Gı (cm) (*) Nordrein - Westf alen Landesvermessungsamt

ÖZET
«İŞLEM SIRASI»
1 — Pt, P2, P3 ve P nirengi noktalarının koordinatlarından <pı (i = 1,2,3)
açıklıklarının ve gc ölçek faktörü dikkate alınarak hatalı mesafe bileşenlerinin
e t = -------
klişede hesaplanması, ((pı ve S İ değerleri abristen alınır.)
Sİm
2 — Grad bölümlü, altlık üzerinde, merkezden itibaren <pı semtlerinin ve
P noktasının eı (cm) olarak mesafe bileşenlerinin tayin ettiği 1, 2, 3 noktaları
nın birleştirilmesi suretiyle hatalı üçgenin çizelmesi.
3 — Üçgen kenarlarının Gi (cm) olarak alınması ve <pı semtleri arasındaki
(<Xİ = cpı — <p
formülü ile)
açılarının hesaplanması.
4 — Aranan P noktası civarındaki yaklaşık N noktasında a'î açılarının öl
çülmesi ve 81 = a« — tt'i küçük miktarların hesaplanması,
SİC
5 — d i ( m ) = ------
Gı (cm)
değişken bileşenlerinin hesabı ve di (m) po-
zitif işaretli ise, merkezden itibaren; (N noktası merkezdir) a« açısının içine doğru, di (m) negatif işaretli ise merkezden itibaren a» açısının dışına doğru & kenarına dik alınarak N noktasından di (m) uzaklığında ve Gı üçgen kenarlarına
paralel doğruların teşkili. Başlangıç olarak yaklaşık N noktasına karşı paralellerin
kesişme noktası aranılan P noktasının arazideki yeridir.
6 — Mevkiine taşınan veya aranılan P noktası için dik veya kutupsal apli
kasyon ölçülerinin tatbiki,
7 — Büyük mesafelerde P noktasının kullanılmasının tekrar edilmesi.
(*) Nordrein - Westf alen Landesvermessungsamt Trigonometrische Abteilııng
arazi çalışmalarından yararlanılmıştır,
.48
-
49
İSTANBUL BELEDİYESİNDE'SİLUET ÇALIŞMALARI
Yazan
Vahdettin KESKİN
(İstanbul)
İstanbul Belediyesinde, mevcut binaların yüksekliklerini mukayese edebilmek, sokaklarda zemin durumunu ve bina yüksekliği gabarisini tesbit etmek, yeni
yapılan binaların bu gabariyi geçip geçmediğini kontrol etmek amacıyla siluet çalışmaları yapılmaktadır.
Siluet çalışmaları; bir sokak veya caddenin, her iki tarafındaki veya tek
tarafındaki binaların, aynı zamanda tretuorların ve yolun zemin durumlarının,
bina cephelerinden geçen ve muntazam tretuarlara dik olan düşey düzlemler üzerine belli bir ölçek dahilinde çizilmesinden ibarettir. Şayet tretuvarlar yol tekniğine uygun yapılmamış veya zemin durumu ■ tabii sebeplerden ötürü setler halinde teşekkül etmişse, o zaman binaların ve setlerin, söz konusu yöl ekseni boyunca yola dik olan düzleme resmedilmesi gerekmektedir.
Konunun ayrıntılı izahatına girmeden evvel İstanbul Belediyesi İmar Müdür
lüğünün, Harita Müdürlüğü kurulmadan evvelki siluet,••çalışmalarına bir göz ata
lım. Bu işler o zaman teknik eleman niteliğinde olmayan elemanlara yaptırılırdı.
Yapılan siluetlerin bir teknik esası" yoktu; tamamen bir' resim çizme metoduna
dayanıyordu. Yolun meyli, binaların yüksekliği göz tahniini ile 'Ölçülerek, çizil
mekteydi.
,
"
<.
"
'
Bövle bir sistemle yapılan binaların siluetleri esas alınar.ak o sokak veya
caddenin binalarının irtifa (gabari) istikbali tayin ediliyordu. Yani melikin mül
kü üzerindeki tasarruf hakkı bu esaslara göre takyit ediliyordu. Teknik olmayan
bu yol bugün kaldırılmıştır.
;
Şimdi uygulanan metpd, hem, pratiktir, hem de bir teknik esasa dayanmak
tadır. Siluet çalışmaları :
■
1 —- Arazi çalışması,
...
2 — Büro çalışması, olarak iki bölümde yürütülür.
1 — Arazi Çalışması
Arazide çalışacak yeteri kadar teknik eleman ve yardımcısı, ekip şefleri yönetimînde araziye gönderilir, Ekip şefi arazide lüzumlu olarak dokümanı büroda
50
hazırlar. Aleti kurmadan evvel bürodan temin edilen matbu siluet ölçü kroki kâğıtlarının sağ tarafına siluetlerin krokisi sol. tarafına da nivelman ve (H) yüksekliğinin hesabı yapılır (Örnek : 1).
Şimdi daha evvel yapmış olduğumuz bir çalışmayı örnek alarak, işin yürütme şeklini açıklıyalım. (Örnek : 1) de görüldüğ ügibi Hanımefendi sokağının her
iki tarafının silueti istendiği için sözkonusu parselin bulunduğu ada ile onun
karşısındaki adada mevcut bütün parsellerdeki binaların, sokağın meyline göre
siluet krokileri çizilir. Binaların üzerine parsel numaraları ile kaç kat olduğu ve
cinsi /azılır. Bu işlem bittikten sonra ölçü işine geçilir.
(Örnek: 1) de olduğu gibi takeometre 1 No. lu istasyona kurulur. Yatay ve
düşey düzeçler ayarlanır; düşey açı sıfır veya yüz grat'a getirilerek dürbün bir
nivonun isini yapacak halde yataylanır. Birinci nokta ada köşesi ve tretuvarın
üstü olarak alınır bundan sonraki noktalar sokağın meylini ve binaların yüksekliğini ölçecek şekilde tayin edilir. Dürbünün yataylığı bozulmadan her iki adanın
nivelman işi yapılarak, orta kılla okunan (T) değeri krokide ilgili sütuna yazılır.
1. istasyonda fazla uzak mesafe olmamak şartıyle azami nokta okunur. Sonra
dürbünün yataylığı bozulur, bina yüksekliklerinin alınması icap eden bina kölelerinden bina saçak üst seviyelerine veya terasların korkuluk üst seviyelerine
stadya orta kılı gelecek şekilde dürbün tatbik edilerek, düşey açı okunur. îcap
ediyorsa aynı köşeden diğer binanmda düşey açısı okunur. Okunan düşey açı
değerleri ölçü krokisinde ilgili sütuna yazılır. Düşey açısı okunan köşe noktalarına istasyondan olan yatay mesafeler ölçülür. (Meselâ, Örnek 1 de 1. istasyondan yalnız 2, 3, 6, 7 köşe noktalarının düşey açıları okunduğundan yalnız bunların yatay mesafeleri ölçülmüştür.) Alet kaldırılarak, !!. istasyona kurulur. İşleme aynı şekilde devam edilir. Şayet çelik şeritmetre ile bazı binaların yüksekliği ölçülmüş ise ölçü krokisine çelik şeritle ölçüldüğü kaydedilir. Binalardaki
çekme katlar ve korkuluk yükseklikleri, ayrıca çelik şerit metre ile ölçülerek,
ölçü krokisine yazılır.
2 — Büro Çalışması
a)
Hesabın yapılması :
'
Nivelman hesabı bilinen klasik esaslar çerçevesinde yapılır. (H) yükseklîği, yani binanın tamamının yüksekliğinin hesabı, ölçü krokisinin sol tarafındaki
sütunlara bakılacak olursa, düşey açının tg. ti ile yatay mesafesinin çarpımı
(H = s x tgz) na mirada okunan orta kıl değeri (T) eklenerek (H= b+T) hesaplanır değeri, ölçü krokisinde kot değerleri gibi kırmızı kuru kalemle ilgilî
sütununa yazılır.
b)
Hesapların kontrolü :
Nivelmanm takeometre ile yapılmasında meydana gelen ölçü hatası en fazla
0.03 veya 0.04 m. yi geçmediği bu kısa mesafelerde görülmüştür. Halbuki bîna
irtifalarında gabari hattına yapılan, 0.20 m. veya 0.25 m.lik tecavüzleri, İmar
Müdürlüğü tolerans kabul ederek, iskân müsaadesi verdiğine göre neticeler ye
terlidir,
' i
Bina yükseklikleri (H) hesabı, ölçü krokisinde belirtilen kat adetlerinin mukayesesi ile kontrol edilebilir.
51
Temimaf
Hesap işlemleri de tamamlandıktan sonra ekip şefi, ölçü krokisinin sağ alt
köşesine tarih atarak, «tarafımdan ölçülüp hesaplanmıştır.» . .aresinin altına ismini yazar ve imzalar.
Siluetler, tercihan 1/200 veya î/500 ölçeğinde yapılır. Siluetlerin büyüklüklerine göre uygun ebatta aydıngerler hazırlanır. (Örrak : 2) de görüldüğü gibi
1026 ve 1027 no.lu kadastral adalardaki, yalnız hanımefendi sokağına bakan
cephelerindeki bütün parsellerin tamamı paftasından kopya edilir. Her adanın
üst tarafına tersimat esasına uygun olarak, 0.5 cm, 1 cm. ve 0.5 cm. aralıklarla
dört paralel çizgi çizilir. Birinci kıyas hattıdır. Birinci aralığa nokta numaraları
İkinci aralığa zemin kotları, üçüncü aralığa cephe mesafeleri yazıhr Umumiyetle
ceohe masefeleri kadastral paftadan aynen alındığından, bu aralığa, «kadastr" paftasından alınmıştır.» yazılır. Hukuki bakımdan kadastro cephesi esas olduğu için,
bunu böyle kabul etmek mecburiyeti vardır.
Uygun değerde alınan kıyas hattına göre kot değerleri alınarak, noktaların
tersimen yerleri bulunur. Birleştirilince zemin durumu veya yol durumu çıkmış
olur. Zemin veya yol hattının üzerine bina yükseklikleri tersim edilince de sülietin
tamamı kurşun kalemle meydana gelmiş olur.
Mürekkepleme
Mürekkeplemede çizgi kalınlıkları şu esaslar dahilinde tayin edilir. Ortadaki
kadastral harita, binalar ve kıyas hattı (0.3), mücavir ada cepheleri, kıyas hattından başka diğer çizgiler (0.2), çekme katlar ile diğer çizgiler (0.1 j grafos
uçları ile mürekkeplenir. Yazı ve diğer hususlar (Örnek : 2) de görüldüğü gibi
tamamlanır.
Yapılan siluetlerin arşivcle muhafazası
Yapılan siluetlerin ölçü krokileri ile orjinalleri İstanbul Belediyesi, Harita
Müdürlüğü Yollar ve Kotlandırma Şubesi arişvinde muhafaza edilir. Silueti yapılan cadde ve sokakları 1/5000 mikyaslı pafta anahtarı haritalarında kırmızı kaîemle işaretleyerek, bir siluet rehber haritası (anahtarı) tanzim edilmiştir.
52