TÜRKİYE DIŞ TİCARETİNDEN İZMİR`İN ALDIĞI PAYIN ANALİZİ

AR&GE BÜLTEN
2013 ARALIK– EKONOMİ
TÜRKİYE DIŞ TİCARETİNDEN İZMİR’İN ALDIĞI PAYIN ANALİZİ
Erdem ALPTEKİN
Giriş
İzmir, 8.500 yıllık tarihsel geçmişe sahip, birçok medeniyetin birlikte hoşgörüyle
yaşadığı, oldukça zengin tarihe sahip bir kent. Doğal limanı, jeopolitik konumu ve
iklimi, İzmir’in ticaret potansiyelinin hep canlı kalmasının en önemli nedenleri olmuş.
Bugün de İzmir, Türkiye’nin üçüncü büyük ekonomisi, Ege Bölgesi’nin ise lider
ekonomisi.
İzmir’in hedefi, dünyanın en zengin kentleri arasında yer alan New York, Paris,
Londra, Shanghai, Dubai gibi marka kentler arasında yer almaktır. Dünyanın en
zengin kentlerinin başta dış ticaret olmak üzere turizm ve doğrudan yabancı
yatırımlar gibi döviz geliri getiren faaliyetlerde oldukça iyi durumda olduklarını
görüyoruz.
İzmir’e baktığımızda ise, dünyanın lider kentlerinden geride kaldığı gözleniyor. Çünkü
İzmir sahip olduğu ticaret potansiyelini yeterince kullanamadı. Oysa turizmin bir çok
dalında, organik tarım, tarıma dayalı sanayi, lojistik, yenilenebilir enerji, vb. birçok
sektörde İzmir’in potansiyeli ve avantajı var.
EXPO adaylığı bile bir çok dev yatırımların kapısını açıyor. İzmir’in ticaretinin
geliştirilmesine yönelik başta ulaştırma ve altyapı yatırımları olmak üzere liman,
ticaret siteleri, teknopark, sağlık kampüsü, vb. bir çok projenin hayata geçmesine
olanak hazırlıyor.
3
AR&GE BÜLTEN
2013 ARALIK – EKONOMİ
Türkiye’nin Dış Ticareti
Grafik 1: Dış Ticaret, Türkiye (Milyar $)
Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu, Sayılarla Türkiye-İzmir Haziran 2013, 03.07.2013.
*2012 ve 2013 yılı bilgileri geçicidir.
Not: 2013 bilgileri mayıs ayı sonu itibariyledir.
Türkiye’nin dış ticareti 2009’dan bugüne mutlak olarak ithalat ağırlıklı olarak büyüme
göstermekte ve ithalat ile ihracat arasındaki makas giderek açılmaktadır.
Sadece 2011’den 2012 yılına geçildiğinde, ihracat miktarı artmasına rağmen,
ithalatın miktarı azalmıştır. Türkiye’nin 2023 yılında 500 milyar dolar ihracat hedefi
olduğu düşünüldüğünde, ihracatın artış oranının daha yukarılara çıkması
gerekmektedir.
Grafik 2: İhracatta Başlıca Fasıllar, Türkiye-Mayıs (%)
Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu, Aylık Dış Ticaret Göstergeleri Türkiye-Ege-İzmir, Mayıs
2013.
4
AR&GE BÜLTEN
2013 ARALIK – EKONOMİ
Türkiye ihracatından en çok pay alan fasıllar sırasıyla;
 Motorlu kara taşıtları, traktörler, bisikletler, motosikletler ve diğer kara taşıtları;
bunların aksam, parça, aksesuarı,
 Kazanlar, makinalar, mekanik cihazlar ve aletler, nükleer reaktörler; bunların
aksam ve parçaları,
 Demir ve çelik,
 Elektrikli makine ve cihazlar, ses kaydetme-verme, televizyon görüntü-ses
kaydetme-verme cihazları, aksam-parça-aksesuarı,
 Örme giyim eşyası ve aksesuarıdır.
Mayıs 2012’ye göre, Mayıs 2013’de motorlu kara taşıtları ihracatının payı ciddi bir
oranda artmıştır. Demir çelik sektörünün toplam ihracat içerisindeki payı ise
azalmıştır.
Türkiye ithalatından en çok pay alan fasıllar sırasıyla;
 Mineral yakıtlar, mineral yağlar ve bunların damıtılmasından elde edilen
ürünler; bitümenli maddeler, mineral mumlar,
 Kazanlar, makinalar, mekanik cihazlar ve aletler, nükleer reaktörler, bunların
aksam ve parçaları,
 Kıymetli veya yarı kıymetli taşlar, kıymetli metaller, inciler, taklit mücevherci
eşyası, metal paralar,
 Motorlu kara taşıtları, traktörler, bisikletler, motosikletler ve diğer kara taşıtları;
bunların aksam, parça, aksesuarı,
 Elektrikli makine ve cihazlar, ses kaydetme-verme, televizyon görüntü-ses
kaydetme-verme cihazları, aksam-parça-aksesuarıdır.
Grafik 3: İthalatta Başlıca Fasıllar, Türkiye-Mayıs (%)
Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu, Aylık Dış Ticaret Göstergeleri Türkiye-Ege-İzmir, Mayıs
2013.
5
AR&GE BÜLTEN
2013 ARALIK – EKONOMİ
2012 yılına göre 2013 yılında kıymetli taşlar ihracatının payı ciddi bir oranda artmıştır.
Grafik 4: İhracatta İlk Beş Ülke, Türkiye-Mayıs (%)
Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu, Aylık Dış Ticaret Göstergeleri Türkiye-Ege-İzmir, Mayıs
2013.
Türkiye’nin en çok ihracat yaptığı ülkeler Mayıs 2013’de sırasıyla; Almanya, Irak,
İngiltere, İtalya ve Rusya Federasyonu’dur. Irak’ın ve İtalya’nın toplam ihracattan
aldığı pay Mayıs 2012’ye göre ciddi oranda artmıştır.
Grafik 5: İthalatta İlk Beş Ülke, Türkiye-Mayıs (%)
Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu, Aylık Dış Ticaret Göstergeleri Türkiye-Ege-İzmir, Mayıs
2013.
6
AR&GE BÜLTEN
2013 ARALIK – EKONOMİ
Türkiye’nin en çok ithalat yaptığı ülkeler Mayıs 2013 itibariyle sırasıyla; Çin, Almanya,
Rusya Federasyonu, İsviçre ve İran’dır. İsviçre’nin toplam ithalattan aldığı pay Mayıs
2013’de, bir önceki yılın aynı dönemine göre ciddi oranda artmış, Rusya’nın aldığı
pay ise tam tersine ciddi oranda azalmıştır.
Ege Bölgesi’nin Dış Ticareti
Grafik 6: İhracatta Başlıca Fasıllar, Ege-Mayıs (%)
Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu, Aylık Dış Ticaret Göstergeleri Türkiye-Ege-İzmir, Mayıs
2013.
Ege Bölgesi ihracatından en çok pay alan fasıllar sırasıyla;
 Elektrikli makine ve cihazlar, ses kaydetme-verme, televizyon görüntü-ses
kaydetme-verme cihazları, aksam-parça-aksesuarı,
 Kazanlar, makinalar, mekanik cihazlar ve aletler, nükleer reaktörler; bunların
aksam ve parçaları,
 Demir ve çelik,
 Örme giyim eşyası ve aksesuarı,
 Motorlu kara taşıtları, traktörler, bisikletler, motosikletler ve diğer kara taşıtları;
bunların aksam, parça, aksesuarıdır.
2012 yılına göre 2013 yılında elektrikli makina ihracatının payı ciddi bir oranda
azalmıştır.
7
AR&GE BÜLTEN
2013 ARALIK – EKONOMİ
Grafik 7: İthalatta Başlıca Fasıllar, Ege-Mayıs (%)
Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu, Aylık Dış Ticaret Göstergeleri Türkiye-Ege-İzmir, Mayıs
2013.
Ege Bölgesi ithalatından en çok pay alan fasıllar sırasıyla;
 Mineral yakıtlar, mineral yağlar ve bunların damıtılmasından elde edilen
ürünler; bitümenli maddeler, mineral mumlar,
 Kazanlar, makinalar, mekanik cihazlar ve aletler, nükleer reaktörler; bunların
aksam ve parçaları,
 Elektrikli makine ve cihazlar, ses kaydetme-verme, televizyon görüntü-ses
kaydetme-verme cihazları, aksam-parça-aksesuarı,
 Demir ve çelik,
 Plastikler ve mamulleridir.
Mayıs 2012’ye göre, Mayıs 2013’de elektrikli makine ve cihazların ve mineral
yakıtların payı ciddi bir oranda azalmıştır.
8
AR&GE BÜLTEN
2013 ARALIK – EKONOMİ
Grafik 8: İhracatta İlk Beş Ülke, Ege-Mayıs (%)
Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu, Aylık Dış Ticaret Göstergeleri Türkiye-Ege-İzmir, Mayıs
2013.
Ege Bölgesi’nin en çok ihracat yaptığı ülkeler Mayıs 2013 itibariyle sırasıyla;
Almanya, İngiltere, ABD, Fransa ve İtalya’dır. Özellikle İngiltere’nin payında bir yıl
önceye göre kayda değer bir düşüş gözlemlenmiştir.
Grafik 9: İthalatta İlk Beş Ülke, Ege-Mayıs (%)
Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu, Aylık Dış Ticaret Göstergeleri Türkiye-Ege-İzmir, Mayıs
2013.
9
AR&GE BÜLTEN
2013 ARALIK – EKONOMİ
Ege Bölgesi’nin en çok ithalat yaptığı ülkeler 2013 yılında sırasıyla; Çin, Rusya
Federasyonu, Almanya, İtalya ve ABD’dir. Özellikle ABD’ye yapılan ithalat da, Mayıs
2012Ye göre ciddi bir oranda artış yaşanmıştır.
İzmir’in Dış Ticareti
Firma vergi kimlik numaralarına bakıldığında İzmir’in Türkiye ihracatından aldığı pay
% 5-10 arasında. Ancak gümrük verilerine bakıldığında İzmir’in Türkiye
ekonomisinden aldığı pay yaklaşık % 15’lere çıkıyor.
Demek ki İzmir gümrük kapıları çok önemli ve birçok şehrin de ihracatı İzmir gümrük
kapılarından yurtdışına çıkıyor.
İzmir, Ocak-Mayıs 2013 itibariyle 3,9 milyar dolar ihracat gerçekleştirdi. 2012 yıl sonu
itibariyle ise bu rakam 8,7 milyar dolar idi.
Mevcut rakamları yorumladığımızda İzmir’in ihracatının geçen yıl ile kıyaslandığında
hemen hemen aynı performansa sahip olduğunu, 2013 yılında kayda değer bir
gelişme yaşanmadığını görüyoruz.
Aynı zamanda İzmir’in ihracatının % 87,8’ini Mayıs 2013 itibariyle imalat sektörü
sırtlıyor.
Grafik 10: Dış Ticaret, İzmir (Milyar $)
Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu, Sayılarla Türkiye-İzmir Haziran 2013, 03.07.2013.
*2012 ve 2013 yılı bilgileri geçicidir.
Not: 2013 bilgileri mayıs ayı sonu itibariyledir.
İzmir’in dış ticareti 2009’dan bugüne mutlak olarak ithalat ağırlıklı olarak büyüme
göstermekte ve ithalat ile ihracat arasındaki makas giderek açılmaktadır.
Sadece 2011’den 2012 yılına geçildiğinde, ihracatın payı artmasına rağmen, ithalatın
payı sabit kalmıştır. Ancak bu eğilim 2013 Mayıs’a gelindiğinde yine ithalat lehine
bozulmuştur.
10
AR&GE BÜLTEN
2013 ARALIK – EKONOMİ
Grafik 11: İhracatta Başlıca Fasıllar, İzmir-Mayıs (%)
Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu, Aylık Dış Ticaret Göstergeleri Türkiye-Ege-İzmir, Mayıs
2013.
İzmir ihracatından en çok pay alan fasıllar sırasıyla;
 Kazanlar, makinalar, mekanik cihazlar ve aletler, nükleer reaktörler; bunların
aksam ve parçaları,
 Demir ve çelik,
 Örme giyim eşyası ve aksesuarı,
 Tütün ve tütün yerine geçen işlenmiş maddeler,
 Plastikler ve mamulleridir.
“Kazanlar, Makinalar, Mekanik Cihazlar ve Aletler, Nükleer Reaktörler; Bunların
Aksam ve Parçaları”, Örme Giyim Eşyası ve Aksesuarı” ve “Tütün ve Tütün Yerine
Geçen İşlenmiş Maddeler” fasıllarının oranı bir yıl önceki Mayıs ayına göre 2013
yılında artmış, Plastikler ve Mamulleri ve Demir ve Çelik ile ilgili fasılların oranı ise
azalmış.
İzmir ithalatından en çok pay alan fasıllar sırasıyla;
 Mineral yakıtlar, mineral yağlar ve bunların damıtılmasından elde edilen
ürünler; bitümenli maddeler, mineral mumlar,
 Motorlu kara taşıtları, traktörler, bisikletler, motosikletler ve diğer kara taşıtları;
bunların aksam, parça, aksesuarı,
 Kazanlar, makinalar, mekanik cihazlar ve aletler, nükleer reaktörler; bunların
aksam ve parçaları,
 Demir ve çelik,
 Plastikler ve mamulleridir.
11
AR&GE BÜLTEN
2013 ARALIK – EKONOMİ
Grafik 12: İthalatta Başlıca Fasıllar, İzmir-Mayıs (%)
Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu, Aylık Dış Ticaret Göstergeleri Türkiye-Ege-İzmir, Mayıs
2013.
Grafik 13: İhracatta İlk Beş Ülke, İzmir-Mayıs (%)
Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu, Aylık Dış Ticaret Göstergeleri Türkiye-Ege-İzmir, Mayıs
2013.
İzmir’in en çok ihracat yaptığı ülkeler Mayıs 2013 itibariyle sırasıyla; Almanya, ABD,
İngiltere, Hollanda ve İspanya’dır. Özellikle ABD’ye yapılan ihracat 2012 yılına göre
ciddi bir oranda artmış, İngiltere’ye yapılan ihracat ise ciddi oranda azalmıştır.
Almanya, ABD ve Hollanda’ya ihracatın, İzmir ihracatı içerisindeki payı Mayıs
2012’ye göre Mayıs 2013’de artarken, İspanya ve İngiltere’nin payı ise azalma
göstermiş.
12
AR&GE BÜLTEN
2013 ARALIK – EKONOMİ
İzmir’in en çok ithalat yaptığı ülkeler 2013 yılında sırasıyla; Rusya, Almanya, Çin,
İtalya ve ABD’dir.
Özellikle Rusya ve Almanya’ya yapılan ithalat 2012 yılına göre ciddi bir oranda
azalmıştır.
Grafik 14: İthalatta İlk Beş Ülke, İzmir-Mayıs (%)
Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu, Aylık Dış Ticaret Göstergeleri Türkiye-Ege-İzmir, Mayıs
2013.
Sonuç
İzmir’in ve Ege Bölgesi’nin dış ticareti incelendiğinde, Ege Bölgesi ve İzmir’de yapılan
dış ticaretin Türkiye için oldukça önem taşıdığı görülmektedir.
Özellikle İzmir ihracatında gümrük verilerinde yüksek rakamlara ulaşılırken, firma
vergi kimlik numaraları baz alındığında ihracat rakamlarının daha düşük olduğu
görülmektedir.
İzmir’in dünya ekonomisinden ciddi bir pay alabilmesi ve Türkiye ekonomisine daha
fazla katkı koyabilmesi için, İzmir’de bugünküne göre daha fazla dış ticaret hacmi
yaratılması için çalışmalar yapılması gerekmektedir.
Ancak sadece rakamın artması yetmemekte, yapılacak ihracatın yapısının değişmesi
yani daha kaliteli ve katma değeri daha yüksek ürün ihraç edilmesi gerekmektedir.
İhracata dayalı büyümenin önemi kavranmalıdır.
İhracatın sorunları hep konuşuluyor ancak ihracatın ciddi anlamda büyümesi için
ihracatın önündeki engellerin kaldırılması ve ihracatın ciddi anlamda teşvik edilmesi
gerekiyor.
13
AR&GE BÜLTEN
2013 ARALIK – EKONOMİ
İhracatçıların büyümesi öngörülen gelişmekte olan piyasalara ve ihracatımızın az
olduğu yeni pazarlara dönük pazar çeşitlendirmesi çalışmaları, devlet tarafından etkin
bir şekilde desteklenmeye devam edilmelidir.
Eximbank kredilerinin daha hızlı ve kolay alınabilmesi ve kredi ödeme vadelerinin
uzatılması sağlanmalıdır.
Başta Çin ve Rusya olmak üzere bazı ülkelerle olan dış ticaret kompozisyonumuz
sürdürülemez seviyelere ulaşmıştır.
Büyük miktarlarda dış ticaret açığı verdiğimiz ülkelere yönelik daha fazla ihracat
yapılmasının sağlanması amacıyla ihracat desteklerinin daha da arttırılması, cari
açığın finansmanı ve sürdürülebilir ekonomik kalkınma açısından son derece
önemlidir.
2023 yılı ihracat hedeflerine ulaşabilmek amacıyla ülkemizin yanı sıra kentimizin
yüksek katma değer yaratan lokomotif sektörlerinin belirlenmesi büyük önem
taşımaktadır.
2023 Türkiye ihracatından İzmir’in alacağı paya ilişkin hazırlık ve strateji arayışlarının
başlatılması gerekmektedir.
İzmir ihracatına ilişkin stratejik hedeflerin, beklentilerin ve İzmir’in yapması
gerekenlerin belirlenmesi, İzmir ihracat hedefine ve dolayısıyla Türkiye’nin ihracat
hedefine katkı sağlayacaktır.
İzmir’den direkt uçuş olanağı olmayan bazı Avrupa, Ortadoğu ve Afrika ülkelerine
direkt uçuş imkanı sağlanması ve vizesiz girilen ülke sayısının artması, ihracat
hedeflerine ulaşılmasında oldukça kolaylık sağlayacaktır.
2023 yılında, 100 milyar dolarlık ihracat rakamının yakalanabilmesi için İzmir
Alsancak Limanı başta olmak üzere kentimizdeki limanların modernize edilmesi ve
mevcut limanların büyük tonajlı gemilere de hizmet verecek şekilde geliştirilmesi,
uluslararası alanda ve rotalarda adı sık sık geçen limanlar haline dönüşmelerine
yönelik çalışmalara hız verilmesinin, İzmir’in dış ticaretini katlayacağı
düşünülmektedir.
Kaynaklar:
 Türkiye İstatistik Kurumu, Aylık Dış Ticaret Göstergeleri Türkiye-Ege-İzmir,
Mayıs 2013.
 Türkiye İstatistik Kurumu, Sayılarla Türkiye-İzmir Haziran 2013, 03.07.2013.
14