĐ ve TASARIMI ÖLÇME TEKNĐĞĐ TEKNĐĞĐ ÖLÇME SĐ SĐSTEMLERĐ STEMLERĐ ve TASARIMI 27,5 mm 8,6 mm ÖLÇME TEKNĐĞĐ TEKNĐĞĐ ÖLÇME SĐ SĐSTEMLERĐ STEMLERĐ ve TASARIMI ÖLÇME TEKNĐĞĐ TEKNĐĞĐ ÖLÇME SĐ SĐSTEMLERĐ STEMLERĐ ve TASARIMI 1/20 mm’ mm’LĐK KUMPASLAR 13,6 mm ÖLÇME TEKNĐĞĐ TEKNĐĞĐ ÖLÇME SĐ SĐSTEMLERĐ STEMLERĐ ve TASARIMI ÖLÇME TEKNĐĞĐ TEKNĐĞĐ ÖLÇME SĐ SĐSTEMLERĐ STEMLERĐ ve TASARIMI 30,45 mm 19,40 mm ÖLÇME TEKNĐĞĐ TEKNĐĞĐ ÖLÇME SĐ SĐSTEMLERĐ STEMLERĐ ve TASARIMI ÖLÇME TEKNĐĞĐ TEKNĐĞĐ ÖLÇME SĐ SĐSTEMLERĐ STEMLERĐ ve TASARIMI 1/20 mm’ mm’LĐK SAATLĐ SAATLĐ KUMPASLAR 4,55 mm ÖLÇME TEKNĐĞĐ TEKNĐĞĐ ÖLÇME SĐ SĐSTEMLERĐ STEMLERĐ ve TASARIMI ÖLÇME TEKNĐĞĐ TEKNĐĞĐ ÖLÇME SĐ SĐSTEMLERĐ STEMLERĐ ve TASARIMI 1/50 mm’ mm’LĐK KUMPASLAR 9,22 mm ÖLÇME TEKNĐĞĐ TEKNĐĞĐ ÖLÇME SĐ SĐSTEMLERĐ STEMLERĐ ve TASARIMI ÖLÇME TEKNĐĞĐ TEKNĐĞĐ ÖLÇME SĐ SĐSTEMLERĐ STEMLERĐ ve TASARIMI INCH (Đ (ĐNÇ)’LĐ KUMPASLAR 18,74 mm ÖLÇME TEKNĐĞĐ TEKNĐĞĐ ÖLÇME SĐ SĐSTEMLERĐ STEMLERĐ ve TASARIMI ÖLÇME TEKNĐĞĐ TEKNĐĞĐ ÖLÇME SĐ SĐSTEMLERĐ STEMLERĐ ve TASARIMI 1/128” 1/128” LĐK KUMPASLAR 23/128’’ 23/128’’ ÖLÇME TEKNĐĞĐ TEKNĐĞĐ ÖLÇME SĐ SĐSTEMLERĐ STEMLERĐ ve TASARIMI ÖLÇME TEKNĐĞĐ TEKNĐĞĐ ÖLÇME SĐ SĐSTEMLERĐ STEMLERĐ ve TASARIMI MĐKROMETRELER 98/128” 98/128” ÖLÇME TEKNĐĞĐ TEKNĐĞĐ ÖLÇME SĐ SĐSTEMLERĐ STEMLERĐ ve TASARIMI ÖLÇME TEKNĐĞĐ TEKNĐĞĐ ÖLÇME SĐ SĐSTEMLERĐ STEMLERĐ ve TASARIMI 1/100 mm’ mm’LĐK MĐKROMETRE 2,29 mm ÖLÇME TEKNĐĞĐ TEKNĐĞĐ ÖLÇME SĐ SĐSTEMLERĐ STEMLERĐ ve TASARIMI ÖLÇME TEKNĐĞĐ TEKNĐĞĐ ÖLÇME SĐ SĐSTEMLERĐ STEMLERĐ ve TASARIMI 19,50 mm ÖLÇME TEKNĐĞĐ TEKNĐĞĐ ÖLÇME SĐ SĐSTEMLERĐ STEMLERĐ ve TASARIMI 21,67 mm ÖLÇME TEKNĐĞĐ TEKNĐĞĐ ÖLÇME SĐ SĐSTEMLERĐ STEMLERĐ ve TASARIMI 1/200 mm’ mm’LĐK MĐKROMETRE 11,095 mm ÖLÇME TEKNĐĞĐ TEKNĐĞĐ ÖLÇME SĐ SĐSTEMLERĐ STEMLERĐ ve TASARIMI KOMPARATÖ KOMPARATÖRLER (Ölçü Saatleri) Mukayese amacı ile kullanıldıkları için ölçü saatlerine “komparatör” adı da verilir. Ölçü saatleri kolay ölçüm yapabilmek için bir SEHPA veya SABĐT ÖLÇÜ AYGITLARINA bağlanırlar. Boyutların; − Mukayeseli ölçümlerinde − Küçük ölçü farklarının okunmasında − Geometrik biçim değişimlerinin kontrolünde kullanılan ölçü aletleridir. Hassasiyetleri:0.01mm ile 0.001 mm arasında değişir Ölçü aralıkları: 0-0.25 mm 0-0.5 mm 0-1 mm 0-5 mm 0-10 mm 0-30 mm arasında olabilir. ÖLÇME TEKNĐĞĐ TEKNĐĞĐ ÖLÇME SĐ SĐSTEMLERĐ STEMLERĐ ve TASARIMI Komparatör ve ölçü saatlerinin parça uygulamalarında kullanılan sehpa ve ayakları ÖLÇME TEKNĐĞĐ TEKNĐĞĐ ÖLÇME SĐ SĐSTEMLERĐ STEMLERĐ ve TASARIMI Ölçü saatleri ile; 1. Dış çap kontrolü 2. Aynı anda çok boyutlu kontrol 3. Đç çap kontrol 4. Doğrusal hareketin kontrolü 5. Yükseklik kontrolü 6. Yüzeye diklik kontrolü 7. Karşılıklı konum kontrolü 8. Derinlik kontrolü 9. Salgı kontrolü 10. Üretim kontrolü yapabiliriz. Ölçü saatlerinde TOLERANS SINIRLAMA ARALIĞI mevcuttur. (+) ve (-) tolerans miktarları elle ayarlanır. ÖLÇME TEKNĐĞĐ TEKNĐĞĐ ÖLÇME SĐ SĐSTEMLERĐ STEMLERĐ ve TASARIMI ÖLÇME TEKNĐĞĐ TEKNĐĞĐ ÖLÇME SĐ SĐSTEMLERĐ STEMLERĐ ve TASARIMI ÖLÇME TEKNĐĞĐ TEKNĐĞĐ ÖLÇME SĐ SĐSTEMLERĐ STEMLERĐ ve TASARIMI ÖLÇME TEKNĐĞĐ TEKNĐĞĐ ÖLÇME SĐ SĐSTEMLERĐ STEMLERĐ ve TASARIMI ÖLÇME TEKNĐĞĐ TEKNĐĞĐ ÖLÇME SĐ SĐSTEMLERĐ STEMLERĐ ve TASARIMI Kaynaklar 1. AKKUŞ, N., Temel Endüstriyel Ölçme Tekniği (Marmara Üniversitesi) 2. SAĞLAM, H.; Đleri Ölçme Teknikleri (Selçuk Üniversitesi) 3. GENCELĐ, O.F.; Ölçme Tekniği, (Đ.T.Ü. Makine Fakültesi) 4. GENCELĐ, O.F.; Optik Ölçme Metodları, (Đ.T.Ü. Makine Fakültesi) 5. DAĞSÖZ, A.K.; Teknikte Sıcaklık Ölçülmesi, (Đ.T.Ü. Makine Fakültesi) 6. BĐNĐCĐ, Đ.; Endüstriyel Ölçme ve Kalibrasyon (Marmara Üniversitesi) 7. GÜR, A.K.; Ölçme ve Kontrol 8. AY, Đ; DEMĐRCĐOĞLU, K.; Ölçme Tekniği (Balıkesir Üniversitesi) 9. YILDIRIM, O.; Ölçme Tekniği (ĐTÜ)
